వికీపీడియా

వైదిక నాగరికత

వేద సంస్కృతి

వేద నాగరికత లేదా వేద కాలం అనేది సుమారు క్రీస్తు పూర్వం 2000 - 1000 గల మధ్యకాలం. ఈ కాలంలోనే చతుర్వేదాలలో పురాతమైన ఋగ్వేదం ఆవిర్భవించింది అని చెప్పబడుతుంది.ఋగ్వేదం ప్రకారము శబ్దపరంగా ఆర్యన్‌ అంటే ఉత్తమ జన్మ అని అర్దం. ఋగ్వేదంలో ఆర్యుల ప్రస్తావన కలదు కనుక ఆర్యుల మధ్య ఆసియాకు చెందిన వారని మాక్స్ ముల్లర్ అభిప్రాయపడ్డారు కాని ఈ సిద్దాంతాన్ని చాలా మంది వ్యతిరేకించారు. [note 1]భారత దేశ సాహిత్యానికి ప్రధాన ఆధారం వేదసాహిత్యం. ఈ వేద సాహిత్యం నుంచే మిగతా సాహిత్యం పుట్టింది. నాలుగు వేదాలు, వాటి అనుబంధాలు సంహితలు, బ్రాహ్మణాలు, అరణ్యకాలు, ఉపనిషత్తులు ఉపవేదాలైన ఆయుర్వేదం, ధను, గాంధార, శిల్పవేదాలు, వేదాంగాలు, షడ్దర్శనాలు, ఇతిహాసాలు అలాగే రుగ్వేద, మలివేద కాలంలో సాంఘిక వ్యవస్థ ప్రధానమైనది. రుగ్వేదంలోని 10వ మండలం పురుషసూక్తంలో వర్ణవ్యవస్థ గురించి మొదటిసారిగా పేర్కొనబడింది. అధర్వణ వేదంలో గోత్ర వ్యవస్థ గురించి పేర్కొనగా అది తర్వాత కాలంలో కుల వ్యవస్థకు రూపకల్పన అయింది. యజ్ఞయగాది క్రతువుల నిర్వహణ, సంగీతానికి ఆధార గ్రంథాలు కూడా ఈ వేదాలే. ఇక్కడ రాజకీయ వేద నాగరికత కాకుండా సాహిత్యం, వేదకాలంలో మహిళ పరిస్థితి అంశాలకు ప్రాధాన్యం ఉంది. ఉదా: రుగ్వేద కాలంలో మహిళకు పురుషునితోపాటు సమాన హోదా ఇవ్వగా మలివేదకాలంలో స్త్రీ పరిస్థితి దిగజారింది. అపాల, విశ్వవర, గార్గి, మైత్రేయి వంటి స్త్రీల గురించి, మత విధానం గురించి ఉంది.

మలి వేదకాలం (క్రీ.పూ 1100 - 500) నాటి రాజ్యాల చిత్రపటం.

ఉత్తర భారత ఉపఖండ చరిత్రలో పట్టణ సింధు లోయ నాగరికత ముగింపు (సిర్కా 1500 - క్రీ.పూ 500), నుండి ఇండో-గంగా మైదానంలో ప్రారంభమైన రెండవ పట్టణీకరణ సిర్కా 600 -క్రీ.పూ. 200 మద్యకాలం వేద కాలం లేదా వేద యుగంగా భావించబడుతుంది. దీనికి వేదాల నుండి స్వీకరించిన పేరు నిర్ణయించబడింది. ఈ కాలంలో జీవించిన ప్రజల జీవనవిధానం వివరించే మౌఖికసాహిత్య ఆధారిత మానవపరిణామచరిత్రగా దీనిని భావించవచ్చు.[2] ఈ కాలాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రాథమిక వనరులుగా ఇవి సహకరిస్తున్నాయి. ఈ పత్రాలు సంబంధిత పురావస్తు రికార్డులతో పాటు వేద సంస్కృతి పరిణామాన్ని గుర్తించడానికి సాక్ష్యాధారాలుగా ఇవి అనుమతించబడతాయి.

ఈ కాలం ప్రారంభంలో భారత ఉపఖండంలోని వాయవ్య ప్రాంతాలకు వలస వచ్చిన పాత ఇండో-ఆర్యను భాష మాట్లాడేవారు వేదాలను స్వరబద్ధం చేసి మౌఖికంగా ప్రసారం చేశారు. వేద సమాజం పితృస్వామ్య సమాజంగా ఉండేది. ప్రారంభ వేద ఆర్యులు పంజాబులో కేంద్రీకృతమై ఉన్న ఒక చివరి కాంస్య యుగం సమాజం, రాజ్యాలుగా కాకుండా తెగలుగా ఏర్పాటు చేయబడ్డాయి. ప్రధానంగా మతసంబంధమైన జీవన విధానం కొనసాగించబడ్డారు. సి. క్రీస్తుపూర్వం 1200–1000 వరకు వేద ఆర్యులు సారవంతమైన పశ్చిమ గంగా మైదానానికి తూర్పు వైపు వ్యాపించి ఇనుప ఉపకరణాలను తయారీని అవలంబించారు. ఇవి అడవిని తొలగించి వ్యవసాయం చేయడానికి, మరింత స్థిర జీవన విధానాన్ని అవలంబించడానికి అనుమతించాయి. వేద కాలం రెండవ భాగంలో పట్టణాలు, రాజ్యాలు ఏర్పడ్డాయి. ఈకాలం భారతదేశానికి విలక్షణమైన సంక్లిష్టమైన సామాజిక భేదంన్ని ప్రత్యేత ఇచ్చింది.[3] కురు రాజ్యం సనాతన బలి కర్మ క్రోడీకరణ ద్వారా ఇది వర్గీకరించబడింది.[4][5] ఈ సమయంలో మధ్య గంగా మైదానంలో వేదేతర ఇండో-ఆర్య సంస్కృతి ఆధిపత్యం చెలాయించింది. వేద కాలం ముగిసినప్పుడు నిజమైన నగరాలు, పెద్ద రాష్ట్రాలు (మహాజనపదాలు అని పిలుస్తారు) అలాగే వేద సనాతన ధర్మాన్ని సవాలు చేసే అరామ ఉద్యమాలు (జైన మతం! బౌద్ధమతంతో సహా) అధికరించాయి.[6] వేద కాలంలో సాంఘిక తరగతుల సోపానక్రమం ఉద్భవించింది. అది ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది. వేద మతం బ్రాహ్మణ సనాతన ధర్మంగా అభివృద్ధి చెందింది. సాధారణ యుగం ప్రారంభంలో వేద సంప్రదాయం "హిందూ సంశ్లేషణ" అని పిలవబడే ప్రధాన భాగాలలో ఒకటిగా ఏర్పడింది.

వేద భౌతిక సంస్కృతి దశలతో గుర్తించబడిన పురావస్తు సంస్కృతులలో ఓచరు కలర్డు పాటరీ కల్చరు గాంధార సమాధి సంస్కృతి, నలుపు, ఎరుపు మిశ్రితవర్ణ పాత్రల వాడకం, పెయింటెడ్ గ్రే వేర్ సంస్కృతి ఉన్నాయి.[7] [8]

చరిత్ర

మార్చు

ఆదిమవాసులు

మార్చు
 
Archaeological cultures associated with Indo-Iranian migrations (after EIEC). The Andronovo, BMAC and Yaz cultures have often been associated with Indo-Iranian migrations. The GGC, Cemetery H, Copper Hoard and PGW cultures are candidates for cultures associated with Indo-Aryan movements.

పూర్వపు వేద యుగంగా సాధారణంగా ఆమోదించబడిన కాలం క్రీ.పూ. రెండవ సహస్రాబ్ది నాటిది.[9] సింధు లోయ నాగరికత పతనం తరువాత (క్రీ.పూ.1900) ఇది ముగిసింది. [10][11] ఇండో-ఆర్యను ప్రజలు సమూహాలు వాయవ్య భారతదేశానికి వలస వచ్చి ఉత్తర సింధు లోయలో నివసించడం ప్రారంభించారు.[12] ఇండో-ఆర్యన్లు ఇండో-ఇరానియన్లలో ఒక శాఖ. అత్యధికంగా ప్రచారంలో ఉన్న సిద్ధాంతం ఆధారంగా -ఇది ఆండ్రోనోవో సంస్కృతిలో [13]ప్రస్తుత ఉత్తర ఆఫ్ఘనిస్తాన్లోని బాక్ట్రియా-మార్జియానా ప్రాంతంలో ఉద్భవించింది.[14][note 2]

కొంతమంది రచయితలు, పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు ఇండో-ఆర్యన్లు భారతదేశానికి వలస వెళ్ళారనే భావనను వ్యతిరేకించారు.[21] ఎడ్విన్ బ్రయంటు, లారీ పాటను ఇండో-ఆర్యను వలస సిద్ధాంతం, దాని ప్రత్యర్థుల పర్యవేక్షణ కోసం "ఇండో-ఆర్యను వివాదం" అనే పదాన్ని ఉపయోగించారు.[22] ఈ ఆలోచనలు అకాడెమికు ప్రధాన స్రవంతి వెలుపల ఉన్నాయి. [note 3]

ఇండో-యూరోపియను మాతృభూమికి సంబంధించి అనటోలియను కల్పనలో యురేషియను స్టెప్పీసు నుండి వలస వెళ్ళడం వంటి రెండు రకాల నమూనాలు "ముఖ్యమైన అంతర్జాతీయ ద్రవ్యాన్ని పొందుతాయి" అని మల్లోరీ, ఆడమ్సు గమనించారు.[26] ఉపేందరు సింగు అభిప్రాయం ఆధారంగా "ఇండో-యూరోపియన్లు, ఇండో-ఆర్యన్ల అసలు మాతృభూమి గురించి భాషా శాస్త్రవేత్తలు, చరిత్రకారులు, పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు, ఇతరులకు నిరంతర చర్చనీయాంశంగా ఉంది. ఇండో-ఆర్యన్లు ఉపఖండానికి వలస వచ్చినట్లుగా వచ్చారన్న వాధం ఆధిఖ్యత చేస్తుంది. ప్రధానంగా కొంతమంది భారతీయ పండితులు వాదించిన మరో అభిప్రాయం ఏమిటంటే వారు ఉపఖండానికి చెందినవారు. [27]

ఆర్యుల గురించిన జ్ఞానం ఎక్కువగా ఋగ్వేద-సంహిత అందిస్తుంది.[28] వేదాల పురాతన సాహిత్యరూపంగా ఇది కూర్చబడింది c. 1500–1200 క్రీ.పూ.[29][30][14] వారు వారి విలక్షణమైన మత సంప్రదాయాలను, అభ్యాసాలను వారితో తీసుకువచ్చారు.[31] పూర్వ-శాస్త్రీయ యుగం వేద విశ్వాసాలు ఆచారాలు ప్రోటో-ఇండో-యూరోపియను మతాచారాలు,[32] ఇండో-ఇరానియను మతంతో దగ్గరి సంబంధం కలిగి ఉన్నాయి.[33] ఆంథోనీ అభిప్రాయం ఆధారంగా జెరవుషాను నది (ప్రస్తుత ఉజ్బెకిస్తాను), (ప్రస్తుత) ఇరాను మధ్య కాంటాక్టు జోనులో ఇండో-యూరోపియను వలసదారులలో పాత ఇండికు మతం ఉద్భవించింది.[34] ఇది "పాత మధ్య ఆసియా, కొత్త ఇండో-యూరోపియను అంశాల సమకాలీకరణ మిశ్రమం",[34] ఇది బాక్ట్రియా-మార్జియానా సంస్కృతి నుండి "విలక్షణమైన మత విశ్వాసాలు, అభ్యాసాలను" [35] స్వీకరించింది.[35][note 4]

ప్రారంభకాల వేదసంస్కృతి (సిర్కా. 1500 – c. 1200 BCE)

మార్చు
 
Cremation urn of the Gandhara grave culture (c. 1200 BCE), associated with Vedic material culture

ఋగ్వేదంలో ఆర్యులు, దాసులు, దస్యుల మధ్య విభేదాలు ఉన్నాయి. ఇది క్రతువులు చేయని (అక్రతు), దేవతల ఆజ్ఞలను (అవ్రత) పాటించని వ్యక్తులను దాసులు, దాస్యులు అని వర్ణిస్తుంది. వారి ప్రసంగాన్ని మృదురా అని వర్ణించారు. ఇందుకు మృదువైన, అసభ్యకరమైన, శత్రువైన, అపహాస్యం (దుర్వినియోగం) అని అర్ధం స్పురిస్తుంది. వారి శారీరక రూపాన్ని వివరించే ఇతర విశేషణాలు అనేక వివరణలకు లోబడి ఉంటాయి. అయినప్పటికీ అస్కో పార్పోలా వంటి కొంతమంది ఆధునిక పండితులు దాసులు, దస్యులను ఇరానియను తెగలు దహే, దహ్యూలతో కలుపుతారు. దాసులు, దస్యులు వేద ఆర్యుల ముందు ఉపఖండంలోకి వచ్చిన ప్రారంభ ఇండో-ఆర్యను వలసదారులు అని విశ్వసిస్తున్నారు.[37][38]

ఋగ్వేదంలో వేద ఆర్యుల వివిధ తెగల మధ్య సైనిక ఘర్షణల వివరణలు కూడా వివరించబడ్డాయి. పరుష్ని నది ఒడ్డున (ఆధునిక రావి) జరిగిన " పది రాజుల యుద్ధం " అటువంటి ఘర్షణలలో చాలా ముఖ్యమైనది. [note 5] సుడాలు నేతృత్వంలోని భరత తెగ మధ్య పది తెగల సమాఖ్యకు వ్యతిరేకంగా యుద్ధం జరిగింది.[41] భరతులు సరస్వతి నది ఎగువ ప్రాంతాల చుట్టూ నివసించగా వారి పశ్చిమ పొరుగువారి అయిన పురసు సరస్వతి దిగువ ప్రాంతాలలో నివసించారు. ఇతర తెగలు పంజాబు ప్రాంతంలో భరతలకు వాయవ్యంగా నివసించాయి.[42] రావి జలాల విభజన యుద్ధానికి ఒక కారణం కావచ్చు.[43] గిరిజనుల సమాఖ్య రావి కట్టలను తెరవడం ద్వారా భరతలను ముంచెత్తడానికి ప్రయత్నించింది. అయినప్పటికీ పది రాజుల యుద్ధంలో సుదాలు విజయం సాధించారు.[44] పురుల అధిపతి పురుకుట్సా యుద్ధంలో చంపబడ్డాడు. భరతులు పురులు యుద్ధం తరువాత కురు అనే కొత్త తెగలో విలీనం అయ్యారు.[42]

చివరి వేదకాలం (సిర్కా. 1100 – సిర్కా. 500 క్రీ.పూ)

మార్చు
 
Pottery of the Painted Grey Ware culture (c. 1000-600 BCE), associated with Vedic material culture

క్రీస్తుపూర్వం 12 వ శతాబ్దం తరువాత ఋగ్వేదం తుది రూపం తీసుకున్నందున కురు-పంచాల ప్రాంతంతో సంబంధం ఉన్న వేద సమాజం, ఉత్తర భారతదేశంలో ఇండో-ఆర్యను ప్రజలు మాత్రమే కాదు,[45] [44] అర్ధ సంచార జీవితం నుండి పరివర్తనం చెంది వాయవ్య భారతదేశంలో వ్యవసాయాన్ని జీవనమార్గంగా ఎంచుకున్నారు.[46] సంచార జీవనశైలి అవశేషంగా గుర్రాల స్వాధీనం వేద నాయకుల ముఖ్యమైన ప్రాధాన్యత మిగిలిపోయింది. ఫలితంగా అశ్వికదళం, బలికి అవసరమైన గుర్రాలను భారతదేశంలో అభివృద్ధి చేయలేనందున ఈ సరఫరాను నిర్వహించడానికి హిందూ కుషు దాటి వాణిజ్య మార్గాలు ఏర్పడ్డాయి.[47] దట్టమైన అటవీ విస్తీర్ణం కారణంగా గంగా మైదానాలు వేద తెగలకు హద్దులు లేకుండా ఉన్నాయి. క్రీస్తుపూర్వం 1000 తరువాత, ఇనుప గొడ్డలి, నాగలి వాడకం విస్తృతంగా మారింది. అరణ్యాలను సులభంగా తొలగించడానికి ఇది సహకరించి ఉండవచ్చు. ఇది వేద ఆర్యులు గంగా-యమునా దోవాబు పశ్చిమ ప్రాంతంలో తమ స్థావరాలను విస్తరించడానికి వీలు కల్పించింది.[48] చాలా పాత తెగలు సమైక్యమై పెద్ద రాజకీయ విభాగాలను ఏర్పరిచాయి. [49]

కురు రాజ్యం ఆవిర్భావంతో వేద మతం మరింత అభివృద్ధి చెందింది. దాని మత సాహిత్యాన్ని క్రమబద్ధీకరించడం, కర్మాచరణను అభివృద్ధి చేసింది.[50][51][52] ఇది పెయింటెడు గ్రే వేరు సంస్కృతితో (క్రీ.పూ.1200-600) సంబంధం కలిగి ఉంది. ఇది గంగా-యమ్నుయా దోయాబుకు తూర్పుగా విస్తరించలేదు.[45] ఇది మద్య గంగా ప్రాంతం సంబంధిత, భిన్నమైన సంస్కృతికి భిన్నంగా ఉంది. ఇది నార్తర్ను బ్లాకు పాలిషు పాత్రలు, కోసల, మగధ, మహాజనపదాలతో సంబంధం కలిగి ఉంది.[53]

ఈ కాలంలో వర్ణ వ్యవస్థ ఉద్భవించింది. కుల్కే - రోథరుమండు,[54] ఈ దశలో భారతీయ చరిత్ర "వివిధ సామాజిక తరగతుల మధ్య కార్మిక విభజనను ప్రతిబింబించే గృహసముదాయాలు (వాటిక, గూడెం, అగ్రహారాలు) క్రమానుగత క్రమం ఏర్పరచుకుని జీవించారు. వేద కాలం స్థావరాలు నాలుగు: బ్రాహ్మణ పూజారులు మొదటి వారు, యోధుల ప్రభువులు రెండవ వారు, రైతులు, వ్యాపారులు మూడవవారు, బానిసలు, కూలీలు, చేతివృత్తులవారు, చాలామంది స్థానిక ప్రజలకు చెందినవారు నాల్గవవారు.[55][56][57] ఇది వ్యవసాయం, లోహం, వస్తువుల ఉత్పత్తి, అలాగే వాణిజ్యం బాగా విస్తరించింది.[58] ప్రారంభ ఉపనిషత్తులు, తరువాతి హిందూ సంస్కృతికి ముఖ్యమైన అనేక సూత్రాలతో సహా వేద యుగం గ్రంథాలు పూర్తయ్యాయి.[59]

 
Modern replica of utensils and falcon shaped altar used for Agnicayana, an elaborate Śrauta ritual originating from the Kuru Kingdom,[50] around 1000 BCE.

మొట్టమొదటి వేద "రాజ్యం"గా కురు రాజ్యం అనే ఒక "అత్యున్నత-తెగ" చేత ఏర్పడింది. ఇది అనేక తెగలను కొత్త సమాఖ్యలోకి చేర్చింది. ఈ రాజ్యాన్ని పరిపాలించడానికి వేద శ్లోకాలను సేకరించి లిప్యంతరీకరించారు. కొత్త ఆచారాలు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి. ఇవి ప్రస్తుతం సనాతన శ్రుత ఆచారాలను ఏర్పరిచాయి.[60] కురు రాజ్య అభివృద్ధి ప్రక్రియలో ఇద్దరు ముఖ్య వ్యక్తులుగా రాజు పరీక్షిత్తు, అతని వారసుడు జనమేజయుడు తగినపాత్ర పోషించారు. వీరు ఈ రాజ్యాన్ని ఉత్తర ఇనుప యుగంలో భారతదేశాన్ని ఆధిపత్య రాజకీయ సాంస్కృతిక శక్తిగా మార్చారు.[50]

సర్వవ్యాప్తమైన మతాచారంగా అశ్వమేధయాగం అనే ఆచారం ఆరంభం అయింది.[61] ఈ విధానంలో పవిత్రమైన గుర్రాన్ని ఒక సంవత్సరం పాటు రాజ్యాలలో తిరుగుతూ స్వేచ్ఛగాతిరిగే ఏర్పాటు చేస్తారు. గుర్రాన్ని యోధుల బృందం అనుసరించింది. గుర్రం సంచరించిన రాజ్యాలు, ప్రధాన రాజ్యానికి సామంతులై కప్పం చెల్లించాలి లేదా గుర్రానికి చెందిన రాజుతో యుద్ధం చేయడానికి సిద్ధం చేయాలి. ఈ విధానం ఈ యుగంలో అంతర్-రాజ్య సంబంధాల మీద గణనీయమైన ఒత్తిడి తెచ్చింది.[61] ఈ కాలం వర్ణాన్ని ఉపయోగించడం, క్షత్రియ, బ్రాహ్మణులు, వైశ్య, శూద్రాలలో వేద సమాజం కులవిభజన ద్వారా సామాజిక స్థిరీకరణకు నాంది పలికింది.[60]

వేదేతర సాల్వా తెగ చేతిలో ఓడిపోయిన తరువాత కురు రాజ్యం క్షీణించింది. వేద సంస్కృతి రాజకీయ కేంద్రం తూర్పున, గంగానదిలోని పాంచాల రాజ్యంలోకి (రాజు కెసిను దల్భ్యా (సుమారుగా 900 - 750 మధ్య))మారింది.[50] తరువాత క్రీస్తుపూర్వం 8 లేదా 7 వ శతాబ్దంలో విదేహ రాజ్యం తూర్పున ఒక రాజకీయ కేంద్రంగా ఉద్భవించింది. ప్రస్తుతం భారతదేశం ఉత్తర బీహారు, ఆగ్నేయ నేపాలు, జనక రాజు ఆధ్వర్యంలో దాని ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. దీని రాజ్యసభ బ్రాహ్మణునికి ప్రోత్సాహాన్ని అందించింది. సన్యాసులు, తత్వవేత్తలైన యజ్ఞవల్క్య, ఉద్దాలక అరుణి, గార్గి వచక్నవి;[8] ఈ కాలంలో పాంచాల కూడా రాజు ప్రవాహన జైవాలి ఆధ్వర్యంలో ప్రముఖంగా ఉన్నారు.[62]

నగరీకరణ వైపు పయనం

మార్చు

క్రీస్తుపూర్వం 6 వ శతాబ్దం నాటికి రాజకీయ విభాగాలు మహాజనపదాలు అని పిలువబడే పెద్ద రాజ్యాలుగా ఏకీకృతం అయ్యాయి. ఈ రాజ్యాలలో పట్టణీకరణ ప్రక్రియ ప్రారంభమైంది. వాణిజ్యం, ప్రయాణం వృద్ధి చెందాయి. పెద్ద దూరాలతో వేరు చేయబడిన ప్రాంతాలకు కూడా సులభంగా చేరుకోగలిగిన ప్రయాణవిధానాలు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.[63] మగధకు తూర్పున ఉన్న ఒక చిన్న రాజ్యం అంగ (ఆధునిక పశ్చిమ బెంగాలు తలుపు దశలో), వేద సంస్కృతి తూర్పు సరిహద్దును ఏర్పాటు చేసింది. [64] యాదవులు దక్షిణ దిశగా విస్తరించి మధురలో స్థిరపడ్డారు. వారి రాజ్యానికి దక్షిణాన వాత్సా ఉంది. అది కౌసాంబిని రాజధానిగా చేసుకుని పాలించబడింది. నర్మదా నది వాయవ్య దక్కను భాగాలు దక్షిణ సరిహద్దులను ఏర్పరిచాయి. [65][66] కొత్తగా ఏర్పడిన రాజ్యాలు ఆధిపత్యం కోసం ప్రయత్నించి సామ్రాజ్య విస్తరణ ఆశయాలను ప్రదర్శించడం ప్రారంభించాయి.[67]

వేద కాలం ముగింపు భాషా, సాంస్కృతిక, రాజకీయ మార్పులకు గుర్తింపుగా ఉంది. పాణిని వ్యాకరణం సూత్ర గ్రంథాల క్రోడీకరణలో తుది శిఖరాన్ని సూచిస్తుంది. అదే సమయంలో శాస్త్రీయ సంస్కృతం ప్రారంభాన్ని సూచిస్తుంది.[68] క్రీస్తుపూర్వం 6 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో సింధు లోయకు చెందిన మొదటి డారియసు దాడి బయటి ప్రభావానికి నాంది పలికింది. తరువాత ఇండో-గ్రీకుల రాజ్యాల పాలన కొనసాగింది.[69] ఇంతలో కోసల-మగధ ప్రాంతంలో శ్రమణ ఉద్యమాలు (జైన మతం, బౌద్ధమతంతో సహా) చొరబడి బ్రాహ్మణుల స్వీయ అధికారం, సనాతన ధర్మాన్ని, వారి వేద గ్రంథాలు, ఆచారాలపట్ల అభ్యంతరం వ్యక్తం చేశాయి.[70][6] బ్రోన్ఖోర్ట్సు అభిప్రాయం ఆధారంగా శ్రమణ సంస్కృతి " మగధ"లో ఉద్భవించింది. ఇది ఇండో-యూరోపియను కానీ వేదం కాదు. ఈ సంస్కృతిలో క్షత్రియులు బ్రాహ్మణుల కంటే ఉన్నత స్థానంలో గౌరవించబడ్డారు. ఇది వేద అధికారం, ఆచారాలను తిరస్కరించింది.[71][72]

సంస్కృతి

మార్చు

సంఘం

మార్చు

సాంఘిక-ఆర్ధిక తరగతులు లేదా కులాల ప్రత్యేక సోపానక్రమం ఉన్నప్పటికీ వేద సమాజంలో ప్రజల హక్కులు సమతౌల్యంగా ఉండేవి.

[73][74] వేద కాలం సాంఘిక తరగతుల శ్రేణి ఆవిర్భావాన్ని చూసింది.[4][5] రాజకీయ సోపానక్రమం అధికారవర్గీకరణ ఆధారంగా నిర్ణయించబడుతుంది. ఇక్కడ రాజు ఎగువన, దాసి దిగువన నిలిచారు.[74] బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ అనే పదాలు ఋగ్వేదంలోని వివిధ కుటుంబ పుస్తకాలలో ప్రతిపాదించబడినప్పటికీ అవి వర్ణ అనే పదంతో సంబంధం కలిగి లేవు. వైశ్య, శూద్ర పదాలు లేవు. 3.44-45 వంటి ఋగ్వేదం వచనాలు కఠినమైన సామాజిక సోపానక్రమం లేకపోవడం, సామాజిక చైతన్యం ఉనికిని సూచిస్తాయి:[37]

ఓ, ఇంద్రా! సోమపాన ఆసక్తుడా ! నీవు నన్ను ప్రజల రక్షకుడిని చేస్తావా, లేదా మీరు నన్ను రాజుగా చేస్తావా, నీవు నన్ను సోమపానాసక్తుడైన సన్యాసిని చేస్తావా, నీవు నాకు అంతులేని సంపదను ఇస్తావా?

వివాహం వ్యవస్థ ముఖ్యమైనది. ఋగ్వేదంలో వివిధ రకాలైన వివాహాలు- ఏకపత్నీవ్రతం, బహుభార్యాత్వం, బహుభర్తృత్వం ప్రస్తావించబడ్డాయి. వేద ఆర్యులకు మహిళా సన్యాసులు, దేవతలు ఇద్దరూ సుపరిచితులు. మహిళలు తమ భర్తను స్వయంగా ఎన్నుకొనే స్వేచ్ఛ కల్పించబడింది. వారి భర్తలు మరణించినా లేదా అదృశ్యమైనా తిరిగి వివాహం చేసుకోవచ్చు.[74] భార్య గౌరవనీయమైన స్థానాన్ని పొందింది.[75] ప్రజలు పాలు, పాల ఉత్పత్తులు, ధాన్యాలు, పండ్లు, కూరగాయలను తినేవారు. మాంసం తినడం ప్రస్తావించబడినప్పటికీ ఆవుల వధకు నిషేధం ఉంది. పత్తి, ఉన్ని, జంతువుల చర్మం దుస్తులుగా ధరించారు.[74] సోమ, సుర వేద సమాజంలో ప్రసిద్ధ పానీయాలు, వీటిలో సోమను మతం పవిత్రం చేసింది. వేణువు (వనా), వీణ (వినా), హార్పు, తబలా మొదలైన సంగీత వాయిద్యాలు, హెప్టాటోనికు స్కేలు ఉపయోగించబడ్డాయి.[75] నృత్యం, నాటకాలు, రథం సారథ్యం, జూదం ఇతర ప్రసిద్ధ కాలక్షేపాలుగా ఉన్నాయి.[74]

తరువాతి వేద యుగంలో రాచరిక రాజ్యాల ఆవిర్భావం ప్రజల నుండి రాజు దూరం కావడానికి, వర్ణ సోపానక్రమం ఆవిర్భావానికి దారితీసింది. ఈ సమాజాన్ని బ్రాహ్మణులు, క్షత్రియులు, వైశ్యులు, శూద్రులు అనే నాలుగు సామాజిక సమూహాలుగా విభజించారు. తరువాతి వేద గ్రంథాలు ప్రతి సమూహానికి సామాజిక సరిహద్దులు, పాత్రలు, స్థితి, కర్మ స్వచ్ఛతను నిర్ణయించాయి. షట్పద బ్రాహ్మణులకు తల్లిదండ్రుల స్వచ్ఛత, మంచి ప్రవర్తన, కీర్తి, బోధించడం లేదా ప్రజలను రక్షించడం బాధ్యతలు; క్షత్రియులకు బలం, కీర్తి, పాలన, యుద్ధంచేయడం; వైశ్యులకు భౌతిక శ్రేయస్సు, పశువుల పెంపకం, వ్యవసాయం వంటి ఉత్పత్తి సంబంధిత కార్యకలాపాలు; శూద్రులకు అగ్ర వర్ణాల సేవ బాధ్యతలుగా నిర్ణయించబడింది. రాజసుయ యాగం ప్రభావాలు యాగం చేసేవారి మీద ఆధారపడి ఉంటాయి. రాజసూయ బ్రహ్మణునికి తేజస్సు, క్షత్రియుని శౌర్యంతో, వైశ్యుని సంపద, శూద్రతను స్థిరత్వం కొరకు నిర్వహించబడింది. మొదటి మూడు వర్ణాల సోపానక్రమం తరువాత విధానం వేద గ్రంథాలలో అస్పష్టంగా ఉంది. పంచవంశ బ్రాహ్మణము, షట్పద బ్రాహ్మణంలోని 13.8.3.11 వ వచనం క్షత్రియుడిని బ్రాహ్మణ, వైశ్య కంటే ఉన్నత స్థానంలో ఉంచుతుంది. అయితే, 1.1.4.12 వ వచనం బ్రాహ్మణులను వైశ్య, క్షత్రియు, శూద్రుల కంటే ఉన్నత స్థానంలో ఉంచుతుంది. పురుష సూక్త నాలుగు వర్ణాలను క్రమానుగతం అయినప్పటికీ ఒకదానితో ఒకటి మొత్తం అంతర్-సంబంధిత భాగాలుగా భావించింది. [76] తరువాతి వేద కాలంలో పెరుగుతున్న సామాజిక స్థిరీకరణ ఉన్నప్పటికీ, ఋగ్వేదం IX.112 వంటి శ్లోకాలు కొంత సామాజిక చైతన్యాన్ని సూచిస్తున్నాయి: "నేను శ్లోకాలను పఠించేవాడిని, నా తండ్రి వైద్యుడు, నా తల్లి రాళ్ళతో (మొక్కజొన్న) రుబ్బుతుంది. వివిధ చర్యలలో సంపదను పొందండి. " [77][78]

తరువాతి వేద యుగంలో గృహాలు ఒక ముఖ్యమైన జీవనవిధానంలో విభాగంగా మారాయి. వేద యుగానికి చెందిన వివిధ రకాల గృహాలలో గృహపతి నేతృత్వంలోని గృహాలు ఆదర్శవంతమైన గృహానికి దారితీశాయి. భార్యాభర్తలు, తండ్రి, కొడుకు మధ్య సంబంధాలు క్రమానుగతంగా నిర్వహించబడ్డాయి. మహిళలను అధీన, విధేతాయుత పాత్రలు నిర్వహించారు. బహుభతృత్వం కంటే బహుభార్యాత్వం చాలా సాధారణంగా ఉండేది. తత్తిరియా సంహిత వంటి గ్రంథాలు ఋతుస్రావం చేసే మహిళలకు నిషేధాన్ని సూచిస్తాయి. మహిళలు తీసుకున్న వివిధ వృత్తులు తరువాత వేద గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడ్డాయి. నేత, డైయర్సు, మొక్కజొన్న గ్రైండరు యజమానుల వద్ద మహిళలు పశువులు, పాలిచ్చే ఆవులు, కార్డెడు ఉన్ని తయారీ వంటి పనులలో సహాయంగా పనిచేసేవారు. యుద్ధంలో కాలు కోల్పోయిన విష్ఫలా వంటి మహిళా యోధుల గురించి ప్రస్తావించబడింది. ఇద్దరు మహిళా తత్వవేత్తలు ఉపనిషత్తులలో ప్రస్తావించబడ్డారు.[79] పాట్రికు ఆలివెల్లె తన ఉపనిషత్తుల అనువాదంలో ఇలా వ్రాశాడు. "ఈ కాలంలో సామాజిక వర్గాలలో స్త్రీలను సమర్థించటానికి లేదా స్త్రీలు వేదాంతపరమైన విషయాలలో ఎలా నిమగ్నమవ్వవడానికి ఎటువంటి అనుమతి లేకుండానే పరిచయం చేయబడ్డారనే వాస్తవం కొంతమంది మహిళల సాంఘిక, మతపరమైన స్థితిని సూచిస్తుంది." [80]

Political organisation

మార్చు
Vedic weaponry
Ancient Indian Antennae sword; Metalwork, 1500–500 BCE.
Ancient Indian Ax Blade, 1500–1000 BCE.

ప్రారంభ వేద ఆర్యులను రాజ్యాలుగా కాకుండా తెగలుగా ఏర్పాటు చేశారు. ఒక తెగకు అధిపతిని రాజు అని పిలిచేవారు. రాజు స్వయంప్రతిపత్తిని సభ, సమితి అనే గిరిజన మండలి పరిమితం చేసింది. రెండూ కొంతవరకు తెగ పాలనకు బాధ్యత వహించాయి. వారి అనుమతి లేకుండా రాజు సింహాసనాన్ని ఆధీనం చేసుకోలేడు. రెండు శరీరాల మధ్య వ్యత్యాసం స్పష్టంగా లేదు. ప్రసిద్ధ చరిత్రకారుడు, ఇండోలాజిస్టు ఆర్థరు లెవెల్లిను భాషం, సభా అనేది తెగలోని గొప్ప వ్యక్తుల సమావేశం అని సిద్ధాంతీకరించాడు. అయితే సమితి గిరిజనులందరి స్వేచ్ఛా సమావేశం. కొన్ని గిరిజనులకు వంశపారంపర్య ముఖ్యులు లేరు. వారు నేరుగా గిరిజన మండలిచే పరిపాలించబడ్డారు. రాజుకు రాజాస్థానం ప్రధానన్యాయస్థానంగా కూడా ఉంది. దీనికి సభికులు (సభసదులు) వర్గాల ముఖ్యులు (గ్రామణి) హాజరయ్యారు. తెగను రక్షించడం రాజు ప్రధాన బాధ్యత. పురోహిత (చాప్లిన్), సేనాని (ఆర్మీ చీఫ్), దూతలు (రాయబారులు), వేగులు (గూఢా చారులు) సహా అనేకమంది కార్యకర్తలు అతనికి సహాయపడ్డారు.[81] పురోహిత యుద్ధంలో విజయం, శాంతి సమృద్ధి కోసం వేడుకలు, మంత్రాలను ప్రదర్శించారు.[82]

తరువాతి వేద కాలంలో గిరిజనులు చిన్న రాజ్యాలుగా ఏకీకృతం అయ్యారు. దీనికి రాజధాని, కేంద్రీకృత పరిపాలనా వ్యవస్థ ఉన్నాయి. [83]ఈ కొత్త రాజ్యాలను పరిపాలించడంలో సహాయపడటానికి రాజులు వారి బ్రాహ్మణ పూజారులు వేదశ్లోకాల సేకరణలు ఏర్పాటుచేసి, అభివృద్ధి చెందుతున్న సామాజిక సోపానక్రమాన్ని బలోపేతం చేయడానికి కొత్త ఆచారాలను (ఇప్పుడు సనాతనధర్మా ఆచారాలు) అభివృద్ధి చేశారు.[50] రాజును సామాజిక క్రమం సంరక్షకుడిగా ప్రజల (పాలిటీ)రక్షకుడిగా చూశారు. వంశపారంపర్య రాజ్యవిధానం ఉద్భవించింది. రథాలపందాలు, పశువులదాడులు, పాచికలఆటలు వంటి పోటీల ఆధారంగా గతంలో రాజార్హులను నిర్ణయించారు. ఈ యుగంలో ఆచారాలు తనప్రజలలో రాజు స్థితిని అధికరించాయి. అతన్ని అప్పుడప్పుడు చక్రవర్తి (సుప్రీం పాలకుడు) అని పిలుస్తారు. రాజుకు పెరుగుతున్న రాజకీయశక్తి ఉత్పాదక వనరులపై అధిక నియంత్రణ సాధించటానికి వీలు కల్పించింది. దేవతలకు స్వచ్ఛంద సమర్పణ (బలి) తప్పనిసరి నివాళిగా మారింది. పన్నుల వ్యవస్థీకృత వ్యవస్థ లేదు. సభ,సమితి తరువాతి వేద గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడ్డాయి. అయినప్పటికీ రాజు శక్తితో వారి ప్రభావం తగ్గింది.[84] తరువాతి వేదయుగం ముగిసేనాటికి భారతదేశంలో రాచరిక రాజ్యాలు (రాజ్య), గణ లేదా సంఘ (ఒలిగార్కికలు)రాజ్యాలు, గిరిజన సంస్థానాలు వంటి వివిధరకాల రాజకీయ వ్యవస్థలు ఉద్భవించాయి.[84]

కురురాజ్యం గురించి మైఖేల్ విట్జెలు విశ్లేషణ ఆధారంగా మధ్య వేదకాలంలో దీనిని ప్రారంభ వేద "రాజ్యం"గా వర్ణించవచ్చు. [50][85] ఏది ఏమయినప్పటికీ కురులు నిజమైన "రాజ్యం" లేదా రాజ్యాలకూటమి అన్నది నిర్ధారించడం కష్టం అని రాబర్టు బెల్లా అభిప్రాయపడ్డారు. ఎందుకంటే కురు రాజులు "రాజు" కంటే ఎత్తైన రాజ బిరుదులను ఎప్పుడూ స్వీకరించలేదు. అంటే "అధిపతి" అని అర్ధం వేద సందర్భంలో "రాజు".[86] మధ్య వేదకాలంలో కూడా నగరాల కొరత ఉంటుంది; బెల్లా దీనిని పురాతన హవాయి, "చాలా ప్రారంభ ఈజిప్టు" లలో "నగర-రాజ్యాలు" కాకుండా "ప్రాదేశిక రాజ్యాలు"గా పోల్చారు. అందువల్ల "సభ కేంద్రాన్ని అందించలేదు. నగరం న్యాయస్థానం ఉండక తరచూ అనేక ప్రాంతాలలో సభ జరుగుతూ ఉండేది. "[87] స్థానిక ప్రముఖులు స్వయంప్రతిపత్తి కలిగి ఉన్నందున, మిగులు సంపదను రాజు-భవనం వైపు నడిపించగలిగే అవకాశం ఉంది. రోమిలా థాపరు వేద-యుగం రాజ్య ఏర్పాటును "అభివృద్ది" స్థితిలో ఉన్నట్లు వర్ణించారు. బదులుగా సాంఘిక సంబంధాలకు ఉపయోగపడే గొప్ప ఆచారాలను రూపొందించడానికి ఉపయోగించబడింది.[88] వేదయుగం చివరిదశ అయిన ఉపనిషత్తుల కాలం గంగా లోయలో పట్టణీకరణ ప్రారంభంతో అనుసంధానించబడిన కొత్త రాజ్య నిర్మాణాలకు సమకాలీనమైనదిగా భావించబడింది. జనాభా, వాణిజ్య అనుసంధానాల పెరుగుదలతో పాటు, ఈ సామాజిక, ఆర్థిక మార్పులు పాత జీవన విధానాల మీద ఒత్తిడి తెస్తాయి. ఉపనిషత్తులు, తరువాతి శ్రమణ కదలికలకు వేదికగా నిలిచాయి.[89] మహాజనపద కాలం తరువాత వేదకాలం ముగిసింది.

జార్జి ఎర్డోసీ అభిప్రాయంలో క్రీస్తుపూర్వం 1000 నుండి 600 వరకు ఉన్న పురావస్తు సమాచారం గంగా లోయలో రెండు అంచెల స్థిరనివాస నమూనాను చూపిస్తుంది. కొన్ని "నిరాడంబరమైన కేంద్ర ప్రదేశాలు" సాధారణ ముఖ్యుల ఉనికిని సూచిస్తున్నాయి. కురుక్షేత్ర భూవిభాగాలతో మరింత సంక్లిష్టమైన (ఇంకా పట్టణీకరించబడనప్పటికీ) మూడు అంచెల సోపానక్రమం ప్రదర్శిస్తుంది.[90] తదనంతరం (క్రీ.పూ.600 తరువాత) పట్టణీకరించిన రాజ్య-స్థాయి సమాజానికి అనుగుణంగా పెద్ద పట్టణాలు, శక్తివంతమైన నగరాలతో సహా నాలుగు అంచెల ప్రాంతాల పరిమాణాలు ఉన్నాయి.[91]

Economy

మార్చు
 
Ceramic goblet from Navdatoli, Malwa, 1300 BCE.

మతం, వ్యవసాయం కలయికతో ప్రాధాన్యతతో వేద కాలంలో ఆర్థిక వ్యవస్థ కొనసాగింది.[75] ఋగ్వేదంలో పొలాల చదునుచేయడం, పెద్ద జాడిలలో ధాన్యాలు నిల్వ చేయడం గురించిన సూచనలు ఉన్నాయి. యుద్ధం కూడా సంపద ప్రధాన వనరుగా ఉండేది.[74]బలి ఇవ్వడం ద్వారా (ముఖ్యంగా రాజులు), పూజారులు (దానా), పశువులను సంపదగా ఉపయోగించడం ద్వారా ఆర్థిక మార్పిడి జరిగింది. కొన్ని శ్లోకాలలో బంగారం గురించి ప్రస్తావించబడినప్పటికీ, నాణేల వాడకం గురించి సూచనలు లేవు. ఋగ్వేదంలో లోహశాస్త్రం ప్రస్తావించబడలేదు. అయితే అయాసును దాని నుండి తయారైన రేజర్లు, గాజులు, గొడ్డలి వంటివి ప్రస్తావించబడ్డాయి. ఒక పద్యంలో అయాసు శుద్ధీకరణ గురించి ప్రస్తావించబడింది. కొంతమంది పండితులు అయాసు ఇనుమును సూచిస్తారని, ధాం - కర్మారా అనే పదాలు ఇనుము-పనివారిని సూచిస్తాయని విశ్వసిస్తారు.[92] ఏది ఏమయినప్పటికీ ఋగ్వేదంలోని అయాసు రాగి, కాంస్యాలను మాత్రమే సూచిస్తుందని ఫిలోలాజికలు ఆధారాలు సూచిస్తున్నాయి. అయితే ఇనుము లేదా అయమా, అయాసు అక్షరాలా "నల్లలోహం" అని మొదట ఋగ్వేదం, అధర్వవేదంలో పేర్కొనబడింది.[8][50] అందువల్ల ప్రారంభ వేదం కాలం ఒక కాంస్య యుగ సంస్కృతి. అయితే చివరి వేద కాలం ఇనుప యుగం సంస్కృతిగా భావించబడుతుంది.[ఆధారం చూపాలి] తరువాతి వేద యుగంలో వేద సమాజం అర్ధ-సంచార జీవితం నుండి స్థిరజీవితానికి, వ్యవసాయానికి మారడం వాణిజ్యం, వనరులకు పోటీకి దారితీసింది.[93] ఈ కాలంలో గంగా లోయలో ఆర్థిక కార్యకలాపాలలో వ్యవసాయం ఆధిపత్యం చేసింది.[94] వ్యవసాయ కార్యకలాపాలలో సక్లిష్ట ఇనుప పరికరాల వాడకంలో (కృష్ణ-అయాసు లేదా శ్యామా-అయాసు, అక్షరాలా నల్లని లోహం, లేదా డార్కు మెటలు)అధికరించింది. గోధుమ, వరి, బార్లీ పంటలను సాగు చేశారు. ఈ సమయంలో ఉద్భవిస్తున్న కేంద్రీకృత రాజ్యాలకు మద్దతు ఇవ్వడానికి మిగులు ఉత్పత్తి సహాయపడింది.[50] వడ్రంగి, తోలు పని, చర్మశుద్ధి, కుండలు, జ్యోతిషశాస్త్రం, ఆభరణాలు, మరణ సంస్కారం, వైన్ తయారీ వంటి కొత్త చేతిపనులు, వృత్తులు పుట్టుకొచ్చాయి. [95] రాగి, కాంస్య, బంగారంతో పాటు, తరువాత వేద గ్రంథాలలో టిన్, సీసం, వెండి గురించి కూడా ప్రస్తావించారు.[96]

కొన్ని శ్లోకాలలోని పానిసు అనే పదం వ్యాపారులను సూచిస్తుంది. మరికొన్నింటిలో తమ సంపదను దాచిపెట్టి, వేద యఙయాగాలు చేయని కరుడుగట్టిన వ్యక్తులను సూచిస్తుంది. కొంతమంది పండితులు పానిసు సెమిటికు వ్యాపారులు అని సూచిస్తున్నారు. కానీ దీనికి తగిన ఆధారాలు స్వల్పంగా ఉన్నాయి.[42] యోధులు, పూజారులు, పశువుల పెంపకందారులు, రైతులు, వేటగాళ్ళు, క్షురకులు, రథం తయారీ, బండి తయారీ, వడ్రంగి, లోహపు పని, చర్మశుద్ధి, విల్లు తయారీ, కుట్టుపని, నేయడం, గడ్డి, రెల్లు చాపల తయారీ ఋగ్వేదం శ్లోకాలలో ప్రస్తావించబడింది. వీరిలో కొందరికి పూర్తికాల నిపుణులు అవసరమై ఉండవచ్చు.[92] పడవలు, మహాసముద్రాల గురించి సూచనలు ఉన్నాయి. ఋగ్వేదం పుస్తకం తూర్పు - పశ్చిమ మహాసముద్రాలను సూచిస్తుంది. వ్యక్తిగత ఆస్తి యాజమాన్యం ఉనికిలో లేదు. వంశాలు మొత్తం భూములు, మందల మీద హక్కులను పొందాయి. యుద్ధ సమయంలో లేదా అప్పు చెల్లించని ఫలితంగా బానిసత్వం (దాసా, దాసి) ప్రస్తావించబడింది. ఏదేమైనా బానిసలు ఉత్పత్తి-సంబంధిత కార్యకలాపాల కంటే గృహాలలో పనిచేశారు.[74]

Religion

మార్చు
 
A steel engraving from the 1850s, which depicts the creative activities of Prajapati, a Vedic deity who presides over procreation and protection of life.

Vedic religion

మార్చు

ప్రధానంగా నాలుగు వేదాలు వేద కాలం నాటి గ్రంథాలుగా పరిగణించబడుతున్నాయి. అయితే బ్రాహ్మణాలు, ఆరణ్యకులు, పాత ఉపనిషత్తులు అలాగే పురాతన శ్రుతసూత్రాలు కూడా వేదంగా పరిగణించబడతాయి. వేదాలలోని 16 లేదా 17 శ్రుతులు పూజారులు, పురోహితులు చేసిన ఆచారాలు, బలి ఆచారాలతో అనుసంధానించబడిన ప్రార్థనా నమోదు చేస్తాయి.[ఆధారం చూపాలి]

ఋగ్వేదం శ్లోకాల స్వరకర్తలు అయిన ఋషులు ప్రేరేపిత కవులు, దార్శనికులుగా పరిగణించబడ్డారు (వేదానంతర కాలంలో, శాశ్వతంగా వేదం "వినేవారు" అని అర్ధం, శ్రుత అంటే "విన్నది").

ప్రార్థనా విధానం యఙయాగాల పనితీరు (యజ్ఞం)లో, ఇందులో ఋగ్వేద వచనాలు జపించడం (వేద శ్లోకం చూడండి), సామవేద గీతాలు ​​పాడటం, యజుర్వేద మంత్రాల (యజుసు) 'పఠించడం' ఉన్నాయి. యజ్ఞంలో వేద మంత్రాల జపంతో పాటు అగ్నిలో హవన సామాగ్రీ (మూలికా సన్నాహాలు) బలి, ఉత్కృష్టత ఉన్నాయి. యజ్ఞ అనే పదానికి ఉత్కృష్టమైన అర్ధం (యజ్ఞం అనే సంస్కృత క్రియ నుండి) ఉద్భవించింది. దీనికి దేవతల ఆరాధన (దేవపూజ), ఐక్యత (సాయోగతికరనా), దాతృత్వం (దాన) అనే మూడు అర్ధం ఉంది. [97] ఒక ముఖ్యమైన అంశం ఏమిటంటే బలి అర్పించే అగ్ని-దైవ (అగ్నిలో) వేస్తారు. ఎందుకంటే అగ్నిలో అర్పించే ప్రతిదీ దేవునికి చేరుతుందని నమ్ముతారు. వర్షాలు, పశువులు, కుమారులు, దీర్ఘాయువు, 'స్వర్గం' పొందాలని ప్రజలు ప్రార్థించారు

వేద ప్రజలు ఆత్మ ప్రసారాన్ని విశ్వసించాయి. రావి చెట్టు, ఆవు అధర్వవేదం సమయానికి పవిత్రమైనవిగా చేయబడ్డాయి.[98] భారతీయ తత్వశాస్త్రం అనేక భావనలలో ధర్మం, కర్మ మొదలైనవి తరువాత స్మరించబడ్డాయి. వాటి మూలాన్ని వేదాలలో గుర్తించబడ్డాయి. [99]

వేద పాంథియోను ప్రధాన దేవతలు ఇంద్ర, అగ్ని (అగ్ని హవ్యవాహకుడు) సోమ, మిత్రా-వరుణ, ఆర్య, భాగ, అమ్సా వంటి క్రమానుసార దేవతలు, సూర్య (సూర్యుడు), వాయు ( గాలి), పృథ్వీ (భూమి)వంటి ప్రకృతికి ప్రాతినిథ్యం వహించే దేవతలు ఉంటారు. దేవతలలో ఉషా (ఉదయం), పృథ్వీ, అదితి (ఆదిత్య దేవతల తల్లి లేదా కొన్నిసార్లు ఆవు) ఉన్నారు. నదులను (ముఖ్యంగా సరస్వతిని) కూడా దేవతలుగా భావించారు. దేవతలను సర్వశక్తిమంతులుగా చూడలేదు. మానవులకు, దేవతకు మధ్య ఉన్న సంబంధం లావాదేవీలలో ఒకటి. అగ్ని (బలి అగ్ని) ఇద్దరి మధ్య దూత పాత్రను తీసుకుంది. ఒక సాధారణ ఇండో-ఇరానియను మతంలో బలమైన జాడలు కనిపిస్తాయి. ముఖ్యంగా సోమ ఆరాధన, అగ్ని ఆరాధన రెండూ జొరాస్ట్రియనిజంలో భద్రపరచబడ్డాయి.

వేదాలలో నీతి సత్య, ర్త భావనలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. సత్య అనేది సంపూర్ణంలో పాతుకుపోయిన సమైక్యత సూత్రం.[100] అయితే ర్త అనేది సత్య వ్యక్తీకరణ. ఇది విశ్వం చైతన్యం. దానిలోని ప్రతిదాన్ని నియంత్రించి సమన్వయం చేస్తుంది.[101] ర్తతో అనుగుణ్యత పురోగతిని సాధిస్తుంది. అయితే దాని ఉల్లంఘన శిక్షకు దారితీస్తుంది.

Influence on Hinduism

మార్చు

కామన్ ఎరా ప్రారంభంలో వేద సంప్రదాయం "హిందూ సంస్కృతి"లో ప్రధాన భాగాలలో ఒకటిగా ఏర్పడింది.[7][102] శైత కర్మలో వేద మతం మనుగడ సాగించింది. అయితే యోగా, వేదాంతం వంటి భక్తి సంప్రదాయాలు వేదాల అధికారాన్ని అంగీకరిస్తాయి. కాని వేద పాంథియోను విశ్వం ఏకీకృత దృక్పథంగా 'దేవుడు'ని (బ్రహ్మ) అర్థం చేసుకుంటాడు. ఈశ్వర, బ్రాహ్మణ రూపాలు. తరువాతి గ్రంథాలైన ఉపనిషత్తులు, ఇతిహాసాలు వేదసాహిత్యంలో భాగం అయ్యాయి. ఈ తరువాతి పరిణామాలలో మహాభారతం, గీత ముఖ్యమైన భాగాలుగా ఉన్నాయి.

సాహిత్యం

మార్చు
 
An early 19th-century manuscript of Rigveda (padapatha) in Devanagari. The Vedic accent is marked by underscores and vertical overscores in red.

వేద భారతదేశం చరిత్ర పునర్నిర్మాణం టెక్స్టు-అంతర్గత వివరాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. కానీ సంబంధిత పురావస్తు వివరాలతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది. భాషా పరంగా వేద గ్రంథాలను ఐదు కాలక్రమానుసారం వర్గీకరించవచ్చు:[8]

  • ఋగ్వేద వచనం: ఋగ్వేదం ఇప్పటివరకు సంరక్షించబడిన వేద గ్రంథాలలో చాలా పురాతనమైనది. ఇది భాష, కంటెంటు రెండింటిలోనూ ఇతర వేద గ్రంథాలలో లేని అనేక సాధారణ ఇండో-ఇరానియను అంశాలను కలిగి ఉంది. దీని కాల వ్యవధి చివరి హరప్పను సంస్కృతి, గాంధార సమాధి సంస్కృతి, ఓచరు కలర్డు కుమ్మరి సంస్కృతికి అనుగుణంగా ఉంటుంది.
  • మంత్ర భాషా గ్రంథాలు: ఈ కాలంలో అధర్వవేదం (పిప్పలాద, షాన్మికియా), ఋగ్వేద ఖిలానీ, సమావేద సంహిత (ఋగ్వేదంలో లేని 75 మంత్రాలు ఉన్నాయి), యజుర్వేదం మంత్రాలు ఉన్నాయి. ఈ గ్రంథాలు చాలావరకు ఋగ్వేదం నుండి ఉద్భవించాయి. కాని భాషా మార్పు ద్వారా, పునర్నిర్మాణం ద్వారా కొన్ని మార్పులకు లోనయ్యాయి. సర్వ ద్వారా విశ్వం "అన్నీ" మార్చడం, కురు-శబ్ద కాండం వ్యాప్తి (ఋగ్వేద క్రోనో- కొరకు). వాయవ్య భారతదేశంలో బ్లాకు అండ్ రెడ్ పాత్రలు (బిఆర్డబ్ల్యు), పెయింటెడు గ్రే పాత్రలు (పిజిడబ్ల్యు) సంస్కృతులతో ప్రారంభ ఇనుప యుగం సమయం, ప్రారంభ కురు రాజ్యం, సి. క్రీ.పూ 12 నుండి 11 వ శతాబ్దం వరకు కొనసాగింది.
  • సంహిత గద్య గ్రంథాలు: ఈ కాలం వేద నియమావళి సేకరణ, క్రోడీకరణ ప్రారంభాన్ని సూచిస్తుంది. ఒక ముఖ్యమైన భాషా మార్పు నిషేధాన్ని పూర్తిగా కోల్పోవడం సంభవించింది. బ్లాక్ యజుర్వేదం (ఎంఎస్, కెఎస్, టిఎస్) బ్రాహ్మణ భాగం (మంత్రాలు, కర్మల మీద 'వ్యాఖ్యానం' ఈ కాలానికి చెందినది. పురావస్తుపరంగా పెయింటెడు గ్రే పాత్రలు (పిజిడబ్ల్యు) సంస్కృతి సి. క్రీస్తుపూర్వం 1000 లేదా 900 కురు రాజ్యానికి అనుగుణంగా ఉంటుంది. తరువాత రాజకీయ కేంద్రం కురుల నుండి గంగానదిలోని పాంచాలలకు మారుతుంది.
  • బ్రాహ్మణ గద్య గ్రంథాలు: నాలుగు వేదాలలో బ్రాహ్మణులు ఈ కాలానికి చెందినవారు. అదేవిధంగా ఉపనిషత్తులలో పురాతనమైన ఆర్యణ్యకాలు (బృహత్ ఆర్యక ఉపనిషత్తులు, చందోగ్య ఉపనిషత్తు, జైమినియ ఉపనిషత్తు), పురాతన శ్రౌతసూత్రాలు (భౌదాయన శ్రౌతసూత్రాలు, వత్సా). తూర్పున విదేహ (ఎన్. బీహారు, నేపాల్) వేద కాలం మూడవ ప్రధాన రాజకీయ కేంద్రంగా స్థాపించబడింది.
  • భాషా సూత్రగ్రంధాలు:- ఇది వేద సంస్కృతం చివరి స్ట్రాటం. 500 క్రీ.పూ., శ్రుత గ్రహ సూత్రాలలో ఎక్కువ భాగం. కొన్ని ఉపనిషత్తులు (ఉదా. కథోపనిషత్తు, మైత్రు).

పురాతత్వశాస్త్రం

మార్చు

వేద భౌతిక సంస్కృతి దశలతో గుర్తించబడిన పురావస్తు సంస్కృతులలో " ఓచర్ కలర్డ్ కుమ్మరి సంస్కృతి, గాంధార సమాధి సంస్కృతి, నలుపు, ఎరుపు పాత్రల సంస్కృతి, పెయింటెడ్ గ్రే పాత్రలసంస్కృతి ఉన్నాయి.[8]

ఆర్యుల చోరబాటు సిద్ధాంతం

మార్చు

ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం వేదాలు ఆర్యుల ద్వారా భారతదేశం లోకి ప్రవేశించాయి.

• వేదకాలపు ఆర్యులు 1,500, 1,200 B.C మధ్య భారతదేశం లోకి ప్రవేశించారు.[103][104]

• ఆర్యులు తమ వద్ద వున్న సాధనాలతో (గుర్రాలు, ఇనుప ఆయుధాలు) ద్రవిడులను లోంగదీసుకున్నారు.

• ఆర్యులు వేద సంస్క్రతిని ప్రవేశపెట్టారు.

• ఆర్యుల చొరబాటు సిద్ధాంతం ప్రకారం వారి సంస్క్రతి ఇతర దేశాలిది.

కాని ఫ్రలేస్ పారడాక్స సిద్ధాంతం ప్రకారం ఆర్యుల ఉనికి లేని 2500 సింధు నాగరికత పట్టణాలు, వేద లిపులు అనేకం ఉన్నాయి. ఆర్యుల ఉనికి సంబంధించిన బలమాన ఆధారాలు లేవు.

వేద నాగరికత పై విమర్శలు

మార్చు

పూర్వం బ్రిటిషు తత్వవేత్తలు వారి ఆదిపత్యం కోరకు, వారి మతఆచారాల వ్యాప్తి కోరకు వేదకాలంలో విరసిల్లిన వేదాలపై అనేక సిద్ధాంతాలు ప్రవేశపెట్టారు.వారి ప్రకారం వేదకాలంలో విరసిల్లిన వేదాలు కేవలం పురాణాలుగా మాత్రమే చూసారు.

మాక్స్ మూల్లర్

మార్చు

ప్రముఖ బ్రిటిషు సంస్క్రత అనువాదకర్త, తత్వవేత్తైన మాక్స్ ముల్లర్ వేదాలు చాలా నిచమైనవి భారతదేశం వాటి అధ్యయణం చేయడం మాని చదువుపరంగా అధ్యయణం చేయండి అని, వేదాలు వాటి మతాలు దుర్బరమైనవి అని వేదాలను విమర్శించారు.[105]

థామస్ మకాలే

మార్చు

మొట్టమొదటిగా ఇంగ్లీషు విద్యను భారతదేశంలో ప్రవేశ పెట్టిన థామస్ మకాలే ఈ విదంగా చెప్పాడు. భారతీయులు కేవలం రక్తము, రంగు పరంగానే కాని ఆంగ్లం నీతి, రుచి అభిప్రయాల పరంగా అని భారతీయులను విమర్శించాడు. [105] పూర్వ బ్రిటిషు తత్వవేత్తల సిద్ధాంతం:

• వేద వైభవం ప్రక్కకు పెట్టి ఆర్యుల సిద్ధాంతం ప్రవేశపెట్టారు.

• వారు ఆంగ్ల వధ్యను ఉన్నతమైనదిగా భావించారు.

• వారు సంస్క్రత భాషను ప్రక్కదోవ పట్టించారు.

• వారి సిద్దాంతాలతో భారతీయులను, వారి సంస్క్రతులను కించపరిచారు.

• ఈ సిద్ధాంతాలు అన్ని భారతీయుల ఆవిర్బావం ఒక తేగ ద్వారా వ్యప్తిచెందబడిందిగా సృష్ఠించారు.

తాజా శాస్త్రీయ అధ్యయాలు ఆర్యుల సిద్ధాంతాన్ని ప్రశ్నార్దకంగా మార్చాయి.

అర్ధర్ స్కోపెన్హాయర్

మార్చు

కాని జర్మన్ కు చెందిన ప్రఖ్యాత తత్వవేత్తైన అర్ధర్ స్కోపెన్హాయర్ మాత్రం వేదాలపై తత్వవేత్తలు, చరిత్రకారులు బడికి వెళ్ళే పిల్లలు వలె వ్యవహరిస్తున్నారని విమర్శించాడు.[105]

ఋగ్వేదంలో సరస్వతి నది ప్రస్తావన

మార్చు

ఋగ్వేదములో సరస్వతీ నది ప్రముఖముగా చెప్పబడింది. మొత్తం అరవై పర్యాయములు (ఉదాహరణకు: 2.41.16; 6.61.8-13; 1.3.12.) ఈ సరస్వతీ నది ప్రస్తావనకు వస్తుంది. ఋగ్వేదంలో సరస్వతి నది ప్రస్తావన ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది. సరస్వతి నది భారతదేశం లోనిదని తాజా అధ్యయణాలు చెప్పుతున్నాయి.ఒకప్పుడు ప్రవహించిన సరస్వతి నది గుజరాత్ ఎడారిలో ఎండిపోయిందని రుజువైంది.కనుక ఈ ప్రస్తావన ఆర్యుల సిద్ధాంతానికి ఒక పెను సవాలుగా మారింది.సరస్వతి నది 4000 BC, 3000 BC మధ్య సమయంలో ఎండిపోయిందని రుజువైంది.

అసలు లేదు అని ప్రచారం చేయబడిన సరస్వతీ నది భూమిపై ప్రవహించిందనడానికి కొన్ని ఋజువులు దొరికాయి. Michel Danino గారు సరస్వతి నది మీద అనేక పరిశోధనలు చేసి, పురాతన గ్రంథాలు, చారిత్రిక సాక్ష్యాలు, బ్రిటిష్ ప్రభుత్వపు అధికారిక పత్రాలు, పురావస్తు శాఖ Archaeological Survey of India వద్ద ఉన్న సమాచారం, రాజస్థాన్లో చెరువుల మీద చేసిన Pollen Analysis, Oxygen-Isotope ratios మీద జరిగిన పరిశోధనా వివరాలు, Remote Sensing satellite చిత్రాలు మొదలైనవాటిని ఎంతో శ్రమతో సంపాదించి అనేక ఆసక్తికరమైన అంశాలను బయటపెట్టారు. ఈ నది ఎండిపోవడానికి గల కారణాలు, నది ఏఏ ప్రాంతాల్లో ప్రవహించిందో వంటివి చిత్రాల్లో, మ్యాప్ రూపంలో చూపించే ప్రయత్నం చేశారు.[106]

4000 BCలో సరస్వతి నది ఎండిపోవడం ప్రారంభయ్యిందని, ఎండిపోయిన సరస్వతీ నది గర్భం చిత్రాలు మొదలైనవి అత్యాధునిక Satellite SPOT ద్వారా బయటపెట్టారు ఫ్రెంచి శాస్త్రవేత్త, Henri Paul Franc-Fort.

వీళ్ళ పరిశోధనల ప్రకారం ఋగ్‌వేదంలో ప్రస్తావించబడిన సరస్వతి నది దాదాపు 4000 ఏళ్ళ క్రితం వరకు ఈ భూమిపై ప్రవహించిందన్నది కాదనలేని సత్యం.

దీని తోడు భారత అంతరిక్ష పరిశోధన సంస్థ ISRO కూడా ఈ నది మూలాలు, ఉనికి గురించి కనుక్కునే ప్రయత్నం చేసింది. Indian Remote Sensing Satellite సమాచారం, Digital elevationతో కొన్ని చిత్రాలను విడుడల చేసింది. Palaeo channels (నది యొక్క పాత ప్రవాహ మార్గం) ను కనుగొనె ప్రయత్నం చేసింది. Palaeo channelsతో పురాతన అనావాళ్ళను, చారిత్రిక ప్రదేశాలను, hydro-geological data, drilling dataను పోల్చి చూసింది. సరస్వతీ నది భారతదేశానికి వాయవ్య దిశలో ప్రవహించిందని తేల్చారు.హరప్ప నాగరికతకు (Harappa Civilization) చెందిన కాలిబంగనన్ (Kalibangan (Rajasthan) ) వంటి ముఖ్యమైన ప్రదేశాలు, Banawali, Rakhigarhi (Haryana), Dholavira, Lothal (Gujarat), అన్నీ కూడా సరస్వతీ నది వెంబడి ఉన్నాయని నిర్ధారణకు వచ్చారు.[107]

సరస్వతీ నది ఎక్కడ, ఎప్పుడు ప్రవహించింది? దానికి ఋజువులేంటి?

సరస్వతి నది ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రంలో గర్హ్వాల్ ప్రాంతంలో హర్-లి-దున్ అనే గ్లాసియర్ వద్ద యమునా నదితో పాటూ ఉద్భవించి, ఉత్తరాఖండ్, హర్యాన, పంజాబ్, రాజస్థాన్ రాష్ట్రాల మీదుగా ప్రవహించి 1500 కిలోమీటర్ల దూరం ప్రయాణించి గుజరాత్ రాన్ ఆఫ్ కచ్ ప్రాంతంలో అరేబియా సముద్రంలో కలిసేది అని ఋజువైంది. అంటే పశ్చిమ/పడమర దిశగా ప్రబహించి అరేబియా సముద్రంలో కలిసేది (గంగ తూర్పు దిశగా ప్రవహించి బంగాళాఖాతంలో కలుస్తుంది). ఋగ్‌వేదంలోని 7వ మండలం ప్రకారం సరస్వతి నది పర్వతాల (హిమాలయాల) నుంచి కొండల ప్రాంతంగుండా ప్రవహిస్తూ సముద్రంలో కలిసేదని, అనేక మందికి జీవనాధరం అని చెప్పబడింది.[108]

వేద సాహిత్యాన్ని అభినందించిన తత్త్వవేత్తలు

మార్చు

నేను వేదాలను క్షున్నంగా సమికరించాను గొప్ప అలోచనలకు గురైయ్యాను అలాగే ఉన్నతమైన, గణమైన ఆద్యాత్మికతకు లోనైయ్యాను
                                            ----- అర్ధర్ స్కోపెన్హాయర్[109]

ప్రముఖ అమెరికా రచయిత రాల్ఫ్ వాల్డో ఎమర్సన్ తాను రోజు వేదాలు చదుపుతాడని వ్యక్తిగతంగానే చెప్పాడు.

నేను ఒక దివ్యమైన రోజును భగవత్గీతకు కేటాయించేవాడిని
                                        ------ఎమర్సన్[110]

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ Oberlies (1998:155) gives an estimate of 1100 BCE for the youngest hymns in book 10. Estimates for a terminus post quem of the earliest hymns are more uncertain. Oberlies (p. 158) based on 'cumulative evidence' sets wide range of 1700–1100
  2. ↑ McClish, Mark; Olivelle, Patrick (2012), "Introduction", in M. McClish; P. Olivelle (eds.), The Arthasastra: Selections from the Classic Indian Work on Statecraft, Hackett Publishing, p. xxiv, ISBN 1-60384-903-3: "Although the Vedas are essentially liturgical documents and increasingly mystical reflections on Vedic ritual, they are sufficiently rich and extensive to give us some understanding of what life was like at the time. The earliest of the Vedas, the Ṛgveda Saṃhitā, contains 1,028 hymns, some of which may be as old as 1500 BCE. Because the Vedic texts are the primary way in which we can understand the period between the fall of the IVC (ca 1700) and the second wave of urbanization (600 BCE), we call the intervening era of South Asian history the 'Vedic Period.'"
  3. ↑ Stein 2010, p. 50.
  4. ↑ 4.0 4.1 Witzel 1995, p. 3-5.
  5. ↑ 5.0 5.1 Samuel 2010, p. 49-52.
  6. ↑ 6.0 6.1 Flood 1996, p. 82.
  7. ↑ 7.0 7.1 Hiltebeitel 2002.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 Witzel 1989.
  9. ↑ Pletcher, Kenneth (2010). The History of India. Britannica Educational Publishing. p. 60.
  10. ↑ Witzel 1995, p. 3.
  11. ↑ Samuel 2010, p. 41.
  12. ↑ Floodl 1995, p. 30, 33-35.
  13. ↑ Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007, p. 410-411.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007, p. 454.
  15. ↑ Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007, p. 375, 408–411.
  16. ↑ Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007, p. 408.
  17. ↑ Beckwith, 2009 & 33, 35.
  18. ↑ 18.0 18.1 Beckwith, 2009 & 33.
  19. ↑ Beckwith, 2009 & 34.
  20. ↑ Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007.
  21. ↑ Bryant 2001.
  22. ↑ Bryant & Patton 2005, p. 342.
  23. ↑ Bryant, Edwin (2001), The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate, Oxford University Press, p. 7, ISBN 0-19-513777-9
  24. ↑ Witzel, Michael (2001), "Autochthonous Aryans? The Evidence from Old Indian and Iranian Texts" (PDF), Electronic Journal of Vedic Studies 7-3 (EJVS) 2001(1-115)
  25. ↑ Jamison, Stephanie W. (2006). "The Indo-Aryan controversy: Evidence and inference in Indian history (Book review)" (PDF). Journal of Indo-European Studies. 34: 255–261.
  26. ↑ Mallory & Adams 2006, p. 460-461.
  27. ↑ Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, p. 186.
  28. ↑ Flood 1996, p. 31.
  29. ↑ Flood 1996, p. 37.
  30. ↑ Witzel 1995, p. 4.
  31. ↑ Flood 1996, p. 30.
  32. ↑ Woodard, Roger D. (18 August 2006). Indo-European Sacred Space: Vedic and Roman Cult. University of Illinois Press. pp. 242–. ISBN 978-0-252-09295-4.
  33. ↑ Beckwith 2009.
  34. ↑ 34.0 34.1 Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007, p. 462.
  35. ↑ 35.0 35.1 Beckwith 2009, p. 32.
  36. ↑ Anthony, The Horse, the Wheel and Language 2007, p. 454 f..
  37. ↑ 37.0 37.1 Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, p. 192.
  38. ↑ Kulke & Rothermund 1998, p. 38.
  39. ↑ Erdosy 1995, p. 335.
  40. ↑ Hiltebeitel 2001, p. 2, note 12.
  41. ↑ Singh, Upinder (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century. Pearson Education India. p. 187.
  42. ↑ 42.0 42.1 42.2 Basham, The Wonder that was India 2008, p. 32.
  43. ↑ Reddy 2011, p. 103.
  44. ↑ 44.0 44.1 Kulke & Rothermund 1998, pp. 37–38.
  45. ↑ 45.0 45.1 Samuel 2010, p. 49.
  46. ↑ Tignor, Robert L. (2014). Worlds together, worlds apart: a history of the world from the beginnings of humankind to the present (fourth ed.). New York: W. W. Norton & Company. ISBN 9780393922073. OCLC 854609153.
  47. ↑ Kaushik, Roy (2013). Military manpower, armies and warfare in South Asia. London: Pickering & Chatto. ISBN 9781848932920. OCLC 827268432.
  48. ↑ Kulke & Rothermund 1998, pp. 37–39.
  49. ↑ Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, p. 200.
  50. ↑ 50.0 50.1 50.2 50.3 50.4 50.5 50.6 50.7 Witzel 1995.
  51. ↑ Samuel 2010, p. 48-51, 61-93.
  52. ↑ Hiltebeitel 2007, p. 8-10.
  53. ↑ Samuel 2010, p. 49-50.
  54. ↑ Kulke & Rothermund 1998, pp. 39–40.
  55. ↑ Avari, Burjor (2016). India: The Ancient Past: A History of the Indian Subcontinent from C. 7000 BCE to CE 1200. Routledge. p. 89.
  56. ↑ Kulke & Rothermund 1998, pp. 39–41.
  57. ↑ Sharma, Ram Sharan (1990), Śūdras in Ancient India: A Social History of the Lower Order Down to Circa A.D. 600, Motilal Banarsidass, p. 33, ISBN 978-81-208-0706-8
  58. ↑ Kulke & Rothermund 1998, pp. 41–43.
  59. ↑ Witzel 1995, p. 2-8.
  60. ↑ 60.0 60.1 Samuel 2010, p. 48-56.
  61. ↑ 61.0 61.1 Basham, The Wonder that was India 2008, p. 42.
  62. ↑ H. C. Raychaudhuri (1972), Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta, p.67–68.
  63. ↑ Olivelle 1998, pp. xxviii–xxix.
  64. ↑ Basham 208, p. 40.
  65. ↑ Basham 208, p. 41.
  66. ↑ Majumdar 1998, p. 65.
  67. ↑ Majumdar 1998, p. 66.
  68. ↑ Fortson 2011, p. 208.
  69. ↑ Sen 1999, pp. 117–120.
  70. ↑ Samuel 2010, p. 48-51; ch. 3.
  71. ↑ Bronkhorst 2007.
  72. ↑ Long 2013, p. chapter II.
  73. ↑ Staal 2008, p. 54.
  74. ↑ 74.0 74.1 74.2 74.3 74.4 74.5 74.6 Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, p. 191.
  75. ↑ 75.0 75.1 75.2 Basham, The Wonder that was India 2008, p. 35.
  76. ↑ Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, pp. 201–203.
  77. ↑ Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, p. 204.
  78. ↑ Olivelle 1998, p. xxvi.
  79. ↑ Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, pp. 204–206.
  80. ↑ Olivelle 1998, p. xxxvi.
  81. ↑ Majumdar 1977, p. 45.
  82. ↑ Basham, The Wonder that was India 2008, pp. 33–34.
  83. ↑ Basham, The Wonder that was India 2008, p. 41.
  84. ↑ 84.0 84.1 Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, pp. 200–201.
  85. ↑ Witzel's study is furthermore cited by Alf Hiltebeitel, Dharma: Its Early History in Law, Religion, and Narrative, Oxford University Press, 2011, p. 57 (online); Proferes, Theodore (2003), "Kuru kings, Tura Kavaseya and the -tvaya Gerund", in Bulletin of the School of Oriental and African Studies, vol. 66 (2), pp. 210–219 (online Archived 2019-03-26 at the Wayback Machine).
  86. ↑ Bellah, Robert N. Religion in Human Evolution (Harvard University Press, 2011), p. 491 f. (online).
  87. ↑ Bellah 2011, 697-98: citing the terminology of Bruce Trigger, Understanding Early Civilizations (online).
  88. ↑ Cited by Bellah 2011, p. 698 f. (online).
  89. ↑ Bellah 2011, p. 509, citing Patrick Olivelle's introductory remarks to his translation of the Upanishads (online).
  90. ↑ Erdosy, George. "The prelude to urbanization: ethnicity and the rise of Late Vedic chiefdoms," in The Archaeology of Early Historic South Asia: The Emergence of Cities and States, ed. F. R. Allchin (Cambridge University Press, 1995), pp. 75–98 (online).
  91. ↑ Erdosy, George. "City states of North India and Pakistan at the time of the Buddha," in The Archaeology of Early Historic South Asia: The Emergence of Cities and States, ed. F. R. Allchin (Cambridge University Press, 1995), p. 99–122 (online).
  92. ↑ 92.0 92.1 Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, p. 190.
  93. ↑ Kulke & Rothermund 1998, p. 40.
  94. ↑ Olivelle, 1998 & xxvii.
  95. ↑ Upinder Singh, A History of Ancient and Early Mediaeval India 2008, pp. 198–199.
  96. ↑ Basham, The Wonder that was India 2008, pp. 42–43.
  97. ↑ Nigal, S.G. Axiological Approach to the Vedas. Northern Book Centre, 1986. P. 81. ISBN 81-85119-18-X.
  98. ↑ Singhal, K. C; Gupta, Roshan. The Ancient History of India, Vedic Period: A New Interpretation. Atlantic Publishers and Distributors. ISBN 8126902868. P. 150-151.
  99. ↑ *Day, Terence P. (1982). The Conception of Punishment in Early Indian Literature. Ontario: Wilfrid Laurier University Press. P. 42-45. ISBN 0-919812-15-5.
  100. ↑ Krishnananda. Swami. A Short History of Religious and Philosophic Thought in India, Divine Life Society. p. 21
  101. ↑ Holdrege (2004:215). Panikkar (2001:350-351) remarks: "Ṛta is the ultimate foundation of everything; it is "the supreme", although this is not to be understood in a static sense. [...] It is the expression of the primordial dynamism that is inherent in everything...."
  102. ↑ Stephanie W. Jamison and Michael Witzel in Arvind Sharma, editor, The Study of Hinduism. University of South Carolina Press, 2003, page 65: "... to call this period Vedic Hinduism is a contradiction in terms since Vedic religion is very different from what we generally call Hindu religion - at least as much as Old Hebrew religion is from mediaeval and modern Christian religion. However, Vedic religion is treatable as a predecessor of Hinduism."
  103. ↑ ది క్వెస్ట్ ఫర్ ది ఆరిజన్స్ ఆఫ్ వేదిక్ కల్చర్: ది ఇండో-ఆర్యన్ మైగ్రేషన్ డిబేట్Aryan Migration Debate, Edwin Bryant, 2001
  104. ↑ Trivedi, Bijal P (2001-05-14). "Genetic evidence suggests European migrants may have influenced the origins of India's caste system". Genome News Network. J. Craig Venter Institute. Retrieved 2005-01-27.
  105. ↑ 105.0 105.1 105.2 "వేదకాలంలో గల వేదాలు శాస్త్రీయంగా భారతదేశానివే అని, ముందు నిర్ణయించిన కాలానికంటే పురాతనమైనవని శాస్త్రవేత్తలు వెల్లడించారు". Archived from the original on 2016-08-12. Retrieved 2016-08-21.
  106. ↑ Danino 2010.
  107. ↑ Vedic period Saraswati and Hindu civilization,Edited by S.Kalyanraman (2008),ISBN 978-81-7305-365-8 p. 308
  108. ↑ The lost River:On the trails of saraswathi by Danino
  109. ↑ The World as Will and Representation Preface to the first edition, p. xiii
  110. ↑ http://www.rickjarow.com/Emerson's[permanent dead link] Gita. Emerson reads Geetha
  1. ↑ The precise time span of the period is uncertain. Philological and linguistic evidence indicates that the Rigveda, the oldest of the Vedas, was composed roughly between 1700 and 1100 BCE, also referred to as the early Vedic period.[1]
  2. ↑ The roots of this culture seem to go further back to the Sintashta culture, with funeral sacrifices which show close parallels to the sacrificial funeral rites of the Rigveda.[15] Around 1800–1600 BCE, the Indo-Aryans are believed to have split off from the Iranians[16] whereupon they were defeated and split into two groups by the Iranians,[17] who dominated the Central Eurasian steppe zone [18] and "chased them to the extremities of Central Eurasia."[18] One of these Indo-Aryan groups would found the Mitanni kingdom in northern Syria (c. 1500–1300 BCE).[14] The other group were the Vedic people, who were pursued by the Iranians "across Iran into India."[19]
    For an overview of the current relevant research, see:
  3. ↑ See: * Bryant: "This does not mean that the Indigenous Aryan position is historically probable. The available evidence by no means denies the normative view—that of external Aryan origins and, if anything, favors it."[23]
    • Michael Witzel: "The 'revisionist project' certainly is not guided by the principles of critical theory but takes, time and again, recourse to pre-enlightenment beliefs in the authority of traditional religious texts such as the Purånas. In the end, it belongs, as has been pointed out earlier, to a different 'discourse' than that of historical and critical scholarship. In other words, it continues the writing of religious literature, under a contemporary, outwardly 'scientific' guise. Though the ones pursuing this project use dialectic methods quite effectively, they frequently also turn traditional Indian discussion methods and scholastic tricks to their advantage [...] The revisionist and autochthonous project, then, should not be regarded as scholarly in the usual post-enlightenment sense of the word, but as an apologetic, ultimately religious undertaking aiming at proving the 'truth' of traditional texts and beliefs. Worse, it is, in many cases, not even scholastic scholarship at all but a political undertaking aiming at 'rewriting' history out of national pride or for the purpose of 'nation building'."[24]
    • In her review of Bryant's "The Indo-Aryan Controversy" Stephanie Jamison, Professor, Department of Asian Languages & Cultures, comments: "...the parallels between the Intelligent Design issue and the Indo-Aryan "controversy" are distressingly close. The Indo-Aryan controversy is a manufactured one with a non-scholarly agenda, and the tactics of its manufacturers are very close to those of the ID proponents mentioned above. However unwittingly and however high their aims, the two editors have sought to put a gloss of intellectual legitimacy, with a sense that real scientific questions are being debated, on what is essentially a religio-nationalistic attack on a scholarly consensus."[25]
  4. ↑ At least 383 non-Indo-European words were borrowed from this culture, including the god Indra and the ritual drink Soma, which according to Anthony was "probably borrowed from the BMAC religion."[36]"Many of the qualities of Indo-Iranian god of might/victory, Verethraghna, were transferred to the adopted god Indra, who became the central deity of the developing Old Indic culture. Indra was the subject of 250 hymns, a quarter of the Rigveda. He was associated more than any other deity with Soma, a stimulant drug (perhaps derived from Ephedra) probably borrowed from the BMAC religion. His rise to prominence was a peculiar trait of the Old Indic speakers."
  5. ↑ According to Erdosy, this battle provided a prototype for the epic Mahabharata,[39] "[40]

Prof. A.Gopal orugallu india college with Govt india hanamkonda,Warngal city-Telangan india year 2020-2022 India President umiveristy professors industry team hanamkonda,Warangal city-Telangana india online www.orugalluindiacollege.in www.indiainfone.net team www.kakatiya.acin www.ignou.ac.in www.nsic.co.in www.msme.gov.in

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=వైదిక_నాగరికత&oldid=4339884" నుండి వెలికితీశారు