వాసిరెడ్డి వెంకటాద్రినాయుడు
శ్రీ రాజా వాసిరెడ్డి వెంకటాద్రినాయుడు (ఏప్రిల్ 27, 1761 - ఆగష్టు 17, 1817) అమరావతిని రాజధానిగా చేసుకొని కృష్ణా, గుంటూరు ప్రాంతమును పరిపాలించిన కమ్మ రాజు. వాసిరెడ్డి నాయక రాజులలో ప్రసిద్ధి పొందిన ప్రభువు. అమరావతి సంస్థాన పాలకుడు.కవి పండిత పోషకుడు, మంచి పరిపాలనాదక్షుడు. వందకు పైగా దేవాలయాలను నిర్మించారు.
| శ్రీరాజా వాసిరెడ్డి వేంకటాద్రి నాయుడు | |
|---|---|
 | |
| జననం | 1761, ఏప్రిల్ 27 |
| మరణం | 1817, ఆగష్టు 17 |
| క్రియాశీలక సంవత్సరాలు | 1783 - 1816 A.D |
| ప్రసిద్ధి | అమరావతి ప్రభువు |
| తల్లిదండ్రులు | జగ్గ భూపతి, అచ్చమాంబ |
జననంసవరించు
వాసిరెడ్డి వెంకటాద్రినాయుడు 1761, ఏప్రిల్ 27 న జగ్గ భూపతి, అచ్చమాంబ దంపతులకు జన్మించాడు.
చరిత్రసవరించు
క్రీస్తుశకము 1413 నుండి తీరాంధ్రదేశములోని ఒక భాగమును పాలించిన వాసిరెడ్డి వంశమునకు చెందినవాడు వేంకటాద్రి నాయుడు. ఈ వంశము వారందరికి చాళుక్య నారాయణ అనే బిరుదును బట్టి వీరు చాళుక్య వంశానికి చెందినవారని చరిత్రకారుల అభిప్రాయం. కృష్ణా మండలములోని చింతపల్లి వీరి రాజధాని. కమ్మ కులానికి చెందిన వాసిరెడ్డి వంశము వారు తొలుత స్వతంత్రులైనను పిమ్మట గొల్లకొండ నవాబులకు తదుపరి బ్రిటిషు వారికి సామంతులుగా వుండిరి.
రాజ్యాభిషేకంసవరించు
వేంకటాద్రి నాయుడు గారు కీ.శ. 1783 లో పరిపాలన చేపట్టారు. వీరి పాలనలో కృష్ణా జిల్లాలో 204 గ్రామాలు. గుంటూరు జిల్లాలో 344 గ్రామాలు, రాజమండ్రి జిల్లాలో 4 గ్రామాలు మొత్తం 552 గ్రామాలు ఉన్నాయి. అయితే 1214 ఫసిలీ ప్రకారం వాటిలో 22 గ్రామాలు ఇతరులకు విక్రయించినట్లు ఉంది. కృష్ణా మండలములోని చింతపల్లి వీరి తొలి రాజధాని. వీరికి నిజాం సుల్తాన్ నుండి 'మన్నె సుల్తాన్, మనసబ్ దార్ ' అనే బిరుదులు ఇచ్చారు[1].
క్రీ.శ. 1791-92లో వచ్చిన భయంకర ఉప్పెనలో తీరాంధ్ర గ్రామములలో వేలమంది ప్రజలు మరణించారు. మరుసటి సంవత్సరము తీవ్రమైన కరవు వచ్చింది. నాయుడు గారు ఏడు సంవత్సరములుగా పేరుకుపోయిన పన్నులు, మూడున్నర లక్ష్లల బంగారు నాణెములు ప్రజల కొరకు వినియోగించుటకు బ్రిటీషు ప్రభుత్వానికి తెలియచేశారు. మచిలీపట్టణం లోని అధికారులు సానుకూలత వ్యక్తం చేశారు. ఇంతలో గవర్నర్ జనరల్ కార్న్ వాలిస్ సంస్కరణలలో ఈ విషయము మరుగున పడింది[1].
అమరావతిసవరించు
వేంకటాద్రి నాయుని సైన్యములో మూడు వేలమంది సైనికులు, 300 గుర్రాలు, 80 ఏనుగులు, 50 ఒంటెలు, లెక్కలేనని ఎడ్లబండ్లు ఉండేవి. సామంతులు, జమిందారుల తిరుబాటు చేస్తారన్న సాకుతో వారి సైనక బలం తగ్గించటానికి బ్రిటీషు ప్రభుత్వము నిర్ణయించింది. దానిలో భాగంగా నాయనింగారి సైనికులను నిరాయుధులను చేసింది. ఆగ్రహించిన వేంకటాద్రి నాయుడు గుంటూరు మండలములోని ధరణికోట వద్ద అమరావతి అనే పేరుతో నూతన పట్టణం, రాజ భవనాలు కట్టించి రాజధానిని 1796 లో చింతపల్లి నుండి తరలించారు. 1797లో అమరావతి పట్టణం దర్శించిన కోలిన్ మెకంజీ అచటి భవనాలను, నగర నిర్మాణాన్ని ఆసియాటిక్ జర్నల్ లో పలువిధములుగా పొగిడాడు[2].
వేంకటాద్రి గొప్ప కవి పండిత పోషకుడు, మంచి పరిపాలనాదక్షుడు. అమరావతి, చేబ్రోలు, చింతపల్లిలలో నాయుని భవనములు సంపదతో తులతూగేవి. పండుగలనాడు పండితులకు, గ్రామపెద్దల కుటుంబాలకు పట్టువస్త్రములు, బంగారు ఆభరణములు బహూకరించబడుతుండేవి. నిరతాన్నదానములు జరుగుతుండేవి.
పిండారీల అణిచివేతసవరించు
1816 లో పిండారీ దండులను సమర్దవంతంగా ఎదుర్కొని తన ప్రాంతములలో అడుగు పెట్టనివ్వని మొనగాడు వేంకటాద్రినాయునింగారు[3]. వేంకటాద్రి పాలనలో పిండారిలతో పాటు స్థనికంగా చెంచులు కూడా దారిదోపిడులు చేయుచు సామాన్య ప్రజలను బాధించుచుండేవారు. మంత్రి ములుగు పాపయారాధ్యుల సలహా పాటించి చెంచులను విందునకు అహ్వానించాడు. భోజనమైన పిమ్మట 150 మంది చెంచు నాయకులను వరుసగా నిలబెట్టి అందరిని వధింపచేశాడు. ఈ వధ జరిగిన ఊరి పేరు నరుకుళ్ళపాడుగా మారింది. ఆ తరువాత దీనికి పశ్చాత్పాపము చెంది తన శేషజీవితం అమరేశ్వరుని చెంత గడిపారు[1].
దేవాలయాల నిర్మాణంసవరించు
కృష్ణా డెల్టా ప్రాంతమందు 108 దేవాలయములు కట్టించాడు. వీటిలో అమరావతి, చేబ్రోలు, పొన్నూరు, మంగళగిరి ముఖ్యమైనవి. అమరావతి లోని అమరేశ్వర పునర్మించి దేవాలయానికి పెక్కు హంగులు చేసి తొమ్మిదిమంది అర్చకులను నియమించి ఒక్కొక్కరికి 12 ఎకరాలు భూమి ఇచ్చాడు. 1807-09లో మంగళగిరి నరసింహ స్వామి దేవాలయానికి 11 అంతస్తుల గాలి గోపురాన్ని నిర్మింపజేశాడు. ఇది 15 మీటర్లు(49 అడుగులు) వెడల్పు, 46.7 మీటర్లు (153 అడుగులు) ఏత్తు కలిగి మన దేశంలో ఉన్న రాజ గోపురాలలో ద్వితీయ స్థానంలో ఉంది.1803 లో బాపట్ల లోని భావన్నారాయణ స్వామి భూదానం చేసారు. చేబ్రోలులో చతుర్ముఖాలయం నిర్మించారు. గుంటూరు రామచంద్ర అగ్రహారంలోని మల్లీశ్వరస్వామికి భూదానం చేసినట్లు 1193 ఫసిలిలో ఉంది[1].
ఆయన చివరిదశలో తీర్థయాత్రలు చేసేందుకు పరివారంతో బయలుదేరి భారతదేశంలోని ఎన్నో తీర్థాలను, క్షేత్రాలను దర్శించారు. వెళ్లిన చోట్లన్నిటా అన్నదాన సత్రాలు స్థాపించారు. కొప్పరాజు సుబ్బరాయకవి కాంచీమహాత్మ్యంలో నాయుడి యాత్రల గురించి పద్యరచన చేశారు. వేంకటాద్రి నాయుడితో పాటుగా ఆయన మంత్రి పొత్తూరి కాళిదాసు కూడా యాత్రలు చేసినట్టు పాపయారాధ్యులు రచించిన సరస హృదయానురంజనములో తెలుస్తోంది. కొన్ని యాత్రలు క్రీ.శ.1802, మరికొన్ని క్రీ.శ.1812-13 సంవత్సరాల్లో చేసినట్టు తెలుస్తోంది.[4] 1806 లో వీరు ఒకసారి బంగారంతోనూ, రెండు సార్లు వెండితోనూ తులాభారం తూగి పండితులకు పంచిపెట్టారు. 66 గ్రామాలలో బ్రాహ్మణ అగ్రహారాలు ఏర్పాటు చేసారు. ఇవి కాకుండా మరో 30 గ్రామాలలో వీరుచేసిన దానాల గురించి లోకల్ రికార్డులలో ఉన్నాయి[1].
నూతన జనవాసాల నిర్మాణంసవరించు
ఆయన తండ్రి జగ్గ భూపతి పేరు మీదనే బేతవోలు అనే గ్రామం పేరును జగ్గయ్యపేటగా మార్చాడు. ఆయన తల్లి అచ్చమాంబ పేరు తో అచ్చంపేట అనే గ్రామాన్ని నిర్మించారు. తన పేరుతో రాజాపేట, నాయుడి పేట నిర్మించారు[1],
మరణంసవరించు
వేంకటాద్రి నాయుడు తన శేషజీవితమును అమరేశ్వరుని పాదాలకడ గడిపినాడు. వారు 1817, ఆగష్టు 17 న మరణించాడు. వీరికి ఇద్దరు భార్యలు. ఇద్దరికి సంతానం కలుగలేనందువల్ల జగన్నాధబాబు, రామనాధబాబు అనే ఇద్దరిని దత్తుతీసుకున్నారు. వీరి తదనంతరం జగన్నాధ బాబు పాలనలోకి వచ్చారు.
ధరణికోట - అమరావతి లో 1968 లో స్థాపించిన కళాశాలకు 'రాజా వాసిరెడ్డి వేంకటాద్రి నాయుని కళాశాల ' గా పేరు పెట్టారు
ముదిగొండ శివప్రసాదు గారు నాయుడుగారిపై 'పట్టాభి' అను చారిత్రక నవల వ్రాశారు.
వనరులుసవరించు
| Wikimedia Commons has media related to Vasireddy Venkatadri Nayudu. |
- శ్రీ రాజా వాసిరెడ్డి వేంకటాద్రి నాయుడు (Sri Raja Vasireddy Venkadadri Nayudu by K. Lakshminarayana 1963, Ponnuru.)
- http://www.vasireddy.us/history.asp Archived 2009-01-30 at the Wayback Machine
మూలాలుసవరించు
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 భావయ్య చౌదరి, కొత్త (2005). కమ్మవారి చరిత్ర. గుంటూరు: పావులూరి పబ్లికేషన్. pp. 158–160.
- ↑ Indian Monuments, N. S. Ramaswami, 1971, Abhinav Publications, ISBN 0896840913, ప్. 115
- ↑ The Journal of Asian Studies Association for Asian Studies, 1965, Vol. 24, No. 1, p. 296, ISSN 0067-7159
- ↑ లక్ష్మీనారాయణ, కొడాలి (1967). చారిత్రిక శ్రీశైలము (ప్రథమ ప్రచురణ ed.).