ఉర్దూ సాహిత్యము
ఈ వ్యాసంలో మూలాలను ఇవ్వలేదు. |
ఉర్దూ మూడు శతాబ్దాలుగా సాహితీభాషగా విరాజిల్లుచున్నది. దీనికి మునుపు పర్షియన్, అరబ్బీ భాషాసాహిత్యాలు ప్రముఖంగా ఉపయోగపడేవి. ఉర్దూభాషా సాహిత్యం ప్రపంచ సాహిత్యంలో తనదంటూ ఒక స్థానం సంపాదించుకోగలిగినది.
గద్యం
మార్చుధార్మికసాహిత్యం : ఇస్లామీయ, షరియా సాహిత్యంలో అరబ్బీ, పర్షియన్ ల తరువాత ఉర్దూ ముఖ్యమైనది. ఖురాన్ తర్జుమాలు, హదీసులు, ఫిఖహ్, ఇస్లామీయ చరిత్ర, మారిఫత్ (ఆధ్యాత్మికము), సూఫీ తత్వము,, ధార్మికశాస్త్రాల సాహిత్యం చూడవచ్చు, తఫ్సీరుల్ ఖురాన్, తర్జుమానుల్ ఖురాన్, తఫ్ హీముల్ ఖురాన్, సీరతున్-నబీ, ఖససుల్ అంబియా, ఫజాయల్-ఎ-ఆమాల్, బెహిష్తీ జేవర్, బహారె షరీయత్లు ముఖ్యమైనవి.
సాహితీ : గద్య సాహిత్యంలో ఇవి ముఖ్యం.
పద్యం
మార్చుపద్యం లేదా కవితా సాహిత్యానికి చాలా అనువైన భాషగా ఉర్దూకు పేరు గలదు. గజల్ ఉర్దూ కవితా శిరస్సుపై వజ్రకిరీటం. ఉర్దూ ద్వారా గజల్ కు పేరు రాలేదు గాని, గజల్ ద్వారా ఉర్దూకు ఖ్యాతి వచ్చింది అంటే అతిశయోక్తి గాదు.
సాహితీ
మార్చు
- నజమ్ :నజమ్ (Nazm) ఉర్దూ సాహిత్యంలో పద్యభాగాన్ని నజమ్ అంటారు. పద్యభాగంలోని కవితారూపాన్ని కూడా నజమ్ అని అంటారు. నజమ్ లయబద్దంగా ఛందస్సును కలిగి వుంటుంది. ఇది రెండు రకాలు. అవి నజమ్-ఎ-ముఅర్రా, ఆజాద్ నజమ్
- గజల్
- మస్ నవి : (పర్షియన్: مثنوی معنوی) మత్ నవి, టర్కీలో మెస్ నవి అని కూడా అంటారు. ఇది పద్య సాహిత్యంలో ఒక కవితారకం. ప్రఖ్యాత మస్ నవి 13 వ శతాబ్దంలో పర్షియన్ సూఫీ కవి జలాలుద్దీన్ మహమ్మద్ రూమీ వ్రాసిన మస్ నవి-ఎ-మానవి. ఇందులో 25000 షేర్లు లేక 50000 పంక్తులు గలవు.
- మర్సియా
- దీవాన్
- దోహా
- గీత్
- కలామ్
- ఖసీదా : ఉర్దూ కవితా సాహిత్యంలో ఒక కవితా రకం. ఖసీదా అనేపదం అరబ్బీ మూలం. ఖసీదా అనగా స్తోత్తం, శ్లాఘించడం, పొగడడం. ఖసీదా నాలుగు రకాలు.
- ఖతా : ఉర్దూ సాహిత్యంలో ఒక కవితారూపం. రెండు అషార్ ల కవితను ఖతా అని అంటారు.
- రుబాయి
- ముఖమ్మస్
- ముసబ్బాహ్
- ముసద్దస్
- సెహ్ రా
- షెహ్ర్-ఎ-ఆషూబ్
- సోజ్
- నోహా
- ఆజాద్ నజమ్
- హైకూ
అరూజ్ లేదా ఛందస్సు
ఇవి కూడా చూడండి
మార్చు- షేర్
- మిస్రా
- తరహి మిస్రా
- మిస్రయె ఊలా
- మిస్రయె సాని
- ఖాఫియా
- రదీఫ్
- గిరహ్
- హమ్ ఖాఫియా
- మత్ లా
- మఖ్ తా
- తఖల్లుస్
- తరన్నుమ్
- ఘినాయియత్
- ఆహంగ్
- ఐబ్
- షారిఖ్ జమాల్ నాగ్ పూరి అరూజ్ విద్వాంసుడు. ఇతని శిష్యగణం భారతదేశమంతటా, ముఖ్యంగా దక్షిణభారతదేశమంతటా గలరు.
- హరికథలను ఉర్దూలో చెప్పిన హరికథా పితామహుడు ఆదిభట్ల నారాయణదాసు