వికీపీడియా

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా

ఐరోపాలో ఒక దేశం

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా ఐరోపా ఖండంలోని బాల్కన్ ద్వీపకల్పంలో గల ఒక దేశం. సంక్షిప్తంగా B & H; బోస్నియాన్, సెర్బియన్: బోస్నా ఐ హెర్సగోవినా (BiH) / బోస్సా హెర్సెగోవినా (БиХ), క్రొయేషియన్: Bosna i Hercegovina (BiH) మూస: IPA-sh), కొన్నిసార్లు బోస్నియా-హెర్జెగోవినా అని పిలుస్తారు. అనధికారికంగా బోస్నియా అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది బాల్కన్ ద్వీపకల్పంలో ఉన్న ఆగ్నేయ ఐరోపాలో ఒక దేశం. ఇది దాదాపు ఒక భూపరివేష్టిత దేశం, కానీ దీని 26 కి.మీ. ఏడ్రియాటిక్ సముద్ర తీరపు కోస్తా వలన, భూపరివేష్టిత దేశంగా పరిగణింపబడదు. [2][3] బోస్నియా దేశపు దక్షిణాగ్రమున ఓచిన్న ప్రాంతం హెర్జెగొవీనా.

Bosna i Hercegovina
Босна и Херцеговина
బోస్నియా, హెర్జెగొవీనా
Flag of బోస్నియా, హెర్జెగొవీనా బోస్నియా, హెర్జెగొవీనా యొక్క చిహ్నం
జాతీయగీతం
Državna himna Bosne i Hercegovine
The National Anthem of Bosnia and Herzegovina
బోస్నియా, హెర్జెగొవీనా యొక్క స్థానం
బోస్నియా, హెర్జెగొవీనా యొక్క స్థానం
రాజధాని
అతి పెద్ద నగరం 		en:Sarajevo
43°52′N 18°25′E / 43.867°N 18.417°E / 43.867; 18.417
అధికార భాషలు Bosnian, Croatian, Serbian
జాతులు  48% Bosniak
37% Serb
14% Croat
ప్రజానామము Bosnian, Herzegovinian
ప్రభుత్వం Federal democratic republic
 -  High Representative Valentin Inzko4
 -  Presidency members Haris Silajdžić1
Željko Komšić2
Nebojša Radmanović3
 -  Chairman of the
Council of Ministers		 en:Nikola Špirić
 -  Constitutional Court President en:Seada Palavrić
స్వాతంత్ర్యం
 -  Mentioned 9వ శతాబ్దం 
 -  Formed ఆగస్టు 29, 1189 
 -  Kingdom established అక్టోబరు 26, 1377 
 -  Independence lost
   to Ottoman Empire		 1463 
 -  జాతీయ దినము నవంబరు 25, 1943 
 -  Independence from SFR Yugoslavia మార్చి 1, 1992 
 -  Recognized April 6, 1992 
జనాభా
 -  2007 అంచనా 3,981,239 (126th5)
 -  1991 జన గణన 4,377,053 
జీడీపీ (PPP) 2008 అంచనా
 -  మొత్తం $30.419 billion[1] 
 -  తలసరి $7,618[1] 
జీడీపీ (nominal) 2008 అంచనా
 -  మొత్తం $19.358 billion[1] 
 -  తలసరి $4,848[1] 
జినీ? (2007) 56.2 (high) 
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2008) Increase 0.802 (high) (75th)
కరెన్సీ Convertible Mark (BAM)
కాలాంశం CET (UTC+1)
 -  వేసవి (DST) CEST (UTC+2)
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ .ba
కాలింగ్ కోడ్ +387
1 Current presidency Chair; Serb.
2 Current presidency member; Croat.
3 Current presidency member; Bosniak.
4 Not a government member; The High Representative is an international civilian peace implementation overseer with full authority to dismiss elected and non-elected officials and inaugurate legislation
5 Rank based on 2007 UN estimate of en:de facto population.

దేశరాజధాని, అతిపెద్ద నగరం సారాజెవో. ఉత్తర సరిహద్దులో క్రొయేషియా, పశ్చిమ, తూర్పుసరిహద్దులో సెర్బియా, ఆగ్నేయసరిహద్దులో మాంటెనెగ్రో, దక్షిణసరిహద్దులో అడ్రియాటిక్ సముద్రం (సముద్ర తీరం సుమారు 20 కిలోమీటర్లు (12 మైళ్ళు) నీయు పట్టణాన్ని చుట్టుముట్టినట్లు ఉంటుంది). భౌగోళికంగా దేశంలోని మధ్య, తూర్పు పర్వత ప్రాంతంగా ఉంటుంది. వాయువ్య ప్రాంతంలో ఇది మధ్యస్థంగా కొండ ప్రాంతంగా ఉంది. ఈశాన్య ప్రధాన భూభాగం విశాలమైన లోతట్టు ప్రాంతం, వేసవికాల ఖండాంతర శీతోష్ణస్థితిని కలిగి ఉంటుంది. వేసవికాలాలు చల్లగాను,శీతాకాలాల్లో మంచుకురుస్తూనూ ఉంటుంది. దేశంలోని దక్షిణ భాగంలో మధ్యధరా వాతావరణం, సాదా స్థలాకృతి ఉంది.

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా అనేది నియోలిథిక్ యుగంలో శాశ్వత మానవ స్థిరనివాసాన్ని కలిగి ఉన్న ప్రాంతం. ఈప్రాంతంలో ఆసమయంలో ఆతరువాత అనేక ఇల్లెరియన్, సెల్టిక్ నాగరికతలకు చెందిన ప్రజలు నివసించారు. సాంస్కృతికంగా, రాజకీయంగా, సాంఘికంగా దేశానికి గొప్ప చరిత్ర ఉంది. 6 వ శతాబ్దం నుండి 9 వ శతాబ్దం వరకు ఈప్రాంతంలో మొదటిసారి స్లావిక్ ప్రజలు స్థిరపడ్డారు. 12 వ శతాబ్దంలో బోస్నియా బనాట్ స్థాపించబడింది. 14 వ శతాబ్దంలో బోస్నియా రాజ్యంగా రూపొందించబడి ఆ తరువాత ఇది ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంతో విలీనం చేయబడింది. ఓట్టమన్ పాలన 15 వ శతాబ్దం మధ్యకాలం నుండి 19 వ శతాబ్దం చివరి వరకు కొనసాగింది. ఒట్టోమన్లు ఈ ప్రాంతానికి ఇస్లాంను తీసుకువచ్చారు. ముస్లిములు దేశంలోని సాంస్కృతిక, సాంఘిక దృక్పథాన్ని చాలా వరకు మార్చారు. తరువాత ఆస్ట్రో-హంగేరియన్ రాచరికంలో విలీనం చేయబడింది. ఇది మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం వరకు కొనసాగింది. అంతర్యుద్ధ కాలంలో బోస్నియా, హెర్జెగోవినా యుగోస్లేవియా రాజ్యంలో భాగంగాను, రెండో ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత కొత్తగా పూర్తి రిపబ్లిక్ గానూ హోదా పొందింది. యుగోస్లేవియా సామ్యవాద ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ ఏర్పడింది. యుగోస్లేవియా రద్దు తరువాత రిపబ్లిక్ 1992 లో స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించింది. ఇది బోస్నియా యుద్ధం తరువాత 1995 చివరి వరకు కొనసాగింది. ప్రస్తుతం దేశంలో ఉన్నత అక్షరాస్యత ఆయుఃప్రమాణ అభివృద్ధి కోసం కృషిచేస్తుంది. ఈ ప్రాంతం చాలా తరచుగా సందర్శించే దేశాల్లో ఒకటిగా ఉంది. [4] 1995 - 2020 మధ్య కాలంలో ప్రపంచంలోని మూడవ అత్యధిక పర్యాటక వృద్ధి శాతం సాధిస్తుందని అంచనా వేయబడింది. [5] బోస్నియా, హెర్జెగోవినా సహజ పర్యావరణం, సాంస్కృతిక వారసత్వానికి ఆరు చారిత్రిక నాగరికతలు, వంటకాలు, శీతాకాల క్రీడలు, ప్రత్యేకమైన సంగీతం, వాస్తుశిల్పం, ఉత్సవాలు ఈప్రాంత వారసత్వంగా ప్రసిద్ధి చెందాయి. వాటిలో కొన్ని దక్షిణ ఐరోపాలో అతిపెద్దవి గాను, అత్యంత ప్రముఖమైనవిగానూ భావిస్తున్నారు. [6][7] రాజ్యాంగంలో పేర్కొన్న విధంగా దేశం మూడు ప్రధాన జాతి సమూహాలకు అధికారికంగా రాజ్యాంగ ప్రజలకు కేంద్రంగా ఉంది. ఆ జాతులే బోస్సియక్స్, సెర్బియాస్, క్రోయాట్స్. ఈ మూడు జాతి సమూహాలలో బోస్సియక్స్ అతి పెద్ద సమూహంగా ఉన్నారు. బోస్నియా, హెర్జెగోవినాకు చెందిన ఒక స్థానిక జాతి ఆంగ్లంలో బోస్నియన్‌గా గుర్తించబడుతుంది. హెర్జెగోవినియన్, బోస్సేన్ అనేవి జాతి వివక్షత కంటే కాకుండా ప్రాంతీయంగా నిర్వహించబడుతున్నాయి. హెర్జెగోవినా ప్రాంతం సరిగ్గా నిర్వచించిన సరిహద్దులు లేవు. అంతేకాకుండా 19 వ శతాబ్దం చివరలో ఆస్ట్రో-హంగేరియన్ ఆక్రమణ వరకు దేశం కేవలం "బోస్నియా" అని పిలువబడింది.[8]

బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో ద్విసభలు కలిగిన శాసనసభ ఉంది. ప్రధానమైన ఒక్కొక జాతి సమూహానికి ముగ్గురు సభ్యులను ఎన్నికచేసి ప్రెసిడెన్సీ రూపొందించబడుతుంది. అయినప్పటికీ కేంద్ర ప్రభుత్వం అధికారం పరిమితంగా ఉంటుంది. ఎందుకంటే దేశంలో అధికారం అధికంగా వికేంద్రీకరించబడింది. రెండు స్వయం ప్రతిపత్తి కలిగిన రాజకీయ సంస్థలను కలిగి ఉంది. బోస్నియా, హెర్జెగోవినా సమాఖ్య, రిపబ్లిక్ సిప్రెస్కా, మూడవ ప్రాంతం, బ్రిస్కో జిల్లా, స్థానిక ప్రభుత్వంతో పాలించబడుతుంది. బోస్నియా, హెర్జెగోవినా సమాఖ్య చాలా క్లిష్టమైనది. ఇందులో 10 భూభాగాలు ఉన్నాయి. ఈ దేశం ఐరోపా సమాఖ్యకు సభ్యత్వం కోసం అభ్యర్థించింది.టాలిన్లో జరిగిన సమావేశంలో సభ్యత్వ కార్యాచరణ ప్రణాళిక తరువాత 2010 ఏప్రిల్ నుండి ఉత్తర అట్లాంటిక్ ట్రీటీ ఆర్గనైజేషన్ సభ్యదేశంగా ఉంది.[9] అంతేకాకుండా 2002 ఏప్రిల్ నుండి ఐరోపా కౌన్సిల్ సభ్యదేశంగాను, మధ్యధరా యూనియన్ వ్యవస్థాపక సభ్యదేశంగానూ (2008 జూలైలో) చేరింది.

పేరువెనుక చరిత్ర

మార్చు

బోస్నియా గురించి మొట్టమొదటి సంరక్షించబడిన చారిత్రక ఆధారాలలో 10 వ శతాబ్దం మధ్యలో (948, 952 మధ్య) "చిన్న భూమి" (గ్రీకులో) లో వివరించిన బైజాంటైన్ చక్రవర్తి ఏడవ కాన్స్టాన్టైన్‌చే వ్రాయబడిన ఒక రాజకీయ-భౌగోళిక పుస్తకంలో "బోసోనా" (వివోస్). [10] బోస్నియా నడిబొడ్డున ప్రవహిస్తున్న బోస్నా నది ద్వారా ఈప్రాంతానికి ఈ పేరు వచ్చిందని విశ్వసిస్తున్నారు.భాషాశాస్త్రవేత్త అంటోన్ మేయర్ అభిప్రాయం ఆధారంగా బోస్నా అనే పేరు ఇల్లియన్యన్ "బాస్-ఎ-యాస్" నుండి తీసుకోబడింది), ఇది ప్రోటో-ఇండో-యురోపియన్ రూట్ "బోస్" లేదా "బోగ్" - "నడపబడే నీరు" నుండి పుట్టింది. ఇంగ్లీష్ మధ్యయుగవాద విలియం మిల్లెర్ అభిప్రామ్యం ఆధారంగా బోస్నియాలోని స్లావిక్ నివాసులు "లాటిన్ హోదాను స్వీకరించారు. తరువాత వారు తమ జాతిని బాసంటే బోస్నా, తాన్ బోస్సియక్స్ " అని చెప్పుకున్నారు. [11]హెర్జెగోవినా ("హెర్జోగ్ అంటే భూమి అని అర్ధం") జర్మన్ పదం "డ్యూక్" నుండి [12] బోస్నియన్ మాగ్నట్ స్టీఫెన్ వుకిచిక్ కోసికా (బిరుదు) "హమ్ అండ్ హౌజ్ ఆఫ్ హంజ్ అండ్ ది కోస్ట్" (1448) నుండి ఉద్భవించింది. [13] గతంలో హమ్ జహమ్ల్జ్ ఉన్న ప్రజలు 14 వ శతాబ్దం మొదటి అర్ధభాగంలో బోస్నేట్ చేత జయించబడ్డారు. 1830 లో స్వల్ప-కాలిక హెర్జెగోవినా ఐలెట్ ఏర్పడే వరకు ఈ ప్రాంతం ఒట్టోమన్స్ హెర్జెగోవినా (హెర్సెక్) సంజక్ ఆఫ్ హెర్జ్గోవినా (హర్స్క్) గా వ్యవహరించబడింది. ఇది 1850 లలో పునరుద్ధరించబడిన తరువాత ఈ సంస్థ సాధారణంగా బోస్నియా, హెర్జెగోవినా అయింది.1992 లో స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించబడింది. దేశం అధికారిక పేరు బోస్నియా, హెర్జెగోవినా రిపబ్లిక్గా ఉండేది. కానీ 1995 డేటన్ ఒప్పందం తరువాత, కొత్త రాజ్యాంగం ఇది అధికారికంగా బోస్నియా, హెర్జెగోవినాకు మార్చబడింది.

భౌగోళికం

మార్చు

బోస్నియా ఉత్తర, పశ్చిమసరిహద్దులో క్రొయేషియా (932 km లేదా 579 మైళ్ళు), తూర్పుసరిహద్దులో సెర్బియా (302 కి.మీ. లేదా 188 mi), ఆగ్నేయ ప్రాంతానికి మాంటెనెగ్రో (225 కి.మీ లేదా 140 మై) నైరుతీ సరిహద్దులో ఉంది. ఇది నీమ్ నగరం చుట్టూ 20 కిలోమీటర్ల (12 మైళ్ళు) పొడవైన తీరప్రాంతాన్ని కలిగి ఉంది.[2][14] ఇది 42 ° నుండి 46 ° ఉత్తర అక్షాంశం, 15 ° నుండి 20 ° తూర్పురేఖాంశంలో ఉంది.

 
బోస్నియా, హెర్జెగోవినా స్థలాకృతి మ్యాప్
 
బోస్నా నది, ఇలిడేజా

దేశం పేరు బోస్నియా, హెర్జెగోవినా అనే రెండు ప్రాంతాల నుండి వచ్చింది. ఇది స్పష్టంగా నిర్వచించబడిన సరిహద్దుతో వేరు చేయబడింది. బోస్నియా ఉత్తర ప్రాంతాలను ఆక్రమించి మొత్తం దేశంలో సుమారు నాలుగు వంతుల ఆధిపత్యాన్ని కలిగి ఉంది. హెర్జెగోవినా దేశంలోని మిగిలిన దక్షిణ భాగాలను ఆక్రమించింది.

దేశంలో ఎక్కువగా పర్వత ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. వీటిలో కేంద్ర దినరిక్ ఆల్ప్స్ ఉన్నాయి. ఈశాన్య భాగాలు పన్నోనియన్ మైదానానికి చేరుకున్నాయి. దక్షిణాన అడ్రియాటిక్ సరిహద్దులో ఉంది. సాధారణంగా ఆగ్నేయ-వాయువ్య దిశలో దినారిక్ ఆల్ప్స్ ఉన్నాయి. దక్షిణాన అధిక ఎత్తును కలిగి ఉంటుంది. మోంటెనెగ్రిన్ సరిహద్దప్రాంతంలో ఉన్న 2,386 మీటర్లు (7,828.1 అడుగులు) మాగ్లిక్ శిఖరం దేశం అత్యధిక స్థానంగా గుర్తించబడుతుంది. ప్రధాన పర్వతాలలో కొజారా, గ్రెమేక్, వ్లాసిక్, చెర్ర్స్నిక, ప్రెంజ్, రోమానియా, జాహినినా, బ్జేలేస్నికా, ట్రెస్కావికా లు ఉన్నాయి.

మొత్తంమీద బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో దాదాపు 50% వరకు అటవీప్రాంతం ఉంది. చాలా అటవీ ప్రాంతాలు బోస్నియా మధ్య తూర్పు, పశ్చిమ భాగాలలో ఉన్నాయి. హెర్జెగోవినాలో మధ్యధరా వాతావరణం ఉంటుంది. ఇది ప్రధానమైన కార్స్ట్ టోపోగ్రఫీ కలిగి ఉంది. నార్త బోస్నియా (పోసావినా) సావా నది వెంట చాలా సారవంతమైన వ్యవసాయ భూమిని కలిగి ఉంది. సంబంధిత ప్రాంతం భారీగా సాగుచేయబడుతుంది. ఈ వ్యవసాయ భూమి పొరుగు క్రొయేషియా, సెర్బియా ప్రాంతాలలో పన్నోనియన్ మైదానంలో భాగంగా ఉంది. ఈ దేశం కేవలం 20 కిలోమీటర్ల (12 మైళ్ళు) తీరాన్ని కలిగి ఉంది.హెర్జెగోవినా-నరేట్వా ఖండంలోని నీయు పట్టణం[2][15] క్రొయేషియన్ ద్వీపకల్పాలతో ఈ నగరం చుట్టుముట్టబడి ఉన్నప్పటికీ అంతర్జాతీయ చట్టం ప్రకారం బోస్నియా, హెర్జెగోవినా బాహ్య సముద్రానికి వెళ్ళే హక్కును కలిగి ఉంది.

సారాజెవో దేశానికి రాజధాని, [16] అతిపెద్ద నగరం. [17][17] ఇతర ప్రధాన నగరాలు వాయువ్య ప్రాంతంలో బోసన్స్కా క్రాజానా, బిజెల్జినా, తుస్లా, బోనియ, మోస్టర్ల మధ్య భాగంలో ఈశాన్యంలో జెనికా, దోబోజ్ హెర్జ్గోవినాలోని అతిపెద్ద నగరాలుగా పిలువబడేవి.బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో ఏడు అతిపెద్ద నదులు ఉన్నాయి: [18]

  • సావా దేశంలోని అతి పెద్ద నది. ఈ నది, ఉత్తరాన క్రొయేషియాతో సహజ సరిహద్దుగా ఉంది. ఇది దేశంలోని 76% భూభాగానికి వ్యవసాయ జలాలను అందించి నల్లసముద్రంలో సంగమిస్తుంది.[18] బోస్నియా, హెర్జెగోవినా డానుబే నదిని రక్షించే అంతర్జాతీయ కమిషన్ (ఐ.సి.పి.డి.ఆర్)లో సభ్యదేశంగా ఉంది.
  • సావా నదికి యునా, సనా, వర్బాస్ ఉపనదులు ఉన్నాయి. అవి బోసాన్స్కా క్రాజిన వాయువ్య ప్రాంతంలో ఉన్నాయి.

బోస్నా నది దాని పేరును దేశానికి ఇచ్చింది. ఇది దేశంలో అతి పొడవైన నదిగా గుర్తించబడుతుంది. ఇది ఉత్తర బోస్టయా సారాజెవో సమీపంలోని సావాలో లన్మించింది.

  • డ్రినా బోస్నియా తూర్పు భాగంలో ప్రవహిస్తుంది. చాలా భాగం ఇది సెర్బియాతో సహజ సరిహద్దును ఏర్పరుస్తుంది.
  • నెరెత్వా హెర్జోగోవినా ప్రధాన నది, దక్షిణాన ప్రవహిస్తున్న ఏకైక ప్రధాన నది ఇది అడ్రియాటిక్ సముద్రంలో సంగమిస్తుంది.

ఫైటోగ్యోగ్రాఫికల్ బోస్నియా, హెర్జెగోవినా బోరేల్ కింగ్డంకు చెందినది. మధ్యధరా ప్రాంతం అగ్రియారియల్ ప్రావిన్స్ అలైరియెయన్ ప్రావిన్స్, అడ్రియాటిక్ ప్రావిన్స్‌లను పంచుకుంది. నేచర్ వరల్డ్ వైడ్ ఫండ్ ప్రకారం బోస్నియా, హెర్జెగోవినా భూభాగాలను మూడు పర్యావరణ ప్రాంతాలుగా విభజించవచ్చు: పన్నోనియన్ మిశ్రమ అడవులు, దినారిక్ పర్వతాలు మిశ్రమ అడవులు, ఇల్ల్రియన్ ఆకురాల్చు అడవులు.

 
View towards Neum, Bosnia and Herzegovina's 20 కి.మీ. (12 మై.) of coastline access to the Adriatic Sea, summer 2010


ఆర్ధికం

మార్చు
 
Graphical depiction of Bosnia and Herzegovina's product exports in 28 color-coded categories

బోస్నియా యుద్ధం కారణంగా దెబ్బతిన్న దేశంగా పునర్నిర్మాణం సమస్య ఎదుర్కొంటుంది. తన పూర్వ మిశ్రమ ఆర్థిక వ్యవస్థ నుండి పరివర్తన లిబరల్ మార్కెట్ సంస్కరణలు పరిచయం చేసింది. మునుపటి శకం బలమైన పరిశ్రమ వారసత్వంగా ఉంది; మాజీ రిపబ్లిక్ ప్రెసిడెంట్ డజ్మల్ బిజేడిక్, ఎస్.ఎఫ్.ఆర్.వై అధ్యక్షుడు చేత " జోసిప్ బ్రోజ్ టిటో " రిపబ్లిక్లో లోహ పరిశ్రమలు ప్రోత్సహించబడ్డాయి. దీని ఫలితంగా యుగోస్లేవియా పెద్ద ప్లాంట్ల అభివృద్ధికి దారితీసింది; ఎస్ఆర్ బోస్నియా, హెర్జెగోవినా 1970 - 1980 లలో చాలా బలమైన పారిశ్రామిక ఎగుమతి ఆధారిత ఆర్థిక వ్యవస్థను కలిగి ఉన్నాయి. మిలియన్ల సంఖ్యలో యు.ఎస్. డాలర్ల విలువైన ఎగుమతులు ఉన్నాయి.

బోస్నియా చరిత్రలో అధికభాగం ప్రైవేటు యాజమాన్యంలోని పొలాలలో వ్యవసాయం నిర్వహించబడింది; రిపబ్లిక్ నుండి సంప్రదాయబద్ధంగా తాజా ఆహారాలు ఎగుమతి చేయబడింది.[19]

1990 లలో జరిగిన యుద్ధం, బోస్నియా ఆర్థిక వ్యవస్థలో నాటకీయ మార్పుకు దారితీసింది.[20] జి.డి.పి. 60% పతనం అయింది. భౌతిక మౌలిక సదుపాయాల నాశనం ఆర్థిక వ్యవస్థను ధ్వంసం చేసింది.[21] అత్యధిక ఉత్పత్తి సామర్థ్యం లేని, బోస్నియా ఆర్థిక వ్యవస్థ ఇప్పటికీ గణనీయమైన సమస్యలను ఎదుర్కొంటోంది. గణాంకాలు జి.డి.పి, తలసరి ఆదాయం 2003 నుండి 2004 వరకు 10% పెరిగాయని సూచిస్తున్నాయి.బోస్నియా తగ్గిపోతున్న జాతీయ రుణ ప్రతికూల పోకడలు, అధిక నిరుద్యోగం (38.7%), పెద్ద వాణిజ్య లోటు ఆందోళనకు కారణం.

జాతీయ కరెన్సీ (యూరో-పెగ్గేడ్) కన్వర్టబుల్ మార్క్ (కె.ఎం), కరెన్సీ బోర్డు నియంత్రణలో ఉంది. వార్షిక ద్రవ్యోల్బణం 2004 లో 1.9% వద్ద ఇతర ప్రపంచ దేశాలకంటే అతి తక్కువగా ఉంది. [22] అంతర్జాతీయ రుణం 5.1 బిలియన్ డాలర్లు (2014 డిసెంబరు 31 నాటికి). బోస్నియా సెంట్రల్ బ్యాంక్ ఆఫ్ బిహెచ్, బోస్నియా, హెర్జెగోవినా స్టాటిస్టికల్ ఆఫీస్ ఆధారంగా 2004 లో రియల్ జి.డి.పి. పెరుగుదల రేటు 5%గా ఉంది.

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా గత సంవత్సరాలలో సానుకూల పురోగతిని ప్రదర్శించాయి. 193 దేశాలలో అత్యల్ప ఆదాయం సమానత్వ కలిగిన దేశాల ర్యాంకింగ్స్‌లో బోస్నియా, హెర్జెగోవినా 15 వ స్థానాల్లో నిలిచింది.[23]

యూరోస్టాట్ సమాచారం ప్రకారం బోస్నియా, హెర్జెగోవినా పి.పి.ఎస్. జి.శి.పి. 2010 లో యు.యూ సగటులో 29% ఉంది.[24]


అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి (ఐఎంఎఫ్) బోస్నియాకు 500 మిలియన్ డాలర్ల రుణం ప్రకటించింది. ఇది 2012 సెప్టెంబరులో ఆమోదించబడింది. [25]

విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడుల మొత్తం విలువ (1999-2014)[26] మిలియన్లలో

  • 1999: 166 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2000: € 159 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2001: 133 మిలియన్లు యూరోలు.
  • 2002: € 282 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2003: 338 మిలియన్లు యూరోలు.
  • 2004: € 534 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2005: € 421 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2006: € 556 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2007: € 1.329 బిలియన్ల యూరోలు.
  • 2008: 684 మిలియన్లు యూరోలు.
  • 2009: € 180 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2010: € 307 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2011: € 357 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2012: € 273 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2013: € 214 మిలియన్ల యూరోలు.
  • 2014: € 419 మిలియన్లు యూరోలు.

[27]


అగ్ర పెట్టుబడిదారు దేశాలు (మే 1994 - డిసెంబరు 2013)

ఆస్ట్రియా (€ 1.329 బిలియన్)

  • సెర్బియా (€ 1.002 బిలియన్)
  • క్రొయేషియా (€ 733 మిలియన్లు)
  • స్లోవేనియా (€ 499 మిలియన్లు)
  • రష్యా (343 మిలియన్లు)
  • జర్మనీ (€ 333 మిలియన్)
  • స్విట్జర్లాండ్ (€ 273 మిలియన్లు)
  • నెదర్లాండ్స్ (€ 206 మిలియన్)

వివిధ రంగాలలో విదేశీ పెట్టుబడులు (మే 1994 - డిసెంబరు 2013)

  • 32% తయారీ
  • 22% బ్యాంకింగ్
  • 15% టెలికమ్యూనికేషన్
  • 11% వాణిజ్యం
  • 5% రియల్ ఎస్టేట్
  • 4% సేవలు
  • 11% ఇతర

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా వాణిజ్య, ఆర్థిక పర్యావరణంలో ఆర్థిక, రాజకీయ,, మార్కెట్ విశ్లేషణలను ఉపయోగించి వార్షిక నివేదికను అందించే సరాజెవో, బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలు కమర్షియల్ గైడ్‌ను తయారు చేస్తాయి. ఇది ఎంబసీ సారాజెవో వెబ్సైట్‌లో చూడవచ్చు.Embassy Sarajevo’s website.2017 లో ఎగుమతులు గత సంవత్సరంతో పోలిస్తే 15.96% పెరిగాయి. మొత్తం € 5.65 బిలియన్.[28]2017 లో నిరుద్యోగ రేటు 20.5% ఉంది. కాని వియన్నా ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఇంటర్నేషనల్ ఎకనామిక్ స్టడీస్ రాబోయే కొద్ది సంవత్సరాలుగా తగ్గుతున్న నిరుద్యోగ రేటు అంచనా వేసింది. 2018 లో నిరుద్యోగం 19.4% ఉండాలని, ఇది 2019 నాటికి 18.8% పడిపోతుందని 2020 లో నిరుద్యోగ రేటు 18.3% తగ్గుతుందని అంచనా వేయబడింది.[29]

రవాణా

మార్చు
 
Apron overview of Sarajevo International Airport
 
Train trip from Sarajevo to Mostar via Neretva River scenery

బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో ప్రధాన అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం సరాజెవో ఇంటర్నేషనల్ ఎయిర్పోర్ట్ (IATA: SJJ, ICAO: LQSA), బస్మిర్ ఎయిర్పోర్ట్ అని కూడా పిలుస్తారు, ఇది నగరంలో రైల్వే స్టేషన్ నైరుతి దిశలో 3.3 ఎన్.ఎం. (6.1 కి.మీ; 3.8 మై) ఉంది. [30] సారాజెవో నగరంలో బుర్మిర్ శివార్లలో ఉంది.

1992 లో మాజీ యుగోస్లేవియా నుండి స్వాతంత్ర్యం తరువాత బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో రైల్వే కార్యకలాపాలు దేశ సరిహద్దులలో యుగోస్లేవ్ రైల్వే వారసత్వం కొనసాగించారు.

సమాచార రంగం

మార్చు

జనవరి 2006 లో బోస్నియా కమ్యూనికేషన్స్ మార్కెట్ పూర్తిగా సరళీకరించబడింది. మూడు ల్యాండ్లైన్ టెలిఫోన్ ప్రొవైడర్లు ఉన్నాయి. అయినప్పటికీ ప్రతి ఒక్కటి పాక్షిక సేవలు సేవలను అందిస్తున్న మూడు ఆపరేటర్లచే అందించబడుతున్నాయి. అధిక-వేగం ఇ.డి.జి.ఇ, 3 గిగాబైట్లు సేవలతో సహా మొబైల్ డేటా సేవలు కూడా అందుబాటులో ఉన్నాయి.[31] 1943 లో స్థాపించబడిన ఓస్లోబోడెంజే (లిబరేషన్)వార్తాపత్రిక స్థాపించబడింది. అత్యంత పురాతన వార్తాపత్రికను సుదీర్ఘకాలం నడుస్తున్న దేశంలో బోస్నియా ఒకటి. జాతీయ ప్రచురణలలో 1995 లో స్థాపించబడిన డ్నెవ్ని అవాజ్ (డైలీ వాయిస్), సరాజెవోలో జుటర్‌జె నోవైన్ (మార్నింగ్ న్యూస్) ఉన్నాయి.[32]

ఇతర స్థానిక పత్రికలలో క్రొయేషియన్ వార్తాపత్రిక హర్వాట్స్కా రిజిజ్, బోస్సేస్ మ్యాగజైన్ స్టార్ట్, వీక్లీ వార్తాపత్రికలు స్లోబోడోనా బోస్నియా (ఉచిత బోస్నియా), బి.ఎఫ్ డాని (బి.హెచ్. డేస్) ఉన్నాయి.మాసపత్రిక నోవి ప్లామన్ ప్రస్తుతం చాలా వామపక్ష సాహిత్యాన్ని అందిస్తుంది. అంతర్జాతీయ వార్తా స్టేషన్ అల్ జజీరా బాల్కన్ ప్రాంతానికి చెందిన అల్ జజీరా బాల్కన్లకు ప్రసారాలు అందించడానికి సారాజెవోలో ఒక అనుబంధ చానెల్ను నిర్వహిస్తుంది.[33] అంతేకాక, దేశంలో అత్యంత స్వేచ్ఛయుతమైన పత్రికాప్రచురణలను అందుబాటులో ఉన్నాయి. పత్రికాస్వాతంత్ర్యంలో దేశం అంతర్జాతీయంగా 43 వ స్థానంలో ఉంది.[34]

పర్యాటరంగం

మార్చు
 
One of the city squares in the capital, Sarajevo, is Marijin Dvor (2010).
 
Mostar's Stari Most
 
Trebinje, on the banks of the Trebišnjica
 
Mehmed Paša Sokolović Bridge in Višegrad; UNESCO world heritage site since 2007.
 
Buna river, near the town of Blagaj, resurging as one of the biggest karst springs in Europe.
 
Prokoško Lake in the municipality of Fojnica.
 
The Shrine of Our Lady Queen of Peace in Međugorje.

వరల్డ్ టూరిజం ఆర్గనైజేషన్ అంచనాల ప్రకారం, బోస్నియా, హెర్జెగోవినా 1995 - 2020 మధ్య ప్రపంచంలోని అత్యధిక పర్యాటక వృద్ధి రేటును కలిగి ఉన్న దేశాలలో బోస్నియా 3 వ స్థానంలో ఉంది.[5]

2012 లో 7,47,827 మంది పర్యాటకులు బోస్నియా-హెర్జెగోవినాను సందర్శించారు.గత సంవత్సరం కంటే ఇది 9% అధికం. 16,45,521 రాత్రిపూట హోటల్‌లో బసచేసిన సమయాలను కలిగి ఉంది. అంతకుముందు సంవత్సరం 9.4% పెరిగింది.వీరిలో 58.6% పర్యాటకులు విదేశీ దేశాల నుండి వచ్చారు.[35]

2006 లో ప్రపంచంలోని దేశరాజధాని సరజెవో నగరం " లోన్లీ ప్లానెట్ " వర్గీకరణలో ప్రపంచ అత్యుత్తమ నగరాల్లో ఒకటిగా స్థానం పొందింది. [16] 1984 వింటర్ ఒలింపిక్ క్రీడలలో సారాజెవోని, (43 గా), డబ్రోవ్నిక్కు (59), లిబ్యులాజానాలో (84), బ్లేడ్ (90) బెల్గ్రేడ్ (113), జాగ్రెబ్ (135).[36] సారాజెవోలో పర్యాటక రంగం ప్రధానంగా చారిత్రక, మత, సాంస్కృతిక అంశాలపై దృష్టి పెట్టింది. 2010 లో లోన్లీ ప్లానెట్ "బెస్ట్ ఇన్ ట్రావెల్" ఆ సంవత్సరం సందర్శించడానికి మొదటి పది నగరాలలో ఇది ఒకటిగా ప్రతిపాదించబడింది.[37] సారాజెవో కూడా ప్రయాణ బ్లాగును ఫాక్స్నామాడ్ "ఉత్తమ నగరాన్ని సందర్శించండి" పోటీని 2012 లో గెలుచుకుంది. మొత్తం ప్రపంచవ్యాప్తంగా వంద కంటే ఎక్కువ ఇతర నగరాలను ఓడించింది.[38] మెదుగొర్జె ప్రపంచంలోని క్రైస్తవులకు అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందిన యాత్రా స్థలాలలో ఒకటిగా మారింది. ఐరోపా‌లోని అతి ముఖ్యమైన మత ప్రదేశాలలో 3 వ స్థానంలో ఉంది. ఈ నగరాన్ని మారింది ప్రతి సంవత్సరం 1 మిలియన్లకు పైగా ప్రజలు సందర్శిస్తారు.[39] 1981 లో ప్రఖ్యాత దండయాత్రలను ప్రారంభించినప్పటి నుంచి 30 లక్షల మంది యాత్రికులు మెదుగొర్జెను సందర్శించారని అంచనా వేయబడింది.[40]

బోస్నియా కూడా ప్రజాదరణ పొందిన స్కీయింగ్, పర్యావరణ గమ్యస్థానంగా మారింది. బోస్నియా, హెర్జెగోవినా ఆల్ప్స్ దక్షిణ ప్రాంతంలో చివరిగా కనుగొనబడిన ప్రకృతి ప్రదేశాలలో ఒకటిగా ఉంది. అడవి, ఇప్పటివరకు స్పృజించని ప్రకృతి వైవిధ్యభరితమైన సాహసకృత్యాలు ప్రకృతి ప్రేమికులను ఆకర్షిస్తున్నాయి. నేషనల్ జియోగ్రాఫిక్ మ్యాగజైన్ బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలను 2012 లో ఉత్తమ పర్వత బైకింగ్ అడ్వెంచర్ గమ్యంగా పేర్కొంది.[41] సెంట్రల్ బోస్నియన్ Dinaric ఆల్ప్స్ హైకర్స్, పర్వతారోహకులు ఇష్టపడతారు. మధ్యధరా, అల్పైన్ వాతావరణం కలిగి. వైట్‌వాటర్ రాఫ్టింగ్ కొంతవరకు జాతీయ కాలక్షేపంగా ఉంది. ఐరోపాలో తారా రివర్ కాన్యన్లో ఉన్న లోతైన నదీ కెన్యాన్తో సహా మూడు నదులు ఉన్నాయి.[5]


ఇటీవలే హఫ్ఫింగ్టన్ పోస్ట్ బోస్నియా, హెర్జెగోవినా అనే పేరుతో "9 వ గ్రేటెస్ట్ అడ్వెంచర్ ఇన్ ది వరల్డ్ ఫర్ 2013" అనే పేరుతో దేశం "ఐరోపాలో పరిశుభ్రమైన నీరు, గాలి, ఇప్పటి వరకు స్పృజించబడని గొప్ప అడవులు, అత్యంత అధికమైన వన్యప్రాణులు కలిగిన ప్రాంతంగా పేర్కొన్నది. మూడు నదులు ట్రిప్, దీనిని బాల్కన్లు అందించే పర్యాటక ఆకర్షణలలో ఉత్తమమైనదిగా భావించబడుతుంది.[42]


2017 లో 13,07,319 పర్యాటకులు బోస్నియా-హెర్జెగోవినాను సందర్శించారు. ఇది 13.7% పెరుగుదల, 26,77,125 రాత్రిపూట హోటల్ పర్యటనలు గత సంవత్సరం నుండి 12.3% పెరుగుదల. అంతేకాకుండా 71.5% పర్యాటకులను విదేశీ దేశాల నుంచి వచ్చారు. [43]

పర్యాటక ఆకర్షణలు

మార్చు

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా పర్యాటక ఆకర్షణలలో కొన్ని:

  • సారాజెవో, "ఒలింపిక్ సిటీ" లేదా "యూరోపియన్ జెరూసలేం"; బోస్నియా, హెర్జెగోవినా యొక్క శాస్త్రీయ, సాంస్కృతిక, పర్యాటక, వాణిజ్య కేంద్రం
  • సారాజెవోలో వ్రత్నిక్ పాత పట్టణం, బిజేలా తబిజా కోట
  • మెదుగొర్జె అవర్ లేడీ ఆఫ్ పుణ్యక్షేత్ర; వార్షిక యూత్ ఫెస్టివల్ మరియన్ కవిత్వం, కాథలిక్ తీర్ధయాత్ర గమ్యస్థానం.
  • మోస్టర్, "నరేటవా నగరం" లేదా "సన్షైన్ నగరం"; స్టారీ అత్యంత, పాత పట్టణం మోస్టర్ యునెస్కొ వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్స్ స్థానానం.
  • విసెగ్గ్రాడ్, మెహ్మెద్ పాస్సా సోకోలోవిక్ వంతెన యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం స్థానం
  • బాన్జా లుకా, "గ్రీన్ సిటీ", కస్టెల్ కోట, ఫెర్హదీజా మసీదు వంటి దృశ్యాలు
  • బికాక్, యునా నది ఒడ్డున ఉనా నేషనల్ పార్క్ లో ఉన్న జలపాతాలు
  • జజేస్, బోస్నియన్ రాజుల నగరం, ఫెడరల్ పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యుగోస్లేవియా స్థాపించబడిన ప్రదేశం, ప్లివా సరస్సులు, జలపాతం
  • ప్రిజెడార్ ఓల్డ్ సిటీ మాస్క్, కోజారా నేషనల్ పార్క్, బోస్నియా అతిపెద్ద రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం స్మారకం (మిరాకోవికాలో)
  • మీసా సెలిమోవిక్ జన్మస్థలం తుజ్లా ఉప్పు-సరస్సులు
  • నేరెత్వా నది, ఎగువ నరెత్వాలోని రాకిట్నికా నది కాలువలు
  • ట్రెబిజత్ నది, దాని జలపాతాలు క్రావిస్, కోచూసా
  • బ్లాగాజ్ స్ప్రింగ్, చారిత్రక పట్టణంతో ఉన్న బునా
  • దిగువ తారా నది లోయ, ఐరోపాలో లోతైన లోతైన లోయ
  • సుట్జేస్కా నేషనల్ పార్క్, పెరూతికా పురాతన అడవి (ఐరోపాలో గత రెండు మిగిలిన ప్రాచీన అడవులలో ఒకటి), సుత్జేస్క నది కానోన్
  • పోసిటెల్జ్ చారిత్రక గ్రామం
  • మౌంట్ బ్జేలాస్నికా, జాహరినా 1984 లో ఎక్స్.ఐ.వి. ఒలంపిక్ వింటర్ గేమ్స్ సమయంలో ఉపయోగించే సైట్లు

అడ్రియాటిక్ సముద్రానికి ప్రత్యక్షంగా ప్రాప్తి చేయబడిన బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో ఉన్న తీరప్రాంత నగరమైన నీమ్ దోబోజ్, దాని 13 వ శతాబ్దపు కోట

  • స్టెలాక్, బెలోవిన పొరుగు, రేడిమల్జ సమాధులను కలిగి ఉంది

విస్కో, బోస్నియన్ మతం, రాజరికం యొక్క నగరం, బోస్నియా రాజ్యం యొక్క చారిత్రక రాజధాని, ఆరోపిత బోస్నియా పిరమిడ్ల ప్రదేశం

  • ఫోనోనికాలోని ప్రోకోస్కో సరస్సు
  • టెస్సాజ్, బోస్నియాలోని పురాతన నగరాలలో ఒకటి
  • బిజెల్జినా, దాని వ్యవసాయ, జాతి గ్రామం స్టానిసిక్ ప్రసిద్ధి చెందింది
  • లుకావ్క్: బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో అతిపెద్ద కృత్రిమ సరస్సు అయిన మొడ్రాక్ సరస్సును కలిగి ఉన్న లుకావ్క్
  • ట్రావినిక్, ఇవో ఆండ్రిక్ జన్మస్థలం, బోస్నియా ఐలెట్ రాజధాని నగరం
  • జబన్నికా, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో యుగోస్లేవ్ సైన్యం నాశనం చేసిన నరెత్వా యుద్ధం, పురాతన వంతెన, మ్యూజియం ఆఫ్ నెరెత్వా
  • ఓస్ట్రోజాక్ కాజిల్, ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం నిర్మించిన 16 వ శతాబ్దపు కోట, తర్వాత హౌస్ ఆఫ్ హాబ్స్బర్గ్ విస్తరించింది
  • కొంజిక్: టిని భూగర్భ అణు బంకర్ ఉన్న కొంజిక్.[44]
 
Panoramic view of Željeznica river at Ilidža near Sarajevo.

గణాంకాలు

మార్చు

1991 జనాభా లెక్కల ప్రకారం బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో 43,77,000 జనాభా ఉంది. అయితే 1996 యు.ఎన్.హెచ్.సి.ఆర్ అనధికారిక జనాభా గణన ఆధారంగా జసంఖ్య 3,920,000 కు పడిపోయిందనా అంచనా వేయబడింది. [ఆధారం చూపాలి] 1990 లలో యుగోస్లేవ్ యుద్ధాల సమయంలో సంభవించిన భారీ వలసలు దేశంలో జనాభా మార్పులను సృష్టించాయి. 1991 - 2013 మధ్య రాజకీయ విభేదాల కారణంగా జనాభా గణన నిర్వహించలేకపోయారు. ఒక జనాభా గణనను 2011 ప్రణాళిక వేయబడింది,[45] తరువాత 2012 [46] కొరకు ప్రణాళిక వేసినప్పటికీ జనాభా గణన అక్టోబరు 2013 వరకు ఆలస్యం అయింది. 2013 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 1.16 మిలియన్ కుటుంబాలలో 37,91,622 మంది ప్రజలను గుర్తించారు. 1991 జనాభా లెక్కల కంటే 5,85,411 మంది తక్కువ మంది.[47]

సంప్రదాయ సమూహాలు

మార్చు
 
Population density in Bosnia and Herzegovina by municipalities, early data from the 2013 census

బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో మూడు సంప్రదాయ "రాజ్యాంగ ప్రజల" స్థావరాలు ఉన్నాయి. వీరు బోస్నిక్కులు, సెర్బులు క్రోయాట్స్, ఇంకా యూదులు, రోమానులు సహా అనేక చిన్న సమూహాలు ఉన్నాయి.[48] బోస్నియా, హెర్జెగోవినా గణాంకాల ఏజెన్సీ ప్రచురించిన 2013 జనాభా లెక్కల ప్రకారం జనాభాలో బోస్నియన్లు 50.11%, సెర్బులు 30.78%, క్రోయాట్లు 15.43%, ఇతరులు 2.73% ఉన్నారు. మిగిలిన ప్రజలు తమ జాతి లేదా మతం వివరాలు తెలియజేయ లేదు.[49] జనాభా గణన ఫలితాలు వెల్లడికి " రిపబ్లిక్ సిప్రస్క స్టాటిస్టికల్ " కార్యాలయం బోస్నియా సెర్బియా రాజకీయ నాయకుల మద్య వివాదాలు తలెత్తాయి.[50] జనాభా గణనపై ఈ వివాదం శాశ్వత బోస్నియన్ నివాసితులను చేర్చడానికి సంబంధించింది. దీదిని రిపబ్లిక్ సిస్టాస్కా అధికారులు వ్యతిరేకించారు.[51] యురేపియన్ యూనియన్ గణాంకాల కార్యాలయం " యోరోస్టాట్ " 2016 లో సెంసస్ మెథడాలజీ అంతర్జాతీయ ప్రతిపాదనలను అనుసరించి " బోస్నియన్ స్టాట్స్టికల్ ఏజెంసీ " ఉపయోగించి జనాభా గణలను నిర్వహించాలని నిర్ధారించింది.[52]

మతం

మార్చు
 
A Roman Catholic church, a Serbian Orthodox church and a mosque, in Bosanska Krupa
Religion in Bosnia and Herzegovina (2013)
religion percent
Islam
  
 51%
Serbian Orthodoxy
  
 31%
Catholicism
  
 15%
Others/none/not stated
  
 3%

2013 జనాభా లెక్కల ప్రకారం బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలలో ఇస్లాం మెజారిటీ విశ్వాసం ఆధిక్యత కలిగి ఉంది. వీరు మొత్తం జనాభాలో 51% మంది ఉన్నారు. జనాభాలో 46% క్రిస్టియన్లు ఉన్నారు. వీరిలో సెర్బియా ఆర్థోడాక్స్ చర్చి సమాజం అతిపెద్ద సమూహంగా ఉంది. జనాభాలో 31% మంది (సెర్బులుగా గుర్తింపు పొందినవారు), రోమన్ కాథలిక్ చర్చ్ 15% (వీరిలో ఎక్కువమంది క్రోయేషియన్లుగా గుర్తించబడతారు) ఉన్నారు. మిగిలిన సమూహాలలో 1.1%కు సమాధానం ఇవ్వలేదు. అతి చిన్న సమూహాలలో అథిజం 0.3%, నాస్తికత్వం 0.8%, ఇతర 1.15% ఉన్నాయి.[49][53]ఒక 2012 సర్వే ప్రకారం బోస్నియాలోని ముస్లింలలో 54% మంది అహేతురహిత ముస్లింలు, 38% సున్నిమత్వాన్ని అనుసరిస్తున్నారు.[54]

భాషలు

మార్చు

బోస్నియా రాజ్యాంగం అధికారిక భాషలను పేర్కొనలేదు.[55][56][57] ఏదేమైనా విద్యావేత్తలు విద్యాబోధన హిలరీ ఫుటిట్, మైఖేల్ కెల్లీ డేటన్ ఒప్పందం ప్రకారం "బోస్నియన్, క్రోయేషియన్, ఇంగ్లీష్, సెర్బియాలో జరుగుతుంది" అని తెలుపుతుంది. వారు వీటిని ప్రభుత్వ స్థాయిలో "అధికారిక గుర్తింపు కలిగిన మూడు అధికారిక భాషల"గా వర్ణించారు.2000లో బోస్నియన్, సెర్బియన్, క్రొయేషియన్ల సమాన హోదాను 2000 లో రాజ్యాంగ న్యాయస్థానం ధ్రువీకరించింది.[57] ఫెడరేషన్, రిపబ్లిక్ సిపెస్కా రాజ్యాంగ నిబంధనలు ప్రభుత్వ రాజ్యాంగానికి అనుకూలంగా లేవని తీర్పు చెప్పింది. వారు బోస్సియక్, క్రొయేషియన్ (ఫెడరేషన్ విషయంలో), సెర్బియా (రిపబ్లిక్ స్రప్స్కా విషయంలో) మాత్రమే అధికారిగా గుర్తించినందున ఎంటిటీ స్థాయిలో భాషలు. తత్ఫలితంగ ఎంటిటీ రాజ్యాంగాల పదాలు మార్చబడ్డాయి. మూడు భాషలూ అధికారికంగా చేయబడ్డాయి.[57] ఈ మూడు ప్రామాణిక భాషలు పూర్తిగా పరస్పరం మేధాసంపత్తి కలిగి ఉంటాయి. ఈ పదాలను దేశంలో అధికారికంగా గుర్తించబడకపోయినా సెర్బో-క్రొయేషియన్ పునర్వ్యవస్థీకరణ అంటారు. మూడు భాషల్లోని ఒకటి జాతి గుర్తింపుగా మారింది.[58] మైఖేల్ కెల్లీ, కేథరీన్ బేకర్ ఈ విధంగా వాదించారు: "నేటి బోస్నియన్ ప్రభుత్వం లోని మూడు అధికారిక భాషలు పరస్పర అవగాహన వ్యావహారిక వాదంపై జాతీయ గుర్తింపును సూచిస్తాయి."[59]

ప్రాంతీయ లేదా మైనారిటీ భాషల 1992 యూరోపియన్ చార్టర్ ప్రకారం బోస్నియా, హెర్జెగోవినా అల్బేనియన్, మోంటెనెగ్రిన్, చెక్, ఇటాలియన్, హంగేరియన్, మాసిడోనియన్, జర్మన్, పోలిష్, రోమానీ, రోమేనియన్, రిసిన్, స్లోవాక్, స్లోవేనే, టర్కిష్, ఉక్రేనియన్ (యిది, లాడినో) గుర్తించిందని తెలియజేస్తుంది.[60] బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో ఉన్న జర్మనీ అల్పసంఖ్యాక ప్రజలు ఎక్కువగా ఉన్న డొనాస్చ్వాబెన్ ప్రాంతంలో (డానుబే స్వాబియన్) అవశేషాలు ఉన్నాయి. బాల్కన్ ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం నుండి వచ్చిన తరువాత హబ్బర్గ్ రాచరికం ఆ ప్రాంతంలో స్థిరపడింది. రెండు ప్రపంచ యుద్ధాల తరువాత బహిష్కరణలు, (బలవంతంగా) సమ్మేళనం కారణంగా బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలోని జాతి జర్మన్లు తీవ్రంగా క్షీణించారు.[61]2013 జనాభా గణనలో జనాభాలో 52.86% మంది మాతృభాష బోస్నియాని, 30.76% సెర్బియా, 14.6% క్రొయేషియన్, 1.57% మరొక భాషని సూచించగా 0.21% సమాధానాన్ని ఇవ్వలేదు.[49]

నగరాలు

మార్చు

సరాజెవో పట్టణ ప్రాంతంలో 3,95,133 నివాసితులు నివసిస్తున్నారు. ఇందులో సరాజెవో నగరం అలాగే ఇలిడజా, వోగోస్కా, ఇస్టోకానా ఇలిడజా, ఇస్టోక్నో నోవో సారాజెవో, ఇస్టోచిని స్టేరి గ్రాడ్ మునిసిపాలిటీలు ఉన్నాయి.[62] మెట్రో ప్రాంతంలో 5,55,210 జనాభా ఉంది. సారాజెవో ఖండం, ఈస్ట్ సారాజెవో, బ్రెజా, కిసెల్జాక్,క్రెసెవొ, విసొకొ నగరపాలితాలు ఉన్నాయి.

సంస్కృతి

మార్చు
 
The National Library in Sarajevo.

నిర్మాణకళ

మార్చు

రాజకీయ, సాంఘిక మార్పులు ప్రజల విభిన్నమైన సాంస్కృతి నిర్మాణకళాను ప్రభావితం చేసాయి. బోస్నియా నిర్మాణకళ అధికంగా నాలుగు ప్రధాన కాలాలచే ప్రభావితం అయింది. ప్రతి కాలం దాని ప్రత్యేక సంస్కృతితో నిర్మాణకళను ప్రభావితం చేసాయి. ఈ ప్రాంతంలో ఎక్కువ సంస్కృతులు వాస్తుకళను ప్రభావితం చేయడంతో నిర్మాణాలు వైవిద్యతను సంతరించుకున్నాయి.

మాధ్యమం

మార్చు

బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో కొన్ని టెలివిజన్, మ్యాగజైన్స్, వార్తాపత్రికలు ప్రభుత్వ-యాజమాన్యంలో నడుస్తున్నాయి. కొన్నింటికి వాణిజ్యసంస్థల ఆధ్వర్యంలో కొన్ని ప్రకటనలు, సబ్‌స్క్రిప్షన్ ఇతర విక్రయాల ఆదాయంతో నిధులు సమకూరుస్తున్నాయి. బోస్నియా, హెర్జెగోవినా రాజ్యాంగం వాక్ స్వాతంత్రానికి హామీ ఇస్తుంది.

యుద్ధానంతర మార్పు యుద్ధానంతర వారసత్వం ఒక సంక్లిష్ట దేశీయ రాజకీయ నిర్మాణం బోస్నియా, హెర్జెగోవినా మీడియా వ్యవస్థలో పరివర్తన సంభవించింది. యుద్ధానంతర కాలం ప్రారంభంలో (1995-2005) అంతర్జాతీయ సంస్థలు, సహకార సంస్థలచే నిర్వహించబడుతూ మీడియా అభివృద్ధి చెందింది. మాధ్యమ కార్యాలయాల పునర్నిర్మాణం, వైవిధ్యం, ప్రజాస్వామ్యవిధానాలతో వృత్తిపరంగా అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.[63][64]

యుద్ధానంతర పరిణామాలలో ఒక స్వతంత్ర సమాచార నియంత్రణ సంస్థ ఏర్పాటు చేయబడింది. ప్రెస్ కోడు స్వీకరణ, ప్రెస్ కౌన్సిల్ స్థాపన, ఇన్ఫర్మేషన్ లాకు యాక్సెస్ ఫ్రీడమ్ ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి. గతంలో ప్రభుత్వ-యాజమాన్య బ్రాడ్కాస్టర్ నుండి పబ్లిక్ సర్వీస్ బ్రాడ్ కాస్టింగ్ సిస్టం ఏర్పాటు చేయబడింది. అయినప్పటికీ అంతర్జాతీయంగా నేపథ్యం సానుకూల పరిణామాలు దేశీయ ఉన్నత వర్గాల ప్రజలు తరచుగా అడ్డుకున్నారు. వృత్తిపరంగా మాధ్యమం, పాత్రికేయుల వ్యవస్థ నెమ్మదిగా మాత్రమే కొనసాగింది. ఉన్నత స్థాయి ప్రముఖుల జోక్యం మీడియా, రాజకీయ వ్యవస్థలకు నిర్వహణకు అడ్డుకట్టగా నిలిచింది.[64]

సాహిత్యం

మార్చు

బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో ఇవో ఆండ్రిక్ (నోబెల్ బహుమతి విజేత ), కరోట్ అంతున్ బ్రాంకో స్మిక్క్, అలెక్సా స్టిటిక్, జోవన్ దుసిక్, మాక్ డిజ్దార్ వంటి కవులు, జ్లత్కో టాప్చిక్, మీసా సెలిమోవిక్, సెమ్జేడిన్ మెహ్మెడినోవిక్, మిల్జెంకో జెర్గోవిక్, ఇసాక్ సామోక్విలిజా, సాఫ్వేట్ బాసాగిక్, అబ్దుల్లా సిద్రన్, పీటర్ కోసిక్, అలెక్సాండర్ హెమాన్, నేడ్జాద్ ఇబ్రిషిమోవిక్ వంటి రచయితలు ఉన్నారు. 1919 లో సారాజెవోలో నేషనల్ థియేటరు స్థాపించబడింది. ఇందులో దర్శకుడు నాటక రచయిత బ్రానిస్లావ్ న్యుసిక్ మొదటి ప్రదర్శన నిర్వహించాడు. నోవి ప్లామన్ లేదా సారాజెవ్‌స్కే సవ్‌స్కే వంటి మ్యాగజైన్లు సాంస్కృతిక, సాహిత్య అంశాలతో ప్రచురణలు కొనసాగించాయి.

కళలు

మార్చు
 
Stećci from Radimlja, near Stolac (13th century)

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా కళ క్రమంగా అభివృద్ధి చెందింది. కళలు కోటోరోనిక్ కోర్టులో చిత్రాలు, స్కెచ్సీ అనే మధ్యయుగ సమాధి నుండి క్రమంగా ప్రదర్శితమౌతూ వచ్చాయి. అయినప్పటికీ ఆస్ట్రో-హంగేరియన్ల రాకతో బోస్నియాలో పెయింటింగ్ పునరుద్ధరణ నిజంగా వృద్ధి చెందింది. 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఐరోపా అకాడెమీల మొదటిసారిగా విద్యావంతులైన కళాకారులు వెలువడ్డారు. వారిలో గాబ్రిజెల్ జుకిక్, పీటర్ సైన్, రోమన్ పెట్రోవిక్, లాజర్ డ్రెల్జాకా ప్రఖ్యాతి వహించారు.

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత మెర్సాడ్ బెర్బెర్, సఫీత్ జే వంటి కళాకారులు ప్రజాదరణ పొందారు.

2007 లో సారాజెవోలో స్థాపించబడిన సమకాలీన కళా మ్యూజియం ప్రపంచ కళాకారుల కళాఖండాలను కలిగి ఉంది.

సంగీతం

మార్చు

అసలైన బోస్నియాన్, హెర్జెగోవినియన్ పాటలలో గంగా, రెరా ప్రాధాన్యత కలిగి ఉన్నాయి. కలో వంటి జానపద నృత్యాలలో భాగంగా ఉండే స్లావిక్ సంప్రదాయసంగీతం తరువాత ఒట్టోమన్ యుగంలో సెవాల్డికినాకు సంప్రదాయ స్లావిక్ సంగీతం ప్రజాదరణ పొందింది. ఇక్కడ డినో జోనిచ్, గోరన్ బ్రెగోవిక్, డొవరిన్ పోపోవిచ్, కెమల్ మోంటెనో, జెడ్రవ్కో గోలిక్, ఎల్వివి లాకోవిక్, ఎడో మాజక, హరి మాతా హరి, డినో మెర్లిన్ వంటి ప్రముఖ సంగీతకారులు పాప్, రాక్ సంగీతం సాంప్రదాయం కొనసాగింది. డ్రోడ్ నోకోవిక్, అల్ 'డినో, హరిస్ డనినోవిక్, కోర్నిలిజ కోవక్ వంటి సంగీతదర్శకులు తమ ప్రతిభను నిరూపించుకున్నారు. మాజీ యుగోస్లేవియాలో బిజెలో డగ్మే, క్రెవనా జబుక, డివెల్జే జగోడ్, ఇండెక్స్, ప్లేవి ఆర్కెస్టార్, జాబ్రాన్జినో పెస్సేజే, అంబాసాడొరి, డుబియోజా కాలేక్టివ్ వంటి అనేక పాప్, రాక్ బాండ్లు ప్రజాదరణ పొందాయి. గాయకుడు మరీజా (స్సెటిక్ తండ్రి ప్రపంచ ప్రసిద్ధ జాజ్ సంగీతకారుడు) బోస్నియా, హెర్జెగోవినా ప్రస్తుత జాతీయ గీతం సృష్టికర్తగా ఖ్యాతి గడించాడు. విద్యావేత్త, బోస్నియన్ జాజ్ రాయబారి సినాన్ అల్మనోవిచ్, స్వరకర్త సాసా లోసిక్, పియానిస్ట్ సాసా టోపెరిక్ వంటి ప్రముఖులకు బోస్నియా స్వస్థలంగా ఉంది. హెర్జెగోవినాలో, బోస్నిక్స్ గ్రామాలలో సెర్బులు, క్రోయాట్లు పురాతన గుస్లే పాత్రను పోషిస్తున్నారు. నాటకీయ స్వరంలో సాధారణంగా పురాణ కవితలు చెప్పడానికి గుస్లేను ఉపయోగిస్తారు.

బహుశా విలక్షణమైన, గుర్తించదగిన "బోస్నియన్" సంగీతం సెవాల్డింకా భావోద్వేగ మెలంచోలిక్ జానపద గీతంగా గుర్తించబడుతుంది. ఇందులో తరచుగా ప్రేమ, నష్టాలు, ప్రియమైన వ్యక్తి ఆరాధన, మనోవేదన, మరణం భావోద్వేగమైన విషయాలను వివరిస్తుంది. సెవాల్డింకాస్ సాంప్రదాయకంగా ఒక సాజ్‌తో (ఒక టర్కిష్ స్ట్రింగ్ ఉపకరణం)తో ప్రదర్శించబడుతుంది. తర్వాత దీనిని అకార్డియన్ భర్తీ చేసింది. అయితే కొంతమంది పరిశుద్ధవాదులు ఈ మార్పిడిని అంగీకరించరు. గాయకుడు వాయిద్య బృందంతో పాటు డ్రమ్ములు, నిటారుగా ఉన్న బాస్, గిటార్లు, క్లారినెట్లు, వయోలిన్లతో కలిసి ఈ కళాప్రక్రియ ప్రదర్శించబడుతూ ఉంటుంది.

చలనచిత్రాలు

మార్చు

దాని పరిశీలనాత్మక విభిన్న ఉత్సవాలకు ఎంపికగా పేరు గాంచింది. 1995 లో సారాజెవో ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్ స్థాపించబడింది. ఇది బోస్నియా యుద్ధం సమయంలో బాల్కన్స్, సౌత్-ఈస్ట్ ఐరోపాలో అతిపెద్ద చిత్రోత్సవంగా మారింది.

బోస్నియాకు యుగస్లోవియా సామ్రాజ్యానికి చెందిన గొప్ప చలనచిత్ర వారసత్వం ఉంది. చాలామంది బోస్నియన్ చిత్రనిర్మాతలు అంతర్జాతీయ ప్రఖ్యాతిని సాధించారు. కొందరు అకాడమీ అవార్డులు, పలు పామే డి'ఓర్స్, గోల్డెన్ బేర్సు వంటి అంతర్జాతీయ అవార్డులు గెలుచుకున్నారు. డానిస్ టనోవిక్ (అకాడెమి అవార్డు, గోల్డెన్ గ్లోబ్ అవార్డు-గెలిచిన 2001 చలన చిత్రం నో మాన్స్ ల్యాండ్, సిల్వర్ బేర్ గ్రాండ్ జ్యూరీ ప్రైజ్-విజేత 2016 చిత్రం డెత్ ఇన్ సారాజెవో) వంటి కొంతమంది ముఖ్యమైన బోస్నియన్ చిత్రనిర్మాతలు, స్క్రీన్ రైటర్లు, సినిమాటోగ్రాఫర్లు గుర్తింపు సాధించారు.[65] డుసాన్ వుకాటిచ్ 1971 లో సురోగత్ ("ఎర్సాట్") ఉత్తమ యానిమేటడ్ లఘు చిత్రం ఆస్కార్ అవార్డును గెలుచుకుంది. మొట్టమొదటి విదేశీయుడిగా ఎమిర్ కుస్టూరికా (కేంసులో రెండు పల్మే డి ఓర్లను గెలుచుకుంది), జాస్మిలా జ్బానిక్ (గోల్డెన్ బేర్ గెలుచుకుంది), జ్లాత్కో టాప్చిక్, అడిమేర్ కనోవిక్, డినో ముస్తాఫిక్, బెంజమిన్ ఫిల్లిపోవిక్, జాస్మిన్ దిజ్దార్, పీజెర్ జాలాకా, శ్రిన్ వులెటిక్, ఐడా బేగిక్ మొదలైనవారు అవార్డులు సాధించిన వారిలో ఉన్నారు.

ఆహారసంస్కృతి

మార్చు
 
Bosnian meat platter
 
A waitress in the Old City of Mostar wearing traditional dress.

బోస్నియా వంటకాలలో మసాలాదినుసులు మితమైన పరిమాణంలో ఉపయోగిస్తారు. వంటలు అధికంగా నీటితో వండబడి తేలికగా ఉంటాయి. వంటలలో ఉపయోగించే సాసులు పూర్తిగా సహజమైన విధానంలో తయారుచేయబడుతున్నాయి. ఆహారతయారీలో కూరగాయల సహజ రసాల కంటే సాసులు అధికంగా ఉపయోగించబడుతుంటాయి. ఆహారాల తయారీలో టమోటాలు, బంగాళాదుంపలు, ఉల్లిపాయలు, వెల్లుల్లి, మిరియాలు, దోసకాయలు, క్యారట్లు, క్యాబేజీ, పుట్టగొడుగులు, పాలకూర, గుమ్మడికాయ, ఎండిన బీన్స్, తాజా బీన్స్, జుక్చిని, పాలు, మిరపకాయలు, పావ్లకా అనే క్రీమును అధికంగా వాడు తుంటారు. బోస్నియన్ వంటకాలు పశ్చిమ, తూర్పు ప్రభావాల సమతుల్యత కలిగివున్నాయి. దాదాపు 500 సంవత్సరాలఒట్టోమన్ పరిపాలన ఫలితంగా బోస్నియన్ ఆహారం టర్కీ, గ్రీకు, ఇతర ఒట్టోమన్ పూర్వ మధ్యధరా వంటకాలతో దగ్గరి సంబంధం కలిగి ఉంది. బోస్నియా వంటకాలలో సంవత్సరాల ఆస్ట్రియా పాలన కారణంగా మధ్య ఐరోపా దేశాల ప్రభావాలు కూడా ఉన్నాయి. మాంసం వంటలలో ప్రధానంగా గొడ్డు మాంసం, గొర్రె మాంసం ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉన్నాయి. కొన్ని స్థానిక వంటకాలలో సెవాపి, బ్యూరెక్, డోల్మా, సర్మ, పిలావ్, గౌలాష్, అజ్వర్, తూర్పు తీపి పదార్ధాలు ప్రత్యేకత కలిగి ఉన్నాయి. సెవాపి మాంసంతో కాల్చిన ఒక వంటకం. ఇది కబాబు వంటకంలా ఉండే ఆహారం. ఇది మాజీ యుగోస్లేవియాలో ప్రజాదరణ పొందింది. బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో, [66] సెర్బియాలో ఒక జాతీయ వంటకంగా పరిగణించబడింది.[67][68][69] స్థానిక వైన్లు హెర్జెగోవినా నుండి వచ్చాయి. ఇక్కడ వాతావరణం ద్రాక్ష పంటకు అనుకూలంగా ఉంటుంది. హెర్జెగోవినియన్ లూజా (ఇటాలియన్ ద్రాక్షతో పోలిస్తే తీపి తక్కువగా ఉంటుంది) బాగా ప్రాచుర్యం పొందింది. ఉత్తరప్రాంతంలో ప్లం (రాకిజ), ఆపిల్ (జబుకివాకా)తో మద్యం పానీయాలు ఉత్పత్తి చేయబడతాయి. దక్షిణప్రాంతంలో డిస్టిల్డ్ పరిశ్రమలు బ్రాందీని విస్తారంగా ఉత్పత్తి చేస్తున్నాయి. సరఫరా చేయడానికి మాజీ-యుగోస్లేవ్ ఆల్కహాల్ ఫ్యాక్టరీలన్నింటినీ ఉపయోగించారు (చాలా మద్య పానీయాల తయారీకి బ్రాందీ మూలంగా ఉంటుంది).

వినోదం

మార్చు

బాస్నియన్ ప్రజల అభిమాన కాలక్షేపంగానూ సంస్కృతిలో భాగంగానూ ఉంది. తలసరి కాఫీ వినియోగంలో బోస్నియా, హెర్జెగోవినా ప్రపంచంలో 9 వ స్థానంలో ఉంది. బోస్నియన్ కాఫీ హౌసెసులలో డ్జెజ్వాలో రాహత్ లోకుం అందించబడుతుంది. సరజావో, ఇతర నగరాలలో షుగర్ క్యూబులతో కాఫీ అందించబడుతుంది.[70]

క్రీడలు

మార్చు
 
Edin Džeko, playing for the Bosnian national football team in the year 2015
 
The Asim Ferhatović Hase Stadium in Sarajevo hosted the opening ceremony to the 1984 Winter Olympics

1992లో బోస్నియా, హెర్జెగోవినా యుగోస్లేవియాలో ఒక దేశంగా అథ్లెట్లను తయారు చేసింది. బోస్నియా, హెర్జెగోవినా సారాజెవోలో 1984 ఫిబ్రవరి 7 నుండి 19 ఫిబ్రవరి వరకు 14 వ వింటర్ ఒలంపిక్స్ (అత్యంత ముఖ్యమైన అంతర్జాతీయ క్రీడా కార్యక్రమం) నిర్వహించబడ్డాయి. బోరాక్ హ్యాండ్ బాల్ క్లబ్బు ఏడు యుగోస్లావ్ హ్యాండ్‌బాల్ చాంపియన్ షిప్పులు గెలుచుకుంది. 1976 లో యూరోపియన్ ఛాంపియన్షిప్ కప్పు, 1991 లో అంతర్జాతీయ హ్యాండ్బాల్ ఫెడరేషన్ కప్పును గెలుచుకుంది.

2011 లో అమేల్ మెకిక్ బోస్వో జుడో యూరోపియన్ చాంపియన్ అయ్యాడు. ట్రాక్ అండ్ ఫీల్డ్ అథ్లెట్ అమేల్ తుకా 2015 ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్పులో 800 మీటర్లలో కాంస్య పతకాన్ని గెలుచుకున్నాడు. 2013 యూరోపియన్ ఇండోర్ చాంపియన్ షిప్పులో హామ్జా ఆలీక్ షాటులో వెండి పతకాన్ని గెలుచుకున్నాడు.

1979 లో సారాజెవోకు చెందిన బోస్నా బాస్కెట్బాల్ క్లబ్బు యూరోపియన్ ఛాంపియన్ షిప్ సాధించింది. 1963 - 1990 వరకు యుగోస్లావ్ జాతీయ బాస్కెట్బాల్ జట్టు ప్రతి ప్రపంచ ఛాంపియన్షిప్పులో పతకాలు గెలుచుకుంది. వీరిలో ఎఫ్.ఐ.బి.ఎ. హాల్ ఆఫ్ ఫేమర్స్ డజ్జెన్ డాలిప్యాక్, మిర్జా డెలిబిషిక్ వంటి బోస్నియన్ ఆటగాళ్ళు ఉన్నారు. బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలు మిర్జా టెలోటోవిక్, నిహాద్ డుడోవిక్, జుసుఫ్ నూర్కిక్ వంటి ఆటగాళ్లతో తరచూ బాస్కెట్‌బాల్ యూరోపియన్ ఛాంపియన్షిప్పు కొరకు అర్హత సాధించారు. 2015 లో యురోపియన్ యూత్ సమ్మర్ ఒలంపిక్ ఫెస్టివల్, 2015 ఎఫ్.ఐ.బి.ఎ. ఐరోపా అండర్ -16 ఛాంపియన్షిప్పు రెండింటినీ గెలుచుకున్న బోస్నియా, హెర్జెగోవినా జాతీయ యు- 16 జట్టు రెండు బంగారు పతకాలను గెలుచుకుంది.

1989 లో మహిళల యూరోపియన్ క్లబ్ ఛాంపియన్షిప్పును జెడింస్ట్వొ (తుజ్లా) గెలుచుకుంది. రజిజా ముజానోవిక్ (మూడు సార్లు ఉత్తమ మహిళా యూరోపియన్ బాస్కెట్ బాల్ క్రీడాకారిణి), మారా లకిక్ నేతృత్వంలో 1990 లో రోంచెట్టి కప్ ఫైనల్.

బోస్నియా చెస్ జట్టు 7 మార్లు యుగోస్లేవియా చాంపియన్ సాధించింది. అదనంగా క్లబు ఎస్.కె. బోస్నా 4 మార్లు యూరోపియన్ చెస్ క్లబు కప్పులను గెలుచుకుంది. చెస్ గ్రాండ్ మాస్టర్ బోర్కి ప్రిడోజవిక్ కూడా రెండు యూరోపియన్ ఛాంపియన్ షిప్పులను గెలుచుకున్నాడు. మాస్కోలో 1994 లో (మాస్కోలో) చెస్ ఒలింపియాడులో రన్నరప్ స్థానం పొందడం బోస్నియన్ చదరంగం చరిత్రలో అత్యంత ఆకర్షణీయ విజయంగా భావించబడుతుంది. గ్రాండ్‌ మాస్టర్స్ ప్రిడ్రాగ్ నికోలిక్, ఇవాన్ సోకోలోవ్, బోజన్ కురాజికాలకు బోస్నియా స్వస్థలంగా ఉంది.

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా తరఫున మిడిల్ - వెయిట్ బాక్సర్ మారిజిన్ బెనెస్ పలు యుగోస్లేవ్ చాంపియన్షిప్పులు, యూరోపియన్ ఛాంపియన్ షిప్పులు, యుగస్లేవియా ఛాంపియన్షిప్లను గెలుచుకున్నాడు.[71] 1978 లో అతను బహామాస్ నుండి ఎలిషా ఓబేడుకు వ్యతిరేకంగా ప్రపంచ టైటిల్ గెలుచుకున్నాడు.

బోస్నియా, హెర్జెగోవినాలో అసోసియేషన్ ఫుట్ బాల్ క్రీడ అత్యంత ప్రజాదరణ పొందింది. ఇది 1903 నుండి ఆరంభమైనప్పటికీ మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత దీని ప్రజాదరణ గణనీయంగా పెరిగింది. బోస్నియన్ క్లబ్బులు ఎఫ్.కె.సారాజెవో, జెల్జెనికార్, యుగోస్లేవ్ ఛాంపియన్షిప్పును గెలుచుకున్నాయి. కలిగి ఉంది, వీటిలో యుగోస్లేవ్ జాతీయ ఫుట్ బాల్ జట్టులో సపెట్ సుసిక్, జ్లత్కో వూజోవిచ్, మెహ్మెద్ బాజ్డరేవిచ్, డవెర్ జోజిక్, ఫరూక్ హాడ్జిబిగ్గిక్, ప్రెడ్రాగ్ పాసిక్, బ్లేజ్ స్లిస్కోవిక్, వాహిద్ హాలిల్హోడ్జిక్, డుస్సన్ బాజెవిక్, ఐవికా ఒసిమ్, జోసిప్ కతాలిన్స్కి, టమిస్లావ్ కాల్జ్, వేలిమిర్ సోమ్బోలాక్, అనేక మంది ఇతరుల వంటి వివిధ జాతులకు చెందిన బోస్నియన్ క్రీడాకారులు ఉన్నారు. 2014 FIFA ప్రపంచ కప్పు మొదటి ప్రధాన టోర్నమెంట్లో బోస్నియా, హెర్జెగోవినా జాతీయ ఫుట్బాల్ జట్టు క్రీడాకారులు ఆడారు. జట్టులో క్రీడాకారులలో వివిధ దేశాలకు చెందిన ప్రముఖ క్రీడాకారులు ఉన్నారు. ఇప్పటి వరకు కెప్టెన్లు ఎమిర్ స్పాహిక్, జ్వజేజాన్ మినిమోవిక్, ఎడైన్ డిజెకో, ఓగ్జెన్ వరంజెస్, సీడ్ కొలాస్సినక్, టోని చిజిక్ వంటి మిడెలెమ్ పిజనిక్, సెనాడ్ లిలిక్ వంటి మిడ్ ఫీల్డర్లు, స్ట్రైకర్ వేదాద్ ఇబిసెవిక్ ఉన్నారు.

మాజీ బాస్నియన్ ఫుట్ బాల్ ఆటగాళ్ళు హసన్ సాలిహమిడిక్ ఎల్విల్ బాల్కి తరువాత యు.ఇ.ఎఫ్.ఎ. ఛాంపియన్స్ లీగు ట్రోఫీని గెలుచుకున్నాడు. అతను జర్మన్ క్లబ్బు " FC బేయర్న్ మ్యూనిచ్ " తరఫున 234 మార్లు పాల్గొని 31 గోల్సు చేశాడు. బెర్ముషీ డార్ముండ్, హంబర్గర్ ఎస్.వి, బేయర్ లేవేర్కుసేన్ వంటి జర్మన్ బున్దేస్లిగాలోని క్లబ్బుల తరఫున క్రీడలలో పాల్గొన్న సెర్జజ్ బార్బరజ్ 2000-01 బందేస్లిగా సీజన్లో 22 గోల్సుతో ఉమ్మడి-టాప్ స్కోరర్గా నిలిచాడు. మెహొ కొడ్రో తన కెరీర్లో ఎక్కువ భాగం స్పెయిన్ క్రీడలలో ఖర్చుపెట్టాడు. ఎల్వివి ఆయన రహిమిక్ రష్యన్ క్లబ్బు, సి.ఎస్.కె.ఎ. మాస్కో తరఫున 302 మార్లు క్రీడలలో పాల్గొన్నాడు. 2005 లో ఆయన యు,ఇ,ఎఫ్,ఎ. కప్పు గెలిచాడు. మహిళల జాతీయ జట్టు సభ్యురాలు మిలెనా నికొలిక్ 2013-14 యు.ఇ.ఎఫ్.ఎ మహిళల ఛాంపియన్స్ లీగు టాప్ స్కోరర్గా నిలిచింది.

బోస్నియా, హెర్జెగోవినా 2004 వేసవి పారాలింపిక్స్, వాలీబాల్ 2012 వాలీబాల్ పారాఒలింపిక్సులో వాలీబాల్ ప్రపంచ ఛాంపియన్‌ షిప్ సాధించింది. జట్టులో ఉన్న చాలామంది బోస్నియన్ యుద్ధంలో వారి కాళ్ళను కోల్పోయారు.

తాజాగా డామియర్ డంజుర్హర్, మిర్జా బాసిక్ గ్రాండ్ స్లామ్ స్థాయిలో విజయం సాధించిన తరువాత బోస్నియాలో టెన్నిస్ ప్రజాదరణ పొందింది. బోస్నియాకు ప్రాతినిధ్యం వహించిన ఇతర ప్రసిద్ధ టెన్నిస్ క్రీడాకారులలో అమెర్ర్ డెలిక్, మెర్వనా జుగిక్-సల్కిచ్ ప్రాధాన్యత కలిగి ఉన్నారు.

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "Bosnia and Herzegovina". International Monetary Fund. Retrieved 2008-10-09.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Field Listing - Coastline Archived 2017-07-16 at the Wayback Machine, The World Factbook, 2006-08-22
  3. ↑ Bosnia and Herzegovina: I: Introduction Archived 2009-10-29 at the Wayback Machine, Encarta, 2006
  4. ↑ "Lonely Planet's Bosnia and Herzegovina Tourism Profile". Lonely Planet. Retrieved 2016-02-12.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Bosnia's newfound tourism Archived 24 డిసెంబరు 2007 at the Wayback Machine, Reuters.
  6. ↑ "About the Sarajevo Film Festival". Sarajevo Film Festival Official Website. Archived from the original on 4 November 2012.
  7. ↑ "Inside Film's Guide to Film Festivals in". Inside Film. Retrieved 2016-02-12.
  8. ↑ "The Language Situation in Post-Dayton Bosnia and Herzegovina". Toronto Slavic Quarterly. Archived from the original on 3 జూలై 2012. Retrieved 3 డిసెంబరు 2017.
  9. ↑ "Membership Action Plan (MAP)". www.nato.int. NATO. Archived from the original on 18 ఏప్రిల్ 2015. Retrieved 3 డిసెంబరు 2017. In April 2010, NATO Foreign Ministers at their meeting in Tallinn, reviewed progress in Bosnia and Herzegovina's reform efforts and invited the country to join the Membership Action Plan.
  10. ↑ Constantine VII Porphyrogenitus (1993). De Administrando Imperio (Moravcsik, Gyula ed.). Washington D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. pp. 153–155.
  11. ↑ William Miller (1921). Essays on the Latin Orient. Cambridge. p. 464.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  12. ↑ Malcolm 2002.
  13. ↑ Fine 1994, p. 578.
  14. ↑ Bosnia and Herzegovina: I: Introduction. 2006. Archived from the original on 31 October 2009. Retrieved 12 February 2009. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (help)
  15. ↑ Bosnia-and-Herzegovina Neum britannica.com, britannica.com, 9 September 2015
  16. ↑ 16.0 16.1 "Constitution of Bosnia and Herzegovina" (PDF). Archived from the original (PDF) on 28 అక్టోబరు 2015. Retrieved 6 March 2015.
  17. ↑ CIA.
  18. ↑ 18.0 18.1 Izet Čengić, Azra Čabaravdić. "Watershed Management in Mountain Regions in Bosnia and Herzegovina" (PDF). FAO. p. 113. Archived from the original (PDF) on 14 అక్టోబరు 2017. Retrieved 16 June 2011.
  19. ↑ Ciric, Aleksandar. "A Divided Bosnia, January 29, 1996". Archived from the original on 5 సెప్టెంబరు 2013. Retrieved 12 February 2016.
  20. ↑ Daclon, Corrado Maria (1997). Bosnia. Maggioli. Italy
  21. ↑ "Post-conflict Bosnia and Herzegovina – Martha Walsh – Employment Sector". ILO. Retrieved 5 May 2009.
  22. ↑ World Factbook. Central Intelligence Agency.
  23. ↑ "Table 15: Inequality in income or expenditure" (PDF). Human Development Report 2006. UN. 2006. p. 335. Archived from the original (PDF) on 2 ఫిబ్రవరి 2007. Retrieved 30 మార్చి 2018.
  24. ↑ "GDP per capita in PPS". Eurostat. Retrieved 1 October 2011.
  25. ↑ Elvira M. Jukic. "IMF To Loan Bosnia $500 Million". Balkan Insight. Retrieved 26 March 2013.
  26. ↑ "Direct foreign investments".
  27. ↑ "Direct foreign investments 2014".
  28. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు". Archived from the original on 2018-02-17. Retrieved 2018-03-30.
  29. ↑ http://www.biznisinfo.ba/nezaposlenost-prvi-put-ide-ispod-20-posto/
  30. ↑ "EAD Basic – Error Page". eurocontrol.int. Retrieved 12 February 2016.
  31. ↑ "Bosnia-Herzegovina – Telecoms Market Overview & Statistics Report Covers the Regulatory Environment, Major Players and Market Developments". Businesswire.com. 8 October 2008. Retrieved 3 January 2009.
  32. ↑ Udovicic, Radenko (3 May 2002). What is Happening with the Oldest Bosnian-Herzegovinian Daily: Oslobođenje to be sold for 4.7 Million Marks Archived 2012-02-27 at the Wayback Machine Mediaonline.ba: Southeast European Media Journal.
  33. ↑ "Al Jazeera Launches Its Balkans Broadcast Centre". London: The Guardian. 11 November 2011.
  34. ↑ "Press Freedom Index". Reporters Without Borders. Archived from the original on 24 నవంబరు 2010. Retrieved 30 మార్చి 2018.
  35. ↑ "Statistika Turizma" [Tourism Statistics] (PDF) (pdf). Agency for statistics of Bosnia and Herzegovina. Archived from the original (PDF) on 23 సెప్టెంబరు 2015. Retrieved 4 July 2015.
  36. ↑ "Lonely Planet: Sarajevo 43th [sic] Best City in the World". Bosnia Travel. Archived from the original on 23 ఫిబ్రవరి 2007. Retrieved 30 మార్చి 2018.
  37. ↑ "Press Centre & Lonely Planet Reveals Its Best Destinations, Journeys & Experiences for 2010". Lonely Planet. 2 నవంబరు 2009. Archived from the original on 6 November 2010. Retrieved 4 January 2011.
  38. ↑ Polat, Anil (27 March 2012). "The Best City To Visit Travel Tournament 2012: Championship". Foxnomad. Retrieved 30 March 2012.
  39. ↑ RomeReports: Visionaries of Medjugorje may appear before the Vatican Archived 5 మే 2013 at the Wayback Machine; retrieved 26 February 2011.
  40. ↑ Vatican Probes Claims of Apparitions at Medugorje, Reuters.com; retrieved 17 March 2010.
  41. ↑ [1] Archived 2012-04-24 at the Wayback Machine,
  42. ↑ Bangs, Richard (10 January 2013). "13 Greatest Adventures For 2013". The Huffington Post. Retrieved 11 January 2013.
  43. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు". Archived from the original on 2018-02-17. Retrieved 2018-03-30.
  44. ↑ Caludio Agostoni, Parallelzero. "Exploring Tito's Cold War bunker". gulfnews.com.
  45. ↑ Ljubas, Zdravko (3 February 2011). "Hopes Fade For Census in Bosnia in 2011". Balkan Insight. Retrieved 1 July 2016.
  46. ↑ Kurt, Senka (1 August 2011). "Bosnia Edges Closer To Population Census". Balkan Insight. Retrieved 26 March 2013.
  47. ↑ abc, Census shows dramatic decline in Bosnian population since 1990s
  48. ↑ "Second Class Citizens: Discrimination against Roma, Jews, and Other National Minorities in Bosnia and Herzegovina". Human Rights Watch. 4 April 2012. Retrieved 1 July 2016.
  49. ↑ 49.0 49.1 49.2 "Census of population, households and dwellings in Bosnia and Herzegovina, 2013: Final results" (PDF). Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina. June 2016. Archived from the original (PDF) on 24 డిసెంబరు 2017. Retrieved 1 July 2016.
  50. ↑ Toe, Rodolfo (30 June 2016). "Census Reveals Bosnia's Changed Demography". Balkan Insight. Retrieved 1 July 2016.
  51. ↑ Toe, Rodolfo (30 June 2016). "Bosnia to Publish Census Without Serb Agreement". Balkan Insight. Retrieved 1 July 2016.
  52. ↑ "Bosnia-Herzegovina has lost a fifth of its pre-war population". The Guardian. 2016.
  53. ↑ "CIA – The World Factbook – Bosnia and Herzegovina". Archived from the original on 2018-03-15. Retrieved 2018-05-10.
  54. ↑ "The World's Muslims: Unity and Diversity" (PDF). Pew Research Center. 2012. p. 30. Archived from the original (PDF) on 26 జనవరి 2017. Retrieved 7 April 2016.
  55. ↑ Faingold, Eduardo D. (2004). "Language rights and language justice in the constitutions of the world". Language Problems & Language Planning. 28 (1): 11–24. doi:10.1075/lplp.28.1.03fai.
  56. ↑ Sadurski, Wojciech (2005). Rights Before Courts: A Study of Constitutional Courts in Postcommunist States of Central and Eastern Europe. Springer. p. 342. ISBN 1402030061.
  57. ↑ 57.0 57.1 57.2 Footitt, Hilary; Kelly, Michael (2012). Languages at War: Policies and Practices of Language Contacts in Conflict. Basingstoke: Palgrave Macmillan. pp. 111–120. ISBN 0230368778.
  58. ↑ Greenberg, Robert David (2004). Language and Identity in the Balkans: Serbo-Croatian and its Disintegration. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925815-4.
  59. ↑ Kelly, Michael; Baker, Catherine (2013). Interpreting the Peace: Peace Operations, Conflict and Language in Bosnia-Herzegovina. Basingstoke: Palgrave Macmillan. p. 10. ISBN 1137029838.
  60. ↑ "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Council of Europe. Retrieved 25 April 2017.
  61. ↑ Arbeitsgemeinschaft Deutscher Minderheiten. "Deutsche Minderheit in Bosnien-Herzegowina – German minority in Bosnia and Herzegovina". fuen.org. Archived from the original on 25 సెప్టెంబరు 2015. Retrieved 10 మే 2018.
  62. ↑ "Final results" (PDF) (pdf). Popis 2013 BiH. Retrieved 19 December 2017.
  63. ↑ Hozić, 2008; Thompson & De Luce, 2002; Kurspahić, 2003; Jusić, 2006
  64. ↑ 64.0 64.1 Tarik Jusić, "Bosnia and Herzegovina Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine", EJC Media Landscapes
  65. ↑ "Home Festival Awards & Juries: International Jury "Prizes Of The International Jury". www.berlinale.de/en. 2016. Archived from the original on 13 ఫిబ్రవరి 2018. Retrieved 23 February 2016.
  66. ↑ "Bosnia and Herzegovina". Encyclopædia Britannica. 2009. Retrieved 27 July 2009.
  67. ↑ The new Encyclopædia Britannica: A-ak – Bayes, Volume 1.
  68. ↑ Countries and Their Cultures: Saint Kitts and Nevis to Zimbabwe. p. 68.
  69. ↑ "Serbian cuisine". TravelSerbia.Info – Your travel guide for Serbia. Retrieved 9 August 2010.
  70. ↑ Jones, Lora (2018-04-13). "Coffee: Who grows, drinks and pays the most?". BBC News (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2018-05-13.
  71. ↑ "Ring zamijenio nalivperom" (in Bosnian, Croatian, and Serbian). Nezavisne novine. 12 June 2005. Archived from the original on 1 అక్టోబరు 2007. Retrieved 5 సెప్టెంబరు 2018.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)

బయటి లింకులు

మార్చు
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=బోస్నియా,_హెర్జెగోవినా&oldid=4310979" నుండి వెలికితీశారు