వికీపీడియా

జైపూర్

రాజస్థాన్ రాజధాని

జైపూర్, రాజస్తాన్ రాష్ట్రానికి రాజధాని , రాష్ట్రంలో అతిపెద్ద నగరం . 2011 నాటికి, ఈ నగరం 3.1 మిలియన్ల జనాభాను కలిగి ఉంది, ఇది దేశంలో అత్యధిక జనాభా కలిగిన పదవ నగరంగా నిలిచింది. జైపూర్ దాని భవనాల ఆధిపత్య రంగు పథకం కారణంగా పింక్ సిటీ అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది దేశ రాజధాని నుండి 268 కి.మీ. (167 మైళ్లు) ఉంది.

జైపూర్
మెట్రోపాలిటిన్
పై నుండి సవ్యదిశలో: జల్ మహల్, బిర్లా మందిర్, జైపూర్, ఆల్బర్ట్ హాల్ మ్యూజియం , హవా మహల్, జంతర్ మంతర్ (జైపూర్)
పై నుండి సవ్యదిశలో: జల్ మహల్, బిర్లా మందిర్, జైపూర్, ఆల్బర్ట్ హాల్ మ్యూజియం , హవా మహల్, జంతర్ మంతర్ (జైపూర్)
Nickname: 
పింక్ సిటీ
జైపూర్ is located in Rajasthan
జైపూర్
జైపూర్
జైపూర్ is located in India
జైపూర్
జైపూర్
Coordinates: 26°54′N 75°48′E / 26.9°N 75.8°E / 26.9; 75.8
దేశం భారతదేశం
రాష్ట్రంరాజస్థాన్
జిల్లాజైపూర్
స్థాపించింది1727
Founded byజయ్ సింగ్ II
Named forజయ్ సింగ్ II
Government
 • Typeమేయర్ కౌన్సిల్
 • మేయర్విష్ణు లత [1]
విస్తీర్ణం
[2]
 • Total467 కి.మీ2 (180 చ. మై)
 • Rank1 వ ర్యాంక్
Elevation
431 మీ (1,414 అ.)
జనాభా
 (2011)[3]
 • Total30,46,189
 • Rank10 వ ర్యాంక్
 • జనసాంద్రత6,500/కి.మీ2 (17,000/చ. మై.)
Demonymజైపూరీత్
భాషలు
 • అధికారికహిందీ[4]
Time zoneUTC+05:30 (భారత ప్రామాణిక కాలమానం)
పిన్ కోడ్
3020xx
ప్రాంతీయ ఫోన్ కోడ్+91-141
Vehicle registration
  • RJ-14 (జయపూర్ సౌత్)
  • RJ-45 (జయపూర్ సౌత్)
  • RJ-52 (సహపారా)
  • RJ-41 (చోంబు)
  • RJ-47 (దడు)
  • RJ-32 (కోట్పుటి)
అధికారిక పేరుJaipur City, Rajasthan
క్రైటేరియాCultural: (ii), (iv), (vi)
గుర్తించిన తేదీ2019 (43rd session)
రిఫరెన్సు సంఖ్య.1605
State PartyIndia
RegionSouthern Asia

జైపూర్‌ను 1727 లో రాజ్‌పుట్ పాలకుడు జై సింగ్ II, అమెర్ పాలకుడు స్థాపించాడు. అతని పేరు మీద ఈ నగరానికి పేరు పెట్టారు. ఆధునిక భారతదేశంలో ప్రారంభ ప్రణాళికాబద్ధమైన నగరాల్లో ఇది ఒకటి, దీనిని విద్యాధర్ భట్టాచార్య రూపొందించారు.[5] బ్రిటిష్ వలసరాజ్యాల కాలంలో, ఈ నగరం జైపూర్ రాష్ట్ర రాజధానిగా ఉండేది. 1947 లో స్వాతంత్ర్యం తరువాత, జైపూర్ కొత్తగా ఏర్పడిన రాజస్థాన్ రాష్ట్రానికి రాజధానిగా మారింది. ఇది మెట్రోపాలిటన్ ప్రాంతం.

జైపూర్ భారతదేశంలో పర్యాటక , పశ్చిమ భాగంగా గోల్డెన్ ట్రయాంగిల్ తో పాటు పర్యాటక సర్క్యూట్ ఢిల్లీ , ఆగ్రా 240 కి.మీ., 149 మై. ).[6] ఇది రెండు యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలకు నిలయం-జంతర్ మంతర్ , అంబరు కోట (అమెర్ ఫోర్ఠ్). ఇది రాజస్థాన్ లోని జోధ్పూర్ కు (348 కి.మీ., 216 మై.) దూరంలో ఉంది. జైపూర్ ఇతర పర్యాటక ప్రదేశాలకు జైపూర్ ప్రవేశ ద్వారంగా కూడా పనిచేస్తుంది), జైసల్మేర్ (571 కి.మీ., 355 మై.), ఉదయపూర్ (421 కి.మీ., 262 మై.), కోటా (252 కిమీ, 156 మైళ్ళు) , మౌంట్ అబూ (520 కి.మీ., 323 మై.). జైపూర్ సిమ్లా నుండి 616 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.

2019 జూలై 6 న జైపూర్ యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా పేర్కొనబడింది.[7]ఇది అరుదైన యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ జాబితాలో చేరింది. ప్రపంచ వారసత్వ సందర్శనీయప్రాంతంగా గుర్తింపు ఇచ్చింది. ఈ మేరకు యునెస్కో(యునైటెడ్ నేషన్స్ ఎడ్యుకేషనల్, సైంటిఫిక్ , కల్చరల్ ఆర్గనైజేషన్) శనివారం ( 2019 జూన్ 06) ట్విట్టర్‌లో అధికారికంగా ఓ ప్రకటన చేసింది

చరిత్ర

మార్చు
 
జైపూర్ వ్యవస్థాపకుడు జై సింగ్ II

జైపూర్ నగరాన్ని నిర్మించిన జై సింగ్ II అమెర్ ను 1699 నుండి 1743 వరకు పరిపాలించాడు. అతను తన రాజధానిని పెరుగుతున్న జనాభా , నీటి కొరతను తీర్చడానికి అమెర్ నుండి 11 కిలోమీటర్లు (7 మై.) దూరంలో ఉన్న జైపూర్‌కు మార్చాలని అనుకున్నాడు. జైపూర్ లేఅవుట్ను ప్లాన్ చేస్తున్నప్పుడు జై సింగ్ ఆర్కిటెక్చర్ , వాస్తుశిల్పులు అనేక పుస్తకాలను అధ్వయనం చేశారు. విద్యాధర్ భట్టాచార్య నిర్మాణ మార్గదర్శకత్వంలో, వాస్తు శాస్త్రం , శిల్ప శాస్త్ర సూత్రాల ఆధారంగా జైపూర్ ప్రణాళిక చేసారు.[8] నగరం నిర్మాణం 1726 లో ప్రారంభమైంది , ప్రధాన రహదారులు, కార్యాలయాలు , రాజభవనాలు పూర్తి చేయడానికి నాలుగు సంవత్సరాలు పట్టింది. నగరాన్ని తొమ్మిది బ్లాక్‌లుగా విభజించారు. వాటిలో రెండు రాష్ట్ర భవనాలు , రాజభవనాలు ఉన్నాయి. మిగిలిన ఏడు ప్రజలకు కేటాయించబడ్డాయి. భారీ ప్రాకారాలు నిర్మించబడ్డాయి. ఏడు బలవర్థకమైన ముఖ ద్వారాలతో నిర్మించబడ్డాయి.[8]

జైపూర్ భారతదేశంలో అత్యంత సామాజికంగా గొప్ప వారసత్వ పట్టణ ప్రాంతాలలో ఒకటి. 1727 వ సంవత్సరంలో స్థాపించబడిన ఈ నగరానికి ప్రాథమిక నిర్వాహకుడిగా ఉన్న మహారాజా జై సింగ్ II పేరు పెట్టారు. అతను కచ్వాహా రాజ్‌పుత్ , 1699 , 1744 పరిసరాల్లో ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించాడు.

సవాయి రామ్ సింగ్ I పాలనలో, 1876 లో వేల్స్ యువరాజు హెచ్ఆర్హెచ్ ఆల్బర్ట్ ఎడ్వర్డ్ (తరువాత కింగ్ ఎడ్వర్డ్ VII, భారత చక్రవర్తి అయ్యాడు) కు స్వాగతం పలకడానికి నగరం గులాబీ రంగులో చిత్రీకరించబడింది.[9] అనేక మార్గాలు గులాబీ రంగులో పెయింట్ చేయబడ్డాయి. జైపూర్‌కు విలక్షణమైన రూపాన్ని కలిగినకారణంగా , పింక్ సిటీ అనే పేరు వచ్చింది.[10] 19 వ శతాబ్దంలో, నగరం వేగంగా అభివృద్ధి చెందింది.1900 నాటికి 160,000 జనాభాకి విస్తరించింది.విస్తృత బౌలెవార్డులు సుగమం చేయబడ్డాయి. దాని ప్రధాన పరిశ్రమలు లోహాలు , పాలరాయిల పని, వీటిని 1868 లో స్థాపించిన కళల పాఠశాల ప్రోత్సహించింది. ఈ నగరంలో మూడు కళాశాలలు ఉన్నాయి. వీటిలో సంస్కృత కళాశాల (1865) , బాలికల పాఠశాల (1867) మహారాజా రామ్ సింగ్ II పాలనలో ప్రారంభించబడ్డాయి.[11]

విమానాశ్రయంతో సహా నగరంలోని అన్ని పెద్ద ప్రాంతాలు 1981 ఆగస్టులో వరదలకు గురయ్యాయి. వరదల ఫలితంగా ఎనిమిది మంది మరణించారు. నగరంలోని ద్రవ్యవతి నదికి చాలా నష్టం జరిగింది.[12] మూడు రోజుల మేఘాల పేలుడు వల్ల వార్షిక సగటు కంటే ఎక్కువ వర్షాలు కురిశాయి.[13]

భౌగోళికం

మార్చు

జైపూర్ రాజస్థాన్‌లో తూర్పున, సముద్రమట్టానికి 1417 అడుగుల (431 మీటర్ల) ఎత్తులో ఉంది. జైపూర్ నగరం నుండి బనాస్, బన్‌గంగా నదులు ప్రవహిస్తుంటాయి. భూగర్భజలాలల నుండి జైపూర్‌ జిల్లాకు 28.65 మిలియన్ల క్యూబిక్ మీటర్ల జలం లభ్యమౌతుంది. అయినప్పటైకీ తీవ్రమైన కరువు మాత్రం అద్రుదుగానే సంభవిస్తుంది. జలనిర్వహణ బలహీనత, ట్యూబ్ బావులను అతిగా ఉపయోగించడం వలన కొన్ని ప్రాతాలలో వ్యవసాయ ఉపయోగాలకు జలం లభ్యంకావడం కొంత భయపెడుతుంది.

వాతావరణం

మార్చు

కొప్పెన్ వాతావరణ వర్గీకరణలో జైపూర్ వేడి సెమీ-శుష్క వాతావరణం (Bsh) కలిగి ఉంది. ఇది సంవత్సరానికి 63 సెంటీమీటర్ల వర్షపాతం పొందుతుంది. కానీ జూన్ , సెప్టెంబరు మధ్య వర్షాకాలంలో చాలా వర్షాలు కురుస్తాయి. ఏప్రిల్ నుండి జూలై ఆరంభం వరకు వేసవిలో ఉష్ణోగ్రతలు చాలా ఎక్కువగా ఉంటాయి, సగటు రోజువారీ ఉష్ణోగ్రతలు 27.6 °C (82 °F). వర్షాకాలంలో, తరచుగా, భారీ వర్షాలు , ఉరుములతో కూడిన వర్షాలు కురుస్తాయి, కాని వరదలు సాధారణం కాదు. నవంబరు నుండి ఫిబ్రవరి వరకు శీతాకాలాలు తేలికపాటి , ఆహ్లాదకరంగా ఉంటాయి, సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 18 °C (64°F) నుండి , అధిక తేమతో ఉంటాయి, కానీ అప్పుడప్పుడు చల్లని తరంగాలతో ఉంటాయి. జైపూర్, ప్రపంచంలోని అనేక ఇతర ప్రధాన నగరాల మాదిరిగా, గణనీయమైన పట్టణ వేడి ద్వీపం జోన్, చుట్టుపక్కల గ్రామీణ ఉష్ణోగ్రతలు అప్పుడప్పుడు శీతాకాలంలో గడ్డకట్టే స్థాయికి పడిపోతాయి.[14]

జనాభా గణాంకాలు

మార్చు

2011 జనాభా లెక్కల తాత్కాలిక నివేదిక ప్రకారం, జైపూర్ నగరంలో 3,073,350 జనాభా ఉంది.[15] నగరానికి మొత్తం అక్షరాస్యత రేటు 84.34%. 90.61% పురుషులు, 77.41% స్త్రీలు అక్షరాస్యులు.[15] లింగ నిష్పత్తి 1,000 మంది పురుషులకు 898 మంది మహిళలు. పిల్లల లింగ నిష్పత్తి 854 వద్ద ఉంది.[15] 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, నగర జనాభాలో హిందువులు 77.9% మంది ఉన్నారు, తరువాత ముస్లింలు (18.6%), జైనులు (2.4%) , ఇతరులు (1.2%) ఉన్నారు.[16]

2011 లెక్కలు ప్రకారం మతాలు వారిగా
మతం శాతం (%)
హిందూ
  
 77.9%
ఇస్లాం
  
 18.6%
జైనులు
  
 2.4%
ఇతరులు
  
 1.2%

పరిపాలన , రాజకీయాలు

మార్చు

జైపూర్ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ నగరం పౌర మౌలిక సదుపాయాలను నిర్వహించడం , అనుబంధ పరిపాలనా విధులను నిర్వహించడం. మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ మేయర్ నేతృత్వంలో జరుగుతుంది.[17] నగర పరిధిని 91 వార్డులుగా విభజింపబడింది. ప్రతి వార్డుకు ఎన్నుకోబడిన సభ్యుడు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. జైపూర్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ (జెడిఎ) జైపూర్ ప్రణాళిక , అభివృద్ధికి బాధ్యత వహించే నోడల్ ప్రభుత్వ సంస్థ.[18] జైపూర్ పరిధిని రెండు పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలుగా జైపూర్ , జైపూర్ రూరల్ గా కలిగి ఉన్నాయి .[19] 2019 జనవరిలో విష్ణు లాతా, జైపూర్ మేయర్‌గా ఎన్నికయ్యారు.

పర్యాటకం

మార్చు

భారతదేశంలో జైపూర్ ఒక ప్రధాన పర్యాటక కేంద్రం. ఇది గోల్డెన్ ట్రయాంగిల్‌లో భాగం. 2008 కొండే నాస్ట్ ట్రావెలర్ రీడర్స్ ఛాయిస్ సర్వేలో, జైపూర్ ఆసియాలో సందర్శించడానికి 7 వ ఉత్తమ ప్రదేశంగా గర్తించబడింది.[20] ట్రిప్అడ్వైజర్ 2015 ట్రావెలర్స్ ఛాయిస్ అవార్డ్స్ ఫర్ డెస్టినేషన్ ప్రకారం, జైపూర్ ఈ సంవత్సరం భారత గమ్యస్థానాలలో 1 వ స్థానంలో ఉంది.[21] రాజ్ ప్యాలెస్ హోటల్‌లో ప్రెసిడెన్షియల్ సూట్, రాత్రికి 45,000 డాలర్లు, 2012 లో సిఎన్ఎన్ ప్రపంచంలోని 15 అత్యంత ఖరీదైన హోటల్ సూట్లలో రెండవ స్థానంలో ఉంది.[22]

జైపూర్ ఎగ్జిబిషన్ & కన్వెన్షన్ సెంటర్ (జెఇసిసి) రాజస్థాన్ అతిపెద్ద కన్వెన్షన్ అండ్ ఎగ్జిబిషన్ సెంటర్.[23] ఇది వస్తారా, జైపూర్ జ్యువెలరీ షో, స్టోన్‌మార్ట్ 2015 , పునరుజ్జీవన రాజస్థాన్ పార్ట్‌నర్‌షిప్ సమ్మిట్ 2015 వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించడానికి ప్రసిద్ధి చెందింది.[24]

సందర్శకులకు హవా మహల్, జల్ మహల్, సిటీ ప్యాలెస్, అమర్ కోట, జంతర్ మంతర్, నహర్ ఫోర్ట్, జైఘర్ ఫోర్ట్, బిర్లా మందిర్, గోవింద్ దేవ్ జీ ఆలయం, గర్ గణేష్ ఆలయం, మోతీ డుంగ్రీ గణేష్ ఆలయం, సంఘిజీ జైన దేవాలయం , జైపూర్ జూ .[25] జంతర్ మంతర్ అబ్జర్వేటరీ , అమెర్ ఫోర్ట్ లాంటి మొదలగు సందర్శన ఆకర్షణలు ఉన్నాయి.[26] హవా మహల్ ఐదు అంతస్తుల పిరమిడ్ ఆకారపు స్మారక చిహ్నం, ఇది దాని అధిక స్థావరంతో 953 కిటికీలు [27] 15 మీటర్లు (50 అ.) ఎత్తుతో ఉంది. సిసోడియా రాణి బాగ్ , కనక్ బృందావన్ జైపూర్ లోని ప్రధాన పార్కులు.[28] రాజ్ మందిర్ జైపూర్ లోని ఒక ప్రముఖ సినిమా హాల్.

  • పర్యాటక ప్రదేశాల చిత్రమాలిక
  •  
    అమెర్ కోట
  •  
    అమెర్ కోట గణేష్ పోల్
  •  
    జైగర్త్ కోట
  •  
    నహర్‌గఢ్ కోట
  •  
    జల్ మహల్
  •  
    హవా మహల్
  •  
    సిటీ ప్యాలెస్, జైపూర్
  •  
    బిర్లా మందిర్, జైపూర్
  •  
    సంఘిజీ దిగంబరు జైన దేవాలయం
  •  
    జంతర్ మంతర్
  •  
    ఆల్బర్ట్ హాల్ మ్యూజియం
  •  
    రాజస్థాన్ విధాన సభ -1 (రాత్రి దృశ్యం)

జనాదరణ సంస్కృతి

మార్చు

జైపూర్‌లో ఆర్కిటెక్ట్ చార్లెస్ కొరియా , రవీంద్ర మంచ్‌లు ఏర్పాటు చేసిన జవహర్ కాలా కేంద్రం వంటి అనేక సాంస్కృతిక ప్రదేశాలు ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ సెంట్రల్ మ్యూజియంలో అనేక కళలు , పురాతన వస్తువులు ఉన్నాయి. హవా మహల్ వద్ద ప్రభుత్వ మ్యూజియం , విరాట్ నగర్ వద్ద ఆర్ట్ గ్యాలరీ ఉన్నాయి. నగరం చుట్టూ రాజస్థానీ సంస్కృతిని వర్ణించే విగ్రహాలు ఉన్నాయి.[29][30] జైపూర్‌లో పురాతన వస్తువులు , హస్తకళలను విక్రయించే అనేక సాంప్రదాయ దుకాణాలు ఉన్నాయి. జైపూర్ పూర్వ పాలకులు అనేక కళలు , చేతిపనులను పోషించారు. నగరంలో స్థిరపడిన భారతదేశం , విదేశాల నుండి వచ్చిన నైపుణ్యం కలిగిన చేతివృత్తులవారు, కళాకారులు , హస్తకళాకారులను వారు ఆహ్వానించారు. కళలు కొన్ని బంధాని, బ్లాక్ ప్రింటింగ్, రాతి శిల్పం , శిల్పం, తార్కాషి, జారి, గోటా - పట్టి, కినారి, జర్డోజి, వెండి ఆభరణాలు, రత్నాలు, కుందన్, మీనాకారి , ఆభరణాలు, లక్షలకి గాజు ఆభరణాలు, సూక్ష్మ చిత్రాలు, బ్లూ కుండల, దంతపు చెక్కడానికి, షెల్లాక్ వర్క్ , లెదర్ వేర్ వంటి వస్తువులు సాంప్రదాయ పద్దతికి అనుకూలంగా లభిస్తాయి.[8][28]

పురాతన రాజ వారసత్వం , అల్ట్రా-మోడరన్ జీవన పద్ధతి అద్భుతమైన కలయికతో, జైపూర్ పట్టణ జీవనశైలి చక్కని ప్రదర్శనను ప్రదర్శిస్తుంది.

జైపూర్‌కు సొంత ప్రదర్శన కళలు ఉన్నాయి. కథక్ కోసం జైపూర్ ఘరానా కథక్ ప్రధాన ఉత్తర భారత శాస్త్రీయ నృత్య రూపంలోని మూడు ఘరానాల్లో ఒకటి.[8] కథక్ జైపూర్ ఘరానా దాని వేగవంతమైన క్లిష్టమైన నృత్య రూపాలు, చైతన్యవంతమైన శరీర కదలికలు , సూక్ష్మమైన అభినయలకు ప్రసిద్ధి చెందింది.[8] ఘూమర్ ఒక ప్రసిద్ధ జానపద నృత్య శైలి.[31][32][33] తమషా ఒక కళారూపం, ఇక్కడ కథుపుత్లి తోలుబొమ్మ నృత్యం ఆట రూపంలో చూపబడుతుంది.[8] జైపూర్‌లో జరుపుకునే ప్రధాన పండుగలలో ఎలిఫెంట్ ఫెస్టివల్, గంగౌర్, మకర సంక్రాంతి, హోలీ, దీపావళి, విజయదశమి, తీజ్, ఈద్, మహావీర్ జయంతి , క్రిస్మస్ ఉన్నాయి . జైపూర్ సాహిత్య ఉత్సవానికి కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఉచిత సాహిత్య ఉత్సవం, దీనిలో దేశవ్యాప్తంగా రచయితలు, రచయితలు , సాహిత్య ప్రేమికులు పాల్గొంటారు.[8]

1727 లో విద్యాధర్ భట్టాచార్య చేత భారతీయ వాస్తు శాస్త్రం ప్రకారం ఈ నగరం ప్రణాళిక చేయబడింది.[34] తూర్పు, పడమర, ఉత్తరం వైపు మూడు ద్వారాలు ఉన్నాయి. తూర్పు ద్వారం సూరజ్ పోల్ (సన్ గేట్), పశ్చిమ ద్వారం చంద్ పోల్ (మూన్ గేట్) , ఉత్తర ద్వారం అమెర్ పూర్వీకుల రాజధాని వైపు ఉంది.[8][35]

ఆధునిక పూర్వ భారతీయ నగరాల్లో ఈ నగరం అసాధారణంగా ఉంది, వీధుల క్రమబద్ధతలో నగరం , విస్తృత వీధుల ద్వారా నగరాన్ని ఆరు రంగాలుగా విభజించడం 34 m (111 అడుగులు) వెడల్పు. పట్టణ త్రైమాసికాలు గ్రిడ్డ్ వీధుల నెట్‌వర్క్‌ల ద్వారా మరింత విభజించబడ్డాయి. సెంట్రల్ ప్యాలెస్ క్వార్టర్ తూర్పు, దక్షిణ , పడమర వైపు ఐదు త్రైమాసికాలు చుట్టుకుంటాయి, ఆరవ త్రైమాసికం వెంటనే తూర్పు వైపు ఉంటుంది. ప్యాలెస్ క్వార్టర్ హవా మహల్ ప్యాలెస్ కాంప్లెక్స్, ఫార్మల్ గార్డెన్స్ , ఒక చిన్న సరస్సును కలిగి ఉంది. రాజు సవాయి జై సింగ్ II నివాసం అయిన నహర్‌గర్ కోట పాత నగరం వాయవ్య మూలలో ఉన్న కొండకు కిరీటం ఇస్తుంది.[28]

  •  
    జైగర్ కోట నుండి చూసినట్లు అమెర్ కోట.
  •  
    ఘట్ కి గుని టన్నెల్ జాతీయ రహదారి 11 జైపూర్.
  •  
    రాజస్థాన్ విధాన సభ-2
  •  
    హవా మహల్ రోడ్, జైపూర్

వంటకాలు

మార్చు

విలక్షణమైన వంటలలో దాల్ బాతి చుర్మా, మిస్సి రోటీ, గట్టేకి సబ్జీ, కెర్ సంగ్రి, మక్కేకి ఘాట్, బజ్రేకి ఘాట్, బజ్రేకి రోటి , లాల్ మాన్స్ ఉన్నాయి.[36] జైపూర్ దాని స్వీట్లకు ప్రసిద్ధి చెందింది, ఇందులో ఘెవర్, ఫీని, మావా కచోరి, గజాక్, మీథి తులి, చౌగుని కే లడ్డూ , మూంగ్ థాల్ ఉన్నాయి.[37][38]

భాషలు

మార్చు

జైపూర్ అధికారిక భాష హిందీ , అదనపు అధికారిక భాష ఇంగ్లీష్ . నగరం ప్రధాన భాష రాజస్థానీ . మార్వారీ, హిందీ , ఇంగ్లీష్ కూడా నగరంలో మాట్లాడతారు.[8]

ఆర్థిక వ్యవస్థ , మౌలిక సదుపాయాలు

మార్చు
 
జైపూర్ లోని వరల్డ్ ట్రేడ్ పార్క్ 2012 లో ప్రారంభమైన షాపింగ్ మాల్.

ప్రాంతీయ రాజధాని, విద్యా , పరిపాలనా కేంద్రంగా తన పాత్రతో పాటు, జైపూర్ ఆర్థిక వ్యవస్థ పర్యాటకం, రత్నాల కోత, ఆభరణాలు , లగ్జరీ వస్త్రాల తయారీ , సమాచార సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా ఆజ్యం పోసింది.[39] మూడు ప్రధాన వాణిజ్య ప్రమోషన్ సంస్థలు తమ కార్యాలయాలను జైపూర్‌లో కలిగి ఉన్నాయి. అవి: ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఛాంబర్స్ ఆఫ్ కామర్స్ & ఇండస్ట్రీ, (FICCI) PHD ఛాంబరు ఆఫ్ కామర్స్ అండ్ ఇండస్ట్రీ (PHDCCI) , కాన్ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఇండస్ట్రీ (CII) ఇక్కడ ప్రాంతీయ కార్యాలయాలు ఉన్నాయి. 2008 లో, 50 ఎమర్జింగ్ గ్లోబల్ ఔట్‌సోర్సింగ్ నగరాల్లో జైపూర్ 31 వ స్థానంలో ఉంది.[40] జైపూర్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ భారతదేశంలోని ప్రాంతీయ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజీలలో ఒకటి , ఇది 1989 లో స్థాపించబడింది.[41] జైపూర్ కళలు , చేతిపనులకు ప్రధాన కేంద్రంగా ఉంది. పురాతన వస్తువులు, ఆభరణాలు, హస్తకళలు, రత్నాలు, గాజులు, కుండలు, తివాచీలు, వస్త్రాలు, తోలు , లోహ ఉత్పత్తులను విక్రయించే అనేక సాంప్రదాయ దుకాణాలు ఇందులో ఉన్నాయి. చేతితో ముడిపెట్టిన రగ్గుల తయారీదారులలో జైపూర్ ఒకటి.[42][43] జైపూర్ లెగ్, మోకాలికి దిగువ విచ్ఛేదనం ఉన్నవారికి రబ్బరు ఆధారిత ప్రొస్తెటిక్ లెగ్ రూపొందించబడింది , దీనిని జైపూర్‌లో ఉత్పత్తి చేస్తారు.[44][45]

కమ్యూనికేషన్

మార్చు

జైపూర్‌లో ఎయిర్‌టెల్, వొడాఫోన్, జియో, రిలయన్స్, ఐడియా, బిఎస్‌ఎన్‌ఎల్, వి-గార్డ్, టాటా వంటి సంస్థల కార్యాలయాలు ఉన్నాయి, ఇవి మొబైల్ టెలిఫోనీని అందిస్తున్నాయి , నగరంలో వివిధ ఇంటర్నెట్ సర్వీసు ప్రొవైడర్లు కూడా ఉన్నారు. సెంట్రల్ పార్క్, జంతర్ మంతర్ వేధశాల (జైపూర్) వంటి వివిధ బహిరంగ ప్రదేశాలలో రాజస్థాన్ ప్రభుత్వం ఉచిత వైఫైని ప్రారంభించింది.

మీడియా

మార్చు

జైపూర్‌లోని ప్రధాన దినపత్రికలలో అమర్ ఉజాలా,[8] రాజస్థాన్ పత్రిక, దైనిక్ భాస్కర్, దైనిక్ నవజయోతి , టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా ఉన్నాయి .[8][8] ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలోని ఆల్ ఇండియా రేడియో నగరంలోని మీడియం వేవ్ , ఎఫ్ఎమ్ బ్యాండ్‌లో ప్రసారం అవుతుంది. ప్రైవేట్ ఎఫ్ఎమ్ స్టేషన్లలో రేడియో మిర్చి (98.3) ఉన్నాయి MHz), రేడియో సిటీ (91.1 MHz), నా FM (94.3 MHz), FM తడ్కా 95 FM (95.0 MHz), రెడ్ FM 93.5 (93.5 MHz) , జ్ఞాన్ వాణి (105.6 MHz). నగరంలో FM రేడియో 7 (90.4) లో కమ్యూనిటీ FM ఛానల్ ఉంది MHz) ఇండియా ఇంటర్నేషనల్ స్కూల్ ఇన్స్టిట్యూషనల్ నెట్‌వర్క్ చేత. పబ్లిక్ బ్రాడ్‌కాస్టర్ దూరదర్శన్ ( ప్రసార భారతి) ప్రైవేట్ ప్రసారకర్తలతో పాటు ప్రాంతీయ ఛానెల్‌ను అందిస్తుంది.

రవాణా

మార్చు
  •  
    జైపూర్ బి. ఆర్. టి. ఎస్.
  •  
    జైపూర్ మెట్రో లైను
  •  
    జైపూర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం
  •  
    జైపూర్ లో ఒంటె ద్వారా ట్రాలీ ప్రయాణం

రోడ్స్

మార్చు

జైపూర్ ఢిల్లీ , ముంబైలను కలిపే జాతీయ రహదారి సంఖ్య 8 లో ఉంది . జాతీయ రహదారి 12 జైపూర్‌ను కోటాతో, జాతీయ రహదారి 11 బికనీర్‌ను ఆగ్రాతో జైపూర్ గుండా వెళుతుంది. రాజస్థాన్, న్యూ ఢిల్లీ, ఉత్తర ప్రదేశ్, హర్యానా, మధ్యప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, పంజాబ్ , గుజరాత్ లోని ప్రధాన నగరాలకు ఆర్ఎస్ఆర్టిసి బస్సు సేవలను నిర్వహిస్తోంది. సిటీ బస్సుల నిర్వహించబడుతున్నాయి. జైపూర్ సిటీ ట్రాన్స్పోర్ట్ సర్వీసెస్ లిమిటెడ్ (JCTSL),[46] RSRTC .[47] ఈ సేవ 400 కంటే ఎక్కువ సాధారణ , తక్కువ అంతస్తుల బస్సులను నడుపుతుంది. ప్రధాన బస్సు డిపోలు వైశాలి నగర్, విద్యాధర్ నగర్ , సంగనేర్ వద్ద ఉన్నాయి

జైపూర్ బీఆర్టీఎస్‌ను 2006 ఆగస్టులో ప్రభుత్వం ఆమోదించింది. జైపూర్ బిఆర్‌టిఎస్‌ను జైపూర్ డెవలప్‌మెంట్ అథారిటీ , జైపూర్ నగర్ నిగం ఏర్పాటు చేసిన ప్రత్యేక ప్రయోజన వాహనం జెసిఎస్‌టిఎల్ నిర్వహిస్తుంది. మొదటి దశలో, రెండు కారిడార్లు ప్రతిపాదించబడ్డాయి: సికార్ రోడ్ నుండి టోంక్ రోడ్ వరకు "నార్త్-సౌత్ కారిడార్" , అజ్మీర్ రోడ్ నుండి ఢిల్లీ రోడ్ వరకు "ఈస్ట్-వెస్ట్ కారిడార్". హర్మాడ సమీపంలో బైపాస్ నుండి పాని పెచ్ వరకు ఉత్తర-దక్షిణ కారిడార్ యొక్క ఒక విభాగం 2010 లో పనిచేసింది.[48][49]

జైపూర్ రింగ్ రోడ్ అనేది జైపూర్ నగరం పెరుగుతున్న ప్రయాణికుల రద్ధీని తగ్గించడానికి జైపూర్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ [50] ఇది NH-11 (ఆగ్రా రోడ్), NH-8 (అజ్మీర్ రోడ్), NH-12 (టోంక్ రోడ్) , NH-12 లను కలుపుతుంది. (మాల్పురా రోడ్) 150 కిలోమీటర్ల పొడవు కలిగి ఉంది.[51] 150 కిలోమీటర్ల పొడవైన ఆరు లేన్ల జైపూర్ రింగ్ రోడ్‌లో 57 కిలోమీటర్లు 1217 కోట్ల రూపాయల వ్యయంతో పూర్తయ్యాయి, దీనిని సుష్మా స్వరాజ్, అరుణ్ జైట్లీ , నితిన్ గడ్కరీ ప్రారంభించారు .

రైల్

మార్చు

జైపూర్ భారత రైల్వే నార్త్ వెస్ట్రన్ జోన్ ప్రధాన కార్యాలయం.[52] జైపూర్ జంక్షన్ రైల్వే స్టేషన్ ఢిల్లీ, ముంబై, హైదరాబాద్, కోల్‌కతా, చెన్నై, బెంగళూరు, ఇండోర్, లక్నో , అహ్మదాబాద్ వంటి అన్ని ప్రధాన నగరాలకు బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది. ఇతర స్టేషన్లలో గాంధీనగర్, దుర్గాపురా, జగత్పురా, నినాద్ బెనాడ్ , సంగనేర్ ఉన్నాయి.

మెట్రో

మార్చు

జైపూర్ మెట్రో 2015 జూన్ 3 న వాణిజ్య కార్యకలాపాలను ప్రారంభించింది.[53] మన్సరోవర్, చంద్‌పోల్ మధ్య 9 స్టేషన్లు ఉన్నాయి, అవి మన్సరోవర్, న్యూ ఆటిష్ మార్కెట్, వివేక్ విహార్, శయం నగర్, రామ్ నగర్, సివిల్ లైన్, రైల్వే స్టేషన్, సింధి క్యాంప్ , చాంద్‌పోల్.[54] దశ -1 బి నిర్మాణంలో ఉంది. ప్రాజెక్టు అంచనా వ్యయం ₹ 550 కోట్ల,[55] ఇది 2018 నాటికి పూర్తవుతుందని భావిస్తున్నారు.

ఎయిర్

మార్చు

జైపూర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం సంగనేర్, 12.2 కి.మీ. (8 మైళ్లు) . విమానాశ్రయం 2015–2016లో 363,899 అంతర్జాతీయ, 2,540,451 దేశీయ ప్రయాణీకులను నిర్వహించింది.[56] జైపూర్ విమానాశ్రయం ఎయిర్ కార్గో సేవలను కూడా అందిస్తుంది. శీతాకాలంలో, కొన్నిసార్లు వైపు విమానాలు ఇందిరా మహాత్మా గాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం కారణంగా భారీ పొగమంచు జైపూర్ విమానాశ్రయం మళ్ళించారు ఢిల్లీ .[57] ఈ విమానాశ్రయం అహ్మదాబాద్, బెంగళూరు, చండీగ, ్, రాయ్పూర్, చెన్నై, ఢిల్లీ, గువహతి, హైదరాబాద్, ఇండోర్, కోల్‌కతా, లక్నో, ముంబై, పూణే, సూరత్, ఉదయపూర్ , వారణాసిలతో సహా ప్రధాన భారతీయ నగరాలకు దేశీయ సేవలను నిర్వహిస్తుంది. అంతర్జాతీయ గమ్యస్థానాలు దుబాయ్, మస్కట్, బ్యాంకాక్, షార్జా , కౌలాలంపూర్ .

చదువు

మార్చు
 
మాలావియా నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ

జైపూర్‌లోని ప్రభుత్వ , ప్రైవేట్ పాఠశాలలను సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్ లేదా రాజస్థాన్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్, ఇంటర్నేషనల్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్ నిర్వహిస్తుంది , "10 + 2" ప్రణాళికను అనుసరిస్తాయి. ఈ ప్రణాళిక ఎనిమిది సంవత్సరాల ప్రాథమిక విద్య , నాలుగు సంవత్సరాల మాధ్యమిక విద్యను కలిగి ఉంటుంది. సెకండరీ పాఠశాలలో రెండు సంవత్సరాల ఉన్నత మాధ్యమిక విద్య ఉంటుంది, ఇది రెండు సంవత్సరాల లోయర్ సెకండరీ విద్య కంటే ముందు , మరింత వైవిధ్యమైంది.[58] బోధనా భాషలలో ఇంగ్లీష్ , హిందీ ఉన్నాయి .

జైపూర్‌లోని గ్రాడ్యుయేషన్ కాలేజీల్లో ప్రవేశం, వీటిలో చాలావరకు రాజస్థాన్ టెక్నికల్ యూనివర్శిటీకి అనుబంధంగా ఉన్నాయి. RPET ద్వారా, ఇప్పుడు RPET స్థానంలో REAP (రాజస్థాన్ ఇంజనీరింగ్ అడ్మిషన్ ప్రాసెస్) ద్వారా భర్తీ చేయబడింది. ప్రముఖ సంస్థలలో ఎస్ఎంఎస్ మెడికల్ కాలేజ్, సెయింట్ జేవియర్స్ కాలేజ్, రాజస్థాన్ విశ్వవిద్యాలయం,[8] ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ హెల్త్ మేనేజ్మెంట్ రీసెర్చ్, మాల్వియా నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ జైపూర్,[8][8] జైపూర్ నేషనల్ యూనివర్శిటీ,[8][8][8][8][8][8] మణిపాల్ విశ్వవిద్యాలయం, ది ఎల్ఎన్ఎమ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ, ఐఐఎస్ విశ్వవిద్యాలయం,[8][8] గ్లోబల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ,[8] సురేష్ జ్ఞాన్ విహార్ విశ్వవిద్యాలయం [59]

క్రీడలు

మార్చు

నగరంలోని ప్రధాన క్రికెట్ స్టేడియం, సవాయి మాన్సింగ్ స్టేడియంలో 23,185 మంది కూర్చునే సామర్థ్యం ఉంది , జాతీయ , అంతర్జాతీయ క్రికెట్ మ్యాచ్‌లకు ఆతిథ్యం ఇచ్చింది.[8] సవాయి మాన్సింగ్ ఇండోర్ స్టేడియం, చౌగన్ స్టేడియం , రైల్వే క్రికెట్ గ్రౌండ్ నగరంలోని ఇతర క్రీడా రంగాలు. ఈ నగరాన్ని ఐపిఎల్‌లో రాజస్థాన్ రాయల్స్ [8] 2015 వరకు, రెండు సీజన్లలో సస్పెండ్ చేసినప్పుడు , ప్రో కబడ్డీ లీగ్‌లో జైపూర్ పింక్ పాంథర్స్ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.[60]

పాల్ మాక్కార్ట్నీ జైపూర్ నివాళి పాట "రైడింగ్ ఇన్ జైపూర్" (4:08) ను వ్రాసారు , రికార్డ్ చేశారు: దీని కనీస సాహిత్యం ఇలా చెబుతోంది: జైపూర్‌కు వెళ్లడం, రాత్రిపూట స్వారీ చేయడం, నా బిడ్డతో స్వారీ చేయడం, ఓహ్ ఏమి ఆనందం, ఓహ్ ఏమి ఆనందం, అని ఉంది. 2001లో ఈ పాట అతని స్టూడియో ఆల్బమ్ డ్రైవింగ్ రైన్లో విడుదలైంది.

వ్యక్తులు

మార్చు

ఇవికూడా చూడండి

మార్చు

ప్రస్తావనలు

మార్చు
  1. ↑ "Vishnu Laata, BJP's rebel councillor, defeats party candidate by 1 vote to become new Jaipur mayor - www.newsnation.in". Archived from the original on 23 జనవరి 2019. Retrieved 23 జనవరి 2019.
  2. ↑ "City Profile". Jaipur Municipal Corporation. Archived from the original on 25 ఏప్రిల్ 2018. Retrieved 24 ఏప్రిల్ 2018.
  3. ↑ "District Census Handbook - Jaipur" (PDF). Census of India. p. 30. Archived (PDF) from the original on 14 నవంబరు 2015. Retrieved 10 ఫిబ్రవరి 2016.
  4. ↑ "52nd REPORT OF THE COMMISSIONER FOR LINGUISTIC MINORITIES IN INDIA" (PDF). nclm.nic.in. Ministry of Minority Affairs. Archived from the original (PDF) on 25 మే 2017. Retrieved 8 జూలై 2019.
  5. ↑ "About Jaipur". Government of Rajasthan.
  6. ↑ "The Complete Guide To: India's Golden Triangle". The Independent. 3 February 2007. Archived from the original on 30 December 2017. Retrieved 15 December 2017.
  7. ↑ "Seven cultural sites inscribed on UNESCO's World Heritage List". 6 July 2019.
  8. ↑ 8.00 8.01 8.02 8.03 8.04 8.05 8.06 8.07 8.08 8.09 8.10 8.11 8.12 8.13 8.14 8.15 8.16 8.17 8.18 8.19 8.20 8.21 8.22 8.23 8.24 8.25 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Dainik Navajyoti అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  9. ↑ "History of Jaipur". Lonely Planet. Archived from the original on 2016-06-01. Retrieved 2019-07-08.
  10. ↑ "History in depth: Edward VII: The First Constitutional Monarch". BBC.
  11. ↑ "Jaipur State". The Imperial Gazetteer of India.
  12. ↑ "Rejuvenation of Amanishah Nallah including Area Development" (PDF). 5 May 2016.
  13. ↑ Jain, Sharad K.; Agarwal, Pushpendra K.; Singh, Vijay P. (2007). Hydrology and Water Resources of India (in ఇంగ్లీష్). Springer Science & Business Media. p. 883. ISBN 9781402051807. Archived from the original on 1 February 2018. Retrieved 31 January 2018.
  14. ↑ "World Weather Information Service".
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India.
  16. ↑ "Population By Religious Community - Rajasthan". Office of The Registrar General and Census Commissioner, Ministry of Home Affairs, Government of India.
  17. ↑ "Jaipur MC". Archived from the original on 2015-03-16. Retrieved 2019-07-08.
  18. ↑ "Jaipur Development Authority". Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2019-07-08.
  19. ↑ "Parliamentary & Assembly Constituencies wise Polling Stations & Electors" (PDF).
  20. ↑ "Jaipur Seventh Best Tourist Destination in Asia – Conde Nast Traveller Survey".
  21. ↑ "World's best destinations". Archived from the original on 2015-07-11. Retrieved 2019-07-08.
  22. ↑ Arnold, Helen (25 March 2012). "World's 15 most expensive hotel suites". CNN Go. Archived from the original on 2 November 2012. Retrieved 11 April 2012.
  23. ↑ "Accor to manage Jaipur's new convention centre". Archived from the original on 2016-04-14. Retrieved 2019-07-08.
  24. ↑ "Jaipur Exhibition and Convention Centre will make Pink City a meetings, incentives, conferences, and exhibitions hub - Times of India".
  25. ↑ "Temples of Jaipur".
  26. ↑ "The Jantar Mantar, Jaipur – UNESCO World Heritage Centre". 31 July 2010.
  27. ↑ "Hawa Mahal Jaipur - History, Architecture, Visiting Hours".
  28. ↑ 28.0 28.1 28.2 "About Jaipur". Archived from the original on 2015-06-14. Retrieved 2019-07-08.
  29. ↑ "Culture Of Jaipur - Cultural Heritage, Art & Architecture of Jaipur". jaipur.org.
  30. ↑ "Culture of Jaipur".
  31. ↑ Manorma Sharma (2006). Tradition of Hindustani Music. APH Publishing. pp. 49–51. ISBN 978-81-7648-999-7. Archived from the original on 18 March 2017. Retrieved 3 October 2016.
  32. ↑ Jeffrey Michael Grimes (2008). The Geography of Hindustani Music: The Influence of Region and Regionalism on the North Indian Classical Tradition. pp. 142–. ISBN 978-1-109-00342-0. Archived from the original on 17 March 2017. Retrieved 3 October 2016.
  33. ↑ Kumāraprasāda Mukhopādhyāẏa (2006). The Lost World of Hindustani Music. Penguin Books India. pp. 154–. ISBN 978-0-14-306199-1. Archived from the original on 18 March 2017. Retrieved 3 October 2016.
  34. ↑ "Vidyadhar Garden in Jaipur". Archived from the original on 2011-05-13. Retrieved 2019-07-08.
  35. ↑ Vibhuti Sachdev, Giles Henry Rupert Tillotson (2002). Building Jaipur: The Making of an Indian City. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-566353-2. Archived from the original on 8 December 2015. Retrieved 5 November 2015.
  36. ↑ "Cuisines Of Jaipur". pinkcity.com. Retrieved 31 October 2015.
  37. ↑ "Cuisine of Jaipur". Jaipur-pinkcity.webs.com. Archived from the original on 14 మే 2011. Retrieved 28 March 2011.
  38. ↑ "What to eat in Jaipur". jaipurtravel.com. Retrieved 31 October 2015.
  39. ↑ "IT & ITeS - Resurgent Rajasthan". Archived from the original on 2016-06-10. Retrieved 2016-06-10.
  40. ↑ "Indian cities among global outsourcing cities". The Economic Times. Archived from the original on 3 March 2009. Retrieved 23 September 2009.
  41. ↑ "JSEL". Archived from the original on 25 అక్టోబరు 2015. Retrieved 31 October 2015.
  42. ↑ "Development through Enterprise". NextBillion.net. Retrieved 2 June 2012.
  43. ↑ "Churu's Marwari, Nand Kishore Chaudhary's Jaipur Rugs a matter of discourse at Harvard". Economic Times. Archived from the original on 2012-01-30. Retrieved 24 February 2012.
  44. ↑ "Jaipur foot: History". jaipurfoot.org. Retrieved 5 November 2015.
  45. ↑ "Padma Awards Directory (1954–2009)" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). Archived from the original (PDF) on 10 మే 2013. Retrieved 5 November 2015.
  46. ↑ "JCSTL Website". Jaipurbus.com.
  47. ↑ "Rajasthan State Road Transportation Company info". India Transit. Archived from the original on 2013-01-26. Retrieved 2019-07-08.
  48. ↑ "BRTS – JDA Website". Archived from the original on 2011-03-26. Retrieved 2019-07-08.
  49. ↑ "Traffic Diversion and Flow During Construction of BRTS". Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2019-07-08.
  50. ↑ "'Development of New Express Highways'".
  51. ↑ "'Jaipur Development Authority to commence land acquisition for Ring Road'".
  52. ↑ "NW Railway". Indian Railways.
  53. ↑ "JMRC Notification for commercial operations of metro". Jaipur Metro. Archived from the original on 2015-07-11. Retrieved 2019-07-08.
  54. ↑ "Metro Stations". jaipurmetrorail.in. Archived from the original on 2015-05-18. Retrieved 2019-07-08.
  55. ↑ "Jaipur Metro Phase-1B Estimated Cost". citi.co.in.
  56. ↑ "Jaipur International Airport". Archived from the original on 2011-06-14. Retrieved 2019-07-08.
  57. ↑ "Flights diverted to Jaipur". The Hindu. Chennai, India. 18 February 2011. Archived from the original on 29 June 2011. Retrieved 19 February 2011.
  58. ↑ "Education in India". World Education Services.
  59. ↑ "UGC inspection report of sgvu, pg.5 claims Dr.Sudhanshu as Vice Chancellor and Founder" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2013-02-28. Retrieved 2019-07-08.
  60. ↑ "Big B, Aamir, SRK cheer for Abhishek's Pink Panthers". Mumbai. The Hindu. 27 July 2014. Retrieved Jul 28, 2014.

మరింత చదవడానికి

మార్చు
  • భట్, కవి శిరోమణి; శాస్త్రి, మధురనాథ్ (1948). జైపూర్ వైభవం (జైపూర్ చరిత్ర సంస్కృతంలో వ్రాయబడింది). జైపూర్లోని మంజునాథ్ స్మృతి సంస్థాన్, కలనాథ్ శాస్త్రి 2002 లో తిరిగి ప్రచురించారు.
  • ఖంగరోట్, ఆర్ఎస్, నాథవత్, పిఎస్ (1990) ది ఇన్విన్సిబుల్ ఫోర్ట్ ఆఫ్ అమెర్ .ఆర్‌బిఎస్‌ఎ పబ్లిషర్స్, జైపూర్.
  • సచ్‌దేవ్, విభూతి; టిలోట్సన్, గైల్స్ హెన్రీ రూపెర్ట్ (2002). బిల్డింగ్ జైపూర్: ది మేకింగ్ ఆఫ్ ఇండియన్ సిటీ . రియాక్షన్ బుక్స్, లండన్.   ISBN 1-86189-137-7 .
  • సర్కార్, జదునాథ్ (1984). జైపూర్ చరిత్ర . ఓరియంట్ లాంగ్మన్ లిమిటెడ్, న్యూ ఢిల్లీ. ISBN 81-250-0333-9 .
  • వోల్వాహ్సేన్, ఆండ్రియాస్ (2001). భారతదేశంలో కాస్మిక్ ఆర్కిటెక్చర్: ది ఆస్ట్రోనామికల్ మాన్యుమెంట్స్ ఆఫ్ మహారాజా జై సింగ్ II, ప్రెస్టెల్ మాపిన్, మ్యూనిచ్ .

బాహ్య లింకులు

మార్చు
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=జైపూర్&oldid=4359134" నుండి వెలికితీశారు