వికీపీడియా

మదన్ మోహన్ మాలవ్యా

భారతీయ విద్యావేత్త మరియు రాజకీయవేత్త.
(మదనమోహన మాలవ్యా నుండి దారిమార్పు చెందింది)

మదన్ మోహన్ మాలవ్యాా (డిసెంబర్ 25, 1861 - నవంబరు 12, 1946) భారతీయ విద్యావేత్త, రాజకీయవేత్త. భారతీయ స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో పాల్గొన్న సమరయోధుడు. ఆయన గౌరవంగా "పండిట్ మదన్ మోహన్ మాలవీయ"గా కూడా పిలువబడుతున్నారు.[1] ఆయన "మహాత్మా"గా కూడా గౌవరింపబడ్డాడు.[2] మాలవ్యా బెనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం వ్యవస్థాపకుడు. ఈయన వారణాసిలో ఈ విశ్వవిద్యాలయాన్ని 1915 లో స్థాపించాడు. ఇది ఆసియాలోనే అతిపెద్ద రెసిడెన్షియల్ విశ్వవిద్యాలయం , ప్రపంచంలోనే పెద్ద విశ్వవిద్యాలయం.[3] ఇందులో 12,000 లకు పైగా విద్యార్థులు కళలు,విజ్ఞానశాస్త్రము, ఇంజనీరింగ్ , టెక్నాలజీ లలో విద్యనభ్యసిస్తున్నారు. మాలవ్యా ఆ విశ్వవిద్యాలయానికి వైస్ ఛాన్సలర్ గా 1919 నుండి 1938 వరకు పనిచేశారు.[4][5]

పండిట్ మదన్ మోహన్ మాలవ్యా
మదన్ మోహన్ మాలవ్యా

Portrait of Madan Mohan Malviya unveiled by Dr. Rajendra Prasad on 19 December 1957.

పదవీ కాలం
1909–10; 1918–19; 1932 and 1933
వ్యక్తిగత వివరాలు
జననం (1861-12-25)1861 డిసెంబరు 25
అలహాబాదు, భారతదేశం
మరణం 1946 నవంబరు 12(1946-11-12) (వయసు 84)
బనారస్
జాతీయత భారతీయుడు
రాజకీయ పార్టీ భారత జాతీయ కాంగ్రెస్
పూర్వ విద్యార్థి Allahabad University
University of Calcutta
వృత్తి స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు,విద్యావేత్త, రాజకీయ నాయకుడు

అవార్డులు: భారతరత్న 2015

మతం హిందూ

మాలవ్యా భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ కు అధ్యక్షునిగా రెండుసార్లు (1909 & 1918) పనిచేశారు. ఆయన 1934లో కాంగ్రెస్ ను విడిచిపెట్టారు. ఆయన హిందూ మహాసభలో ముఖ్యమైన నాయకునిగా కూడా ఉన్నారు. మాలవ్యా "భారతీయ స్కౌట్స్ , గైడ్సు"కు ఒక వ్యవస్థాపకుడు.[6] ఆయన 1909 లో అలహాబాదు నుండి వెలువడుతున్న ఆంగ్ల పత్రిక లీడర్ పత్రికను స్థాపించారు.[7] ఆయన 1924 నుండి 1946 వరకు హిందూస్థాన్ టైమ్స్కు చైర్మన్ గా ఉన్నారు. ఆయన సేవలు 1936 లో హిందీ ఎడిషన్ ప్రారంభానికి ఉపయోగపడ్డాయి.[7]

మాలవ్యా భారతదేశంలోని ప్రతిష్ఠాత్మక అవార్డు అయిన భారతరత్నకు డిసెంబర్ 24,2014 న ఎంపికైనారు. ఈ అవార్డును ఆయన 125 వ జన్మదినం ముందుగా పొందారు.[8]

ప్రారంభ జీవితం , విద్య

మార్చు

మాలవ్య 1861, డిసెంబర్ 25న అలహాబాదులో ఒక నిష్టులైన హిందూ కుటుంబములో జన్మించారు.[9] ఆయన తల్లిదండ్రులు మూనాదేవి , బ్రిజ్ నాథ్ లు. వారి పూర్వీకులు మధ్యప్రదేశ్ లోని మాల్వా నుండి వచ్చారు. అందువలన వారు "మాలవీయ"గా పిలువబడతారు. అయితే వారి అసలు ఇంటిపేరు చతుర్వేది. మాలవ్యాలు బెనార్స్ లోని అగర్వాల్ వర్తకులకు కుటుంబ పురోహితులుగా యున్నారు.[10] అతని తండ్రి, సంస్కృత పండితుడు, అసాధారణమైన కథావాచక్, అతను 'శ్రీమద్ భగవత్' నుండి కథలను పఠించాడు.[10] యువ మాలవ్య కూడా తన తండ్రిలాగే కథావాచక్ కావాలని ఆకాంక్షించారు. మాలవ్యా సంప్రదాయకంగా రెండు సంస్కృత పాఠశాలలో విద్యాభ్యాసం చేశాడు. ఆ తరువాత ఆయన ఆంగ్ల పాఠశాలలో తన విద్యాభ్యాసాన్ని కొనసాగించాడు.[11] మాలవ్యా తన విద్యాభ్యాసాన్ని హరదేవా ధర్మ జ్ఞానోపదేశ పాఠశాలలో కొనసాగించాడు. అక్కడ ఆయన ప్రాథమిక విద్యను పూర్తిచేశాడు.ఆ తరువాత ఆయన వైద వర్థిని సభ నదుపుతున్న పాఠశాలలో చేరాడు. ఆ తరువాత అలహాబాదు జిల్లా పాఠశాలలో చేరారు. అచట ఆయన "మకరంద్" అనే కలం పేరుతో కవిత్వం వ్రాయడం ప్రారంభించాడు. అవి తరువాత 1883-84 లో 'హరిశ్చంద్ర చంద్రిక' పత్రికలో ప్రచురితమయ్యాయి. సమకాలీన, మతపరమైన విషయాలపై ఆయన రాసిన వ్యాసాలు ‘హిందీ ప్రదీప’లో ప్రచురితమయ్యాయి.

మాలవ్యా 1879 లో ముయిర్ సెంట్రల్ కాలేజీ నుండి మెట్రిక్యులేషన్ పూర్తి చేశారు. ఆ కళాశాల ప్రస్తుతం అలహాబాదు విశ్వవిద్యాలయంగా ప్రసిద్ధి చెందినది. హారిసన్ కాలేజి ప్రిన్సిపాల్ మాలవ్యాకు నెలసరి ఉపకార వేతనాన్ని అందించేవారు. మాలవ్యా కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయం నుండి బి.ఎ.లో పట్టభద్రులైనారు. ఆయన సంస్కృతంలో ఎం.ఎ చేయాలనుకున్నప్పటికీ ఆయన కుటుంబ పరిస్థితులు సహకరించలేదు. ఆయన తండ్రి ఆయనను కూడా తన వృత్తిలోనికి సహాయకునిగా తీసుకుని వెళ్ళేవాడు. 1884 జూలైలో మదన్ మోహన్ మాలవ్యా తన ఉద్యోగ జీవితాన్ని అలహాబాదు ఉన్నత పాఠశలలో ఉపాధ్యాయునిగా చేరి ప్రారంభించారు.[11] ఆదిత్యరాం భట్టాచార్యను గురువుగా భావించాడు.

వృత్తి

మార్చు

న్యాయశాస్త్రం చదువుతున్నప్పుడు 1889లో ‘ఇండియన్ ఒపీనియన్’ అనే ఆంగ్ల దినపత్రికకు సంపాదకునిగా పని చేయడం ప్రారంభించాడు. అతని ఇతర పాత్రికేయ ప్రయత్నాలలో 1907లో 'అభ్యుదయ' అనే హిందీ వారపత్రికను స్థాపించడం, దాని సంపాదకునిగా పని చేయడం, తర్వాత దానిని 1915లో దినపత్రికగా మార్చడం; ఆంగ్ల వార్తాపత్రిక 'లీడర్' (1909) స్థాపించి, దాని సంపాదకుడిగా (1909-11), తరువాత అధ్యక్షుడిగా (1911-19); హిందీ పేపర్ 'మర్యాద' (1910) ప్రారంభించడం; ఎం. ఆర్. జయకర్, లాలా లజపత్ రాయ్, ఘనశ్యామ్ దాస్ బిర్లాల సహాయంతో 1924లో మరణించకుండా 'హిందూస్థాన్ టైమ్స్'ని సంపాదించడం, రక్షించడం, దాని ఛైర్మన్‌గా (1924-46); 1936లో ‘హిందుస్థాన్ టైమ్స్’ హిందీ ఎడిషన్‌ను ‘హిందుస్తాన్’ పేరుతో ప్రారంభించింది.

తన ఎల్. ఎల్. బి సంపాదించిన తర్వాత, అతను 1891లో అలహాబాద్ జిల్లా కోర్టులో ప్రాక్టీస్ చేయడం ప్రారంభించాడు.

1893లో అలహాబాద్ హైకోర్టులో ప్రాక్టీస్ చేయడం ప్రారంభించాడు.

రాజకీయ కార్యకలాపాలు

మార్చు

అతను 1909, 1918లో 'ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్' అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు. గోపాల్ కృష్ణ గోఖలే నేతృత్వంలోని కాంగ్రెస్ 'మృదు వర్గానికి' చెందిన మితవాద నాయకుడు, మాలవ్య 'లక్నో' ప్రధాన లక్షణాలలో ఒకదానికి వ్యతిరేకంగా ఉన్నాడు. 1916 నాటి ఒప్పందంలో ముస్లింలకు ప్రత్యేక నియోజకవర్గాలు ఉన్నాయి.

సామాజిక కార్యక్రమాలు, విద్య కోసం పూర్తిగా అంకితం చేయడానికి, మాలవ్యా 1911లో న్యాయవాద వృత్తిని విడిచిపెట్టి, సన్యాస జీవితం గడిపేందుకు నిశ్చయించుకున్నాడు. అయితే 1922 లో జరిగిన చౌరీ-చౌరా ఘటన తర్వాత, సెషన్స్ కోర్టు ఉరిశిక్ష విధించిన 177 మంది స్వాతంత్య్ర సమరయోధుల తరఫున వాదించేందుకు 1924 లో అలహాబాద్ హైకోర్టు ముందు హాజరయ్యాడు. 156 మందిని నిర్దోషులుగా విడుదల చేయడంలో విజయం సాధించాడు.

‘సెంట్రల్ హిందూ కాలేజ్’ (1898) స్థాపించిన ప్రముఖ బ్రిటిష్ మహిళా హక్కుల కార్యకర్త, సోషలిస్ట్, థియోసఫిస్ట్, వక్త, రచయిత అన్నీ బెసెంట్, ఏప్రిల్ 1911లో మాలవ్యను కలిశారు. వారణాసిలో హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఏర్పాటు చేయాలని వారిద్దరూ నిర్ణయించుకున్నారు. రాబోయే యూనివర్శిటీలో భాగంగా 'సెంట్రల్ హిందూ కాలేజ్'ని చేర్చడానికి భారత ప్రభుత్వం ముందస్తు ఆవశ్యకతతో వారు ఏకగ్రీవంగా వచ్చారు.

ఈ విధంగా 1916లో పార్లమెంటరీ చట్టాన్ని ఆమోదించిన ‘బి. హెచ్. యు. చట్టం 1915. అతను 1939 వరకు యూనివర్సిటీ వైస్-ఛాన్సలర్‌గా కొనసాగాడు.

1912లో ‘ఇంపీరియల్ లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్’లో సభ్యుడయ్యాడు, అది 1919లో ‘సెంట్రల్ లెజిస్లేటివ్ అసెంబ్లీ’గా రూపాంతరం చెందినప్పుడు, అతని సభ్యత్వం 1926 వరకు కొనసాగింది.

అతను జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ, లాలా లజపత్ రాయ్‌తో, 1928లో 'సైమన్ కమిషన్'ని వ్యతిరేకిస్తూ అనేకమంది వ్యక్తులతో అనుబంధం ఏర్పరచుకున్నాడు, మే 30, 1932న దేశంలో 'బై ఇండియన్' ఉద్యమంపై దృష్టి కేంద్రీకరించాలని పట్టుబట్టే మ్యానిఫెస్టోను ప్రచురించాడు.

1931లో ‘రెండో రౌండ్ టేబుల్ సమావేశానికి’ ప్రతినిధిగా హాజరయ్యారు.

1932లో ఢిల్లీలో జరిగిన కాంగ్రెస్ సమావేశానికి ఆయన అధ్యక్షత వహించారు. ఖిలాఫత్ ఉద్యమంలో కాంగ్రెస్ భాగస్వామ్యాన్ని వ్యతిరేకించినప్పటికీ, సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమంలో మాలవ్య ప్రధాన పాత్ర పోషించారు. ఏప్రిల్ 25, 1932న ఢిల్లీలో మాలవ్యతో పాటు దాదాపు 450 మంది కాంగ్రెస్ వాలంటీర్లను అరెస్టు చేశారు.

సెప్టెంబరు 25, 1932న ఆయనకు, డాక్టర్ అంబేద్కర్‌కు మధ్య ‘పూనా ఒప్పందం’ ఒప్పందం కుదిరింది. ఇది ప్రత్యేక ఓటర్లను ఏర్పరచడానికి బదులుగా, ప్రాంతీయ శాసనసభలలోని సాధారణ ఓటర్లలో అణగారిన తరగతులకు (హిందువులలో అంటరానివారిని సూచిస్తూ) రిజర్వ్ సీట్లను అందించింది.

1933లో కలకత్తాలో నాలుగోసారి కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడయ్యాడు.

'కమ్యూనల్ అవార్డు'తో విసుగు చెంది, అతను మాధవ్ శ్రీహరి అనీతో కలిసి కాంగ్రెస్ నుండి విడిపోయారు, ఇద్దరూ కలిసి 1934లో 'కాంగ్రెస్ నేషనలిస్ట్ పార్టీ'[12]ని స్థాపించారు. ఆ సంవత్సరం కేంద్ర శాసనసభకు జరిగిన ఎన్నికలలో పార్టీ 12 సీట్లు గెలుచుకుంది.

బ్రిటిష్ రాజ్యంలో భారత భవిష్యత్తును నిర్థారించడానికి ఏర్పాటైన సైమన్ కమీషన్ను వ్యతిరేకించడానికి లాలా లజపతి రాయ్, జవహర్ లాల్ నెహ్రూ ఇంకా ఇతర స్వాతంత్ర్య సమరయోధులతో కలిశాడు. 1931లో జరిగిన రౌండ్ టేబుల్ సమావేశంలో మహాత్మా గాంధీతో కలిసి కాంగ్రేసు పార్టీకి ప్రాతినిధ్యం వహించాడు. 1922-23 లో హిందు మహాసభ అధ్యక్షుడుగా చేశారు.

1934లో మాధవ్ శ్రీహరితో కలిసి కాంగ్రెస్ నేషనలిస్ట్ పార్టీని స్థాపించాడు.[13] 1937లో క్రియాశీల రాజకీయ జీవితం నుండి విరమించుకున్నారు.

"సత్యమేవ జయతే" అనే నినాదాన్ని వ్యాపింపచేసాడు. అతడు గొప్ప విద్యావేత్త, కర్మయోగి, భగవద్గీతను పాటించెను. సమకాలిక నాయకుల వలే కులమత భేదములను పోగొట్టడానికి ప్రయత్నించాడు. దేశ అత్యున్నత పురస్కారమైన భారతరత్న అవార్డును కేంద్ర ప్రభుత్వం మదన్ మోహన్ మాలవ్యాకు 2014లో ప్రకటించింది. ఈయనతోపాటు భారతీయ జనతా పార్టీ వ్యవస్థాపక అధ్యక్షుడు వాజ్‌పేయీకి భారతరత్న ప్రకటించింది.

వ్యక్తిగత జీవితం & వారసత్వం

మార్చు

1878లో అతను మీర్జాపూర్‌కు చెందిన కుమారి దేవిని వివాహం చేసుకున్నాడు, ఇద్దరు కుమారులు రమాకాంత్ మాలవ్య, గోవింద్ మాలవ్య ఉన్నారు.

మాలవ్యా 1946 నవంబరు 12 న వారణాసిలో తుదిశ్వాస విడిచాడు.

అనల్ప విషయాలు

మార్చు

ఢిల్లీలోని మాల్వియా నగర్, జైపూర్, లక్నో, అలహాబాద్ వంటి అనేక ప్రదేశాలు, సంస్థలు, హాస్టల్ క్యాంపస్‌లకు అతని పేరు పెట్టారు; గోరఖ్‌పూర్‌లోని ‘మదన్ మోహన్ మాలవ్య యూనివర్శిటీ ఆఫ్ టెక్నాలజీ’; జైపూర్‌లోని ‘మాలవ్య నేషనల్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ’.

జనవరి 22, 2016న ప్రారంభించిన రైలు ‘మహామాన ఎక్స్‌ప్రెస్‌’కి ఆయన పేరు పెట్టారు.

సేవలు

మార్చు
  • A criticism of Montagu-Chelmsford proposals of Indian constitutional reform. Printed by C. Y. Chintamani, 1918.
  • Speeches and writings of Pandit Madan Mohan Malaviya. Publisher G.A. Natesan, 1919.

జీవిత చరిత్రలు

మార్చు
  • Malaviyaji, a br

ief life sketch of Pandit Madan Mohan Malaviya, by B. J. Akkad. Pub. Vora, 1948.

  • Malaviyana: a bibliography of Pandit Madan Mohan Malaviya by Sayaji Rao Gaekwad Library. Ed. Prithvi Nath Kaula. 1962.
  • Role of Pt. Madan Mohan Malaviya in our national life, by Chandra Prakash Jha. Modern Publications, 1977.
  • Pandit Madan Mohan Malaviya: a socio-political study, by Sundar Lal Gupta. Pub. Chugh Publications, 1978.
  • Mahāmanā Madan Mohan Malaviya: An Historical Biography, by Parmanand. Malaviya Adhyayan Sansthan, Banaras Hindu University, 1985.
  • Struggle for Independence: Madan Mohan Malaviya by Shri Ram Bakshi. Anmol Publications, 1989. ISBN 81-7041-142-4.
  • Madan Mohan Malaviya: the man and his ideology, by S. R. Bakshi. Anmol Publications, 1991. ISBN 81-7041-429-6.
  • Madan Mohan Malaviya, by Sitaram Chaturvedi. Publ. Division, Ministry of I & B, Govt. of India, 1996. ISBN 81-230-0486-9.
  • Visionary of Modern India- Madan Mohan Malaviya, by S K Maini, K Chandramouli and Vishwanath Pandey. Mahamana MalaviyaJi Trust. 2009.

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ https://books.google.com/books?id=BX3wIjJ9mvMC&lpg=PA340&dq=Madan%20Mohan%20Malviya&pg=PA340#v=onepage&q=Madan%20Mohan%20Malviya&f=false
  2. ↑ "Mahamana's life as exemplary as Mahatma's: BHU V-C". The Times of India. 27 December 2009. Archived from the original on 2012-11-04. Retrieved 2014-12-25.
  3. ↑ Singh, Binay (13 March 2009). "BHU set to realise future goals". VARANASI: The Times of India. Archived from the original on 14 జూన్ 2012. Retrieved 3 June 2011.
  4. ↑ "History of BHU". Banaras Hindu University website. Archived from the original on 2015-09-23. Retrieved 2014-12-25.
  5. ↑ "University at Buffalo, BHU sign exchange programme". Rediff News. 4 October 2007.
  6. ↑ Our Leaders (Volume 9 of Remembering Our Leaders). Children's Book Trust. 1989. p. 61. ISBN 81-7011-842-5.
  7. ↑ 7.0 7.1 "C. Y. Chintamani (10 April 1880 – 1 July, 1941)". The Tribune. 7 May 2000.
  8. ↑ http://pib.nic.in/newsite/erelease.aspx?relid=114017
  9. ↑ Bhattacherje, S. B. (May 1, 2009). Encyclopaedia of Indian Events & Dates. Sterling Publishers Pvt. Ltd. pp. 138–139.
  10. ↑ 10.0 10.1 Timberg, Thomas A (2014). The Marwaris: From Jagat Seth to the Birlas. Penguin Books. ISBN 9789351187134.
  11. ↑ 11.0 11.1 http://www.indianpost.com/viewstamp.php/Alpha/M/MADAN%20MOHAN%20MALAVIYA
  12. ↑ TIMES, Wireless to THE NEW YORK (1932-04-25). "450 SEIZED AT DELHI FOR DEFIANCE OF BAN ON INDIAN CONGRESS; Leaders Arrested as Fast as They Arrive for Prohibited All-India Meeting. ARMORED CARS PATROL CITY No Violence Reported -- Crowd Swarms Streets, Shouting Independence Slogans. 50,000 GANDHISTS IN JAIL. Detention of Mrs. Naidu and Pandit Malaviya Leaves Party Without an Outstanding Head". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Retrieved 2023-06-20.
  13. ↑ Beck, Sanderson. SOUTH ASIA 1800-1950. Archived from the original on 2020-04-09. Retrieved 2024-05-13.

బయటి లింకులు

మార్చు
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=మదన్_మోహన్_మాలవ్యా&oldid=4375940" నుండి వెలికితీశారు