ఉత్తరాఖండ్ జానపద నృత్యాలు

హిమాలయాల ఒడిలో ఉన్న ఉత్తరాఖండ్ ఉత్కంఠభరితమైన ప్రకృతి దృశ్యాలకు మాత్రమే కాకుండా దాని ప్రభావవంతమైన సాంస్కృతిక వారసత్వానికి కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ సంస్కృతి యొక్క అత్యంత ఆకర్షణీయమైన అంశాలలో ఒకటి దాని జానపద నృత్యాలు. ఈ నృత్యాలు కేవలం రిథమిక్ కదలికలు కాదు, అవి ఉత్తరాఖండ్ ప్రజల గొప్ప సంప్రదాయాలు, చరిత్ర, భావోద్వేగాల వ్యక్తీకరణలు.ఉత్తరాఖండ్ లో విశేష ప్రజాధరణ వున్న జానపద నృత్యాలను ఇక్కడ వివరించడమైనది.

1.జోరా నృత్యం(jora Dance)

జోరా ఉత్తరాఖండ్‌లోని అత్యంత ప్రభావవంతమైన,ఆకర్షణీయమైన ఉత్సవ జానపదనృత్యాలలో ఒకటిగా నిలుస్తుంది. సాధారణంగా వృత్తాకారం/వలయకారంలో నర్తకులు గుమికూడి నృత్య ప్రదర్శన చేస్తారు.ఇది వివిధ పండుగలు, సందర్భాలలో ఈ నృత్య ప్రదర్శన తప్పని సరిగా వుంటుంది. నృత్య కారులు, సంప్రదాయ దుస్తులు ధరించి, జానపద సంగీతం యొక్క దరువులతో మనోహరంగా కదిలి,తమ నృత్య ప్రదర్శనతో ప్రెక్షకులను మంత్రముగ్దులను చేస్తారు.ఈ నృత్యం, సంఘంలో ఐక్యత, ఆనందం, ఐక్యతను సూచిస్తుంది. ఉత్తరాఖండ్‌లో ఝారైసా సమూహంలో ఈ నృత్యం చాలా ప్రజాదరణ పొందింది.కుమావోన్ ప్రాంతంలో ఈ నృత్యం పుట్టుకొచ్చింది. ఈ జానపద నృత్యం సాధారణంగావసంత కాలంలో ప్రదర్శించబడుతుంది.ఈ నృత్యాన్నిస్థానిక ప్రజలు గుండ్రంగా(వలయాకారం)తిరుగుతూ చేస్తారు.వసంత రుతువుతో పాటు, జోరా నృత్యం సాధారణంగా సాయంత్రం లేదా వివాహాలలో లేదా పట్టణంలోని గ్రామంలో నిర్వహించబడుతుంది.ఈ జానపద నృత్యాన్ని ప్రదర్శించడానికి అన్ని సంఘాలు, ఉన్నత, దిగువ కులాల వారు కలిసి వస్తారు. అన్ని జానపద నృత్యాలు, వేషధారణలు విమర్శనాత్మకంగా ప్రదర్శనలో ఉన్నాయి.మహిళలు, మహిళలు తమ అందమైన ఆకట్టుకునే ఉత్తమమైన దుస్తులు ధరిస్తారు. మహిళలు సంప్రదాయ అలంకారాలు, కంకణాలు, నెక్లెస్‌లు(కంఠాభరణాలు), పోగులు మొదలైనవి ధరిస్తారు.

2.చోలియా నృత్యం(choliya dance)

చోలియా నృత్యం

చోలియా అనేది ఉత్తరాఖండ్ ప్రజల పరాక్రమం, ధైర్యాన్ని ప్రతిబింబించే యుద్ధనృత్య రూపం. కర్ర ఆయుధాలు ధరించిన నృత్యకారులు శక్తివంతమైన, లయబద్ధమైన కదలికలతో నృత్యం చెస్తారు.ఈ ప్రదర్శన ధైర్యసాహసాలు, వీరత్వం యొక్క కథలను వివరిస్తుంది, తరచుగా చారిత్రక సంఘటనలు, పురాణ యుద్ధాలను కూడా ప్రతిబింబిస్తుంది. ఇది బలం, చురుకుదనం, కళాత్మకత యొక్క ఆకర్షణీయమైన మిశ్రమం.ఈ జానపద నృత్య రూపం వెయ్యి సంవత్సరాల నాటిది. ఇది ఒక నృత్య రూపం, ఇది ఖస్దేష్‌లోని ఖాసియా రాజ్యంలో దాని మూలాన్ని కలిగి ఉంది. 10వ శతాబ్దంలో పాలనలోకి వచ్చిన చంద్ రాజుల ఈ నృత్యాన్ని ఏకీకృతం చేశారు. నేపాల్‌లో, ఖాసా అనే పదం కాషత్రియాకు పర్యాయపదంగా ఉంది. పాత సంప్రదాయానికి అనుగుణంగా,రాజ్‌పుత్‌లు తమ వివాహ వేడుకల్లో ఈ నృత్య రూపకాన్ని మగ నృత్యకారుల నేతృత్వంలో ప్రదర్శిస్తారు, వారు వధువు ఇంటికి చేరుకునే వరకు నృత్యం చేస్తారు.నృత్యకారులు సాధారణంగా చంపావత్, అల్మోరా నుండి వస్తారు. నృత్యం వారి వృత్తి కానప్పటికీ, వారు ఈ సందర్భంగా శిక్షణ పొందుతారు . మొత్తం బృందంలో 22 మంది ఉంటారు , వారిలో ఎనిమిది మంది నృత్యకారులు, 14 మంది సంగీతకారులు. వారు జంటగా కత్తి, డాలుతో ఈ నృత్య రూపకాన్ని ప్రదర్శిస్తారు, టూరి, రాన్సింగ్ సాధారణ కుమాన్ వాయిద్యాలు. అద్భుతంగా శ్రావ్యంగాపాడుతూ , శరీర విన్యాసాలుచేస్తూ , గెంతుతూ నృత్యకారులు అనేక కత్తి-పోరాట విన్యాసాలను ప్రదర్శిస్తారు.

నృత్యకారులు పురాతన యుద్ధ రాజుల వస్త్రధారణ, కవచాలు, తళతళా మెరుస్తున్న కత్తులు ధరించి, నేపథ్యంగా సంగీతాన్ని వినిపించడం తో పాటు కనులకు కట్టినట్లు పరిపూర్ణమైన యుద్ద విన్యాసాన్ని ప్రదర్శిస్తారు .కళ్ళు, కనుబొమ్మలు, భుజాల ద్వారా భయం, ఆనందం, విస్మయం, ఆశ్చర్యం వంటి అనేక రకాల జంతువుల చిహ్నాలను కలిగి ఉన్న భారీ ఎర్రటి జెండాతో వాతావరణం అందంగా సెట్ చేయబడును.నృత్యకారులు ధరించే దుస్తులు ప్రధానంగా చురిదార్ పైజామా, ఒక క్రాస్ బెల్ట్, ఒక పొడవాటి చోళ, ఒక నడుము చుట్టూ ధరించడానికి ఒక బెల్ట్, కాళ్ళకు పట్టీలు, తలపాగా ఉంటాయి. వారు తమ ముఖాన్ని చందనం పేస్ట్, చందన్, వెర్మిలియన్ (ప్రధానంగా ఎరుపు రంగు)తో అలంకరిస్తారు. వారు చెవి రింగులు కూడా ధరిస్తారు; కాంస్య కవచం, నిజమైన కత్తి సమిష్టిని పూర్తి చేస్తాయి.కుమౌన్ అంతటా ప్రసిద్ధి చెందిన చోలియా నృత్యం యొక్క వివిధ రూపాలు ఉన్నాయి. బిసు నృత్య, శరణ్వ్, రణ్ నృత్య, శరంకర్, వీరాంగన, చోలియా బాజా, షౌక శైలి వాటిలో కొన్ని.

3.లాంగ్వీర్ నృత్యం(longvir dance)

లాంగ్వీర్ నృత్య అనేది పురాణ యోధుడు లాంగ్డాకు నివాళులర్పించే ఒక ఉత్తేజకరమైన నృత్యం. చురుకైన కదలికలు, విన్యాసాల ద్వారా నృత్యకారులు అద్భుతమైనశక్తి, చురుకుదనాన్ని ప్రదర్శిస్తారు. ఈ నృత్యం నృత్యకారుల శారీరక పరాక్రమం, నైపుణ్యానికి ప్రేక్షకులను విస్మయానికి గురి చేస్తుంది, ఇది నిజంగా అసాధారణమైన ప్రదర్శన.లాంగ్వీర్ నృత్యం ఉత్తరాఖండ్ యొక్క ప్రధాన నృత్య రూపాలలో ఒకటి. ఇది రాష్ట్రంలోని టెహ్రీ గర్వాల్ ప్రాంతంలో ప్రసిద్ధి చెందిన ఒక ప్రత్యేకమైన నృత్యం. ఇది పురుషులు మాత్రమే చేసే విన్యాస నృత్యం. లాంగ్వీర్ నృత్యంలో, ఒక పొడవాటి వెదురు స్తంభాన్ని ఒక ప్రదేశంలో అమర్చుతారు. నర్తకికుడు ఈస్తంభం పైకి ఎక్కి, పైభాగం లో తన నాభిపై సమతులం చేసుకుంటాడు. తర్వాత, సంగీత విద్వాంసుల బృందం స్తంభం కింద ధోల్, దమన వాయిస్తారు. అప్పుడు, నర్తకుడు నైపుణ్యంతో సమతులంగా వుంటూ, స్తంభం పైభాగంలో తిరుగుతూ,తన చేతులు, కాళ్లతో ఇతర విన్యాసాలను ప్రదర్శిస్తాడు.ఈ ఉత్సవంలో, సంగీత బృందం సంగీతాన్ని వాయిస్తుంది. నృత్యం, ధ్వని మిక్స్‌ని చూడటం అలరిస్తుంది. అదనంగా, దమన, ధోల్ ఉత్తరాఖండ్ నృత్య రూపంలో ముఖ్యమైన వాయిద్యాలు. ఈ నృత్యం నాటకాలు, సంగీతంతో సహా దేవతలను అలరించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ఈ నృత్యం యొక్క అత్యంత క్లిష్టమైన అంశాలలో బ్యాలెన్సింగ్ ఒకటి. అంతేకాదు, స్తంభం పైన ఉన్న వ్యక్తి తన కడుపుపై సమతుల్యత ను కాపాడుకుంటూ తిరుగుతూ చూడటం చాలా ఆనందంగా ఉంది.

4.బరదనటి(baradanati dance)

బరద నటి అనేది మతపరమైన పండుగలు, వేడుకల సమయంలో ప్రదర్శించబడే సాంప్రదాయ కుమావోని నృత్యం. నృత్యకారులు రంగురంగుల వేషధారణలను అలంకరిస్తారు, పురాణాలలోని వివిధ పాత్రలను సూచించే చెక్క ముసుగులు ధరిస్తారు. ఈనృత్యం పురాతన గ్రంధాల నుండి కథలను వివరిస్తుంది, వాటిని శక్తివంతమైన వ్యక్తీకరణలు, మనోహరమైన కదలికలతో కథకు జీవం పోస్తుంది నృత్యం, పండుగ సందర్భాలలో ఆకర్షణ, సాంస్కృతిక గంభీరతను జోడిస్తుంది.బరదా నాటి జానపద నృత్యం డెహ్రాడూన్లోని చక్రతా తహసిల్‌లోని జాన్సర్ భవార్ ప్రాంతంలో ప్రసిద్ధి చెందిన నృత్యం. ఈ రకమైన నృత్యంలో,అబ్బాయిలు, బాలికలు రంగురంగుల సాంప్రదాయ దుస్తులు ధరించి పాల్గొంటారు.

5.పాండవ నృత్యం(pandava dance)

పాండవ నృత్య అనేది పాండవ సోదరులపై దృష్టి సారించి ఇతిహాసమైన మహాభారతం నుండి కథ లను వివరించే ఒక ప్రత్యేకమైన, ఆకర్షణీయమైన నృత్య రూపం. నృత్యకారులు పాండవులను సూచించే విస్తృతమైన ముసుగులు ధరిస్తారు.ఇతిహాసంలోని గొప్ప సన్నివేశాలను రూపొంది స్తారు.ఇది ప్రేక్షకులను సమ్మోహనపరచే నాటకీయ ప్రదర్శన, దాని బిగువైన కథా నైపుణ్యంతో ప్రేక్షకులను ప్రదర్శన వీక్షణకు కట్టిపడేస్తుంది.పాండవ నృత్యం హిందూ పురాణాలలోని ఐదుగురు హీరోలు, మహాభారతంలోని పాండవ సోదరుల కథను మొదటి నుండి చివరి వరకు చెబుతుంది. ఈ పారవశ్య నృత్యం ద్వారా, వారి జీవితంలోని వివిధ దశలను చిత్రీకరించారు, డ్రమ్ బీట్‌లపై ప్రదర్శిస్తారు. ఇది ప్రతి సంవత్సరం నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి మధ్య 10 - 12 రోజుల నృత్య-నాటక వేడుక. ఐదుగురు పాండవుల శక్తులు రంగస్థల ప్రదర్శన సమయంలో కళాకారుల శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయని నమ్ముతారు.పాండవ నృత్య చివరి రోజున, గ్రామస్తులకు గొప్ప విందు ఏర్పాటు చేస్తారు.

6.చంచెరి నృత్యం(chamcheri dance)

చంచెరి నృత్యం

చంచెరి అనేది మహిళలు ప్రత్యేకంగా చేసే సంతోషకరమైన పంట నృత్యం. ఈ నృత్యం సమయంలో, మహిళలు ఉల్లాసమైన నృత్యాలు, జానపద పాటలు పాడుతూ సమృద్ధిగా పంటల ఋతువులో జరుపుకుంటారు.వృత్తాకార నృత్యం ఐక్యత, ఆనందాన్ని సూచిస్తుంది, ఇది వ్యవసాయ సంప్రదా యాలు, సమాజంలోని సన్నిహిత బంధాలను ప్రతిబింబిస్తుంది.చంచెరి అనేది ఒక సమూహ నృత్యం, ఇందులో మగ, ఆడ ఇద్దరూ నృత్యకారులు పాల్గొంటారు. ఒక వృత్తాన్ని ఏర్పరచడం ద్వారా నృత్యం చేస్తారు. వృత్తంలో ఒక సగం పురుషులు, మిగిలిన సగం మహిళలు కలిగి ఉంటారు. చేతులు లంకె చేయడం ద్వారా వలయం ఏర్పడుతుంది.ఒక హుడ్కియా (చిన్న డ్రమ్ వాయించె వాద్యకారుడు) తన సహాయకులతో కలిసి వలయం మధ్యలో కూర్చుని విచిత్రమైన వాయిద్యాలపై ప్రత్యామ్నాయంగా వాయిస్తూ ఉంటాడు. నృత్య దర్శకుడిగా కూడా వ్యవహరించే డ్రమ్మర్, ఇతర కళాకారులతో పాటలు పాడుతూ వారితో పాటు వెళ్తాడు. అవసరమైనప్పుడు డ్యాన్స్ చేస్తూ కూడా వారికి మార్గనిర్దేశం చేస్తాడు.నృత్యాన్ని ఏదైనా సాదా ప్రదేశంలో లేదా పరిస్థితిని బట్టి ఎప్పుడైనా ప్రదర్శించ వచ్చు. ప్రేక్షకులు నృత్యం, నృత్యం యొక్క లయను ఆస్వాదిస్తారు, క్రమమైన వ్యవధిలో ఆమోదం పొందుతారు.

7.ఛపేలి నృత్యం(chapeli dance)

ఛపేలి అనేది సాంప్రదాయ కుమావోని నృత్యం, ఇది ఆనందాన్ని ప్రసరింపజేస్తుంది, సాధారణంగా వివాహాలు, పండుగల సమయంలో ప్రదర్శించబడుతుంది. నృత్యకారులు తమ చేతులు చప్పట్లు కొట్టడం, సమకాలీకరించబడిన దశలను అమలు చేయడం ద్వారా లయబద్ధమైన మాదిరి నృత్య కదలికలు సృష్టిస్తారు.ఛపేలి అనేది సాంప్రదాయ కుమావోని నృత్యం, ఇది ఆనందాన్ని ప్రసరింపజేస్తుంది, సాధారణంగా వివాహాలు, పండుగల సమయంలో ప్రదర్శించబడుతుంది. నృత్యకారులు తమ చేతులు చప్పట్లు కొట్టడం, సమకాలీకరించబడిన దశలను అమలు చేయడం ద్వారా లయ బద్ధమైన నమూనాలను సృష్టిస్తారు.నృత్యకారుల ఈ అందమైన వ్యక్తీకరణ వలన,వీక్షకులు ప్రదర్శనకు మంత్రముగ్దులు అవుతారు.ఉత్తరాఖండ్, ఉత్తరప్రదేశ్ రెండు పంచుకునే జానపద నృత్యాలలో చపేలి నృత్యం ఒకటి. ఛపేలీ అనేది అతివేగంతో కూడిన స్టెప్పులతో చేసే నృత్యం. ఛపేలీ ఒక సంగీత శైలి కూడా. ఈ నృత్యంలో ఒక ఆసక్తికరమైన, ఆకర్షణీయమైన భాగం ఏమిటంటే ఇది నిజమైన ప్రేమికులు చేసే సంప్రదాయ నృత్యం.దీని వెనుక ఉన్న కారణం ఏమిటంటే, ప్రేమికులు తమ బంధాన్ని బలోపేతం చేయడానికి, వారి సంబంధాన్ని మెరుగు పరచుకోవడానికి నృత్యం సహాయపడుతుంది. ప్రేమికులను ప్రోత్సహించే మొదటి సాంస్కృతిక కార్యకలాపం ఇదే. రంగురంగుల దుస్తులు ధరించి, వాయిద్యాలతో ఈ నృత్యం చేసే ప్రేమికుల ప్రేమ ఎప్పటికీ విఫలం కాదని పురాణం చెబుతోంది.చప్పెలి నృత్యంలో, స్త్రీలు, పురుషులు ఇద్దరూ లింగ నిబంధనల ప్రకారం ప్రదర్శిస్తారు. స్త్రీ ఒక చేతిలో రుమాలుతో చేతి అద్దం, పురుషుడు తన ఎడమ భుజంపై హుడుక్కా ధరించి ఉంటాడు. మనిషి నృత్యం చేస్తూ ఈ వాయిద్యాన్ని వాయిస్తాడు. ఆ పురుషుడు తన సంగీతంతో తాను ఇష్టపడే స్త్రీని ఆకట్టుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాడని, స్త్రీ అతని కోసం (శ్రీంగార్ చేయడం) సిద్ధమవుతోందని కూడా విశ్లేషించవచ్చు. చపేలి నృత్యంలో ఉపయోగించే ప్రధాన వాయిద్యాలు మంజీరా, ఫ్లూట్, హుర్కా.నృత్యంలో కఠినమైన స్టెప్పులు ఉండవు. ప్రేమికుడు తన ప్రియతమ సౌందర్యాన్ని మెచ్చుకుంటూ ఆమె కోసం పాటలు పాడతాడు. ఆమె తన ప్రేమను వ్యక్తపరిచే మార్గాల కోసం అతను కొన్నిసార్లు ఆమెను ఎగతాళి చేస్తాడు. ఈ నృత్యం ప్రేక్షకుల హృద యాలకు స్వచ్ఛమైన ఆనందాన్ని కలిగిస్తుంది. జంటలు తమ ప్రేమను అందులో ఇతరులను చేర్చు కుంటూ జరుపుకుంటారు.

8.థాలి నృత్యం(Thali dance)

థాలి నృత్యం అనేది ఒక ఆకర్షణీయమైన నృత్యం, ఇక్కడ మహిళలు మనోహరంగా నృత్యం చేస్తూ వారి తలపై ఇత్తడి పళ్ళేలను (థాలి) నైపుణ్యంగా సంతులనం చేస్తారు. పళ్ళేలా శ్రావ్యమైన టంగ్ టింగ్ శబ్దం ప్రదర్శనకు ప్రత్యేకమైన సంగీత మూలకాన్ని జోడిస్తుంది, దృశ్య, శ్రవణ దృశ్యాన్ని సృష్టిస్తుంది.ఈనృత్యం దయ, సమతుల్యత, ఖచ్చితత్వాన్ని కలిగిఉండాలని ప్రబోధిస్తుంది.

9.రాసునృత్యం(rasu dance)

రాసు నృత్యం అనేది ఈ ప్రాంతంలోని ప్రియమైన దేవుడైన శ్రీకృష్ణునికి నివాళులర్పించే ఒక మతపరమైన నృత్యం. నృత్యకారులు శ్రీకృష్ణుడి జీవితంలోని ఘట్టాలను తిరిగి ప్రదర్శిస్తారు, ప్రదర్శనను భక్తి, ఆధ్యాత్మికతతో నింపుతారు.ఇది విశ్వాసం, సాంస్కృతిక గౌరవం యొక్క లోతైన అర్థవంతమైన వ్యక్తీకరణ.

10.జాగరు నృత్యం(jagar Dance)

జాగరు నృత్యాలు స్థానిక దేవతల ఆశీర్వాదాలను కోరేందుకు చేసే సాంప్రదాయ ఆచార నృత్యాలు. ఈ నృత్యాలు ఉత్తరాఖండ్‌లో అపారమైన సాంస్కృతిక, ఆధ్యాత్మిక ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉన్నాయి. ఆచారాలు, వేడుకలతో పాటుగా, జాగరు నృత్యాలు ఈ ప్రాంతం యొక్క మతపరమైన, సాంస్కృతిక యవనికలో ఒక ముఖ్యమైన భాగం. ప్రజలను వారి నమ్మకాలు, సంప్రదాయాలతో కలకలుపుకుంటారు.జాగర్ డ్యాన్స్ అనేది ఉత్తరాఖండ్‌లో కుమావోన్, గర్వాల్ ప్రాంతంలో ఉద్భవించిన ప్రసిద్ధ నృత్య రూపం. జాగర్ నృత్యం, ఆచారం స్థానిక తెగల మధ్య పూర్వీకుల ఆత్మలు ఎలా పూజించబడుతున్నాయో చూపిస్తుంది. ప్రతి గ్రామం, పట్టణం దాని స్వంత స్థానిక దేవతలు, దేవతలు ఉన్నాయి. జాగర్ అనేది కుమావోన్, గర్వాల్ ప్రాంతానికి చెందిన గిరిజనులు కొన్ని కేసుల కోసం న్యాయం కోసం స్థానిక దేవతలు, దేవతలను కోరే ఆచారం.జాగర్ అనే పదం సంస్కృత పదం నుండి వచ్చింది, దీని అర్థం 'మేలుకోవడం'. ఈ ఆచారం జరిగిన నేరానికి వ్యతిరేకంగా ప్రాయశ్చిత్తం చేయడంలో సహాయపడుతుంది, కుమాన్, గర్వాల్ ప్రాంతంలోని ప్రజలకు న్యాయం చేయడానికి దేవుళ్లను కోరుతుంది. ఎవరైనా అనారోగ్యం పాలైనప్పుడు కూడా, అనారోగ్యానికి నివారణను కనుగొనడానికి ప్రజలు జాగర్ నృత్యం, కర్మను నిర్వహిస్తారు.ఈ రకమైన నృత్య రూపం మహాభారతం, రామాయణం వంటి ప్రసిద్ధ పురాణ గ్రంథాలలో కూడా ప్రస్తావించబడిన పురాతన నృత్య రూపాలలో ఒకటి. ఈ పురాణ గ్రంధాలలో కూడా, ప్రతి గ్రామానికి దాని స్వంత దేవత గ్రామాన్ని, సరిహద్దులను, తెగ ప్రజలను కాపాడుతుందని ప్రస్తావించబడింది. స్థానిక తెగల ప్రకారం ఈ దేవతలను భూమ్యాల్ లేదా క్షేత్రపాల్ అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ రకమైన నృత్య రూపం, జాగర్ ఆచారం స్థానిక వారసత్వంగా పిలువబడుతుంది. అందువల్ల, సంస్కృతి ఇప్పుడు శతాబ్దాలుగా సంరక్షించబడింది, తరువాతి తరానికి అందించబడింది. అనేక గర్వాల్ ప్రాంతంలోని తెగలు, స్థానికులు న్యూ ఢిల్లీలో స్థిరపడ్డారు. జాగర్ నృత్యాన్ని న్యూ ఢిల్లీ నగరంలో కూడా చూడవచ్చు.

ఇవికూడా చదవండి

• మేఘాలయ జానపద నృత్యాలు
• జార్ఖండ్ జానపద నృత్యాలు
• చత్తీస్‌గఢ్ జానపద నృత్యాలు