వికీపీడియా

సరళ బెహన్

ఇంగ్లీష్ గాంధీ సాంఘిక కార్యకర్త

సరళ బెహన్ ( 5 ఏప్రిల్ 1901 – 8 జూలై 1982) భారతదేశంలోని కుమావోన్ ప్రాంతంలో అతని పని రాష్ట్రంలోని హిమాలయ అడవులలో పర్యావరణ విధ్వంసం గురించి అవగాహన కల్పించడంలో సహాయపడిన ఒక ఆంగ్ల గాంధీయన్ సామాజిక కార్యకర్త . ఆమె చిప్కో ఉద్యమం యొక్క పరిణామంలో కీలక పాత్ర పోషించింది, చండీ ప్రసాద్ భట్, బిమలా బెన్, సుందర్‌లాల్ బహుగుణతో సహా భారతదేశంలోని అనేక మంది గాంధేయ పర్యావరణవేత్తలను ప్రభావితం చేసింది. మీరాబెన్‌తో పాటు, ఆమె మహాత్మా గాంధీ యొక్క ఇద్దరు ఆంగ్ల కుమార్తెలలో ఒకరిగా ప్రసిద్ధి చెందింది. స్వతంత్ర భారతదేశంలో పర్యావరణ క్షీణత, పరిరక్షణ సమస్యలపై దృష్టి సారించడంలో వరుసగా గర్వాల్, కుమావోన్‌లలో ఇద్దరు మహిళలు కీలక పాత్ర పోషించారు. [1] [2]

సరళ బెహన్
జననం5 ఏప్రిల్ 1901
షెపర్డ్స్ బుష్, ఇంగ్లాండ్, యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్
మరణం8 July 1982 (1982-07-09) (aged 81)
ధరమ్‌ఘర్, పిథోరఘర్ జిల్లా, ఉత్తర ప్రదేశ్ (ప్రస్తుత ఉత్తరాఖండ్, భారతదేశం)
జాతీయతబ్రిటిష్
ఇతర పేర్లుకేథరీన్ మేరీ హీల్మాన్
సుపరిచితుడు/
సుపరిచితురాలు		గాంధీ అనుచరుడు, చిప్కో ఉద్యమంలో కీలక పాత్ర

జీవితం తొలి దశలో మార్చు

సరళ బెహన్, 1901లో జర్మన్ స్విస్ వెలికితీత తండ్రి, ఆంగ్ల తల్లికి పశ్చిమ లండన్‌లోని షెపర్డ్స్ బుష్ ప్రాంతంలో కేథరీన్ మేరీ హీల్‌మన్‌గా జన్మించారు. అతని నేపథ్యం కారణంగా, ఆమె తండ్రి మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో ఇంటర్న్ చేయబడ్డాడు, కేథరీన్ స్వయంగా బహిష్కరణకు గురైంది, పాఠశాలలో స్కాలర్‌షిప్‌లను తిరస్కరించింది; ఆమె ముందుగానే వెళ్లిపోయింది. ఆమె కొంతకాలం గుమస్తాగా పనిచేసింది, తన కుటుంబాన్ని, ఇంటిని విడిచిపెట్టింది, 1920 లలో మన్నాడిలోని భారతీయ విద్యార్థులతో పరిచయం ఏర్పడింది, ఆమె గాంధీని, భారతదేశంలోని స్వాతంత్ర్య పోరాటాన్ని ఆమెకు పరిచయం చేసింది. ప్రేరణతో, ఆమె జనవరి 1932లో ఇంగ్లండ్‌ను విడిచిపెట్టి భారతదేశానికి తిరిగి రాలేదు. [3] [4]

గాంధీతో జీవితం మార్చు

ఆమె వార్ధాలోని సేవాగ్రామ్‌లోని గాంధీ ఆశ్రమంలో ఎనిమిదేళ్లుగా గాంధీని కలవడానికి ముందు ఉదయపూర్‌లోని ఒక పాఠశాలలో కొంతకాలం పనిచేసింది. ఇక్కడ ఆమె గాంధీ యొక్క నై తాలిమ్ లేదా ప్రాథమిక విద్య ఆలోచనలో లోతుగా నిమగ్నమై ఉంది, సేవాగ్రామ్‌లో మహిళలను శక్తివంతం చేయడానికి, పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడానికి కృషి చేసింది. ఆమెకు సరళ బెహన్ అని పేరు పెట్టింది గాంధీ. [5] [6] [7] మలేరియా యొక్క వేడి, దద్దుర్లు సేవాగ్రామ్‌లో ఆమెను బాధించాయి, గాంధీ సమ్మతితో ఆమె 1940లో యునైటెడ్ ప్రావిన్సెస్‌లోని అల్మోరా జిల్లాలోని కౌసని యొక్క మరింత శ్రేయస్కర వాతావరణానికి బయలుదేరింది. ఆమె దానిని తన నివాసంగా చేసుకొని, ఒక ఆశ్రమాన్ని స్థాపించి, కుమావోన్‌లోని కొండల మహిళలకు సాధికారత కల్పించేందుకు కృషి చేసింది. [8]

కుమావూన్‌లో ఉన్నప్పుడు సరళ బెహన్ భారతదేశ స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో తనను తాను అనుబంధించుకోవడం కొనసాగించింది. 1942లో, గాంధీ ఆధ్వర్యంలో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రారంభించిన క్విట్ ఇండియా ఉద్యమానికి ప్రతిస్పందనగా, ఆమె కుమావోన్ జిల్లాలో ఉద్యమాన్ని నిర్వహించడంలో, నడిపించడంలో సహాయపడింది. ఆమె రాజకీయ ఖైదీల కుటుంబాలను సంప్రదించడానికి ఈ ప్రాంతంలో విస్తృతంగా పర్యటించింది, ఆమె చర్యలకు జైలు పాలైంది. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో గృహనిర్బంధం ఉత్తర్వులను ఉల్లంఘించినందుకు ఆమె రెండు పర్యాయాలు జైలు శిక్ష అనుభవించింది, దాదాపు రెండేళ్లపాటు అల్మోరా, లక్నో జైళ్లలో గడిపింది. [9] [10]

లక్ష్మీ ఆశ్రమం మార్చు

 
లక్ష్మీ ఆశ్రమం నుండి హిమాలయాల దృశ్యం

కుమావోన్‌లో తన రాజకీయ కార్యాచరణ సమయంలో, అరెస్టయిన స్వాతంత్య్ర ఉద్యమకారుల కుటుంబాలకు నాయకత్వం వహిస్తున్న మహిళల సంకల్పం, వనరులకు సరళ బెహన్ చాలా ముగ్ధులయ్యారు, అయితే సమావేశాలకు ఆమె పిలుపునకు ప్రతిస్పందనగా వారు ప్రతిస్పందించినప్పుడు వారి స్వీయ-విలువ లేకపోవడంతో విస్తుపోయారు. మనం జంతువులలాంటి వాళ్లం. మనకు తెలిసిన పని, మీటింగ్‌లు, ఇతర సామాజిక కార్యకలాపాలు కేవలం పురుషుల కోసం మాత్రమే ఉద్దేశించబడ్డాయి." ఆ తర్వాత అవి నిష్క్రియ జంతువులు కావు, "సంపద యొక్క దేవతలు" అని వారికి తెలియజేసేందుకు ఆమె పని ప్రారంభించింది. [11]

మహిళా సాధికారతను పెంపొందించే లక్ష్యంతో ఆమె 1946లో స్థాపించిన కస్తూర్బా మహిళా ఉత్థాన్ మండల్, లక్ష్మీ ఆశ్రమం, కౌసని అనే సంస్థ ద్వారా దీనిని సాధించాలని ఆమె లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. భూమి దాత భార్య పేరు మీదుగా దీనికి లక్ష్మీ ఆశ్రమం అని పేరు పెట్టారు. కేవలం ముగ్గురు విద్యార్థులతో ప్రారంభమైన ఈ ఆశ్రమం కేవలం విద్యావేత్తలపైనే కాకుండా మాన్యువల్ లేబర్, హోలిస్టిక్ లెర్నింగ్‌పై దృష్టి సారించి నై తాలిమ్ అనే గాంధీ ఆలోచన ద్వారా బాలికలకు విద్యను అందించింది. ప్రారంభమైనప్పటి నుండి, ఆశ్రమం విమలా బహుగుణ, సదన్ మిశ్రా, రాధా భట్, [12] [13] బసంతీ దేవితో సహా అనేక మంది ప్రముఖ సంస్కర్తలు, సామాజిక కార్యకర్తలను తయారు చేసింది. [14]

క్రియాశీలత మార్చు

సరళా బెహ్న్ చిప్కో ఉద్యమాన్ని రూపొందించడంలో, నాయకత్వం వహించడంలో సహాయపడిన పర్యావరణ కార్యకర్తగా ఆమె పాత్రకు బాగా గుర్తుండిపోయినప్పటికీ, ఆమె ఆచార్య వినోబా భావే, జై ప్రకాష్ నారాయణ్ నేతృత్వంలోని గాంధేయ ఉద్యమాలతో కూడా సంబంధం కలిగి ఉంది. ఆమె ఆశ్రమ పగ్గాలను రాధా భట్‌కి అప్పగించిన తర్వాత, ఆమె 1960ల చివరలో బీహార్‌లో భూదాన్ ఉద్యమంలో భావేతో, 1970ల ప్రారంభంలో చంబల్ నదీ లోయలో నారాయణ్, లొంగిపోయిన దొంగల కుటుంబాలతో కలిసి పనిచేసింది. [15] [16]

పర్యావరణ కార్యకర్తగా సరళ బెహన్ పాత్ర మరింత గొప్పది, మిరాబెన్‌తో కలిసి హిమాలయ ప్రాంతాన్ని చుట్టుముట్టిన పర్యావరణ సంక్షోభానికి ప్రతిస్పందనను రూపొందించడంలో సహాయపడింది. కార్యకర్త-విద్యావేత్త వందనా శివ పేర్కొన్నట్లుగా, "హిమాలయ అడవుల పర్యావరణ దృక్పథం యొక్క తాత్విక, సంభావిత ఉచ్చారణ మీరాబెన్, [సుందర్‌లాల్] బహుగుణచే చేయబడినప్పటికీ, ఇది మహిళా ఉద్యమంగా ఉండటానికి సంస్థాగత పునాదిని సరళా బెహ్న్ వేశారు. గర్వాల్‌లో బిమ్లా బెన్, కుమావోన్‌లో రాధా భట్". [17]

సరళ బెహన్ మార్గదర్శకత్వంలో 1961లో ఉత్తరాఖండ్ సర్వోదయ మండల్ మహిళలను సంఘటితం చేయడం, మద్య వ్యసనానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడడం, అటవీ ఆధారిత చిన్న తరహా పరిశ్రమల స్థాపన, అటవీ హక్కుల కోసం పోరాడడం వంటి ప్రధాన లక్ష్యాలతో ఆవిర్భవించింది. 1960లలో మండల్, దాని సభ్యులు ఈ లక్ష్యాల కోసం చురుకుగా పనిచేశారు. 1972 స్టాక్‌హోమ్ కాన్ఫరెన్స్ నేపథ్యంలో, సరళ బెహన్ చిప్కో ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించింది, ఇది యమునా లోయలో 1930లలో అడవుల వాణిజ్యీకరణకు వ్యతిరేకంగా నిరసన తెలిపినందుకు వలసవాద అధికారులు అనేక మంది కార్యకర్తలను కాల్చి చంపిన ప్రదేశంలో ఒక ప్రముఖ ప్రదర్శనతో ప్రారంభమైంది. [18] 'చిప్కో' (అంటే కౌగిలించుకోవడం) అనే పదం ఉద్యమంతో ముడిపడి ఉంది, గ్రామస్థులు చెట్లను నరికివేయకుండా కౌగిలించుకోవాలని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ఘనశ్యామ్ సైలానీ జానపద పాటల ద్వారా పేరు ప్రఖ్యాతి చెందింది. 1977లో, సరళా బెహ్న్ కార్యకర్తలను సంఘటితం చేయడంలో, చిప్కో ఉద్యమాన్ని కలపడం, పైన్ చెట్ల నుండి రెసిన్‌ను అధికంగా నొక్కడం వంటి వాటిని నిరోధించడంలో సహాయం చేసింది. [19]

మరణం, జ్ఞాపకార్థం మార్చు

1975లో సరళ బెహన్ పితోర్‌గఢ్ జిల్లాలోని ధరమ్‌ఘర్‌లోని ఒక కుటీరానికి మారారు, ఆమె జూలై 1982లో మరణించే వరకు నివసించింది. లక్ష్మీ ఆశ్రమంలో హిందూ మతాచారాల ప్రకారం ఆమెకు అంత్యక్రియలు నిర్వహించారు. [20] ఆమె జమ్నాలాల్ బజాజ్ అవార్డు [21] [22] విజేతగా ఉంది, ఆమె 75వ పుట్టినరోజు సందర్భంగా ఉత్తరాఖండ్‌లో " హిమాలయాల కుమార్తె", "సామాజిక చైతన్యానికి తల్లి" అని పిలిచారు. [23] [24]

ఆమె మరణించినప్పటి నుండి, లక్ష్మీ ఆశ్రమం ఆమె వార్షికోత్సవాన్ని స్మరించుకుంటూ సర్వోదయ కార్మికులు, సంఘ సభ్యులతో కలిసి సామాజిక, పర్యావరణ సమస్యలపై చర్చించడానికి, వ్యూహాలను రూపొందించడానికి ఒక సమావేశాన్ని నిర్వహిస్తుంది. 2006లో, ఉత్తరాఖండ్ ప్రభుత్వం కౌసనిలో సరళ బెహన్ మెమోరియల్ మ్యూజియంను ఏర్పాటు చేయనున్నట్లు ప్రకటించింది. [25]

వారసత్వం మార్చు

ముఖ్యంగా ఉత్తరాఖండ్, భారతీయ పర్యావరణవాదంపై సరళ బెహన్ ప్రభావం గణనీయంగా ఉంది, అయినప్పటికీ ఆమె సాపేక్షంగా తెలియని వ్యక్తిగా మిగిలిపోయింది. ఉత్తరాఖండ్‌లోని అట్టడుగు సంస్థలను ప్రేరేపించడంలో ఆమె కీలక పాత్ర పోషించారు, రాష్ట్రంలో సర్వోదయ ఉద్యమాన్ని వ్యాప్తి చేయడంలో సహాయపడింది. [26] పలువురు పర్యావరణవేత్తలతో పాటు, ఆమె రచయిత బిల్ ఐట్‌కెన్‌ను కూడా ప్రభావితం చేసింది. [27] ఆమె క్రియాశీలత, ఆమె స్థాపించిన ఆశ్రమం, చరిత్రకారుడు రామచంద్ర గుహ పేర్కొన్నట్లుగా, "కొత్త తరం సామాజిక కార్యకర్తలను తయారు చేసేందుకు సహాయపడింది, వారిలో చండీ ప్రసాద్ భట్, రాధా భట్, సుందర్‌లాల్ బహుగుణ వంటి విశేషమైన కార్యకర్తలు ఉన్నారు. 1970లలో, ఈ కార్యకర్తలు చిప్కోను ప్రారంభించారు. ఉద్యమం, ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రం కోసం ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించిన తరువాతి తరం కార్యకర్తలకు శిక్షణ ఇస్తుంది. [28]

మూలాలు మార్చు

  1. ↑ "Sarala Behn remembered". The Tribune. 5 April 2012. Retrieved 29 May 2013.
  2. ↑ Katz, Eric (2000). Beneath the surface: critical essays in the philosophy of deep ecology. Massachusetts Institute of Technology. p. 251. ISBN 9780262611497.
  3. ↑ "SARALA BEHN". Archived from the original on 29 ఆగస్టు 2018. Retrieved 29 May 2013.
  4. ↑ "Sushri Sarala Devi" (PDF). Jamnalal Bajaj Foundation. Retrieved 7 June 2013.
  5. ↑ "Sarala Behn remembered". The Tribune. 5 April 2012. Retrieved 29 May 2013.
  6. ↑ Behn means sister in Hindi. It is usual to call women that way in India.
  7. ↑ Dash (August 2010). "Role of Women in India's Struggle For Freedom".
  8. ↑ Ganesh, Kamala (2005). Culture and the Making of Identity in Contemporary India. New Delhi: Sage Publications. p. 149. ISBN 9780761933076.
  9. ↑ "SARALA BEHN". Archived from the original on 29 ఆగస్టు 2018. Retrieved 29 May 2013.
  10. ↑ "A WOMAN OF COURAGE (ENGLISH VIII - STANDARD)". Government of Tamil Nadu. Retrieved 29 May 2013.
  11. ↑ Ganesh, Kamala (2005). Culture and the Making of Identity in Contemporary India. New Delhi: Sage Publications. p. 150. ISBN 9780761933076.
  12. ↑ "Nayee Taleem- A Method of Teaching Enunciated by Mahatma Gandhi". Retrieved 29 May 2013.
  13. ↑ Frank Sure Success in CBSE English Core (Reading, Writing and Literature). New Delhi: Franksons. 2008. p. PM-4. ISBN 9788184097528.
  14. ↑ "President Pranab Mukherjee presented 2015 Nari Shakti awards". Jagranjosh.com. 2016-03-09. Retrieved 2020-07-07.
  15. ↑ "SARALA BEHN". Archived from the original on 29 ఆగస్టు 2018. Retrieved 29 May 2013.
  16. ↑ "Sushri Sarala Devi" (PDF). Jamnalal Bajaj Foundation. Retrieved 7 June 2013.
  17. ↑ Shiva, Vandana (1989). Staying Alive: Women, Ecology and Development. New Delhi: Kali for Women. p. 71. ISBN 0862328233.
  18. ↑ Haberman, David (2006). River of love in an age of pollution: the Yamuna River of northern India. University of California Press. p. 69. ISBN 0520247892.
  19. ↑ "4 The chipko movement". United Nations University. Retrieved 29 May 2013.
  20. ↑ (November 2011). "NEWS FROM LAKSHMI ASHRAM".
  21. ↑ "1979 : Outstanding Contribution in Constructive Work". Jamnalal Bajaj Foundation. Retrieved 7 June 2013.
  22. ↑ Shukla, A K (2007). Women Chief Ministers in Contemporary India. New Delhi: A P H Publishers. p. 17. ISBN 978-8131301517.
  23. ↑ Shukla, Surinder K. "FORESTS FOR THE PEOPLE: HEGEMONY OF GOVERNANCE". FAO. Retrieved 29 May 2013.
  24. ↑ Sontheimer, Sally (1991). Women and the Environment: a Reader: Crisis and Development in the Third World. London: Earthscan Publications. p. 172. ISBN 1853831115.
  25. ↑ (November 2011). "NEWS FROM LAKSHMI ASHRAM".
  26. ↑ (November 2011). "NEWS FROM LAKSHMI ASHRAM".
  27. ↑ "The Sufi Scotsman". Outlook. 3 April 1996. Retrieved 29 May 2013.
  28. ↑ "In Hume's footsteps". Hindustan Times. 2 April 2012. Archived from the original on 6 April 2012. Retrieved 29 May 2013.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=సరళ_బెహన్&oldid=4165000" నుండి వెలికితీశారు