సెల్యులార్ జైల్
సెల్యులార్ జైలు, (కాలాపానీ) భారతదేశం, అండమాన్ నికోబార్ దీవులు నందు ఉన్న ఒక వలస కారాగారం.[2]ఈజైలును బ్రిటిష్ వారు రాజకీయ ఖైదీలను దూరంలో ఉన్న ద్వీపసమూహానికి బహిష్కరించే ఉద్దేశ్యంతో ఉపయోగించారు.భారతదేశ స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో బటుకేశ్వర్ దత్, యోగేంద్ర శుక్లా, వి.ఓ.చిదంబరం పిళ్ళై, వినాయక్ దామోదర్ సావర్కర్ మొదలగువారితో సహా పలువురు స్వాతంత్ర్య కార్యకర్తలు ఇక్కడ జైలు పాలైయ్యారు.ఈ సముదాయం నేడు జాతీయస్మారక కట్టడంగా పనిచేస్తుంది.[2]
| సెల్యులార్ జైల్ | |
|---|---|
 సెల్యులార్ జైలు ప్రవేశం | |
| ఇతర పేర్లు | కాలా పానీ |
| సాధారణ సమాచారం | |
| రకం | రాజకీయ ఖైదీలు జైలు (భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు ) |
| నిర్మాణ శైలి | సెల్యులార్, పంగలు లేదా రెక్కలు ఆకారంలోఉన్న నిర్మాణం |
| పట్టణం లేదా నగరం | పోర్ట్ బ్లెయిర్, అండమాన్ |
| దేశం |  భారతదేశం |
| భౌగోళికాంశాలు | 11°40′30″N 92°44′53″E / 11.675°N 92.748°E |
| నిర్మాణ ప్రారంభం | 1896 |
| పూర్తి చేయబడినది | 1906 |
| వ్యయం | ₹517,352[1] |
| క్లయింట్ | బ్రిటిష్ రాజ్ |
| యజమాని | భారత ప్రభుత్వం |
చరిత్ర
మార్చు
కారాగారసముదాయాన్ని 1896 -1906 మధ్య నిర్మించినప్పటికీ,[3] 1857 లో మొదటి భారత స్వాతంత్ర్య యుద్ధం తిరుగుబాటు జరిగిన తరువాత మాత్రమే, బ్రిటిష్ వారు అండమాన్ దీవులను జైలుగా ఉపయోగించారు. బ్రిటిష్ వారు తిరుగుబాటును అణచివేయబడిన కొద్దికాలానికే, చాలా మంది తిరుగుబాటుదారులను ఉరితీశారు. ప్రాణాలతో బయటపడిన వారు, నేరాన్ని నివారించడానికి తిరిగి అండమాన్ దీవులకు తరలించారు. ఆగ్రాలోని జైలు వార్డెన్‌గా ఉన్న సైనిక వైద్యుడు జైలర్ డేవిడ్ బారీ మేజర్ జేమ్స్ ప్యాటిసన్ వాకర్ అదుపులో రెండు వందల మంది తిరుగుబాటుదారులను అండమాన్ ద్వీపాలకు తరలించారు.1868 ఏప్రిల్ లో మరో 733 మందిని కరాచీ నుండి తరలించారు.[4] 1863 లో, రెవరెండ్ బెంగాల్ మతపరమైన సిబ్బందికి చెందిన హెన్రీ ఫిషర్ కార్బిన్ కూడా అక్కడకు పంపబడ్డాడు. అతను అక్కడ 'అండమానీస్ హోమ్' ను స్థాపించాడు.ఇది స్వచ్ఛంద సంస్థగా మారువేషంలో ఉన్నప్పటికీ, అది ఒక అణచివేత సంస్థగా స్థాపించబడింది.[5] 1866 లో రెవరెండ్. కార్బిన్, అబోటాబాద్ లోని సెయింట్ లూకా చర్చికి మతగురువుగా నియమించబడ్డాడు. తరువాత అతను అక్కడ మరణించాడు.అబోటాబాద్ లోని పాత క్రిస్టియన్ స్మశానవాటికలో అతను ఖననం చేయబడ్డాడు భారతదేశం, బర్మా నుండి పరిష్కారం పెరిగేకొద్దీ ఎక్కువమంది ఖైదీలు వచ్చారు.[6] మొఘల్ రాజకుటుంబానికి చెందిన ఎవరైనా, లేదా తిరుగుబాటు సమయంలో బహదూర్ షా జాఫర్‌కు పిటిషన్ పంపిన వారైవరైనా ద్వీపాలకు బహిష్కరించబడ్డారు.
స్వాతంత్ర్య కార్యకర్తలను శిక్షించడానికి మారుమూల ద్వీపాలు, అనువైన ప్రదేశాలుగా పరిగణించబడ్డాయి. వారు ప్రధాన భూభాగం నుండి వేరుచేయబడటమే కాదు, విదేశీ ప్రయాణం (కాలా పానీ) ద్వీపాలకు వారి సమాజానికి చెందిన కులం వారితో సంబంధాలు కోల్పోయే ప్రమాదం ఏర్పడింది. దాని ఫలితంగా సామాజిక బహిష్కరణ జరిగింది. [7] జైళ్లు, భవనాలు, నౌకాశ్రయాలు సౌకర్యాల నిర్మాణానికి, దోషులను గొలుసులతో బంధించి, ముఠాలుగా ఉపయోగించారు.ఇలాంటి సందర్బాలలో చాలామంది మరణించారు.బ్రిటిష్ వారికి ద్వీపాన్ని వలసరాజ్యం చేయడానికి వారు పనిచేశారు.
19 వ శతాబ్దం చివరి నాటికి స్వాతంత్ర్య ఉద్యమం బాగా ఊపందుకుంది. తత్ఫలితంగా అండమాన్లకు పంపబడే ఖైదీల సంఖ్య ఇంకా పెరిగింది. దానివలన అధిక భద్రత గల జైలు అవసరం ఏర్పడింది. 1889 ఆగష్టు నుండి చార్లెస్ జేమ్స్ లియాల్ రాజ్ బ్రిటీసు ప్రభుత్వంలో హోం సెక్రటరీగా పనిచేశాడు. పోర్ట్ బ్లెయిర్ వద్ద జరిమానా విధించే పరిష్కారంపై దర్యాప్తు కూడా చేసాడు. [8] అతను బ్రిటీష్ పరిపాలనలో సర్జనుగా పనిచేసిన ఎ.ఎస్. లెత్‌బ్రిడ్జ్, అండమాన్ దీవులకు రవాణా చేసే శిక్ష ఉద్దేశించిన లక్ష్యాన్ని సాధించడంలో విఫలమైందని, వాస్తవానికి నేరస్థులు భారతీయ జైళ్లలో నిర్బంధించబడకుండా అక్కడికి వెళ్లడానికే, చాలా ఇష్టపడతున్నారని తేల్చాడు. రవాణా శిక్షలో "శిక్షా దశ" ఉండాలని లియాల్, లెత్‌బ్రిడ్జ్ సిఫారసు చేసారు. దాని ద్వారా రవాణా చేయబడిన ఖైదీలు రాగానే కఠినమైన చర్యలకు గురైయ్యారు.దాని ఫలితంగా సెల్యులార్ జైలు నిర్మాణం, దీనిని "మరింత విస్తృతంగా ఏర్పాటు చేసిన దూరంగా శిక్షా స్థలంలో మినహాయింపు, ఒంటరి ప్రదేశం" గా అభివర్ణించారు. [9]
ఆర్కిటెక్చర్
మార్చు
కారాగార నిర్మాణం 1896 లో ప్రారంభమై,1906 లో పూర్తైంది.అసలు భవనంలో ముదురు ఎరుపు రంగుగల ఇటుక భవనం ఉంది. భవనం నిర్మించడానికి ఉపయోగించిన ఇటుకలను బర్మా నుండి తీసుకువచ్చారు.[10]ఈ భవనం ఏడు రెక్కలు ఆకారంలో ఉంటుంది. భవనంలోని అందరు ఖైదీలపై కారాగార అధికారులు నిఘా ఉంచడానికి, భవనం మధ్యలో ఒక గోపురం ప్రత్యేకంగా ఉంటుంది.ఈ భవన నిర్మాణ నమోనా పనోప్టికాన్ జెరెమీ బెంథం ఆలోచనపై ఆధారపడింది. గోపురం నుండి భవన నిర్మాణ విభాగాలు, సైకిల్ చక్రం చువ్వలవలె ఉంటాయి.
ఏడు రెక్కలలో ప్రతి ఒక్కటి పూర్తైన తర్వాత మూడు కథలు ఉన్నాయి. 696 మొత్తం జైలు గదులేకానీ, అందులో వసతి గృహాలు లేవు.[11] ప్రతి జైలు గది 4.5 మీటర్లు పొడవు, 2.7 మీటర్లు వెడల్పు (14.8 అ.పొడవు, 8.9 అ.వెడల్పు) తో, 3 మీటర్లు (9.8 మీటర్లు వెంటిలేటర్‌తో [12] ఒకే జైలు అనే అర్థంనుండి "సెల్యులార్ జైలు"అనే పేరు ఉద్భవించింది.ఏ ఖైదీ అయినా ఇతర ఖైదీలతో సంబంధాలు పెట్టుకోవటానికి అవకాశం లేకుండా ఈ జైలు నిర్మాణం నిరోధించింది. అలాగే మాట్లాడటానికి అవకాశం ఉండేటట్లు రూపకల్పన చేయబడ్డాయి. జైలు గదిలోనుండి మాట్లాడే వ్యక్తి ముఖం మరొక జైలు గదిలోని మాట్లాడే వ్యక్తి వెనుక భాగాన్ని మాత్రమే చూస్తుంది. దాని వలన ఖైదీల మధ్య మాటలు, సంజ్ఞల ద్వారా సమాచారం అందించుకోవటం అసాధ్యం. వారంతా ఏకాంత నిర్బంధంలో గడిపారు.[13] ఖైదీ ఎప్పటికీ తాళం ఉన్న గొళ్ళెం చేరుకోలేని విధంగా జైలు గదుల తాళాలు రూపొందించబడ్డాయి.జైలు అధికారులు ఖైదీలను బంధించి, తాళం కీని జైలు లోపల విసిరేవారు. ఖైదీ తన చేతిని బయటకు తీసి తలుపుకు ఉన్న తాళం వదిలించటానికి ప్రయత్నిస్తాడు. కాని అతని చేయి ఎప్పుడూ తాళం సమీపానికి చేరుకోదు. కాబట్టి ఇక అలా చేయలేడు.
ఖైదీలు
మార్చు
బ్రిటీష్ రాజ్ భారతీయ అసమ్మతివాదులను, తిరుగుబాటుదారులను హింస, వైద్య పరీక్షలు, బలవంతపు శ్రమ, చాలా మందికి మరణం ఉండేలాగున ఒక ప్రయోగంగా మారుమూల ద్వీప శిక్షా కాలనీకి పంపాడు.[14] బ్రిటీష్ రాజ్ శిక్షకు గురైన మొత్తం 80,000 మంది రాజకీయ ఖైదీలలో, కాలపాని వద్ద జరిగిన హింసకు చాలా కొద్దిమంది మాత్రమే ప్రాణాలతో బయటపడ్డారు.
రాజకీయ ఖైదీలను, విప్లవకారులను ఒకరినొకరు వేరుచేయాలని బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం కోరుకున్నందున ఏకాంత నిర్బంధాన్ని అమలు చేశారు.అండమాన్ ద్వీపం దీనిని సాధించడానికి బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి అనువైన నేపధ్యంగా ఉపయోగపడింది.
సెల్యులార్ జైలు ఖైదీలు చాలామంది స్వాతంత్ర్య కార్యకర్తలు. వారిలో కొంతమంది ముఖ్య ఖైదీలు ఫజల్-ఎ-హక్ ఖైరాబాది, యోగేంద్ర శుక్లా, బటుకేశ్వర్ దత్, బాబారావ్ సావర్కర్, వినాయక్ దామోదర్ సావర్కర్, సచింద్ర నాథ్ సన్యాల్, భాయ్ పర్మానంద్, సోహన్ సింగ్, సుబోధ్ రాయ్, త్రిలోక్యనాథ్ చక్రవర్తి (1908) బాఘా జతిన్ సహచరుడు బరీంద్ర కుమార్ ఘోస్ వంటివారు ఉన్నారు. 1924 లో వారి రహస్య మరణానికి ముందు బెంగాల్ లోని బరంపురం జైలుకు బదిలీ చేయబడ్డారు. 1868 మార్చిలో 238 మంది ఖైదీలు తప్పించుకోవడానికి ప్రయత్నించారు. ఏప్రిల్ నాటికి వారంతా పట్టుబడ్డారు. ఒకరు ఆత్మహత్య చేసుకున్నారు, మిగిలిన వారిలో 87 మందిని ఉరి తీయాలని సూపరింటెండెంట్ వాకర్ ఆదేశించాడు. [15]
1933 మే లో ఖైదీల ఆకలి దాడులు జైలు అధికారుల దృష్టిని ఆకర్షించాయి. ముప్పైమూడు ఖైదీలు వారి చికిత్సను నిరసిస్తూ నిరాహార దీక్షలో కూర్చున్నారు. వారిలో భగత్ సింగ్ (లాహోర్ కుట్ర కేసు) సహచరుడు మహావీర్ సింగ్, ఆయుధ చట్టం కేసులో దోషులుగా ఉన్న మోహన్ కిషోర్ నమదాస్, మోహిత్ మొయిత్రా ఉన్నారు. వారికి బలవంతంగా తినిపించడంవలన ముగ్గురు మరణించారు.[16] [17]
కొంతమంది ఖైదీలు, సంఘటనలు
మార్చు- ఖైదీ 31552 ఉల్లాస్కర్ దత్ (ముజఫర్‌పూర్‌లోని ఒక బండి లోపల పేలిన ఇంట్లో తయారుచేసిన బాంబులను తయారు చేసి, డగ్లస్ కింగ్స్‌ఫోర్డ్ వంతెన భాగస్వాములను చంపారు. చీఫ్ ప్రెసిడెన్సీ మేజిస్ట్రేట్ ప్రింగిల్ కెన్నెడీ, అతని భార్యను, కుమార్తె గ్రేస్) ను అతనిని హింసించారు. మలేరియా సంక్రమణ కారణంగా పిచ్చివాడిగా ప్రకటించారు, హడ్డోలోని ద్వీపం వెర్రి వార్డుకు బదిలీ చేయబడ్డాడు.14 సంవత్సరాలు అక్కడ ఉంచారు.
- ఖైదీ 31549 బారిన్ ఘోస్
- ఖైదీ 31555, ఇందూ భూషణ్ రాయ్ (చిరిగిన కుర్తా తంతుతో ఉరి వేసుకున్నాడు, "నిరంతరాయంగా ఆయిల్ మిల్లుతో అలసిపోయాడు")
- ఖైదీ 38360, చత్తర్ సింగ్, ఐరన్ సూట్‌లో మూడేళ్లపాటు సస్పెండ్ చేశారు
- ఖైదీ 38511, బాబా భన్ సింగ్, డేవిడ్ బారీ మనుషులు కొట్టారు
- ఖైదీ రామ్ రక్ష 41054, తన ఛాతీ చుట్టూ నుండి పవిత్రమైన బ్రాహ్మణ దారాలను తొలగించడాన్ని నిరసిస్తూ ఆకలితో అలమటించాడు
- హరిపాడ చౌదరి - పోస్టాఫీసు ముట్టడి తర్వాత రెండు పిస్టల్స్ తో పట్టుబడ్డాడు.
- ఖైదీ 147 ధీరేంద్ర చౌదరి (బాంబులు, తుపాకుల కోసం నిధులు సేకరించడానికి దోపిడీ), కలపని నుండి బయటపడిన కొద్దిమందిలో ఒకరు
- నరింగున్ సింగ్ (నుడ్డియా వద్ద పారిపోయినందుకు దోషి) (హింస కారణంగా తన సెల్‌లో ఉరి వేసుకున్నాడు)
- ఖైదీ 15557 షేర్ అలీ, ఫిబ్రవరి 8, 1872 న తనిఖీ పర్యటనలో అండమాన్ దీవులకు చేరుకున్న భారత వైస్రాయ్ లార్డ్ మాయోను చంపాడు; మార్చి 11, 1872 న ఉరితీశారు
- ఖైదీ 12819, మెహతాబ్,
- ఖైదీ 10817, చోయితున్, విజయవంతం కావడానికి దగ్గరగా వచ్చింది. వారు 1872 మార్చి 26న ద్వీపాల నుండి దొంగిలించి, 750 మైళ్ల విస్తీర్ణంలో అల్లకల్లోలంగా ఉన్న నీటితో తయారు చేసిన తెప్పలపై బెంగాల్ బేలోకి వెళ్లారు. 250 రూపాయలకు పైగా బహుమతులు (అప్పుడు £ 25) తో పోరాడిన ఔంట్ దార్య వేటగాళ్ల పాఠశాలలను ఓడించారు.). ఒక బ్రిటీష్ నౌకను తీసుకొని, వారు నౌకను ధ్వంసం చేసిన మత్స్యకారులని సిబ్బందిని ఒప్పించి, చివరికి లండన్లోని స్ట్రేంజర్స్ హోమ్ ఫర్ ఆసియాటిక్స్ వద్ద ఉచితంగా పిచ్ చేశారు. ఇద్దరికి ఆహారం, దుస్తులు ధరించి మంచం ఇచ్చారు.వారు నిద్రపోతున్నప్పుడు, ఇంటి యజమాని కల్నల్ హ్యూస్ సామ్రాజ్యం చుట్టూ తిరుగుతున్న ఛాయాచిత్రాలను తీసుకున్నాడు. ఒక ఉదయం, మెహతాబ్ చోయితున్ భారతదేశానికి బయలుదేరిన ఓడలో తమను తాము సంకెళ్ళు వేసి కప్పలుగా మార్చ్ చేయడాన్ని గుర్తించారు. [14]
- ఖైదీ 68 మహావీర్ సింగ్: "గుసగుస యార్డ్ ఫైవ్ వింగ్ చేరుకోవడానికి కొంత సమయం పట్టింది. అప్పటికి రాత్రి 8 గంటలు అయింది. " మళ్ళీ గంట మోగింది. ప్రతి ఖైదీ తన లాక్ చేసిన గేటుకు కదిలాడు. "దాణా గొట్టం మహావీపిరితిత్తవెళ్ళిందిలలోకి వెళ్ళింది. వారు పాలతో నిండిపోయారు. అతన్ని పునరుద్ధరించడానికి వైద్యులు ఇప్పుడు పోరాడుతున్నారు.కాబట్టి మేము 'ఇంక్విలాబ్ జిందాబాద్' అని అరిచాము - విప్లవం దీర్ఘకాలం జీవించండి. 'ఇంక్విలాబ్ జిందాబాద్'. మధ్య గోపురం నుండి ఇరవై ఒక్క వార్డర్లు అయిపోయారు.'ఇంక్విలాబ్ జిందాబాద్'. ట్రంచెన్లు గీసారు, తుపాకీ కాక్ చేయబడింది. " "మిడ్నైట్", డాక్టర్ ఎడ్జ్ శిక్షా కాలనీ ఆసుపత్రి లాగ్లో గుర్తించారు. "మహావీర్ సింగ్ - చనిపోయాడు."
- ఖైదీ 89, మోహన్ కిషోర్ కూడా చంపబడ్డారు. పాలలో మునిగిపోయింది
- ఖైదీ 93 మోహిత్ మిత్రా హత్య. పాలలో మునిగిపోయింది
- ఖైదీ 61, నరైన్ (దినపూర్ వద్ద కంటోన్మెంట్లో ఉత్తేజిత దేశద్రోహంతో) తప్పించుకోవడానికి ప్రయత్నించిన మొదటి వ్యక్తి. అతన్ని నల్ల నీటి నుండి చేపలు పట్టారు, డాక్టర్ వాకర్ ముందు లాగి ఉరితీశారు.
అప్పుడు మహాత్మా గాంధీ, రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ జోక్యం చేసుకున్నారు. రాజకీయ ఖైదీలను సెల్యులార్ జైలు నుండి 1937–38లో స్వదేశానికి రప్పించాలని ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది.
"1939 లో "సెల్యులార్ జైలు 1939 లో ఖాళీ చేయవలసి వచ్చింది. రెండు సంవత్సరాల తరువాత, జపనీయులు ఈ ద్వీపాలను స్వాధీనం చేసుకున్నారు, శిక్షా పరిష్కారంగా బ్రిటిష్ వార్డర్లను నిర్బంధించడంకోసం, యుద్ధ శిబిరాన్ని ఖైదీగా మార్చారు.1945 లో అండమాన్, భారతదేశపు మొదటి స్వతంత్రంగా భాగంగా ప్రకటించబడింది. " [14]
ఐఎన్ఎ వృత్తి
మార్చుజపాన్ సామ్రాజ్యం 1942 మార్చిలో అండమాన్ దీవులపై దాడి చేసి చిన్న బ్రిటిష్ దండును స్వాధీనం చేసుకుంది. సెల్యులార్ జైలు అప్పుడు బ్రిటీష్ వారికి, బ్రిటిష్ ఇండియా మద్దతుదారులుగా అనుమానించబడింది. తరువాత ఇండియన్ ఇండిపెండెన్స్ లీగ్ సభ్యులకు నివాసంగా మారింది.వీరిలో చాలా మంది హింసకుగురై అక్కడ చనిపోయారు. [18] పోర్ట్ బ్లెయిర్‌లోని జిమ్‌ఖానా మైదానంలో, ద్వీపాలలో మొదటిసారిగా భారత జాతీయ జెండాను ఎగురవేసిన సుభాస్ చంద్రబోస్‌కు ద్వీపాల నియంత్రణ ఇవ్వబడింది. ఐఎన్ఎ జనరల్ ఎడి లోగానాథన్‌ను ద్వీపాల గవర్నర్‌గా నియమించారు. ఆజాద్ హింద్ ప్రభుత్వం కేవలం ప్రవాసంలో ఉన్న ప్రభుత్వం కాదని, బ్రిటిష్ పాలన నుండి భూభాగాన్ని విడిపించిందని ప్రకటించింది. [19]
116 వ భారత పదాతిదళ బ్రిగేడ్, బ్రిగేడియర్ జెఎ సలోమోన్స్కు ద్వీపాలను అప్పగించిన తరువాత, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ముగింపులో, జపాన్ లొంగిపోయిన ఒక నెల తరువాత,1945 అక్టోబరు 7 న బ్రిటిష్ వారు ద్వీపాలను, జైలును తిరిగి ప్రారంభించారు.
స్వాతంత్య్రం తరువాత
మార్చుభారతదేశం స్వాతంత్య్రం పొందిన తరువాత జైలు మరో రెండు రెక్కలు పడగొట్టబడ్డాయి. ఏదేమైనా, ఇది అనేక మంది మాజీ ఖైదీలు, రాజకీయ నాయకుల నిరసనలకు దారితీసింది, ఇది వారి చరిత్ర స్పష్టమైన సాక్ష్యాలను చెరిపేసే మార్గంగా భావించారు.
- జైలు ప్రాంగణంలో గోవింద్ బల్లభ్ పంత్ హాస్పిటల్ 1963 లో స్థాపించబడింది. ఆ ఆసుపత్రి ఇప్పుడు 500 పడకల స్థాయికి చేరి , సుమారు 40 మంది వైద్యులుతో అక్కడి స్థానిక జనాభాకు సేవలు అందిస్తుంది.[20]
- 1979 ఫిబ్రవరి11న అప్పటి భారత ప్రధాని సెల్యులార్ జైలును జాతీయ స్మారకంగా ప్రకటించారు.[21]
- 2006 మార్చి 10 నాటికి జైలు నిర్మాణం జరిగి 100 సంవత్సరాలు పూర్తయిన సందర్భంగా జరిగిన శతాబ్ది ఉత్సవాలు జరిగాయి. ఈ సందర్భంగా చాలా మంది మాజీ ఖైదీలను భారత ప్రభుత్వం జరుపుకుంది.[21]
- సందర్శకులకు వివరించే వ్యక్తులేకాకుండా, ఖైదీలకు చెందిన సంక్షిప్త వివరాలు , వారి కష్టాలను వివరించే, ప్రదర్శించే సౌండ్-అండ్-లైట్ షో సాయంత్రం ఆంగ్ల, హిందీ భాషలలో ప్రదర్శించబడుతుంది. [22]
జనాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో
మార్చు1915 లో జైలు, దాని ఖైదీల ఆధారంగా కాలా పాణి అనే హిందీ చిత్రం, కాలాపనీ అనే మలయాళ చిత్రం రూపొందించబడింది. అసలు జైలులోనే కొన్ని సన్నివేశాలు చిత్రీకరించబడ్డాయి.
గ్యాలరీ
మార్చు-
సెల్యులార్ జైలు వద్ద ప్రదర్శించిన జైలు నమూనా -
సెల్యులార్ జైలు వద్ద ప్రదర్శించిన కొరడా చట్రం -
సెల్యులార్ జైలు వద్ద ప్రదర్శించిన ఆయిల్ మిల్లు -
జైల్ గది లోపలి దృశ్యం -
ఖైదీలను ఉరితీసే ముందు ఉంచిన ప్రత్యేక కారాగారం. -
ముగ్గురు ఖైదీలను ఒకేసారి ఉరి తీసే కారాగారం. -
ఒక రెక్క ఆకారంలో ఉన్న కారాగార బాహ్య దృశ్యం -
రాత్రి సమయంలో కారాగారం దృశ్యం -
సూర్యాస్తమయంలో సెల్యులార్ జైలు దృశ్యం
ఇవికూడా చూడండి
మార్చు- కాలా పానీ -1996 లో జైలులో సెట్ చేసిన భారతీయ చిత్రం
మూలాలు
మార్చు- ↑ "A memorial to the freedom fighters". The Hindu. India. 15 August 2004. Archived from the original on 23 October 2007. Retrieved 2 September 2006.
- ↑ 2.0 2.1 History of Andaman Cellular Jail: Recapture of Andaman Islands to keep Political Prisoners Archived 18 జనవరి 2007 at the Wayback Machine.
- ↑ "All About The cellular Jail At Andaman & Nicobar Islands". www.culturalindia.net. Retrieved 2021-06-12.
- ↑ "History of Andaman Cellular Jail". This is about Andaman Cellular Jail. Archived from the original on 18 January 2007.
- ↑ George Weber, Pioneer Biographies of the British Period to 1947, np, nd, Appendix A
- ↑ "Hundred years of the Andamans Cellular Jail". Andaman and Nicobar Administration website. Archived from the original on 30 September 2007. Retrieved 2 September 2006.
- ↑ Alison Bashford; Carolyn Strange (12 November 2012). Isolation: Places and Practices of Exclusion. Psychology Press. p. 37. ISBN 978-0-415-30980-6. Retrieved 2 February 2013.
- ↑ The India List and Office List. India Office. 1905. p. 552. Retrieved 2011-11-21.
- ↑ Strange, Carolyn; Bashford, Alison (2003). Isolation: places and practices of exclusion. London: Routledge. pp. 41–42. ISBN 978-0-415-30980-6. Retrieved 2011-11-22.
- ↑ "Cellular Jail in Port Blair | Destination in Andaman - Discover Andaman". discoverandaman.in. Retrieved 2021-06-12.
- ↑ "kala pani ki saza in english". abdo.com. Retrieved 2021-06-12.
- ↑ "Cellular Jail - Darkness At Noon". MapsofIndia.com. Archived from the original on 1 November 2006.
- ↑ "India Image: Cellular Jail". Andaman and Nicobar Administration website. Archived from the original on 24 May 2006.
- ↑ 14.0 14.1 14.2 Scott-Clark, Cathy; Levy, Adrian (22 June 2001). "Survivors of our hell". The Guardian. Retrieved 7 February 2019.
- ↑ History of Andaman Cellular Jail: Atrocities committed on early freedom fighters Archived 18 జనవరి 2007 at the Wayback Machine.
- ↑ Murthy, R. V. R. (2011). Andaman and Nicobar Islands: A Saga of Freedom Struggle. Kalpaz Publications. ISBN 978-8178359038.
- ↑ Sinha, Srirajyam (1993). Bejoy Kumar Sinha: A Revolutionary's Quest for Sacrifice. Bharatiya Vidya Bhavan.
- ↑ N. Iqbal Singh The Andaman Story (Delhi: Vikas Publ.) 1978 p. 249
- ↑ Abraham, Bobins (2017-12-30). "This Day In 1943 Netaji Subhash Chandra Bose Hoisted First Independent Indian Flag In Andaman & Nicobar". The Times of India. Times of India. Retrieved 2018-09-11.
- ↑ "Dedication of INSAT- 3C/ Inauguration of Andaman & Nicobar Islands Tele-medicine Project (G B Pant Hospital)" (Press release). Indian Space Research Organization. Archived from the original on 29 February 2004. Retrieved 3 September 2006.
- ↑ 21.0 21.1 Centre, UNESCO World Heritage. "Cellular Jail, Andaman Islands". UNESCO World Heritage Centre. Retrieved 2021-06-12.
- ↑ "Prisons of freedom". Deccan Herald. 2019-08-20. Retrieved 2020-04-13.