చిత్తౌర్‌గఢ్
చిత్తౌర్‌గఢ్ (చిత్తోర్‌గఢ్), పశ్చిమ భారతదేశంలోని రాజస్థాన్ రాష్ట్రంలో ఒక ప్రధాన నగరం.ఇది బనాస్ ఉపనది బెరాచ్ నది ఒడ్డున ఉంది.ఇది చిత్తౌర్‌గఢ్ జిల్లాకు ప్రధాన పరిపాలనా కేంద్రం.ఇది 8 నుండి 16 వ శతాబ్దంలో రాజ్‌పుత్ స్టేట్ ఆఫ్ మేడపాటా (ఆధునిక మేవార్) రాజధాని.
చిత్తౌర్‌గఢ్ | |
|---|---|
 చిత్తౌర్‌ కోట, చిత్తౌర్‌గఢ్ | |
  చిత్తౌర్‌గఢ్ భారతదేశంలో రాజస్థాన్ రాష్ట్ర పటం  చిత్తౌర్‌గఢ్ చిత్తౌర్‌గఢ్ (India) | |
| Coordinates: 24°53′N 74°38′E / 24.88°N 74.63°E | |
| దేశం |  భారతదేశం |
| రాష్ట్రం | రాజస్థాన్ |
| జిల్లా | చిత్తౌర్‌గఢ్ |
| Founded by | చిత్తౌర్‌గడ మోరీ |
| Named for | చిత్తౌర్‌గడ |
| Government | |
| • Body | చిత్తౌర్‌గఢ్ నగరపాలక సంస్థ |
| Area | |
| • Total | 41 km2 (16 sq mi) |
| Elevation | 394.6 మీ (1,294.6 అ.) |
| Population (2011) | |
| • Total | 1,16,406 |
| • Rank | 91 |
| • Density | 2,800/km2 (7,400/sq mi) |
| భాషలు | |
| • అధికారిక | హిందీ, ఆంగ్లం, మేవారీ భాష |
| Time zone | UTC+5:30 (భారత ప్రామాణిక కాలమానం) |
| పిన్‌కోడ్ | 312001 |
| ప్రాంతీయ ఫోన్ కోడ్ | +91-01472-XXXXXX |
| Vehicle registration | RJ-09 |
చిత్తోర్‌గఢ్ రాజ్యానికి చిత్తోర్‌కోట నిలయం.ఇది ఆసియాలోనే అతిపెద్ద కోట.ముస్లింలు దీనిపై మూడుసార్లు దాడిచేసి కొల్లగొట్టారు.1303 లో అలావుద్దీన్ ఖల్జీ, తరువాత మళ్ళీ 1535 లో గుజరాత్ బహదూర్ షా,1568 లో మొఘల్ రాజు అక్బర్ కొల్లగొట్టారు.హిందూ రాజపుత్ పాలకులు తమ స్వాతంత్ర్యాన్ని నిలబెట్టుకోవడానికి తీవ్రంగా పోరాడారు.ఒక నిర్దిష్ట ఓటమిని ఎదుర్కొన్న మూడు సందర్భాలలో, పురుషులు మరణంతో పోరాడగా, మహిళలు జౌహర్ (సామూహిక స్వీయ-ప్రేరణ) ద్వారా ఆత్మహత్య చేసుకున్నారు. చిత్తోర్‌గఢ్ లో మీరా అనే ఒక ప్రార్థనా ప్రదేశం ఉంది.దీనిని పన్నా డై అని కూడా పిలుస్తారు.[2][3][4]
చరిత్ర మార్చు
నిజానికి ఇది చిత్రకుంట అని, చిత్తూరు కోట నిర్మించినట్లు చెబుతారు.చిత్రంగ, మౌర్య (మోరీ) వంశానికి చెందిన రాజు.[5] [6]
గుహిలా పాలకుడు బప్పా రావల్ ఈ కోటను సా.శ 728 లేదా 734 సా.శ.లో స్వాధీనం చేసుకున్నట్లు చెబుతారు.[5] అయినప్పటికీ, కొంతమంది చరిత్రకారులు ఈ పురాణ చారిత్రకతను అనుమానిస్తున్నారు.తరువాతి పాలకుడు అల్లాటా పాలనకు ముందు, గుహిలాస్ చిత్తోర్ను నియంత్రించలేదని వాదించారు.[7]
1303లో ఢిల్లీ సుల్తానేట్ పాలకుడు అలావుద్దీన్ ఖిల్జీ గుహిలా రాజు, రత్నసింగ్‌ను ఓడించి కోటను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.[8] తరువాత ఈ కోటను గుహిలాస్ సిసోడియా శాఖ రాజు,హమ్మీర్ సింగ్ స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.తన వారసుల కాలంలో చిత్తోర్ పేరు గడించింది. ఇందులో రానా కుంభ, రానా సంగ ఉన్నారు. 1535లో గుజరాత్‌కు చెందిన బహదూర్ షా కోటను ముట్టడించి జయించాడు. మొఘల్ చక్రవర్తి హుమాయున్ అతన్ని తరిమివేసి, తరువాత ఈ కోటను సిసోడియాస్కు తిరిగి ఇచ్చాడు.
1567-68లో, మొఘల్ చక్రవర్తి అక్బర్ ఈ కోటను ముట్టడించి స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.ఇది బ్రిటిష్ భారతీయ సామ్రాజ్యం వరకు మొఘల్ నియంత్రణలో ఉంది.
భౌగోళికం మార్చు
చిత్తోర్‌గఢ్ 24°53′N 74°38′E / 24.88°N 74.63°E వద్ద ఉంది.[9] ఇది 394 మీటర్లు (1292 అడుగులు) సగటు ఎత్తులో ఉంది. చిత్తోర్‌గఢ్ రాజస్థాన్ రాష్ట్రం దక్షిణ భాగంలో, భారతదేశం వాయవ్య భాగంలో ఉంది. ఇది గంభేరి నదికి సమీపంలో ఎత్తైన కొండ పక్కన ఉంది.చిత్తోర్‌గఢ్ 23 °32 ' 25 °13' ఉత్తర అక్షాంశాల మధ్య 74 °12 ',75 °49' తూర్పు రేఖాంశాల మధ్య రాజస్థాన్ రాష్ట్రం ఆగ్నేయభాగంలో ఉంది.[10][11][12]
ఆసక్తి ఉన్న ప్రదేశాలు మార్చు
చిత్తోర్‌గఢ్ కోట మార్చు
చిత్తోర్ కోట 700 (2.8 చ.కి.మీ) ఎకరాల విస్తీర్ణంలో కొండపైన 180 మీటర్ల ఎత్తులో నిర్మించబడింది.దీనిని సా.శ.7 వ శతాబ్దంలో మౌర్యులు నిర్మించారు.దీనిని పంచ పాండవులకు చెందిన భీముడు నిర్మించాడని ఒక నమ్మకం ఉంది.ఈ కోట గోరా,బాదల్,రానా కుంభ,మహారాణా ప్రతాప్,జైమల్,పట్టా, వంటి అనేక గొప్ప భారతీయ యోధుల కోటగా వర్ణిస్తారు.[13]
కాళికా మాతా ఆలయం మార్చు
కాళికా మాతా ఆలయం,ఇది మొదట 8 వ శతాబ్దంలో సూర్య దేవుడి కోసం నిర్మించబడింది.తరువాత 14 వ శతాబ్దంలో తల్లి దేవత కాళికి ఆలయంగా మార్చబడింది.నవరాత్రి పండుగ రోజులలో,ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తారు.వివిధ ప్రాంతాల నుండి యాత్రికులు ఆలయానికి నమస్కారం చేయడానికి ఇక్కడకు వస్తారు.[13]
విజయ్ స్తంభ్ మార్చు
విజయ్ స్తంభ,1440 లో మాల్వా, గుజరాత్ పాలకులపై విజయం సాధించిన జ్ఞాపకార్థం మహారాణా కుంభ నిర్మించిన తొమ్మిది అంతస్తుల భారీ బరుజు.ఇది 122 అడుగుల (37 మీటర్లు) ఎత్తు.10 అడుగుల (3 మీటర్లు) చుట్టుకొలత పునాదిపై నిర్మింబడింది.బురుజు బాహ్య గోడలపై శిల్పాలు ఉన్నాయి.దిగువ పట్టణంలోని ఏ విభాగం నుండి అయినా ఈ బురుజు కనిపిస్తుంది.బురుజు చివరి భాగానికి చేరుకోవడానికి 157 మెట్లు ఎక్కాలి. పరిసరాల అన్నిటినీ చూసి తెలుసుకోవచ్చు.బురుజు లోపలి గోడలు దేవుళ్ళు, ఆయుధాలు మొదలైన చిత్రాలతో చెక్కబడ్డాయి [13]
కీర్తి స్తంభం మార్చు
కీర్తి స్తంబ్ 22 మీటర్ల (72 అడుగులు) ఎత్తుతో 12 వ శతాబ్దంలో నిర్మించిన టవర్.చిత్తోర్‌గఢ్ కోట లోపల ఉంది. ఇది జైనమతానికి చెందిన మొదటి తీర్థంకరుడు రిషభకు అంకితం చేయబడింది.ఇది ఒక వ్యాపారి నిర్మించాడు. జైన పాంథియోన్ బొమ్మలతో అలంకరించబడింది.ఇది ఏడు అంతస్తుల స్తంభం.దీనిని దిగంబర్ జైన శాఖకు చెందిన బీహర్వాల్ మహాజన్ సనాయ నిర్మించాడు.దాని నాలుగు మూలల్లో దిగంబర్ శైలిలో శ్రీ ఆదినాథ్జీ విగ్రహాలు చెక్కబడ్డాయి.వీటిలో ప్రతి ఐదు అడుగుల (1.5 మీటర్లు) ఎత్తుకలిగిన విగ్రహాలు, ఇతర చోట్ల అనేక చిన్న విగ్రహాలు చెక్కబడి ఉన్నాయి [13]
రానా కుంభ ప్యాలెస్ మార్చు
రానా కుంభ ప్యాలెస్ విజయ్ స్తంభం దగ్గర ఉంది. ఉదయపూర్ వ్యవస్థాపకుడు మహారాణా ఉదయ్ సింగ్ జన్మస్థలం ఇది.రాణి మీరాబాయి కూడా ఈ ప్యాలెస్‌లో నివసించారు.[13]
రాణి పద్మిని ప్యాలెస్ మార్చు
పురాణాల ప్రకారం, రాణి పద్మిని ప్యాలెస్ నుండి ఢిల్లీ సుల్తానేట్ పాలకుడు అలావుద్దీన్ ఖల్జీకి రాణి ప్రతిబింబం చూడటానికి అనుమతించబడింది.అలాంటి కోణంలో అద్దాన్ని మార్చడం ద్వారా అతను వెనక్కి తిరిగినా గదిని చూడలేడు. ఖల్జీని రాణి భర్త రావల్ రతన్ సింగ్ను అతను వెనక్కి తిరిగితే అతని మెడను కత్తిరిస్తారని హెచ్చరించాడు.[13]
పండుగలు మార్చు
మహారాణా ప్రతాప్ జయంతి మార్చు
పురాణ మహారాణా ప్రతాప్ మొదటి స్వాతంత్ర్య యుద్ధాన్ని ప్రారంభించిన నిజమైన దేశభక్తుడు.మహారాణాలో, 1540 మే 9న జన్మించాడు.ఘర్ రాజస్థాన్ లోని రాజసమండ్ జిల్లాలోని మహారాణా ఉదయ సింగ్ II మహారాణి జైవంతా బాయి సాంగారా,మహారాణా ప్రతాప్ శౌర్యం,వీరత్వం, అహంకారం,దేశభక్తి,స్వాతంత్ర్య స్ఫూర్తి సారాంశంగా భావించడంతో అద్భుతమైన గౌరవం పొందాడు.మహారాణా ప్రతాప్ జయంతి సందర్భంగా ప్రతి సంవత్సరం జ్యేష్ట శుక్లా దశమి 3వ రోజు పూర్తి స్థాయి పండుగగా జరుపుకుంటారు.
మహారాణా ప్రతాప్ జయంతి రోజున అతని జ్ఞాపకార్థం ప్రతిచోటా ప్రత్యేక పూజలు,జైనుల రేగింపులు జరుగుతాయి. చర్చవంటి అనేక సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు కూడా నిర్వహించబడతాయి.
తీజ్ మార్చు
చిత్తోర్‌గఢ్‌లోని ప్రధాన పండుగలలో తీజ్ ఒకటి.ఇది చాలా ఉత్సాహంగా జరుపుకుంటారు.తీజ్ స్వింగ్స్ పండుగ.ఇది శ్రావణ మాసం (ఆగస్టు) రుతుపవనాల ఆగమనాన్ని సూచిస్తుంది.వర్షాకాలం వర్షాలు పొడిగా ఉన్న భూమిపై పడతాయి.తడి నేల సువాసన గాలిలోకి పెరుగుతుంది.చెట్ల నుండి స్వింగ్లను వేలాడదీసి పూలతో అలంకరిస్తారు. ఆకుపచ్చ బట్టలు ధరించిన యువతులు,మహిళలు రుతుపవనాల ఆగమనాన్ని పురస్కరించుకుని పాటలు పాడతారు.ఈ పండుగ పార్వతి దేవికి అంకితం చేయబడింది, శివుడితో ఆమె ఐక్యతను గుర్తుచేస్తుంది.పార్వతి దేవిని కంజుగల్ ఆనందం కోరుకునేవారు పూజిస్తారు.
రవాణా మార్చు
పూర్తైన స్వర్ణ చతుర్భుజ రహదారి వ్యవస్థ చిత్తోర్‌గఢ్ గుండా వెళుతుంది.ఇది చిత్తోర్‌గఢ్ ను భారతదేశంలోని మిగిలిన ప్రాంతాలతో కలుపుతుంది.తూర్పు-పడమర కారిడార్ కూడా దీనిని దాటుతుంది. జాతీయ రహదారి 76,79లో చిత్తోర్‌గఢ్ ఉంది.జాతీయ రహదారి 76 కోటా పట్టణాన్ని 2 గంటల ప్రయాణ సమయంలో కలుపుతుంది.
చిత్తౌర్‌గఢ్ జంక్షన్, రత్లం రైల్వే దక్షిణ విభాగం, భారత రైల్వే, పరిధిలోని ప్రయాణికుల వత్తిడి కలిగిన జంక్షన్.అజ్మీర్, ఉదయపూర్, జైపూర్, ఢిల్లీ, ముంబై,హైదరాబాద్, కోల్‌కతాతో సహా అన్నిప్రధాన భారతీయ నగరాలతో దీనికి ప్రత్యక్ష రైలు సంబంధాలు ఉన్నాయి.
చిత్తోర్‌గఢ్ చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలను సందర్శించడానికి రాజస్థాన్ రాష్ట్ర రోడ్డు రవాణ సంస్థ సేవలను అందిస్తుంది. రాజస్థాన్ పింక్ వరస సిల్వర్ వరస, స్లీపర్ కోచ్‌లు (గ్రే లైన్) అనే ప్రధాన సేవలు ఉన్నాయి.
ఉదయపూర్ దాబోక్ విమానాశ్రయం చిత్తోర్‌గఢ్ కు సమీప విమానాశ్రయం.ఈవిమానాశ్రయం చిత్తోర్‌గఢ్ నుండి 70 కి.మీ.దూరంలో ఉంది.కొత్త ఢిల్లీ, జైపూర్,జోధ్పూర్, అహ్మదాబాద్,చెన్నై,ముంబై నుండి రోజువారీ విమాన సేవలు చిత్తోర్‌గఢ్ అందుబాటులో ఉన్నాయి.
గ్యాలరీ మార్చు
- చిత్రమాలిక
-
చిత్తోర్‌కోట -
కోట సరస్సు -
విజయ స్తంభం -
చిత్తోర్‌కోట
.jpg)
మూలాలు మార్చు
- ↑ "Chittorgarh City" (PDF).
- ↑ International dictionary of historic places. Ring, Trudy., Salkin, Robert M., 1965–, La Boda, Sharon. Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers. 1994–1996. ISBN 9781884964046. OCLC 31045650.
{{cite book}}: CS1 maint: others (link) - ↑ 1960-, Tillotson, G. H. R. (Giles Henry Rupert) (1987). The Rajput palaces : the development of an architectural style, 1450-1750. New Haven: Yale University Press. ISBN 0300037384. OCLC 14272201.
{{cite book}}:|last=has numeric name (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ 1968-, Singh, Sarina (2007). India (12th ed.). Footscray, Vic. ISBN 9781741043082. OCLC 141382100.
{{cite book}}:|last=has numeric name (help)CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ 5.0 5.1 Paul E. Schellinger & Robert M. Salkin 1994, p. 191.
- ↑ Shiv Kumar Tiwari 2002, p. 271.
- ↑ Ram Vallabh Somani 1976, p. 44.
- ↑ Banarsi Prasad Saksena 1992, p. 366.
- ↑ Falling Rain Genomics, Inc – Chittorgarh
- ↑ "Chittaurgarh (Chittorgarh) District Population Census 2011, Rajasthan literacy sex ratio and density". www.census2011.co.in. Retrieved 2018-03-24.
- ↑ Chittorgarh-Rajasthan. "Location and Area". chittorgarh.rajasthan.gov.in (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2018-03-24.
- ↑ "Chittorgarh District Map". www.mapsofindia.com. Retrieved 2018-03-24.
- ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 http://chittorgarh.rajasthan.gov.in/content/raj/chittorgarh/en/about-chittorgarh/tourist-places.html