భిలాయ్
భిలాయ్ ఛత్తీస్‌గఢ్ రాష్ట్రంలోని దుర్గ్ జిల్లాలో తూర్పు మధ్య భారతదేశంలోని ఒక నగరం. ఒక మిలియన్ కంటే ఎక్కువ జనాభాతో, ఇది ఛత్తీస్‌గఢ్‌లో రాయ్‌పూర్ తర్వాత రెండవ అతిపెద్ద పట్టణ ప్రాంతం. భిలాయ్ ఒక ప్రధాన పారిశ్రామిక నగరం అలాగే మధ్య భారతదేశంలో విద్యా కేంద్రం. భిలాయ్ మహానగరంలో మూడు మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లు ఉన్నాయి, అవి భిలాయ్ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్, భిలాయ్-చరోడా మున్సిపల్ కార్పొరేషన్, రిసాలీ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్.[3]
భిలాయ్ | |
|---|---|
మెట్రోపోలిస్ | |
భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్, ఎలక్ట్రిక్ లోకో షెడ్, భిలాయ్, సెక్టార్ ఏరియా, సూర్య ట్రెజర్ ఐలాండ్, భిలాయ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ, ఛత్తీస్‌గఢ్ స్వామి వివేకానంద టెక్నికల్ యూనివర్సిటీ | |
| Nickname: స్టీల్ సిటీ ఆఫ్ ఇండియా | |
  భిలాయ్  భిలాయ్ | |
| Coordinates: 21°13′N 81°23′E / 21.21°N 81.38°E | |
| Country |  India |
| State | ఛత్తీస్‌గఢ్ |
| District | దుర్గ్ |
| Named for | భిల్లు |
| Government | |
| • Type | మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ |
| • మేయర్ | నీరజ్ పాల్ |
| విస్తీర్ణం | |
| • మెట్రోపోలిస్ | 357 కి.మీ2 (138 చ. మై) |
| • Rank | రాష్ట్రంలో 1వది |
| Elevation | 297 మీ (974 అ.) |
| జనాభా | |
| • మెట్రోపోలిస్ | 6,24,700 |
| • Rank | రాష్ట్రంలో 2వ స్థానం, భారతదేశంలో 50వ స్థానం |
| • జనసాంద్రత | 1,700/కి.మీ2 (4,500/చ. మై.) |
| • Metro | 10,64,222 |
| • Metro rank | 50వ |
| Time zone | UTC+5:30 (IST) |
| PIN | 490XXX |
| Vehicle registration | CG-07 |
| Website | www.bhilainagarnigam.com |
నగరంలో భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్, జేపీ సిమెంట్, ఓరియంట్ సిమెంట్, NSPCL భిలాయ్ పవర్ ప్లాంట్, స్టీల్ అథారిటీ ఆఫ్ ఇండియా, ఫెర్రో స్క్రాప్ నిగమ్ లిమిటెడ్ (FSNL), విష్ణు కెమికల్స్ లిమిటెడ్, ACC సిమెంట్ వంటి అనేక పరిశ్రమలు ఉన్నాయి.[5] నగరంలో ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ భిలాయ్, భిలాయ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ దుర్గ్ ఉన్నాయి. భిలాయ్‌లోని జామా మసీదు భారతదేశంలోని అతిపెద్ద మసీదులలో ఒకటి. రాష్ట్రంలోని పురాతన జూ భిలాయ్‌లోని మైత్రి బాగ్.
చరిత్ర
మార్చుభిలాయ్ అనే పేరు భిల్ తెగ నుండి ఉద్భవించిందని నమ్మకం. వారు మొదట ఈ ప్రాంతంలో ఎక్కువగా నివసించేవారు, ప్రస్తుతం సమీపంలోని అడవులలో ఇంకా ఉన్నారు. భిలాయి పదానికి అర్థం భిల్లు వచ్చింది (భిల్= తెగ, అయి= వచ్చింది).[6]
భిలాయ్ ఒక చిన్న గ్రామంగా 1740లో మరాఠాలు స్వాధీనం చేసుకునే వరకు హైహైయావాన్సీ రాజ్యంలో భాగంగా ఉండేది. 1955లో భారత ప్రభుత్వం మాగ్నిటోగోర్స్క్‌(Magnitogorsk)లో సోవియట్ యూనియన్‌తో గ్రామ సమీపంలో ఉక్కు కర్మాగారాన్ని స్థాపించడానికి చారిత్రక ఒప్పందంపై సంతకం చేయడంతో ఆధునిక భిలాయ్ నగరానికి పునాది పడింది. ప్లాంట్ మొదటి బ్లాస్ట్ ఫర్నేస్ 1959లో భారతదేశ మొదటి రాష్ట్రపతి డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ చేత ప్రారంభించబడింది.[7]
భౌగోళికం
మార్చుభిలాయ్ మధ్య భారతదేశంలో 21.21°N 81.38°E వద్ద సముద్ర మట్టానికి 297మీటర్ల ఎత్తులో మహానది నదికి ఉపనది అయిన శివనాథ్ నది ఒడ్డున ఉంది. ఇది 341 కిమీ2 (132 చదరపు మైళ్ళు) విస్తీర్ణంలో ఉంది.
బ్యూరో ఆఫ్ ఇండియన్ స్టాండర్డ్స్ (BIS) ప్రకారం, భూకంపాలకు హాని కలిగించే విలువను పెంచే క్రమంలో ఈ పట్టణం 2 నుండి 5 స్కేల్‌లో భూకంప జోన్ 2 పరిధిలోకి వస్తుంది.[8]
జనాభా
మార్చు2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, భిలాయ్ నగర్ అర్బన్ అగ్లోమరేషన్ 1,064,222 జనాభాను కలిగి ఉంది, ఇందులో 545,916 మంది పురుషులు కాగా 518,306 మంది స్త్రీలు ఉన్నారు. భిలాయ్ సగటు అక్షరాస్యత రేటు 86.63%, పురుషుల అక్షరాస్యత 92.22% కాగా స్త్రీల అక్షరాస్యత 80.71%.[9]
వాతావరణం
మార్చుకర్కట రేఖకి సమీపంలో ఉన్నందున, భిలాయ్ ఉష్ణమండల వాతావరణాన్ని కలిగి ఉంది. మూడు ప్రధాన సీజన్లు ఉన్నాయి: వేసవి, వర్షాకాలం, శీతాకాలం. భిలాయ్‌లో సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రత 26.6 °C కాగా ఒక సంవత్సరంలో సగటు వర్షపాతం 1188 మిమీ. వేసవికాలం సాధారణంగా మే నుండి జూన్ వరకు ఉంటుంది, తరువాత జూలై, ఆగస్టులలో రుతుపవనాలు ఉంటాయి. ఈ పట్టణంలో జూలైలో అత్యధిక వర్షపాతం నమోదైంది, సగటు వర్షపాతం 352 మి.మీ. చలికాలంలో తక్కువ వర్షపాతం ఉంటుంది, నవంబరు సంవత్సరంలో అత్యంత పొడిగా ఉండే నెల.[10]
ఆర్థిక వ్యవస్థ
మార్చుభిలాయ్లో భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్ ఉంది, ఇది ఉక్కు పట్టాలను ఉత్పత్తి చేసే మొదటి, అలాగే అతిపెద్ద భారతీయ కర్మాగారం. 1955లో సోవియట్ యూనియన్ సహాయంతో స్థాపించబడిన భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్ మొదటి బ్లాస్ట్ ఫర్నేస్‌ను అప్పటి భారత రాష్ట్రపతి డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ ప్రారంభించారు.[11]
రాజ్హారా నుండి ఇనుప ఖనిజం, నందిని నుండి సున్నపురాయి, ఝరియా నుండి బొగ్గు, బాలాఘాట్ నుండి మాంగనీస్, కోసా థర్మల్ పవర్ ప్లాంట్ నుండి విద్యుత్ శక్తి, సమీపంలోని తాండులా కెనాల్ నుండి నీరు, భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్‌లో పట్టాలు, స్ట్రక్చరల్ స్టీల్ తయారీకి ఉపయోగించబడుతుంది. ఇక్కడ నుంచి కుమ్హారి, మధ్య భారతదేశంలోని ఇతర ప్రదేశాలలో ఉన్న ఫౌండ్రీలు, రోలింగ్ మిల్లులకు పిగ్ ఐరన్, బిల్లేట్లు సరఫరా చేయబడతాయి.
2007 వరకు ఈ సదుపాయం ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన ఉక్కు పట్టాల సంఖ్య భూమి చుట్టుకొలత చుట్టూ 7.5 సార్లు వెళ్లగలదు. ఈ విషయం నగరం నడిబొడ్డున ఉన్న గ్లోబ్ స్క్వేర్ వద్ద ఉన్న స్మారక చిహ్నంపై వెల్లడించబడింది. భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్ ఆధునికీకరణ, విస్తరణ తరువాత ఆసియాలోనే ఉక్కు తయారీలో అగ్రగామిగా నిలిచింది.[11]
విద్యాసంస్థలు
మార్చుఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ (IIT) భిలాయ్, ఛత్తీస్‌గఢ్ స్వామి వివేకానంద సాంకేతిక విశ్వవిద్యాలయం, భిలాయ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ, చందూలాల్ చంద్రకర్ మెమోరియల్ ప్రభుత్వ వైద్య కళాశాల, శ్రీ శంకరాచార్య ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్, రుంగ్తా గ్రూప్ ఆఫ్ ఇన్‌స్టిట్యూషన్స్, సెయింట్ థామస్ కాలేజ్, శ్రీ శంకరాచార్య గ్రూప్ ఆఫ్ ఇన్‌స్టిట్యూషన్స్, క్రిస్టియన్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజినీరింగ్ & టెక్నాలజీ, కళ్యాణ్ కాలేజ్, సెక్టార్ 7, భిలాయ్, CSIT ఇంజనీరింగ్ కాలేజీ వంటి మొత్తం 59 విశ్వవిద్యాలయాలు, కళాశాలలతో భిలాయ్ ఈ ప్రాంతంలో విద్యా కేంద్రంగా ప్రసిద్ధిచెందింది.
భిలాయ్‌లోని పాఠశాలలు మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లు, ప్రైవేట్ సంస్థలు, ట్రస్టులు, కార్పొరేషన్‌ల ద్వారా నిర్వహించబడతాయి. చాలా పాఠశాలలు ఛత్తీస్‌గఢ్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్, సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్‌తో అనుబంధంగా ఉన్నాయి.
రవాణా
మార్చురోడ్డు మార్గాలు
మార్చుజంట నగరమైన దుర్గ్-భిలాయ్ జాతీయ, రాష్ట్ర రహదారుల నెట్‌వర్క్‌తో బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది. నగరం గుండా వెళుతున్న కొన్ని ప్రధాన రహదారులు జాతీయ రహదారి 53 (NH-53), SH-7 బెమెతర వరకు, SH-22 అభన్‌పూర్ వరకు ఉన్నాయి. ప్రతిపాదిత దుర్గ్-రాయ్‌పూర్-అరంగ్ ఎక్స్‌ప్రెస్‌వే దుర్గ్ నుండి ప్రారంభమవుతుంది.
రైలు
మార్చుజంట నగరంలో మొత్తం 15 రైల్వే స్టేషన్‌లు ఉన్నాయి. వీటిలో ప్రధాన స్టేషన్‌లు భిలాయ్ పవర్ హౌస్ రైల్వే స్టేషన్, దుర్గ్ జంక్షన్ రైల్వే స్టేషన్ ఇవి దుర్గ్ హౌరా-నాగ్‌పూర్-ముంబై లైన్‌లో అతిపెద్దవే కాకుండా అత్యంత రద్దీగా ఉంటాయి.
బస్సు
మార్చుదుర్గ్ బస్ స్టేషన్ ఛత్తీస్‌గఢ్‌లో, చుట్టుపక్కల ఉన్న ఏ ప్రదేశానికైనా అలాగే దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలకు బస్సులు నడుపుతున్న కేంద్రంగా ఉంది. రాష్ట్రంలోని, రాష్ట్రం వెలుపల ఉన్న అన్ని నగరాలకు ప్రైవేట్, ప్రభుత్వ బస్సుల ద్వారా రోజువారీ బస్సు సేవలు నడపబడతాయి. నాగ్‌పూర్, ఝార్సుగూడ, భువనేశ్వర్, వారణాసి, ప్రయాగ్‌రాజ్, కోల్‌కతా, పాట్నా, రాంచీ, జబల్‌పూర్, హైదరాబాద్, విశాఖపట్నం వంటి నగరాలకు నిత్యం బస్సు సర్వీసులు అందుబాటులో ఉంటాయి.
మెట్రో
మార్చులైట్ రైల్, మెట్రోలైట్ లేదా లైట్ మెట్రో అని పిలిచే ఈ సదుపాయం చత్తీస్‌గఢ్ ప్రభుత్వం ప్రతిపాదించింది. ఇది పూర్తి అయితే నయా రాయ్‌పూర్ నుండి రాయ్‌పూర్, భిలాయ్ మీదుగా దుర్గ్‌కు ప్రయాణం మరింత సులువవుతుంది.[12]
విమానాశ్రయం
మార్చుసమీప ప్రధాన విమానాశ్రయం రాయ్‌పూర్‌లోని స్వామి వివేకానంద అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం, ఇది భిలాయ్ నుండి తూర్పున 50 కిమీ (31 మై) దూరంలో ఉంది. భిలాయ్‌లోని విమానాశ్రయం ప్రస్తుతం నగరానికి ఉత్తరాన 15 కిమీ (9.3 మై) దూరంలో ఉన్న భిలాయ్ స్టీల్ ప్లాంట్ ద్వారా నిర్వహించబడుతున్న ప్రైవేట్ విమానాశ్రయం. ఇటీవలి సంవత్సరాలలో, వాణిజ్య కార్యకలాపాలను నిర్వహించడానికి విమానాశ్రయాన్ని అభివృద్ధి చేయాలని అలాగే దీనిని దేశీయ విమానాశ్రయంగా మార్చాలని పరిగణించబడింది.
ప్రముఖ వ్యక్తులు
మార్చు- తీజన్ బాయి, ప్రముఖ ఫోక్ సింగర్. ఈమె పాండవానిలో ప్రసిద్ధురాలు.
- కృష్ణమూర్తి సుబ్రమణియన్, ఒక భారతీయ ఆర్థికవేత్త, భారత ప్రభుత్వానికి 17వ ప్రధాన ఆర్థిక సలహాదారు.
మూలాలు
మార్చు- ↑ "Bhilai City" (PDF).
- ↑ "Bhilai City Population". 21 October 2020.
- ↑ 3.0 3.1 Census van 1 maart 2001 (via archive.org)
- ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Provisional Population Totals, Census of India 2011. Retrieved 16 April 2012.
- ↑ "Industries in Bhilai, Industrial Development in Bhilai". www.bhilaionline.in. Retrieved 2022-03-29.
- ↑ "History of Bhilai, Historical Aspects of Bhilai, Origin of Bhilai". www.bhilaionline.in. Retrieved 22 December 2015.
- ↑ Katz, Alexandra; RIR, specially for (22 August 2014). "Bhilai Steel Plant: Chhattisgarh's icon of Indo-Russian cooperation". www.rbth.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2019-05-13.
- ↑ "Seismic Zones". pib.nic.in. Retrieved 2019-05-13.
- ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 100,000 and above" (PDF). Provisional Population Totals, Census of India 2011. Retrieved 16 April 2012.
- ↑ "Bhilai climate: Average Temperature, weather by month, Bhilai weather averages - Climate-Data.org". en.climate-data.org. Retrieved 2019-05-13.
- ↑ 11.0 11.1 "After roadshow, PM Narendra Modi inaugurates modernized and expanded Bhilai Steel Plant". Zee News. 14 June 2018.
- ↑ "Monthly Allowance To Unemployed Youth, Focus On Metro, Sports & Infra: CM Baghel Tabels Chhattisgarh Budget". ABP News (in ఇంగ్లీష్). 6 March 2023. Retrieved 9 March 2023.