రాణా సంగా
సంగ్రామ్ సింగ్ I ( 1482 - 1528 CE), రాణా సంగా లేదా మహారాణా సంగాగా ప్రసిద్ధి చెందాడు, సిసోడియా రాజవంశం నుండి వచ్చిన భారతీయ పాలకుడు . అతను ప్రస్తుత వాయువ్య భారతదేశంలోని గుహిలాస్ (సిసోడియాస్) యొక్క సాంప్రదాయ భూభాగమైన మేవార్‌ను పాలించాడు. అయినప్పటికీ, అతని సమర్థ పాలన ద్వారా అతని రాజ్యం పదహారవ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఉత్తర భారతదేశంలోని గొప్ప శక్తిగా మారింది. [1] అతను చిత్తోర్ వద్ద రాజధానితో ప్రస్తుత రాజస్థాన్, గుజరాత్, మధ్యప్రదేశ్ మఱియు ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలను నియంత్రించాడు. [2] అతని పాలనను బాబర్‌తో సహా అనేకమంది సమకాలీనులు మెచ్చుకున్నారు, అతను దక్షిణ భారతదేశంలోని కృష్ణదేవరాయలతో పాటు ఆ కాలపు "గొప్ప భారతీయ రాజు"గా అభివర్ణించాడు. మొఘల్ చరిత్రకారుడు అల్-బదయుని సంగాను పృథ్వీరాజ్ చౌహాన్‌తో పాటు రాజపుత్రులందరిలో ధైర్యవంతుడని పేర్కొన్నాడు. [3] మొఘల్ శకానికి ముందు ముఖ్యమైన భూభాగాన్ని నియంత్రించిన ఉత్తర భారతదేశంలోని చివరి స్వతంత్ర హిందూ రాజు రాణా సంగ. కొన్ని సమకాలీన గ్రంథాలలో ఉత్తర భారతదేశంలో హిందూ చక్రవర్తిగా వర్ణించబడింది.
| రాణా సంగ లేదా | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| మహారాణా | |||||||||
 రాణా సంగ | |||||||||
| మేవార్ రాజ్య వంశస్థుడు | |||||||||
| పరిపాలన | 1508–1528 | ||||||||
| పూర్వాధికారి | రాణా రైమాల్ | ||||||||
| ఉత్తరాధికారి | రతన్ సింగ్ II | ||||||||
| జననం | 1482 CE చిత్తోర్, మేవార్, రాజస్థాన్ | ||||||||
| మరణం | జనవరి/మే 1528 కల్పి | ||||||||
| Spouse | రాణి కర్నావతి | ||||||||
| |||||||||
| తండ్రి | రాణా రైమాల్ | ||||||||
| తల్లి | రతన్ కున్వర్ | ||||||||
| మతం | హిందూ | ||||||||
తన సుదీర్ఘ సైనిక జీవితంలో, సంగా అనేక పొరుగున ఉన్న ముస్లిం రాజ్యాలపై, ముఖ్యంగా ఢిల్లీలోని లోధి రాజవంశంపై పగలని విజయాల శ్రేణిని సాధించాడు. అతను రెండవ తరైన్ యుద్ధం తర్వాత మొదటిసారిగా అనేక రాజపుత్ర వంశాలను ఏకం చేశాడు మఱియు తైమూరిడ్ పాలకుడు బాబర్‌కు వ్యతిరేకంగా కవాతు చేశాడు. ప్రారంభంలో విజయం సాధించినప్పటికీ, తైమూరిడ్ గన్‌పౌడర్‌ని ఉపయోగించడం ద్వారా ఖన్వా వద్ద సంగా పెద్ద ఓటమిని చవిచూశాడు, ఆ సమయంలో ఈ విషయం ఉత్తర భారతదేశంలో ప్రజలకి తెలియదు. తర్వాత తన సొంత ప్రభువులే విషం తాగించారు. ఖన్వాలో అతని ఓటమి ఉత్తర భారతదేశాన్ని మొఘల్ ఆక్రమణలో ఒక మైలురాయిగా పరిగణించబడుతుంది.
జీవిత చరిత్ర
మార్చు
సంగా సిసోడియా రాజు రాణా రైమల్ మఱియు రాణి రతన్ కున్వర్ ( చహమానా (చౌహాన్) యువరాణి ) లకు జన్మించాడు. సిసోడియాస్ యొక్క సమకాలీన గ్రంథాలు అతను పుట్టిన సంవత్సరం గురించి ప్రస్తావించనప్పటికీ, అతను పుట్టిన సమయంలో కొన్ని జ్యోతిషశాస్త్ర గ్రహ స్థానాలను అందించి, వాటిని శుభప్రదంగా పిలుస్తున్నారు. ఈ స్థానాల ఆధారంగా, కొన్ని ఇతర గ్రహ స్థానాలను ఊహిస్తూ మఱియు కుంభాల్‌ఘర్ శాసనం ఆధారంగా చరిత్రకారుడు GH ఓజా సంగా జన్మ సంవత్సరాన్ని 1482 CEగా లెక్కించారు. [4] రైమల్ యొక్క నలుగురు కుమారులలో సంగా చిన్నవాడు, అయితే, పరిస్థితుల కారణంగా అతని సోదరులు పృథ్వీరాజ్ మఱియు జగ్మల్‌లతో తీవ్రమైన పోరాటం తరువాత, అతను ఒక కన్ను కోల్పోయాడు, చివరికి అతను 1508 [5] మేవార్ సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు. [5]
సింహాసనాన్ని అధిరోహించిన తరువాత, సంగా దౌత్యం మఱియు వివాహ సంబంధాల ద్వారా పోరాడుతున్న రాజ్ పుత్ ల రాజులను తిరిగి కలిపాడు. మొఘల్ సామ్రాజ్య స్థాపకుడు బాబర్, భారతదేశంలో అతను ఎదుర్కొన్న సవాళ్లను తన జ్ఞాపకాలలో పేర్కొన్నాడు, బాబర్ దక్షిణాదిలోని విజయనగర సామ్రాజ్యానికి చెందిన కృష్ణదేవరాయలతో పాటు భారతదేశంలోని గొప్ప అవిశ్వాస (హిందూ) రాజుగా సంగను వర్ణించాడు. సంగా తన ధైర్యసాహసాలు మఱియు యుద్ధ చతురతతో ఉత్తర భారతదేశంలోని గణనీయమైన భాగాన్ని పొందగలిగాడని చెప్పాడు. [6]
చారిత్రక లెక్కల ప్రకారం, సంగా 100 యుద్ధాలు చేసి ఒక్కసారి మాత్రమే ఓడిపోయాడు. వివిధ పోరాటాలలో అతను తన మణికట్టును కోల్పోయాడు మఱియు కాలు పొయి వికలాంగుడైనాడు. [7] తన విశిష్టమైన సైనిక జీవితంలో, సంగా ఢిల్లీ, మాల్వా మఱియు గుజరాత్ సుల్తానులను 18 యుద్దాలలో ఓడించి, ప్రస్తుత రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్, హర్యానా, గుజరాత్ యొక్క ఉత్తర భాగం అయిన అమర్‌కోట్, సింధ్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలను జయించడం ద్వారా తన సాంరాజ్యాన్ని విస్తరించాడు. . [8] అతను 1305 CEలో పరమారా రాజ్యం పతనం తర్వాత మొదటిసారి మాల్వాలో రాజపుత్ర పాలనను పునఃస్థాపించాడు. [9]
గతంలో ముస్లిం పాలకులు విధించిన జిజ్యా పన్నును హిందువుల నుండి కూడా తొలగించాడు. అతను ఒక ముఖ్యమైన భూభాగాన్ని నియంత్రించడానికి ఉత్తర భారతదేశంలోని చివరి స్వతంత్ర హిందూ రాజు మఱియు కొన్ని సమకాలీన గ్రంథాలలో హిందూ చక్రవర్తిగా వర్ణించబడ్డాడు. [10]
మొఘలులపై యుద్ధం
మార్చు
21 ఏప్రిల్ 1526న, తైమూరిడ్ రాజు బాబర్ ఐదవసారి భారతదేశంపై దండెత్తాడు. మొదటి పానిపట్ యుద్ధంలో ఇబ్రహీం లోధీని ఓడించి అతన్ని ఉరితీశాడు. యుద్ధం తర్వాత, పృథ్వీరాజ్ చౌహాన్ తర్వాత మొదటిసారిగా సంగా అనేక రాజపుత్ర వంశాలను ఏకం చేసి, 100,000 మంది రాజపుత్ర సైనికులతో సైన్యాన్ని నిర్మించి ఆగ్రాకు చేరుకున్నాడు. [11]
మొఘలులు సంగా సామ్రాజ్యంలో భాగమైన బయానా కోటను స్వాధీనం చేసుకున్నారు కాబట్టి ఫిబ్రవరి 1527లో బయానాలో ఒక పెద్ద ఘర్షణ జరిగింది, దీనిలో చిన్ తైమూర్ ఖాన్ నేతృత్వంలోని బాబర్ యొక్క మొఘల్ దళాలు పృథ్వీరాజ్ కచ్వాహా నేతృత్వంలోని రాజపుత్ర దళాలచే పోరాడి తరువాత రాణా సంగా చేతిలో ఓడిపోయాయి. రాజ్‌పుత్ అగౌరవంతో కోపోద్రిక్తులైన మొఘలులు బాబర్‌ను కాబూల్‌కు వెళ్లమని బెదిరించారు, అయితే బాబర్ మొదటిసారిగా భారీ హిందూ సైన్యాన్ని ఎదుర్కొన్నందున రాజ్‌పుత్‌లకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన యుద్ధాన్ని జిహాద్‌గా ప్రకటించడం ద్వారా మతపరమైన ధైర్యాన్ని ఉపయోగించాడు. కాఫీర్లను అతను మద్యాన్ని విడనాడడం, వైన్ పాత్రలను పగలగొట్టడం, ద్రాక్షారసాన్ని బావిలో పోయడం ద్వారా దైవానుగ్రహాన్ని కోరాడు. [12]
మార్చి 16న ఆగ్రాకు పశ్చిమాన 37 మైళ్లు (60 కి.మీ.) దూరం లో ఉన్న ఖన్వా వద్ద జరిగిన యుద్ధం లో, మొఘలులు వారి ఫిరంగులు, ఇతర తుపాకీల కారణంగా విజయం సాధించారు. సంగా యుద్ధం మధ్యలో బాణంతో కొట్టబడ్డాడు. అంబర్‌కు చెందిన అతని బావ పృథ్వీరాజ్ కచ్వాహ, యువరాజు మాల్దేవ్ రాథోడ్‌తో కలిసి అపస్మారక స్థితిలో యుద్ధం నుండి తొలగించబడ్డాడు. అతని విజయం తరువాత, బాబర్ శత్రువుల పుర్రెల టవర్‌ను నిర్మించమని ఆదేశించాడు, తైమూర్ తన విరోధులకు వ్యతిరేకంగా వారి మత విశ్వాసాలతో సంబంధం లేకుండా ఈ పద్ధతిని రూపొందించాడు. ఇంతకు ముందు, బాబర్ ఆఫ్ఘన్ ఆఫ్ బజౌర్‌పై కూడా ఇదే వ్యూహాన్ని ఉపయోగించాడు. [13]
యుద్ధంలో సంగా కూడా సిల్హాడి చేతిలో ద్రోహం చేయబడ్డాడు. ఆతను బాబర్ తో నయవంచన చేసి ద్రోహం చేసాడు.. [14]
మరణం - వారసత్వం
మార్చుపృథ్వీరాజ్ సింగ్ I కచ్వాహా మఱియు మార్వార్‌కు చెందిన మాల్డియో రాథోడ్ చేత అపస్మారక స్థితిలో ఉన్న సంగాను యుద్ధభూమి నుండి తీసుకువెళ్లారు. స్పృహ వచ్చిన తరువాత, అతను బాబర్‌ను ఓడించి ఢిల్లీని జయించే వరకు చిత్తూరుకు తిరిగి రానని ప్రమాణం చేశాడు. అతను తలపాగా ధరించడం మానేసి, తలపై గుడ్డ చుట్టుకునేవాడు. [15] బాబర్‌పై మరో యుద్ధం చేసేందుకు సిద్ధమవుతున్న సమయంలో బాబర్‌తో మరో వివాదం అక్కర్లేని సొంత ప్రభువులే విషం కక్కారు . అతను జనవరి 1528 [16] లేదా మే 20, 1528 [17] లో కల్పిలో మరణించాడు. అతని కుమారుడు రతన్ సింగ్ II ఆ తర్వాత అధికారంలోకి వచ్చాడు.
సంగా ఓటమి తరువాత అతని సామంతుడైన మేదినీ రాయ్ చందేరి ముట్టడిలో బాబర్ చేతిలో ఓడిపోయాడు. రాయ్ రాజ్యం చందేరి రాజధానిని బాబర్ స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. మాల్వాను జయించడంలో చారిత్రాత్మకంగా ముఖ్యమైనది కాబట్టి మేదిని చందేరికి బదులుగా శంసాబాద్‌ను అందించారు, అయితే రావు ఆ ప్రతిపాదనను తిరస్కరించాడు మఱియు పోరాడుతూ చనిపోవాలని ఎంచుకున్నాడు. బాబర్ సైన్యం నుండి తమ గౌరవాన్ని కాపాడుకోవడానికి రాజపుత్ర మహిళలు మఱియుప ిల్లలు ఆత్మాహుతి చేసుకున్నారు. [15] బాబర్ తదనంతరం చందేరితో పాటు మాల్వాను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు, ఇది అంతకుముందు రాయ్ చేత పాలించబడిన అతని విజయం తరువాత. [18]
జనాదరణ పొందిన కథలు
మార్చు- 1988–1989 : భారత్ ఏక్ ఖోజ్, దూరదర్శన్‌లో ప్రసారం చేయబడింది, అక్కడ రవి ఝంకాల్ పోషించాడు .
- 2013–2015 : భరత్ కా వీర్ పుత్ర – మహారాణా ప్రతాప్, సోనీ ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్ టెలివిజన్ (ఇండియా) ద్వారా ప్రసారం చేయబడింది, ఇక్కడ అతని పాత్రను ఆరవ్ చౌదరి పోషించారు.
ప్రస్తావనలు
మార్చు- ↑ V.S Bhatnagar (1974). Life and Times of Sawai Jai Singh, 1688-1743 (in ఇంగ్లీష్). Impex India. p. 6.
Mewars grand recovery commended under Lakha and later under kumbha and most notably under Sanga it became one of the greatest power in the northern india in first quater of 16th century
- ↑ Satish Chandra 2004, pp. 224.
- ↑ Day (1978). Mewar Under Maharana Kumbha, 1433 A.D.-1468 A.D. (in ఇంగ్లీష్). Rajesh Publications. p. 35.
Regarding Al Badayuni praise of Kumbha we dont find that instead we find him priasing [sic?] Rana Sanga and further calling him bravest of all Rajputs along with Rai Pithaura
- ↑ Somani 1976, p. 171.
- ↑ 5.0 5.1 Sharma 1954, p. 12-13.
- ↑ Wink 2012, pp. 157–158. "Reflecting on challenges he faced in India in his memoris Babur described Rana Sanga as one of the two greatest infidel king of India along with Deva Raya of South. who had grown so great by his audacity and sword and whose territory was so large that it covered significant portion of North-Western India"
- ↑ Puri 2003, p. 107.
- ↑ Sharma 1954, p. 18.
- ↑ Sharma 1970 "The early 16th century marks the rise of Patriotic one eyed chief of Mewar named as Rana Sanga who defeat several of his neighbour kingdom and establish Rajput hold on Malwa first time after fall of Parmara dynasty through series of victories over Malwa, Gujarat and Delhi Sultanate"
- ↑ Somani 1976, pp. 176–179. "Sanga was the last Independent Hindu king who was controlling extensive boundaries"
- ↑ Spear 1990, p. 25.
- ↑ Sharma 1954, p. 22-27.
- ↑ Chandra 2006, p. 44.
- ↑ Sarkar 1960, p. 57. "A treacherous desertion at outset upset Rana Sanga pre-arranged plan of combat. Silhadi, who had made himself a master of raisen and sarangpur and often changed side during troubled time had ultimately turned Muslim to save himself but ultimately joined Rana with his army, He went over to Babur's side from his post in the vanguard of the Hindu army."
- ↑ 15.0 15.1 Sharma 1954
- ↑ Sharma 1954, pp. 44.
- ↑ Somani 1976, p. 176.
- ↑ Chaurasia 2002, p. 157.