హోండురాస్
హోండురాస్ అనేదిమధ్య అమెరికా లోని ఒక గణతంత్ర రాజ్యం. దీనిని పూర్వం బ్రిటీష్ హోండురాస్ (ఇప్పటి బెలీస్) నుండి భేదం సూచించటానికి స్పానిష్ హోండురాస్ అని పిలిచేవారు.[4] ఈ దేశానికి పశ్చిమంలో గౌతమాలా, నైరుతిలో ఎల్ సాల్వడోర్, ఆగ్నేయంలో నికరాగ్వా, దక్షిణాన గల్ఫ్ ఆఫ్ ఫోన్సెకా వద్ద పసిఫిక్ మహాసముద్రం, ఉత్తరాన కరీబియన్ సముద్రానికి అతిపెద్ద ప్రవేశ మార్గంగా గల్ఫ్ ఆఫ్ హోండురాస్లను సరిహద్దులుగా కలిగి ఉంది. అంచనాల ప్రకారం ఎనిమిది మిలియన్ల జనాభాతో 112,000చ.కిమీ స్థలపరిమాణం కలిగి ఉంది. దీని రాజధాని తెగుసిగల్ప.[5] దీని ఉత్తర భాగాలు పశ్చిమ కారిబియన్ ప్రాంత భాగంగా ఉన్నాయి.
República de Honduras (in Spanish) Republic of Honduras |
||||
---|---|---|---|---|
నినాదం "Libre, Soberana e Independiente" (Spanish) "Free, Sovereign and Independent" |
||||
జాతీయగీతం |
||||
రాజధాని అతి పెద్ద నగరం | Tegucigalpa 14°6′N 87°13′W / 14.100°N 87.217°W | |||
అధికార భాషలు | Spanish | |||
గుర్తింపు పొందిన ప్రాంతీయ భాషలు | Garifuna, English, Miskito,and other indigenous languages. | |||
జాతులు | 90% Mestizo mixture of white and american indian 7% Amerindian 2% Black 1% White |
|||
ప్రజానామము | Honduran | |||
ప్రభుత్వం | Constitutional republic | |||
- | President | Juan Orlando Hernández | ||
- | Vice President | Ricardo Álvarez | ||
- | President of the National Congress | Mauricio Oliva | ||
- | President of the Supreme Court | Jorge Rivera Avilés | ||
Independence | ||||
- | from Spain | 15 September 1820 | ||
- | from the Federal Republic of Central America | 31 May 1838 | ||
- | recognized by Spain | 17 November 1894 | ||
- | from the United States of Central America | 10 December 1898 | ||
జనాభా | ||||
- | August 2009 అంచనా | 7,810,848² ([[List of countries by population|93మూస:Rd]]) | ||
- | 2000 జన గణన | 6,975,204 | ||
జీడీపీ (PPP) | 2010 అంచనా | |||
- | మొత్తం | $17.493 billion[1] | ||
- | తలసరి | $2,150[1] | ||
జీడీపీ (nominal) | 2010 అంచనా | |||
- | మొత్తం | $5.268 billion[1] | ||
- | తలసరి | $1,122[1] | ||
జినీ? (1992–2007) | 55.3[2] (high) | |||
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2007) | 0.732[3] (medium) (112th) | |||
కరెన్సీ | Lempira (HNL ) |
|||
కాలాంశం | CST (UTC-6) | |||
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ | .hn | |||
కాలింగ్ కోడ్ | +504 | |||
1 | "Libre, soberana e independiente" is the official motto, by congressional order, and was put on the coat of arms. | |||
2 | Estimates explicitly take into account the effects of excess mortality due to AIDS; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected, as of July 2007. |
పేరు వెనుక చరిత్ర
మార్చు- హిగురస్ – ఇది జికారో చెట్ల నుండి వచ్చే (సొరకాయ వంటి) కాయలను సూచిస్తుంది, వీటిలో చాలా హోండురాస్ యొక్క ఉత్తర తీరంలోని నీటిలో తేలుతూ కనిపించాయి.
- హోండురాస్ –అనగా స్పానిష్లో "లోతులు". కొలంబస్ పారంపర్యంగా రాసిన దాని నుండి తెలుసుకొనబడినది సూచిస్తూ గ్రాసియాస్ అ డియాస్ క్యు హెమోస్ సాలిడో డే ఎసాస్ హోండురాస్ (ఆంగ్ల అనువాదం: "మనము ఆ లోతుల నుండి బయటపడ్డాం ధన్యవాదాలు దేవుడా"), ఈశాన్య తీరంలో ఉన్నప్పుడు తెలిపాడు.[6] అయిననూ, విల్లియం డేవిడ్సన్ సూచిస్తూ కొలంబస్ సముద్రయానంలో యొక్క ప్రాథమిక వ్రాతప్రతులలో ఈ రకమైన ఉదహరింపు లేదని, అది నిజానికి ఒక శతాబ్దం తరువాత చూడబడిందని తెలిపారు.[7][8]
డేవిడ్సన్ హోండురస్ మూలపదం ఫొన్డూరా అని భావించాడు. ఇది అస్టురియన్-లియెనెసే భాషలో పదానికి అర్థం ఓడలు నిలుపు స్థలంఅని తెలిపారు. దీనిని పదహారవ శతాబ్దం యొక్క రెండవ దశాబ్దంలో ఈ ప్రాంతంలో మొదటి మారుగా ఈపదం ట్రుజిల్లో అగాతం పేర్కొంటూ వాడబడినాయి. పదహారవ శతాబ్దం చివరలోనే హోండురాస్ అనే పదాన్ని మొత్తం ప్రాంతానికి కొరకు ఉపయోగించారు. 1580 ముందువరకు, దేశం తూర్పు భూభాగాన్ని హోండురస్ అని , పశ్చిమ భాగం హిగురాస్ అని పిలువబడింది.[8]
చరిత్ర
మార్చుపూరావస్తు శాస్త్రజ్ఞులు హోండురాస్కు బహుళ-ప్రాచీన పూర్వచరిత్ర ఉందని తెలియచెప్పారు. పశ్చిమ హోండురాస్లో గత చరిత్రతో సంబంధం ఉన్న ముఖ్య భాగం కోపన్ నగరం సమీప ంలో ఉన్న మాయన్, ఇది గౌతమాలా సరిహద్దు వద్ద ఉంది. ఆ ప్రాంతంలో గ్రాంథిక కాలానికి ముందు సమయంలో (150–900) మయాన్ నగరం వృద్ధి చెందింది. ఈ నగరం అనేక చెక్కిన శాసనాలు, శిలలను కలిగి ఉంది. ఈ ప్రాచీన సామ్రాజ్యం " కుక్పి " అనే పేరుతో తొమ్మిదవ శతాబ్దం వరకు, ఉంది.
మయాన్ నాగరికత తొమ్మిదవ శతాబ్ద సమయంలో జనసంఖ్యాపరంగా క్షీణించడం ఆరభం అయినప్పటికీ ప్రజలు కనీసం 1200 వరకు ఈ నగరం పరిసరాలలో నివసించారనేదానికి ఆధారాలు ఉన్నాయి.[9] స్పానిష్ వారు హోండురాస్ వచ్చేనాటికి, ఒకప్పటి కోపన్ రాజధాని అడవిగా మారింది. ఇక్కడ నివసిస్తున్న చోర్టి ప్రజలు చోల్టియన్ భాషను మాట్లాడే సహచరులను వదిలి పశ్చిమ భాగానికి వెళ్లిపోయారు. మాయాలు-లేక లెంకాలు పశ్చిమ హోండురాస్లో అధికంగా ఉన్నారు.[10]
స్పెయిన్
మార్చు1502లో క్రిస్టోఫర్ కొలంబస్ అతని నాల్గవ, ఆఖరి సముద్రయానంలో న్యూ వరల్డ్కు ప్రయాణం చేస్తున్నప్పుడు, హోండురాస్ సముద్రతీరంలోని బే ఐలాండ్స్ చేరాడు.[11] కొలంబస్ గుయ్మోరిటో లగూన్ ప్రాంతంలోని ట్రుజిలో పట్టణానికి చేరారు. స్పానిష్ కనుగొన్నతర్వాత, హోండురాస్ విస్తారమైన స్పెయిన్ సామ్రాజ్య భాగంగా కింగ్డమ్ ఆఫ్ గౌతమాలా లోని న్యూ వరల్డ్ లో ఉంది. ట్రుజిలో, గ్రాసియాలు పురాతన పట్టణాలుగా ఉన్నాయి. స్పానిష్ ఆ ప్రాంతాన్ని దాదాపుగా మూడు శతాబ్దాలు పరిపాలించింది.
స్పెయిన్ మిగిలిన సెంట్రల్ అమెరికా రాష్ట్రాలతో పాటు హోండురాస్కు 1821 సెప్టెంబరు 15న స్వాతంత్ర్యాన్ని మంజూరు చేసింది. తరువాత హొండూరాస్ 1822లో యునైటెడ్ సెంట్రల్ అమెరికన్ దేశాలు ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ అమెరికాలో చేరటానికి నిర్ణయించుకుంది. ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ అమెరికా 1838లో పతనమైపోయింది తరువాత దాని ఫలితంగా గణతంత్ర రాజ్యాలు స్వతంత్ర దేశాలు అయ్యాయి.
స్పానిష్లు హోండురాస్లో సెటిమెంట్ ఏర్పరుచుకోవడానికి వెండి త్రవ్వకాలు ప్రధాన కారణం అయ్యాయి.[12] అమెరికా-సొంతమైన న్యూ యార్క్, హోండురాస్ రొసారియో మైనింగ్ కంపెనీ అత్యధికంగా బంగారం, వెండిని ఉత్పత్తి చేసేది కానీ అది 1954లో సాన్ జువన్సిటోలో త్రవ్వకాలను నిలిపివేసింది.
20వ శతాబ్దం
మార్చుపర్ల్ హార్బర్ మీద దాడి తరువాత, హోండురాస్ 1941 డిసెంబరు 8న అలైడ్ నేషన్స్లో చేరింది. ఇరవై-ఐదు ఇతర ప్రభుత్వాలతో కలిసి, హోండురాస్ 1942 జనవరి 1న ఐక్యరాజ్యసమితి ప్రకటన మీద సంతంకం చేసింది.1969లో, హోండురాస్, ఎల్ సాల్వడోర్ పోరాటాన్ని ఫుట్బాల్ యుద్ధంగా పిలిస్తారు.[13] ఒస్వల్డో లోపేజ్ అరెలానో తరువాత ఈ రెండు దేశాల మధ్య సరిహద్దు ఉద్రిక్తతలు చోటుచేసుకున్నాయి, హోండురాస్ యొక్క మాజీ రాష్ట్రపతి ఒకరు ఆరోపిస్తూ ఆర్థిక వ్యవస్థ తిరోగమనమే అతిపెద్ద సంఖ్యలో ఎల్ సాల్వడోర్ వలసలకు కారణమని తెలిపారు. అప్పటినుంచి, ఈ రెండు దేశాల మధ్య సంబంధాలు పరుషతరమైనాయి, ప్రపంచ కప్ ఆరంభ స్థాయిలో మూడు-రౌండ్ల తొలగింపు ఆటలో ఎల్ సాల్వడోర్ హోండురాస్తో తలపడినప్పుడు తీవ్రతలు తగ్గాయి. ఉద్రిక్తతలు పెరిగి 1969 జూలై 14న సాల్వడోర్ సైనికులు హోండురాస్ మీద దాడిని ఆరంభించాయి. ఆర్గనైజేషన్ ఆఫ్ అమెరికన్ స్టేట్స్ యుద్ధాన్ని ఆపటానికి రాజీ ఒప్పందం చేసింది. అది 20 జూలై నాటి నుండి అమలులోకి వచ్చి సాల్వడోర్ సైనిక దళాలను ఆగస్టు ఆరంభంలో తొలగించింది.[13] ఈ విభేదానికి ఉన్న కారణాలలో సరిహద్దు వివాదం, చట్టవిరుద్ధంగా అనేక వేలమంది సాల్వడోర్ వాసులు హోండురస్లో నివసించటం ఉన్నాయి. వారమంతా జరిగిన ఫుట్-బాల్ యుద్ధంలో, అనేక సాల్వడోరన్ కుటుంబాలను, కార్మికులను వెళ్ళగొట్టారు. ఎల్ సాల్వడోర్ సరిహద్దు సమస్య పరిష్కరానికి కొంతకాలం యుద్ధ విరమణకు ఒప్పుకుంది, కానీ హోండురాస్ తరిమివేసిన శరణార్ధుల కొరకు నష్టపరిహార ఖర్చులను చెల్లించింది.[13]
హరికేన్ ఫిఫీ 18, 1974 సెప్టెంబరు 19న హోండురాస్ ఉత్తర తీరాన్ని చేరినసమయంలో హొండూరాస్కు తీవ్రనష్టాన్ని కలిగింది.మెల్గర్ కాస్ట్రో (1975–78), పాజ్ గార్సియా (1978–82) సంస్థలు హోండురాస్ ఇఫ్రాస్ట్రక్చర్, టెలీకమ్యూనికేషన్స్ వ్యవస్థ అధిక భాగాన్ని నిర్మించాయి.[14]
1979లో, ఈ దేశం తిరిగి ప్రజాపాలనలోకి మారింది.1980లో నూతన రాజ్యాంగం రూపొందించబడింది. 1981 నవంబరున జనరల్ ఎన్నికలు జరిగాయి. నూతన రాజ్యాంగాన్ని 1982లో ఆమోదించారు. రాబర్టో సుజో పి.ఎల్.హెచ్ ప్రభుత్వం అధికారం చేపట్టింది. రాబర్టో సుజో దేశంయెక్క ఆర్థిక మాంద్యాన్ని ఎదుర్కొనటామని ఆర్థిక, సాంఘిక అభివృద్ధి లక్ష్యంగా ప్రచారంచేసి ఎన్నికలను గెలిచారు. రాష్ట్రపతి రాబర్టో సుజో సమున్నతమైన సాంఘిక, ఆర్థిక అభివృద్ధి పథకాలను ఆరంభించారు, దీనికి " అమెరికా డెవెలెప్మెంట్ ఎయిడ్" సహాయం అందిందింది. హోండురాస్ ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద పీస్ కార్ప్స్ మిషన్కు, అనేక ప్రభుత్వేతర అంతర్జాతీయ స్వచ్ఛంద సంస్థలకు ఆతిథ్యం ఇస్తుంది.[14] 2014లో పీస్ కార్పొరేష స్వచ్ఛంద సంస్థ స్వచ్ఛంద సేవకులను తొలగించింది.
1980 ఆరంభంలో నికరాగ్వా ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడుతున్న కాంట్ర గొరిల్లాలకు మద్ధతుగా సంయుక్త రాష్ట్రాలు సైనికదళాలను హోండురాస్లో స్థిరంగా ఉంచింది. అలాగే హోండురాస్లో వాయుసేవలను, ఆధునిక ఓడరేవును అభివృద్ధి చేసింది. పొరుగు దేశాలలో జరిగిన రక్తసిక్తమైన అంతర్యుద్ధాల నుంచి ఇది తప్పించుకున్నప్పటికీ, హోండురాస్ సైనికదళం అనేక ముఖ్యమైన కిడ్నాపులు, బాంబుదాడులను ఎదుర్కొన్నది.[15] సిన్చోనెరోస్ పాపులర్ లిబరేషన్ మూవ్మెంట్ వంటి మార్క్సిట్-లెనినిస్ట్ సైనికులు ఇంకా సైనికులు కాని అనేక మందికి వ్యతిరేకంగా పూర్తిస్థాయిలో ప్రచారాన్ని చేసారు. ఈ ఉద్యమస్థాయి వ్యతిరేకతను అణిచివేసే కార్యక్రమంలో ప్రభుత్వమద్దతుతో అధికారులు సాగించిన న్యాయసంబంధమైన మరణాల యొక్క CIA-సహకార ప్రచారం ఉంది, ఇందులో ముఖ్యంగా బటాలియన్ 316 ఉంది.[16]
1998లో, హరికేన్ మిచ్ వల్ల పెద్ద ఎత్తున, విస్తారంగా జరిగిన నష్టాన్ని గురించి మాజీ హోండురాన్ రాష్ట్రపతి కార్లొస్ రాబర్టో ఫ్లోర్స్ తెలుపుతూ ఇది దేశంలోని యాభైఏళ్ళ పురోగతిని తిరగతిప్పిందని చెప్పారు. మిచ్ దాదాపు 70% పంటలను, వారధులు ఇంకా ద్వితీయ శ్రేణి రహదారులతో సహా రవాణా అవస్థాపనలో 70–80%ను నాశనం చేసింది. దేశమంతటా, 33,000 ఇళ్లు నాశనమైనాయి, 50,000 దెబ్బతిన్నాయి, 5,000 మంది ప్రజలు మరణించారు, 12,000 మంది గాయపడ్డారు – అంచనా ప్రకారం మొత్తం నష్ఠం $3 బిలియన్ల USD ఉంది.[17]
2008లో హోండురాన్ వరదలు తీవ్రతంగా వచ్చాయి, దాని ఫలితంగా దేశంయెక్క సగం రోడ్లు దెబ్బతిన్నాయి లేదా పూర్తిగా నాశనం అయ్యాయి.[18]
2009లో, రాష్ట్రపతి నుండి ప్రధాన చట్టసభకు అధికార బదిలీతో ఆకస్మిక విద్రోహం[19][20] తారస్థాయికి చేరింది.[21] ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఉన్న దేశాలు ఈ చర్యను ఖండించాయి, నూతన ప్రభుత్వాన్ని గుర్తించటాన్ని తిరస్కరించాయి.
రాజకీయాలు
మార్చుహోండురాస్లో ఐదు నమోదుకాబడిన రాజకీయ పార్టీలు ఉన్నాయి: నేషనల్ పార్టీ (పార్టిదో నాసియోనల్ డే హోండురాస్: PNH) ; లిబరల్ పార్టీ (పార్టిదో లిబరల్ డే హోండురాస్: PLH) ; సోషల్ డెమోక్రాట్స్ (పార్టిదో ఇన్నోవాసియన్ వై యునిడాడ్-సోషల్ డెమోక్రటా: PINU-SD), సోషల్ క్రిస్టియన్స్ (పార్టిదో డెమోక్రటా-క్రిస్టియానో డే హోండురాస్: DCH) ;, డెమోక్రటిక్ యూనిఫికేషన్ (పార్టిదో యూనిఫికేషన్ డెమోక్రటిసియా: UD). PNH, PLH దశాబ్దాల కొద్దీ దేశాన్ని పాలించారు. గత సంవత్సరాలలో, హోండురస్లో ఐదుగురు లిబరల్ రాష్ట్రపతులు ఉన్నారు: వారు రాబర్టో సువోజో కోర్డోవా, జోస్ అజ్కోన డెల్ హొయా, కార్లొస్ రాబర్టో రీనా, కార్లొస్ రాబర్టో ఫ్లోర్స్, మాన్యువెల్ జెలయా, ఇద్దరు నేషనలిస్టులు ఉన్నారు: వారు రాఫెల్ లెనార్డో కాల్లెజాస్ రొమేరో, రికార్డో మదురో. ఈ ఎన్నికలు పూర్తిగా వివాదస్పదాలతో నిండి ఉన్నాయి, ఇందులో అజ్కోనా పుట్టింది స్పెయిన్ లోనా కాదా, మదురో పనామాలో పుట్టింనందున అతను ఎన్నికలలో నిలబడగలడా లేదా అనే ప్రశ్నలు ఉన్నాయి.
1963లో, ప్రజాస్వామ్యంగా ఎన్నుకున్న రాష్ట్రపతి రామన్ విల్లెడా మొరలేస్కు వ్యతిరేకంగా సైనిక తిరుగుబాటు పెల్లుబికింది. ఈ సంఘటన సైనిక ప్రభుత్వాల యొక్క క్రమానికి నాంది పలికింది, వీరు అధికారాన్ని ఏ విధమైన అడ్డంకులు లేకుండా 1981వరకూ అధికారాన్ని కలిగి ఉన్నారు, సుజో కోర్డోవా (LPH) రాష్ట్రపతిగా ఎన్నిక కాబడినప్పుడు హోండురాస్ సైనిక అధికార పాలన నుండి మార్చబడింది.
1986లో, ఐదుగురు లిబరల్ సభ్యులు, నలుగురు నేషనలిస్ట్స్ సభ్యులు రాష్ట్రపతి పదవి కొరకు పోటీ చేశారు. ఏ ఒక్కరూ స్పష్టమైన ఆధిపత్యాన్ని పొందలేక పోవడంతో, అతి ప్రముఖంగా పిలవబడే "ఫార్ములా B"ను తయారుచేశారు, అజ్కోన డెల్ హొయో రాష్ట్రపతి అయ్యారు. 1990లో, కాల్లెజాస్ ఎన్నికలను "ల్లెగో ఎల్ మొమెంటో డెల్ కాంబియో" అనే నినాదంతో గెలిచారు (ఆంగ్లం: "మార్పు చేయవలసిన సమయం వచ్చింది"), ఇది ఎల్ సాల్వడోర్ యొక్క "ARENAs" రాజకీయ ప్రచారంతో సామీప్యం కలిగి ఉందని భారీగా విమర్శించారు.[ఆధారం చూపాలి] ఒకసారి కార్యాలయంలో, కాల్లెజాస్ రోమేరో పరపతి న్యాయవిరుద్ధమైన ఖ్యాతిని గడించింది, అనేక అపనిందలకు, ఆరోపణలకు అంశంగా అయ్యారు.[ఆధారం చూపాలి] ఫ్లోరెస్ ఫకుస్సే యొక్క శాసన సమయంలో హరికేన్ హిచ్ దేశాన్ని తాకింది, దశాబ్దాల యొక్క ఆర్థిక వృద్ధి వారంకన్నా తక్కువ సమయంలో నాశనమైనది.[ఆధారం చూపాలి]
ప్రభుత్వ మంత్రివర్గాలు బడ్జట్ ప్రతిబంధకాల వల్ల వారి శాసనాలను అమలు చేయటంలో తరచుగా అసమర్థులు అవుతారు.[ఆధారం చూపాలి] రొడాల్ఫో పాస్టర్ ఫాస్కెల్లేతో చేసిన ఒక ముఖాముఖిలో, క్రీడల, సాంస్కృతిక మంత్రి, ముగ్గురు 'సూపర్ మంత్రులలో' ఒకరు ప్రజా సేవలకు సంబంధించిన మంత్రిత్వశాఖలను సమానపరుచుటలో బాధ్యత కలిగి ఉన్నారని (భద్రత, ఆర్థిక స్థితి మిగిలిన రెండుగా ఉన్నాయి), చెప్పినదానిని హోండురాస్ దిస్ వీక్లో 2006 జూలై 31న ప్రచురించబడింది, ఇంకనూ దాని గురించి తెలుపుతూ శాఖ యొక్క 94% ధనాన్ని అవినీతి మీద, కేవలం 6% శాసనం క్రింద ఉన్న కార్యకలాపాలకు, సంస్థలకు మద్ధతు ఇవ్వడానికి ఉపయోగిస్తారు. ఆ మంత్రివర్గంలోని వేతనాలు అతిపెద్ద మొత్తంలో బడ్జట్ ఖర్చుగా గుర్తించబడింది.
రాష్ట్రపతి మదురో యొక్క పాలన టెలికమ్యూనికేషన్స్ రంగాన్ని "ప్రైవేటీకరణ" చేసింది, హాన్డురాన్ జనాభాకు ఈ సేవల యొక్క వేగవంతమైన విస్తరణను వృద్ధి చేయటానికి ఈ అడుగు తీసుకుంది. 2005 నవంబరు నాటికి, దాదాపు 10 ప్రైవేటు-రంగ టెలికమ్యూనికేషన్స్ సంస్థలు హాన్డురాన్ మార్కెట్లో ఉన్నాయి, ఇందులో రెండు మొబైల్ సంస్థలు కూడా ఉన్నాయి. 2007 మధ్యనాటికి, టెలి-కమ్యూనికేషన్స్ సమస్య అప్పుడు ఉన్న ప్రభుత్వాన్ని దెబ్బతీయటం కొనసాగించింది .[22] దేశం యొక్క ప్రధాన వార్తాపత్రికలలో లా ప్రెంస, ఎల్ హెరాల్డో, లా ట్రిబ్యూనా, డియారియో టీమ్పో ఉన్నాయి. అధికారిక వార్తాపత్రిక లా గసెటా.
రాష్ట్రపతి, సాధారణ ఎన్నికలు 2005 నవంబరు 27న జరిగాయి. లిబరల్ పార్టీ ఆఫ్ హోండురాస్ యొక్క మాన్యుల్ జెలయా (పార్టిడో లిబరల్ డే హోండురాస్: PLH) విజయం సాధించారు, నేషనల్ పార్టీ ఆఫ్ హోండురాస్ యొక్క పోర్ఫిరియో పేపే లోబో (పార్టిడో నాసియోనల్ డే హోండురాస్: PNH) రెండవ స్థానంలో నిలిచారు. PNH ఎన్నికల ఫలితాలను సవాలు చేసింది, లోబో సోసా 7 డిసెంబరు వరకు దీనికి ఒప్పుకోలేదు. డిసెంబరు అంతానికి, ప్రభుత్వం పూర్తి బాలట్ లెక్కింపును విడుదల చేసింది, దీనిలో అధికారిక విజయాన్ని జెలయాకు ఇవ్వబడింది. జెలయా హోండురాస్ యొక్క నూతన రాష్ట్రపతిగా 2006 జనవరి 27న పదవీస్వీకారం చేశారు.
జెలయా ఒక బద్ధుని-కాని జాతీయ సేకరణను హాన్డురాన్ ప్రజలను అడుగుతూ ఆలోచన లేకుండా జాతి విపత్తుకు దోహదం అయ్యారు: "మీరు ఒప్పుకుంటారా, నవంబర్ 2009 సాధారణ ఎన్నికలలో నాల్గవ బాలట్ జాతీయ రాజ్యాంగ అసెంబ్లీని కలిగి ఉంటుందా, అది నూతన రాజకీయ నియోజకవర్గాన్ని ఆమోదిస్తుందా?"[23] ఈ సాధ్యపడే అసెంబ్లీలో ప్రతిపాదించిన రాజ్యాంగ సవరణల కాలపరిమితుల మీద ఉండకపోవచ్చు లేదా ఉండవచ్చు– ఎందుకంటే మిలిటరీ, సుప్రీం కోర్ట్ నిర్ణయించటం సాధ్యపడవచ్చు–, ఇతరమైనవి సంబంధం లేనివి, చట్టపరమైన రాజ్యాంగ సవరణలుగా ఉండవచ్చు.[24]
2009 హోండురాన్ రాజకీయ విపత్తు
మార్చు2009 హోండురాన్ రాజ్యాంగ విపత్తు[25] ఎడతెరిపి లేకుండా కొనసాగుతున్న రాజ్యాంగ విపత్తు. రాష్ట్రపతి మాన్యుల్ జెలయా 28 జూన్ న ఒక "బంధనం-కాని ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ"ను రాబోయే నవంబరు ఎన్నికలలో నాల్గవ బాలట్ బాక్స్ కొరకు ప్రజల కోరిక మీద చేపట్టారు, ఇందులో నూతనంగా ఎంపిక కాబడిన రాష్ట్రపతి కాలపరిమితిలో రాజ్యాంగ అసెంబ్లీని హాన్డారన్ ప్రజలు ఏర్పరచుకోవాలని అనుకుంటున్నారా అని అడగబడింది.[26] సుప్రీం కోర్టు దిగువ స్థాయి కోర్టులో తీర్పును ఇస్తూ ముందుగా వచ్చిన సేకరణ కూడా ఇదే విషయం మీద ఆధారపడి రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా ఉందని దానిని నిషేధించింది. సుప్రీంకోర్టు అంతిమ ప్రజాసేకరణ మీద ఎట్లాంటి నిర్ణయాన్ని తీసుకోలేదు, బదులుగా జెలయా ఏ విధంగా నైనా ఏదైనా విషయం మీద ఎన్నిక చేయటానికి ప్రయత్నిస్తే, అది చట్టవిరుద్ధం అవుతుందని చట్టపరమైన దావాను చేసింది[ఆధారం చూపాలి].
జెలయా 2006లో ఆమోదం పొందిన లా ఆఫ్ సిటిజన్ పార్టిసిపేషన్ మీద అతని నిర్ణయాన్ని తీసుకొని ఆ సేకరణతో ముందుకు వెళ్ళటానికి నిశ్చయించుకున్నారు. జెలయా చట్టవిరుద్ధంగా మిలిటరీ కమాండ్ యొక్క ప్రధాన అధికారి జనరల్ రోమియో వాస్క్వజ్ వెలాస్క్వెజ్ని ఎన్నిక జరపలేదని తొలగించారు, కానీ సుప్రీం కోర్టు అతని స్థానాన్ని కలిగి ఉండాలని ఆదేశించింది. సుప్రీంకోర్టు తరువాత మిలిటరీని జెలయా చేసిన ప్రకటన కొరకు నిర్భంధించాలని ఆదేశించింది. సైనికదళం జెలయాను అతని ఇంటిలో 2009 జూన్ 28 తెల్లవారు జామున ఖైదు చేసింది, అదే రోజున నిర్ణయించిన ప్రకారం ఎన్నిక జరగవలసి ఉంది;[27]
జెలయాను సాన్ జోస్, కోస్టా రికాకు తీసుకువెళ్ళేముందు తెగుసిగల్పా[28] విమానకేంద్రంలో ఉంచారు.[29] జెలయా అనేక సందర్భాలలో దేశంలోకి పునఃప్రవేశించాలని ప్రయత్నించారు. రాజ్యాంగం ప్రకారం, ఏ హాన్డురాన్ పౌరుడినైనా బహిష్కృతి చేయడమనేది చట్టవిరుద్ధం.[30] హాన్డురాన్ కాంగ్రెస్ యొక్క మాజీ అధ్యక్షుడు, జెలయా పార్టీలోని సభ్యుడు అయిన రాబర్టో మిచెలెట్టీ నేషనల్ కాంగ్రెస్ చేత ఆదివారం 28 జూన్న [31] 2010 జనవరి 27కి ముగిసే కాలానికి రాష్ట్రపతిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు.[32]
ఆరంభంలో, ప్రపంచంలోని ఏ ఒక్క దేశమూ ఈ నూతన ప్రభుత్వాన్ని న్యాయమైనదిగా గుర్తించలేదు; UN సభ్యులందరూ జెలయా తొలగింపును ఆకస్మిక విద్రోహంగా ఖండించారు. కొంతమంది U.S. కాంగ్రెస్ రిపబ్లికన్ పార్టీ సభ్యులు నూతన ప్రభుత్వానికి మద్ధతును బహిరంగంగా ప్రకటించింది.[33][34] 2009 సెప్టెంబరు 21న, జెలయా తిగిరి హోండురాస్ వచ్చారు, బ్రజిలియన్ రాయబారి కార్యాలయంలో ప్రవేశించారు. జెలయా యొక్క మద్ధతుదారులు రాయబారి కార్యాలయం చుట్టూ నిరసనను వ్యక్తం చేయగా ప్రభుత్వం రాయబారి కార్యాలయానికి వెళ్ళే అవసరమయ్యే సేవలను భంగపరిచి, పరిస్థితులను నియంత్రణలో ఉంచడానికి కర్ఫ్యూని అమలుచేసింది.
ఆ తరువాత రోజు, డిక్రీ PCM-M-016-2009లో, ఐదు రాజ్యాంగ హక్కులను తొలగించింది: వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ (ఆర్టికల్ 69), భావవ్యక్తీకరణ స్వేచ్ఛ (ఆర్టికల్ 72), ఉద్యమ స్వేచ్ఛ (ఆర్టికల్ 81), హబియస్ కార్పస్ (ఆర్టికల్ 84), సంబంధ స్వేచ్ఛ, అసెంబ్లీ ఉన్నాయి.[35][36] ఇది ఒక లెఫ్టిస్ట్ రేడియోను, టెలివిజన్ను మూసివేయించింది.[37] మానవహక్కులను నిషేధించే డిక్రీని అధికారికంగా 2009 అక్టోబరు 19న లా గసేటాలో రద్దుచేశారు.[38]
శాఖలు, పురపాలకసంఘాలు
మార్చుహోండురాస్ 18 శాఖలుగా విభజించబడింది. రాజధాని నగరం తెగుసిగల్ప, (ఫ్రాన్సిస్కో మొరజాన్) జిల్లా కేంద్ర విభాగంగా ఉంది.
- అట్లాంటిడా
- చోలుటెకా
- కలోన్
- కామయగువా
- కోపన్
- కోర్టెస్
- ఎల్ పరైసో
- ఫ్రాన్సిస్కో మొరజాన్
- గ్రాసియాస్ డియోస్
- ఇంటిబుకా
- ఇస్లాస్ డే లా బహియా
- లా పాజ్
- లెంపిరా
- ఒకటేపెక్
- ఒలాంచో
- సాంటా బార్బరా
- వల్లే
- యోరో
భూగోళశాస్త్రం
మార్చుహోండురాస్ ఉత్తర తీరంలో కారిబియన్ సముద్రం, గల్ఫ్ ఆఫ్ ఫొనెస్కా వెంట దక్షిణాన పసిఫిక్ మహాసముద్రం ఉంది. నిమ్నభూములలో ఉష్ణమండలం నుండి పర్వతాలలో సమశీతోష్ణ, శీతోష్ణస్థితిగా ఉంటంది. మధ్య, దక్షిణ ప్రాంతాలు ఉత్తర తీరం కన్నా ఎక్కువ వేడిని, తక్కువ అర్ద్రతను కలిగి ఉంటాయి.
హోండురాస్ ప్రాంతంలో ప్రధానంగా పర్వతాలను కలిగి ఉంటుంది, కానీ తీరాల వెంట ఇరుకైన మైదానాలను కలిగి ఉంది, ఈశాన్యంలో అభివృద్ధి చెందని నిమ్నభూములలో " లా మస్కిటియా " అరణ్యం ఉంది, వాయవ్యాన అధిక జనాభా ఉన్న నిమ్నభూమి సులా లోయ ఉంది.లా మాస్కిటియాలో ప్రవహిస్తున్న కోకో నదీతీరంలో యునెస్కో ప్రపంచ-చారిత్రాత్మక స్థలం " రియో ప్లాటనో బయోస్ఫియర్ రిజర్వ్ " ఉంది. కోకోనది నికారగ్వా నుండి ఈ దేశాన్ని వేరు చేస్తుంది.
హొండూరాస్కు ఉత్తరదిశలో ఉన్న ఇస్లాస్ డే లా బహియా, స్వాన్ ద్వీపాలు హోండురాస్ భాగంగా ఉన్నాయి. మిస్టెరియోసా ఆనకట్ట, రోసారియో ఆనకట్ట ఉత్తర స్వాన్ ద్వీపాల నుంచి 130 నుండి 150 కీమీ (80–93 మై) దూరంలో ఉన్నాయి, ఇది హోండురాస్ యొక్క ఇ.ఇ.జెడ్ క్రింద వస్తుంది.
సహజ వనరులలో చెట్లు, బంగారం, వెండి, రాగి, సీసం, జింకు, ఇనుము ధాతువు, వైట్మెటల్, బొగ్గు, చేపలు, రొయ్యలు, జలవిద్యుచ్ఛక్తి ఉన్నాయి.
పర్యావరణం
మార్చుఈ ప్రాంతాన్ని జీవవైవిధ్యమైన ఉత్తమ ప్రదేశంగా భావించబడుతుంది ఎందుకంటే ఇక్కడ అనేక రకాల మొక్కలు, జంతు జాతులను కనుగొనవచ్చు. ఈ ప్రాంతంలోని ఇతర దేశాలలో లానే, హాన్డోరస్లో విస్తారమైన జీవసంబంధ వనరులు ఉన్నాయి. ఈ దేశంలో 6,000 జాతులకు పైగా నాళికా మొక్కలు ఉన్నాయి, వాటిలో 630 (ఇప్పటివరకూ వర్ణించిన దాని ప్రకారం) పెద్దపూలు గల మందు చెట్లు (ఆర్కిడ్లు) ఉన్నాయి; దాదాపు 250 నేలపై ప్రాకు జంతువులు, ఉభయచరాలు, 700కు పైగా పక్షి జాతులు, 110కి పైగా పాలిచ్చు జంతువులు ఉన్నాయి, వీటిలో సగం గబ్బిలాలు ఉన్నాయి.[39]
లా మోస్కిటియా యొక్క ఈశాన్య ప్రాంతంలో రియో ప్లాటినో బయోస్ఫియర్ రిజర్వు ఉంది, ఈ వర్షాధార నిమ్నభూమి గొప్ప జీవ వైవిధ్యానికి ఇల్లు వంటిది. ఈ రిజర్వును 1982లోని యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల జాబితాలో జతచేయబడింది.
హోండురస్లో వర్షాధార అడవులు, మేఘాధార అడవులు (ఇవి సముద్ర మట్టం నుండి మూడువేల మీటర్ల ఎత్తుకు ఎదగగలవు), మాన్గ్రూవ్లు, సవన్నాలు, దేవదారు ఇంకా సిందూర వృక్ష పర్వత శ్రేణులతో ఉన్నాయి, మెసోమెరికన్ బారియర్ రీఫ్ సిస్టం ఉంది. బే ఐలాండ్లలో, బాటిల్నోస్ డాల్ఫిన్లు, మంటా రేస్, పారట్ ఫిష్, బ్లూ టాంగ్, వేల్ షార్క్ యొక్క సేకరణలు ఉన్నాయి.
ఆర్థికవ్యవస్థ
మార్చుఆర్థికవ్యవస్థ మందగమనంలో వృద్ధిని సాధించింది, కానీ సంపద పంపిణీ అతితక్కువ వేతనాలతో ప్రతిముఖీకరణ కాబడి ఉంది. సగటు ఆర్థిక వృద్ధి గత ఐదు సంవత్సరాలుగా సంవత్సరానికి 7% ఉంది, ఇది లాటిన్ అమెరికాలో అత్యంత లాభదాయకమైన వృద్ధులలో ఒకటిగా ఉంది, కానీ జనాభాలో 50% సుమారు 3.7 మిలియన్ల మంది ఇంకనూ దారిద్రపు రేఖ దిగువునే ఉన్నారు.[40] ప్రపంచ బ్యాంకు ప్రకారం, హోండురాస్ హైతి, నికరాగ్వా తరువాత పశ్చిమ అర్థగోళంలో మూడవ పేద దేశం. అంచనా ప్రకారం 1.2 మిలియన్ల ప్రజలకు పైగా నిరుద్యోగులుగా ఉన్నారు, దీనితో నిరుద్యోగపు రేటు 27.9% ఉంది.
హోండురాస్ ప్రపంచ బ్యాంకు చేత భారీగా ఋణగ్రస్తత ఉన్న పేద దేశాలలో ఒకటిగా ప్రకటించింది, అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి దీనిని 2005లో ఋణ మాఫీకి అర్హురాలిగా చేసింది.
ఎలక్ట్రిసిటీ సేవలు (ENEE), ల్యాండ్-లైన్ టెలిఫోన్ సేవలు (HONDUTEL) h-flo లు ప్రభుత్వ ఏజన్సీలచే నిర్వహించబడుతున్నాయి, తీవ్ర ఆర్థిక సమస్యలు ఉండటంవలన WENEE భారీ ఆర్థిక సహాయాలను పొందుతోంది. అయినప్పటికీ HONDUTEL గుత్తాధిపత్యాన్ని కలిగిలేదు, టెలికమ్యూనికేషన్ రంగం ప్రైవేటు-రంగ సంస్థలను 2005 డిసెంబరు 25న ఆరంభించింది; CAFTA యొక్క ఆరంభాన్ని ఆమోదించే పూర్వం ఇది చేయవలసి ఉంది. పెట్రోల్ మీద ధరలను నియంత్రించారు, నిత్యావసర వస్తువుల కొరకు ఇతర తాత్కాలిక ధర నియంత్రణలను స్వల్పకాలాల కొరకు చట్టసభచే తరచుగా ఆమోదించబడినాయి.
బంగారం, వెండి, సీసం, జింకులను విదేశీ సంస్థల గనుల యజమానులచే ఉత్పత్తి చేయబడతాయి.[41]
U.S. డాలర్కు విరుద్ధంగా అనేక సంవత్సరాలు లెంపిరా తిరోగమించి ఒక డాలర్కు 19 లెంపిరాలుగా నిలకడగా ఉంది. 2008 జూన్లో సంయుక్త రాష్ట్రాల డాలర్లు, హాన్డురాన్ లెంపిరాల మధ్య మారక రేటు 1 నుండి 18.85 ఉంది.
2005లో హోండురాస్ CAFTA మీద సంతకం చేసింది (సంయుక్త రాష్ట్రాలతో స్వేచ్ఛావ్యాపార ఒప్పందం). 2005 డిసెంబరులో, హోండురాస్ యొక్క ప్రధాన ఓడరేవు ప్యుర్టో కోర్టెస్ను U.S. కంటైనర్ సెక్యూరిటీ ఇనీషియేటిన్లో జతచేశారు.[42]
2006 డిసెంబరు 7న, U.S. డిపార్ట్మెంట్స్ ఆఫ్ హోంల్యాండ్ సెక్యూరిటీ (DHS), ఎనర్జీ (DOE) సెక్యూర్ ఫ్రైట్ ఇనీషియేటివ్ యొక్క మొదటి దశలను ప్రకటించింది, విదేశాలకు తీసుకువెళ్ళే న్యూక్లియర్, రేడియోలాజికల్ వస్తువుల కంటైనర్లను పరీక్షించే U.S. సమాఖ్య ప్రభుత్వ సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించడం ద్వారా ప్రస్తుతం ఉన్న ఓడరేవు భద్రత మీద అపూర్వమైన ప్రయత్నాన్ని నెలకొల్పడం, దేశంలోపలికి రాబడుతున్న కంటైనర్ల యొక్క ఆపదను సరిగ్గా అంచనా వేయడానికి చేయబడింది సెక్యూర్ ఫ్రైట్ యొక్క మొదటి దశ ప్రస్తుతం ఉన్న సాంకేతికత, ఆరు విదేశీ ఓడరేవులకు నిర్దారించిన న్యూక్లియర్ పరిశోధన ఉపకరణాల యొక్క కలయికతో సమాయుత్తపరచబడి ఉంటుంది: పాకిస్తాన్ లోని కాసిం ఓడరేవు; హోండురాస్లోని పుయెర్టో కార్టెస్; బ్రిటన్ లోని సౌత్ అంప్టన్; ఒమన్ లోని సలాలః; సింగపూర్ ఓడరేవు;, కొరియాలోని బుసన్ ఓడరేవు వద్దనున్న గమ్మాన్ టెర్మినల్. 2007 ఆరంభం నాటినుండి, ఈ ఓడరేవుల నుండి వెళ్ళే కంటైనర్లు రేడియేషన్, సమాచారాన్ని ఇచ్చే విపత్కర అంశాల కొరకు సంయుక్త రాష్ట్రాలకు వెళ్ళేముందు పరీక్షించబడుతున్నాయి.[43]
జనాభా గణాంకాలు
మార్చుCIA వరల్డ్ ఫాక్ట్ బుక్ ప్రకారం, హోండురాస్లో జనాభా 7.48 మిలియన్ల ఉంది; 90% జనాభా మేస్టిజో, 7% అమెరిన్డియన్, 2% నల్లజాతివారు, 1% శ్వేతజాతీయులు ఉన్నారు.[44]
హోండురాన్ జనాభాలో తొంభైశాతం మెస్టిజోలు[45] (అమెరిన్డియన్లు, ఐరోపా పూర్వీకుల మిశ్రమం). హోండురాన్ జనాభాలో దాదాపు 7% మంది గుర్తింపుపొందిన ఏడు దేశీయ సంఘాలలో ఒక దానిలో సభ్యులుగా ఉన్నారు. కాన్ఫెడెరేషన్ ఆఫ్ ఆటోచ్థోనస్ పీపుల్స్ ఆఫ్ హోండురాస్ (CONPAH), హోండురాస్ ప్రభుత్వం ఏడు వేర్వేరు దేశీయ గ్రూపులను లెక్కించింది:
- చోర్టి, ఈ మాయన్ సమూహం గుటేమాలా సరిహద్దుతో వాయవ్యాన నివసిస్తున్నారు;
- గరిఫునా వారు అరవాకన్ భాష మాట్లాడతారు. వారు హోండురాస్ యొక్క కారిబియన్ తీరమంతటా, బే ఐలాండ్స్ లో నివసిస్తారు.
- పెచ్ లేదా పాయ భారతీయులు ఒలాంచో శాఖలోని చిన్న ప్రాంతంలో నివసిస్తున్నారు;
- తోలుపాన్, (జికాక్, "క్జికాక్", లేదా టోల్ అని కూడా పిలవబడతారు), యోరో ప్రాంతంలో, మోంటానా డే లా ఫ్లోర్ ఇంకా యోరో యొక్క ప్రాంత భాగాలలో నివసిస్తారు;
- లెంకా భారతీయులు వాళ్ళే, చోలుటెకా ప్రాంతాలలో నివసిస్తారు;
- మిస్కిటో భారతీయులు నికారాగ్వా సరిహద్దుతో ఈశాన్యాన నివసిస్తారు.
సమ్మేళనం, దేశీయ ప్రజల యొక్క ప్రతి ప్రత్యేక గ్రూపు మీద 1980ల నాటినుండి ఆది మానవుల యొక్క ఉన్నత జీవితానికి కృషి చేయబడింది. అయినప్పటికీ మార్పు అనేది సులభతరంకాదు, ఎందుకంటే ప్రజలు ఇంకనూ వివక్షత, దౌర్జన్యాన్ని ఎదుర్కుంటున్నారు[ఆధారం చూపాలి].
దాదాపు 2% హోండురాస్ జనాభా నల్లజాతీయులు, [45] లేదా ఆఫ్రో-హాన్డోరాన్లు, వారు ప్రధానంగా దేశం యొక్క కారిబియన్ తీరప్రాంతంలో నివసిస్తున్నారు. అధికమంది బానిసల యొక్క సంతతి, పశ్చిమ భారతదేశ ద్వీపాల నుండి హోండురస్కు ఒడంబడికతో తీసుకురాబడిన పనివారు ఉన్నారు. ఇంకొక అతిపెద్ద గ్రూపు (ఈనాటికి 150,000 మంది ఉన్నారు) గరిఫునాలో ఆఫ్రో-కారిబ్ యొక్క సంతతివారు ఉన్నారు, వీరు సెయింట్ విన్సెంట్ ద్వీపం మీద బ్రిటీష్ ఆధిపత్యానికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు, బలవంతంగా వీరు పద్దెనిమిదవ శతాబ్దంలో బెలిజే, హోండురాస్ కదిలి వెళ్ళారు. గరిఫునాలు హాన్డోరన్ ఉనికిని లౌవావాగు వంటి రంగస్థల ప్రదర్శనల ద్వారా ప్రదర్శిస్తారు[ఆధారం చూపాలి].
హోండురాస్ ఒక ముఖ్యమైన పాలస్తీనియా సంఘాన్ని కలిగి ఉంది (వీరిలో చాలా వరకు క్రిస్టియన్ అరబ్లు ఉన్నారు).[46] పాలస్తీనియన్లు ఈ దేశానికి 19వ శతాబ్దం చివరలో, 20వ శతాబ్దం ఆఖరులో వచ్చారు, వీరంతటవీరే సాన్ పెడ్రో సులా నగరంలో స్థిరపడినారు. పాలస్తీనియన్ల సంఘం హోండురాస్ లో చక్కగా కలిసి పోయింది, ఇది వ్యాపారం, వాణిజ్యం, బ్యాంకింగ్, పరిశ్రమలు, రాజకీయాలలో ప్రముఖంగా ఉంది. ఇక్కడ ఇంకనూ తూర్పు ఆసియా సమాజం కూడా ఉంది, ఇందులో ముఖ్యంగా చైనా సంతతివారు, తగ్గుప్రమాణంలో జపనీయులు ఉన్నారు. కొరియన్లు, ర్యుక్యువన్లు, వియత్నమీయులు తక్కువ ప్రమాణంలో ఉన్నారు, ఎందుకంటే వీరంతా 1980లు, 1990లలో ఒప్పంద కార్మికులుగా హోండురాస్ తరలి వచ్చారు. అంచనాప్రకారం ఇక్కడ దాదాపు 1000 సుమోస్ (లేదా మయాంగ్నాస్) హోండురస్లో నివసిస్తున్నారు, వీరిలో చాలా వరకు కారిబియన్ తీరంలో నివసిస్తారు[ఆధారం చూపాలి].
1975 నాటినుండి, హోండురాస్ నుండి వలసలు పుంజుకున్నాయి, ఎందుకంటే ఉద్యోగ-అన్వేషకులు, రాజకీయ కాందీశీకులు మంచి జీవితాన్ని వేరొక చోట కోరటం ఆరంభించారు. అయిననూ అనేక మంది హాన్డోరాన్లు బంధువులను నికారాగువా, స్పెయిన్, మెక్సికో, ఎల్ సాల్వడోర్, కెనడాలలో కలిగి ఉన్నారు, విదేశాలలో నివసిస్తున్న హోండురాన్లు ఎక్కువగా సంయుక్త రాష్ట్రాలలో నివసిస్తున్నారు[ఆధారం చూపాలి].
మతం
మార్చుహోండురాన్లు అధికంగా నామమాత్రంగా రోమన్ కాథలిక్కులుగా ఉన్నప్పటికీ, ఒక నివేదిక ప్రకారం రోమన్ కాథలిక్ చర్చిలలో సభ్యత్వం తగ్గిపోయి ప్రొటెస్టంట్ చర్చిలలో సభ్యత్వం పెరిగిపోయింది. ఇంటర్నేషనల్ రెలిజియస్ ఫ్రీడం రిపోర్ట్, 2008, సూచిస్తూ CID గాల్అప్ లెక్కింపులో 47% జనాభా వారిని వారు కాథలిక్లుగా, 36% మంది సువార్త ప్రొటెస్టంట్లుగా, 17% మంది ఏ సమాధానం ఇవ్వలేదు, వారిని "ఇతరుల" కోవకు చెందినవారుగా భావించారు. సంప్రదాయ కాథలిక్ చర్చి లెక్కింపులు చేసి 81% మంది (దేశ వ్యాప్తంగా 185 మతగురువు సంబంధిత ప్రాంతాలు ఉన్నాయి) కాథలిక్కులుగా అంచనావేయబడింది, ఇక్కడ చర్చి గురువు ప్రతి సంవత్సరం అతని క్రింద ఉన్న ప్రాంతంలోని క్రైస్తవ సంబంధ విషయాలను వ్రాయవలసి ఉంటుంది.[47][48]
సి.ఐ.ఎ. ఫాక్ట్ బుక్ లో 97% మంది కాథలిక్కులు, 3% మంది ప్రొటెస్టంట్లు ఉన్నారు.[49] ప్రతిచోటా ఉన్న సంఖ్యాశాస్త్ర వ్యత్యాసాల గురించి వ్యాఖ్యానిస్తూ, ప్యూ ఫోరం యొక్క జాన్ గ్రీన్ మతం, ప్రజా జీవితం గురించి సూచిస్తూ: "ఇది అది కానే కాదు ... సంఖ్యలు [వేరొకరి] అంకెల కన్నా ఖచ్చితంగా ఉన్నాయి ... కానీ ఎవరైనా గ్రూపును ఏ విధంగా ఊహించగలరు.[50] తరచుగా ప్రజలు వారి "ఇంటి" చర్చిని వదలకుండా వేరే చర్చికి వెళతారు. ఉదాహరణకి USలో సువార్త అతిపెద్ద చర్చిలకు హాజరయ్యే అనేక మంది, ఒక చర్చి కన్నా అధికంగా హాజరు అవుతారు.[51] ఈ బదిలీ, స్థితి బ్రజిల్లో చాలా సాధారణం, ఇక్కడ ఐదింటిలో రెండొంతుల మంది సువార్త సభలలో పెంచబడతారు, కానీ వారు ఇప్పుడు సువార్తలకు వెళ్ళకుండా కాథలిక్కులుగా మారవచ్చు, అనేక చర్చిలకు వెళ్ళవచ్చు, కానీ తరచుగా కాథలిక్కుగానే మిగిలి ఉంటారు.[52]
అనేక మంది ఎన్నికల విశ్లేషకుల సూచనప్రకారం అనేక సంవత్సరాల నుండి తీసుకున్న వార్షిక ఎన్నిక మతసంబంధ గణాంకాలను అందించటంలో ఉత్తమమైన పద్ధతిని, ఏ ఒక్క దేశంలో నైనా ఉన్న వ్యత్యాసాలను అందిస్తుందని తెలిపారు. ఇంకనూ, హోండురస్లో ఆంగ్లికాన్, ప్రెస్బిటేరియన్, మెథడిస్ట్, సెవెంత్-డే అడ్వెంటిస్ట, లుతెరాన్, పెంతెకోస్తల్ చర్చిలు ఉన్నాయి, ఒక సమాచార ఆధారం ప్రకారం మొత్తంగా సువార్త సంబంధ ప్రొటెస్టంట్ చర్చిలు 36% జనాభాను కలిగి ఉందని తెలిపింది. ప్రొటెస్టంట్ పాఠశాలలు ఉన్నాయి. కాథలిక్ చర్తి మాత్రమే ఇప్పటికీ గుర్తింపు పొందిన "చర్చి"గా ఉంది, ఇది నిర్వహిస్తున్న అనేక పాఠశాలలు, ఆస్పత్రులు, మతసంబంధ సంస్థలలో కూడా వృద్ధి చెందుతోంది (ఇందులో దాని యొక్క సొంత వైద్య పాఠశాల ఉంది). దాని ప్రధాన గురువు, [[ఆస్కార్ ఆండ్రెస్ రోడ్రిజ్ మారడియగా, ప్రభుత్వం, ఇతర చర్చిలలో ఇంకనూ అతని సొంత చర్చిలో ప్రజాదరణను పొందారు. బౌద్ధమతం, యూదమతం, ఇస్లాం మతం, బహాయ్, రాస్టఫారి, దేశీయ రకాలను, మతాలను అవలంబించేవారు ఉన్నారు.[53]
ఆరోగ్యం
మార్చుఒక మహిళలో సంతానోత్పత్తి రేటు దాదాపుగా 3.7 ఉంది.[54] పుట్టినవారిలో ఐదేళ్ళలోపు చనిపోయేవారి రేటు 1,000కి 40 ఉంది.[54] 2004లో ఆరోగ్యం మీద ఒక మనిషికి ఖర్చు US$ (PPP) 197 ఉంది.[54] 100,000 మందికి 57 వైద్యులు ఉన్నారు.[54]
సంస్కృతి
మార్చుహోండురాన్ యొక్క అత్యంత ప్రముఖ చిత్రకారుడు జోస్ ఆంటానియో వెలాస్క్వెజ్. ఇతర ముఖ్యమైన చిత్రకారులలో కార్లొస్ గారే, రోక్ జెలయా ఉన్నారు. హోండురాస్ యొక్క అత్యంత ప్రముఖ రచయితలలో ఫ్రోయ్లాన్ టుర్సియోస్, రామన్ అమయ అమడోర్ ఉన్నారు. ఇతర రచయితలలో మార్కో ఆంటోనియో రోసా, రాబర్టో సోసా, లుసిలా గమేరో డే మెడినా, ఎడుర్డో బహ్ర్, అమంద కాస్ట్రో, జేవియర్ అబ్రిల్ ఎస్పినోజా, టియోఫిలో ట్రెజో, రాబర్టో క్వెసాడో ఉన్నారు. హోండురాస్ యొక్క ముఖ్య సంగీతకారులలో రాఫెల్ కొయెల్లో రామోస్, లిడియా హన్డల్, విక్టరియానో లోపేజ్, గుల్లెర్మో ఆండర్సన్, విక్టర్ డోనైర్, ఫ్రాన్సిస్కో కారంజా, కామిలో రివెరా గుఎవరా ఉన్నారు.
హోండురాన్లను తరచుగా కాట్రచో లేదా కాట్రచ (fem) అని స్పానిష్లో సూచిస్తారు. ఈ పదాన్ని నికారాగువన్లు కనుగొన్నారు, దీనిని స్పానిష్ హోండురాన్ జనరల్ ఫ్లోరెన్సియో క్సాట్రుచ్ చివరి పేరు నుండి తీసుకున్నారు, ఈయన 1857లో, హోండురాన్ సాయుధ బలగాలను ఉత్తర అమెరికా సాహసికుడు విలియం వాకర్ చేసిన దండయాత్ర ప్రయత్నానికి విరుద్ధంగా నడిపించారు. ఈ మారుపేరును అగౌరకరంగా కాకుండా సమ్మానంగా భావించబడింది. ఇక్కడ ప్రధాన భాష స్పానిష్, దీనిని ప్రాథమిక భాషగా సుమూరు 94% మంది మాట్లాడతారు. మైనారిటీ భాషలను 4% కన్నా తక్కువ మంది మాట్లాడతారు. ఇక్కడ అమెరిన్డియన్ భాషలు గరిఫునా, మిస్కిటో, పెచ్: హోండురాస్ సంజ్ఞా భాష కూడా ఉంది;, బే ఐలాండ్స్ తీరంలో ఆంగ్ల భాష మాట్లాడతారు.
హోండురాస్ దిస్ వీక్ అనేది ఆంగ్ల భాష యొక్క వారాంతపు వార్తాపత్రిక, దీనిని తెగుసిగల్పాలో పదిహేడు సంవత్సరాలు ప్రచురించారు. రొటాన్, ఉతిలా, గువనజాల ద్వీపాలలో, బే ఐలాండ్స్ వాయిస్ అనేది 2003 నుండి నెలాంతర వార్తలకు మూలంగా ఉంది.
హోండురాన్ వంటలలో అధికంగా కొబ్బరిని తీపి, కారం వంటలలో ఇంకనూ సూప్లలో కూడా వాడతారు.
సాన్ పెడ్రో సులాలోని జోస్ ఫ్రాన్సిస్కో సేబి వేదిక సిర్కులో టెట్రాల్ సంపెడ్రానోకు కేంద్రంగా ఉంది (సాన్ పెడ్రో సులాకు రంగస్థల వేదిక)
ఉత్సవాలు
మార్చుహోండురాస్ యొక్క జాతీయ సెలవు దినాలలో 15 సెప్టెంబరున హోండురాస్ స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం, 10 సెప్టెంబరున బాలల దినోత్సవం లేదా డియా డెల్ నినోను ఇళ్ళు, పాఠశాలలు, చర్చిలలో జరుపుకుంటారు; ఈ రోజున, పిల్లలు బహుమతులను క్రిస్టమస్ లేదా పుట్టిన రోజు వేడుకలలో లాగా పొందుతారు. ఇరుగుపొరుగు వారు వీధులను రంగులతో తీర్చిదిద్దుతారు. ఇతర సెలవు దినాలలో ఈస్టర్, మౌండీ గురువారం, గుడ్ ఫ్రైడే, డే ఆఫ్ ది సోల్జర్ (3 అక్ఠోబరు నాడు ఫ్రాన్సిస్కో మొరజాన్ పుట్టిన రోజును జరుపుకుంటారు), క్రిస్టమస్, ఎల్ దియా డే లెంపిరా[-అయోమయ నివృత్తి పేజీకి వెళ్తున్న ఈ లింకును సవరించాలి-] 20 జూలైన, [55], నూతన సంవత్సర వేడుక ఉన్నాయి.
హోండురాస్ స్వాతంత్ర్య దినం వేడుకలు బాండుల యొక్క కవాతులతో తెల్లవారుజాము నుంచి ఆరంభమవుతాయి. ప్రతి బాండు వేర్వేరు రంగులను ధరిస్తుంది, చీర్ లీడర్లను కలిగి ఉంటుంది. ఫీస్టా కాట్రచ ఈ రోజునే జరుగుతుంది: ముఖ్యమైన హోండురాన్ ఆహారాలు బీన్స్, తమలేలు, బలేడాస్, చిచార్రోన్తో కాస్సావ, టోర్టిల్లాలు అందచేయబడతాయి. క్రిస్టమస్ పండుగనాడు, రాత్రీ భోజనం చేయటానికి ప్రజలు వారి కుటుంబాలను, దగ్గర స్నేహితులను కలుసుకుంటారు, బహుమతులను అర్థరాత్రీ ఒకరికి ఒకరు ఇచ్చుకుంటారు. కొన్ని నగరాలలో అర్థరాత్రి సమయంలో మందుగుండు సామానులు కాల్చటం కనిపిస్తుంది, వినిపిస్తుంది. నూతన సంవత్సర పండుగనాడు ఆహారం, "కోహెట్లను", మందుగుండు సామాను, సంబరం చోటుచేసుకుంటాయి. పుట్టినరోజు పండుగలు కూడా ఘనంగా జరుపుకుంటారు, ఇందులో ప్రఖ్యాతి చెందిన “పినాటా”ను జొడిస్తారు, ఇందులో వేడుకకు ఆహ్వానించిన పిల్లల కొరకు కాండీలను, ఆశ్చర్యకరమైన బహుమతులను ఉంచుతారు.
లా ఫెరియా ఇసిడ్రాను లా సీబాలో మే అంతానికి జరుపుకుంటారు. లా సీబా అనే నగరం తూర్పు తీరంలో ఉంది. దీనిని సాధారణంగా "ది ఫ్రెండ్షిప్ కార్నివాల్" అని పిలుస్తారు. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ప్రజలు ఈ వారం రోజుల సంబరాలలో పాల్గొనటానికి వస్తారు. ప్రతి రాత్రి ఇరుగు పొరుగు ప్రాంతాలలో చిన్న ఉత్సవాలను (కార్నవాలిటో) జరుపుకుంటారు. చివరగా, శనివారంనాడు బ్రజిల్, న్యూ ఆర్లెయన్స్, జపాన్, జమైకా, బార్బడోస్, అనేక దేశాల ప్రజలతో అతిపెద్ద సైనిక విన్యాసాన్ని ప్రదర్శనలతో, తేలిపోయే వస్తువులతో చేయబడుతుంది. ఈ ఉత్సవంలో మిల్క్ ఫెయిర్ కూడా ఉంటుంది, ఇక్కడ అనేక హోండురాన్లు వారి వ్యవసాయ ఉత్పత్తులను, జంతువులను ప్రదర్శిస్తారు.
విద్య
మార్చు2004లో నికర ప్రాథమిక నమోదు 94% ఉంది, [54] అయితే 2007లో ప్రాథమిక పాఠశాల విద్య పూర్తిచేసిన రేటు 40% ఉందని నివేదిక అందించబడింది.[ఆధారం చూపాలి] దేశం యొక్క 83.6% జనాభా అక్షరాస్యులుగా ఉన్నారు.[54] హోండురస్లో అనేక విశ్వవిద్యాలయాలు ఉన్నాయి.
అవస్థాపన
మార్చుశక్తి ఉత్పత్తి
మార్చుహోండురస్లోని ఎలక్టిసిటీ రంగంలో సగభాగం ప్రైవేటు యాజమాన్యంలో ఉంది. మిగిలిన ఉత్పత్తి సామర్థ్యాన్ని ENEE అందిస్తుంది (ఎంప్రేసా నాసియోనల్ డే ఎనర్జియా ఎలక్ట్రికా ). ఈ రంగంలో ఉన్న ప్రధాన సవాళ్ళలో:
- ఈ రకమైన విదేశా పెట్టుబడులను అందించే చందాదారుల చేత అంగీకార నిధులు లేదా ఆర్థిక పరమైన ఆరోగ్య ప్రయోజనం లేకపోతే ఏ విధంగా ఆర్థిక పెట్టుబడుల ఉత్పత్తి, ప్రసారం జరుగుతుంది;
- ఏ విధంగా పన్నుల విధానాన్ని తిరిగి-సమతులనం చేయబడుతుంది, బకాయిలను, ఎలక్ట్రిసిటీ దొంగతనం వంటి వర్తక నష్టాలను తగ్గించడానికి-ప్రజలకు ఇబ్బంది కలుగకుండా జాగ్రత్తపడి చేయబడుతుంది;,
- ఏ విధంగా రెండు అతిపెద్ద ఆనకట్టలను, సంబంధిత జల విద్యుచ్ఛక్తి ప్లాంటును నిర్మించే ప్రభుత్వ ఉద్దేశంతో పర్యావరణ ఆందోళనలు సమాధాన పరచబడతాయి.
- ఏ విధంగా పల్లె ప్రాంతాలకు మార్గాలను అభివృద్ధి చేయబడతాయి.
నీటి సరఫరా, పారిశుద్ధ్యం
మార్చుహోండురస్లో నీటి సరఫరా, పారిశుద్ధ్యం పట్టణ ప్రాంతాల నుండి పల్లె ప్రాంతాలకు అధిక వ్యత్యాసాన్ని కలిగి ఉంటుంది. అధికభాగ జనాభా కేంద్రాలు సాధారణంగా నీటి వ్యవహార, పంపిణీ విధానాలు ఆధునీకరణ కాబడి ఉన్నాయి, అయిననూ, సరైన నిర్వహణ, వ్యవహార విధానం లేకపోవడంతో నీటి నాణ్యత సాధారణంగా హీనంగా ఉంటుంది. పల్లె ప్రాంతాలు సాధారణంగా ప్రాథమిక త్రాగునీటి జల విధానాలు పరిమితమైన జల వ్యవహారం కొరకు ఉంచబడతాయి. అనేక పట్టణ ప్రాంతాలు మురికినీటి సేకరణ కొరకు మురికినీటి కాలువల విధానాలు ఉంచబడ్డాయి, అయిననూ మురుగునీటి యొక్క సరైన నిర్వహణా విధానం తగినంతగా లేదు. పల్లె ప్రాంతాలలో, ఆరోగ్య రక్షణా సౌలభ్యాలు సాధారణంగా మరుగుదొడ్లకు, ప్రాథమిక సెప్టిక్ తొట్లకు పరిమితమై ఉంటుంది.
జల, పారిశుద్ధ్య సేవలు చారిత్రాత్మకంగా సర్వీసియో అటానమో డే అల్కాన్ టారిల్లాస్ వై అకెడక్టోస్ (SANAA) చేత అందించబడుతున్నాయి. 2003లో, ఒక నూతన "జల చట్టాన్ని" ఆమోదించింది, దీనిని జల సేవల యొక్క వికేంద్రీకరణగా పిలుస్తారు. 2003 చట్టంతో, స్థానిక సంఘాలు త్రాగునీటి, మురికి నీటి విధానాలను సొంతం చేసుకొని, నిర్వహించి, నియంత్రణ చేసే హక్కును బాధ్యతను కలిగి ఉన్నాయి. ఈ చట్ట అమలుతో, అనేక సమాజాలు ప్రాంతీయ వారీగా జల, పారిశుధ్య సమస్యలను చర్చించడానికి ఏకమయ్యారు.
హోండురస్లో అనేక జాతీయ, అంతర్జాతీయ ప్రభుత్వేతర సంస్థలు జల, పారిశుధ్య పధకాల మీద పనిచేసిన చరిత్ర కలిగి ఉంది. అంతర్జాతీయ సంఘాలలో రెడ్ క్రాస్, వాటర్, రోటరీ క్లబ్, కాథలిక్ రిలీఫ్ సర్వీసెస్, వాటర్ ఫర్ పీపుల్, ఎకలాజిక్ డెవలప్మెంట్ ఫండ్, CARE, CESO-SACO, ఇంజనీర్స్ విత్అవుట్ బోర్డర్స్ USA Archived 2010-10-28 at the Wayback Machine, SHH ఉన్నాయి.
దానికి తోడూ, అనేక ప్రభుత్వ సంస్థలు పనిచేస్తున్న పధకాలలో: యురోపియన్ యూనియన్, USAID, ఆర్మీ కార్ప్స్ ఆఫ్ ఇంజనీర్స్, కోఆపరేషన్ అండాలుసియా, జపాన్ ప్రభుత్వం, అనేక ఇతర మైనవి ఉన్నాయి.
రవాణా
మార్చుహోండురస్లోని రవాణాలో దిగువున ఉన్న అవస్థాపనను కలిగి ఉంది: 699 కీమీ రైల్వే రవాణా;[56] 13,603 కీమీ రోడ్డు రవాణా;[56] ఏడు రేవు పట్టణాలు, ఓడ రేవులను కలిగి ఉంది;[ఆధారం చూపాలి], మొత్తం మీద 112 విమానాశ్రయాలను కలిగి ఉంది (12 చదును చేయబడినవి, 100 చదును చేయబడని).[56] రవాణా రంగంలో విధాన బాధ్యత మినిస్ట్రీ ఆఫ్ పబ్లిక్ వర్క్స్, ట్రాన్స్పోర్ట్ అండ్ హౌసింగ్ చేతిలో ఉంటుంది. (SOPRTRAVI అనేది స్పానిష్ లిప్యాది ధ్వనితో పెట్టబడింది).
జాతీయ చిహ్నాలు
మార్చుహోండురాస్ పతాకాన్ని మూడు సమానమైన గీతాలతో చేయబడింది, ఇందులో పైన ఉన్నది, దిగువున ఉన్నది నీలం రంగుతో పసిఫిక్ మహా సముద్రం, కారిబియన్ సముద్రాన్ని సూచిస్తాయి. మధ్యన ఉన్న గీత శ్వేత వర్ణంలో ఉంటుంది. ఇందులో ఐదు నీలి రంగు నక్షత్రాలు ఉంటాయి, ఇవి సెంట్రల్ అమెరికన్ యూనియన్ లోని ఐదు రాష్ట్రాలను సూచిస్తాయి. మధ్యన ఉన్న నక్షత్రం హోండురాస్ ను సూచిస్తుంది, ఇది సెంట్రల్ అమెరికన్ యూనియన్ మధ్యలో కేంద్రీకృతమై ఉంది.
దేశ బిరుదులను 1825లో స్థాపించారు. ఇది సమాన భుజములు గల ఒక త్రికోణం, అడుగున రెండు దుర్గాల మధ్య ఒక అగ్ని పర్వతం ఉంటుంది, దాని మీద ఒక ఇంద్రధనస్సు, సూర్యుడు ప్రకాశిస్తూ ఉంటుంది. త్రికోణం పెట్టబడిన ప్రదేశం రెండు సముద్రాలచే స్నానం చేయబడటాన్ని సూచిస్తుంది. దీని చుట్టూ దీర్ఘ వృత్తాకారంలో బంగారు రంగు అక్షరాలతో ఇలా వ్రాయబడి ఉంటుంది: "రిపబ్లిక్ ఆఫ్ హోండురాస్, ఫ్రీ, సావరిన్ అండ్ ఇండిపెండెంట్".
హోండురాస్ జాతీయ గీతం రాష్ట్రపతి మాన్యువెల్ బోనిల్లా ఆధ్వర్యంలో 1904లో నిర్వహించబడిన పోటీ ఫలితంగా ఏర్పడింది. చివరికి, కవి అగస్టో C. కోఎల్లో దేశ గీతాన్ని వ్రాయటాన్ని జర్మన్ స్వరకర్త కార్లస్ హార్ట్ లింగ్ సంగీతం వ్రాసి పాల్గొనటంతో ముగించారు. ఈ గీతాన్ని అధికారికంగా 1915 నవంబరు 15న, ఆల్బర్టో మెంబ్రేనో సమయంలో దీనిని అమలుపరచారు. ఈ గీతాన్ని ఒక బృందం, ఏడుగురు స్ట్రూన్డురన్లు స్వరపరచారు.
జాతీయ పుష్పం ప్రముఖమైన ఆర్చిడ్, రైనోకొలేలియా డిగ్బ్యాన (గతంలో దీనిని బ్రస్సావోల డిగ్బ్యాన అని పిలిచేవారు), గులాబీ స్థానంలో ఇది 1969 నాటి నుంచి వచ్చింది. జాతీయ పుష్ప మార్పిడి జనరల్ ఒస్వల్డో లోపేజ్ అరెలనో పరిపాలనలో జరిగింది, ఉత్తరువులో తెలుపబడినట్లు బ్రస్సావోల డిగ్బయానా "అనేది హోండురాస్ యొక్క ఒక దేశీయ మొక్క; ఈ పువ్వుకు అసాధారణమైన అందం, తేజం, వైవిధ్య లక్షణాలు ఉన్నాయి", అని భావించబడింది.
హోండురాస్ యొక్క జాతీయ వృక్షం హోండురాస్ దేవదారు వృక్షం (పైనస్ కారిబియా వార్. హాండురెన్సిస్ ). ఇంకనూ ఈ వృక్షం యొక్క వాడకాన్ని శాసనం చేయబడింది, దీనిని "చెట్లను నరికివేయడం ద్వారా లేదా అడవులకు మంటలు పెట్టడం ద్వారా సంభవించే అనవసర వినాశంను తొలగించడానికి" చేయబడింది.
జాతీయ పాలిచ్చు జంతువు తెల్ల-తోక జింక (ఒడోకోయిల్యూస్ విర్జినియన్స్ ), అధిక ధ్వంసాన్ని నివారించే కొలమానంగా దీనిని అవలంబించారు. హాన్డోరస్లో నివసిస్తున్న రెండు జింక జాతులలో ఇది ఒకటి. హోండురాస్ యొక్క జాతీయ పక్షి స్కార్లెట్ మాకా (అరా మకావు ). ఈ పక్షి అతి విలువైనదిగా హోండురాస్ యొక్క పూర్వ-కొలంబియన్ నాగరికతలు భావించాయి.
జానపద పాండిత్యం
మార్చుపురాణాలు, దేవకాంతల కథలు హోండురాస్ సంస్కృతిలో ప్రధానమైనవి; ల్లువియా డే పెసెస్ (ఫిష్ రైన్) అనేది ఇందుకు ఒక ఉదాహరణ. El కాడెజో, లా సిగువనాబ (లా సుసియా) కూడా ప్రముఖమైనవి.
క్రీడలు
మార్చుఅసోసియేషన్ ఫుట్ బాల్ అనేది హోండురస్లో అతి ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడ. అన్ని ఇతర హోండురాన్ క్రీడల సంబంధ శీర్షికల సమాచారం దిగువున ఇవ్వబడింది:
- హోండురస్లో ఫుట్ బాల్
- ఫెడరేసియన్ నాసియనల్ అటోనమా డే ఫుట్ బోల్ డే హోండురాస్
- హోండురాస్ జాతీయ బేస్ బాల్ జట్టు
- హోండురాస్ జాతీయ ఫుట్ బాల్ జట్టు
- హోండురాస్ జాతీయ అండర్-20 ఫుట్ బాల్ జట్టు
- హోండురాస్ యు-17 జాతీయ ఫుట్ బాల్ జట్టు
అంతర్జాతీయ శ్రేణులు
మార్చుసంస్థ | అవలోకనం | శ్రేణి |
---|---|---|
ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఎకనామిక్స్ అండ్ పీస్ [1] | విశ్వ శాంతి సూచి[57] | 144లో 112వ స్థానం |
యునైటెడ్ నేషన్స్ డెవలప్మెంట్ ప్రోగ్రాం | మానవ అభివృద్ధి సూచి | 182లో 112వ స్థానం |
ట్రాన్స్పరెంసీ ఇంటర్నేషనల్ | అవినీతి గోచరాల సూచి | 180లో 130వ స్థానం |
వరల్డ్ ఎకనామిక్ ఫోరం | విశ్వవ్యాప్త పోటీపూరక నివేదిక | 133లో 89వ స్థానం |
ఇది కూడా చూడండి
మార్చు- హోండురస్- సంబంధిత శీర్షికల యొక్క సూచిక
- హోండురస్లోని వార్తా పత్రికల జాబితా
సూచనలు
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "Honduras". International Monetary Fund. Retrieved 21 April 2010.
- ↑ 1992-2007, Human Development Report Office, United Nations Development Programme. "Human Development Report 2009 - M Economy and inequality - Gini index". Archived from the original on 17 అక్టోబరు 2009. Retrieved 19 ఆగస్టు 2010.
- ↑ "Human Development Report 2009. Human development index trends: Table G" (PDF). The United Nations. Retrieved 5 October 2009.
- ↑ "Archeological Investigations in the Bay Islands, Spanish Honduras". Aboututila.com. Archived from the original on 2010-09-22. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ Nations, United (2008-01-01). "Human Development Report 2007/8" (in ఇంగ్లీష్).
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(help) - ↑ "Columbus's quote". Honduras.com. Archived from the original on 2015-10-07. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ డేవిడ్సన్ దీనిని హీర్రేరలో కనుగొన్నారు. Historia General de los Hechos de los Castellanos. Vol. VI. Buernos Aires: Editorial Guarania. 1945–47.
{{cite book}}
: CS1 maint: date format (link),పుట 24 - ↑ 8.0 8.1 Davidson, William (2006). Honduras, An Atlas of Historical Maps. Managua, Nicaragua: Fundacion UNO, Colección Cultural de Centro America Serie Historica, no. 18. p. 313. ISBN 978-99924-53-47-6.
- ↑ పైన్, రిచర్డ్, ఫ్రెటర్, ఆన్కోరిన్ 1996 "కోపాన్, హోండురాస్ పర్యావరణ మార్పులు, క్లాసిక్ మాయ పడిపోవటం " ప్రాచీన మెసోఅమెరికా 7:37–47 కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ప్రచురణ
- ↑ న్యూసన్, లిండా ది కాస్ట్ ఆఫ్ కాన్క్వెస్ట్: ఇండియన్ డిక్లైన్ ఇన్ హోండురాస్ అండర్ స్పానిష్ రూల్. డెల్ప్లైన్ లాటిన్ అమెరికన్ అధ్యయనాలు; No. 20, వెస్ట్వ్యూ ప్రెస్, బౌల్డర్
- ↑ "Honduras History". Honduras.com. Archived from the original on 2010-07-23. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ Newson, Linda (October 1982). "Labour in the Colonial Mining Industry of Honduras". The Americas. 39 (2). Philadelphia: The Academy of American Franciscan History: 185. doi:10.2307/981334. JSTOR 981334.
- ↑ 13.0 13.1 13.2 "Wars of the World: Soccer War 1969". OnWar.com. Archived from the original on 3 అక్టోబరు 2013. Retrieved 21 August 2007.
- ↑ 14.0 14.1 "Background Note: Honduras". United States Department of State.
- ↑ "Cinchoneros Popular Liberation Movement". Archived from the original on 2009-05-15. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ "అ సర్వైవర్ టెల్స్ హర్ స్టొరీ" Archived 2007-09-30 at the Wayback Machine baltimoresun.com, 15 జూన్ 1995. 8 జనవరి 2007న తిరిగి పొందబడింది.
- ↑ "USGS హరికేన్ మిచ్". Archived from the original on 2006-03-16. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ "Aid workers say Honduran floods worse than Hurricane Mitch". Alertnet.org. 2008-10-29. Archived from the original on 2010-01-17. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "General Assembly condemns coup in Honduras". Un.org. 2009-06-30. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "Oas Suspends Membership Of Honduras". Oas.org. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "New Honduran leader sworn in". BBC News. 2009-06-29. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "కె నాడీ సే అట్రేవ అ ఇంటన్టార్ రోమ్పెర్ ఎల్ ఆర్డెన్ కన్స్టిట్యుసినల్". Archived from the original on 2008-01-03. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ "Zelaya decide iniciar consulta popular para reformar Constitución de Honduras - Terra". Noticias.terra.com. 2009-03-24. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "Michael Fox: "The Honduran coup as overture"". Counterpunch.org. Archived from the original on 2010-09-09. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "Timeline: The Honduran Crisis". AS/COA Online. 12 November 2009. Archived from the original on 15 జనవరి 2011. Retrieved 22 January 2010.
- ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2012-06-29. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ Fernandez, Ana (29 June 2009). "Troops oust Honduran president in feared coup". Sydney Morning Herald. Retrieved 29 June 2009.
- ↑ "Honduran leader forced into exile". BBC News. 28 June 2009. Retrieved 28 June 2009.
- ↑ "Honduras president detained, sent to Costa Rica, official says". CNN. 28 June 2009. Retrieved 28 June 2009.
- ↑ హోండురాన్ రాజ్యాంగం యెక్క ఆర్టికల్ 102 http://www.హోండురాస్.com/honduras-constitution-english.html[permanent dead link]
- ↑ WEISSERT, WILL; CUEVAS, FREDDY (28 June 2009). "Honduran military ousts president ahead of vote". The Washington Post. Retrieved 28 June 2009.[permanent dead link]
- ↑ "Congress names new interim Honduran president". The Sydney Morning Herald. 29 June 2009. Retrieved 28 June 2009.
- ↑ By Rep. Dana Rohrabacher (R-Calif.) (2009-09-11). "Support democracy in Honduras (Rep. Dana Rohrabacher) - The Hill's Congress Blog". Thehill.com. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "Pence Condemns Obama Administration'S Policies In Honduras". Mikepence.house.gov. 2009-11-29. Archived from the original on 2010-07-07. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ Ordaz, Pablo (28 September 2009). "Micheletti ordena el cierre de los medios de comunicación afines a Zelaya" (in Spanish). El País. Archived from the original on 19 అక్టోబరు 2009. Retrieved 19 October 2009.
{{cite news}}
: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ Giordano, Al (27 September 2009). "Honduras Coup Leader Micheletti Decrees 45-Day Suspension of Constitution". Narco News. Archived from the original on 19 అక్టోబరు 2009. Retrieved 19 ఆగస్టు 2010.
- ↑ "The Office of the Special Rapporteur for Freedom of Expression condemns the suspension of guarantees in Honduras and the violations of the right to freedom of expression". Organization of American States. 29 September 2009. Archived from the original on 19 అక్టోబరు 2009. Retrieved 19 October 2009.
- ↑ Rosenberg, Mica; Gustavo Palencia (19 October 2009). "Honduras de facto leader lifts ban on media, protests". Reuters. Archived from the original on 19 అక్టోబరు 2009. Retrieved 19 October 2009.
- ↑ "Honduran Biodiversity Database". Honduras Silvestre. Archived from the original on 2010-03-15. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "web.worldbank.org". web.worldbank.org. Archived from the original on 2009-03-05. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ డాన్ ఒవాన్సియా: సెంట్రల్ అమెరికాలో గనుల త్రవ్వకం http://magazine.mining.com/Issues/0901/MiningCentralAmerica.pdf Archived 2011-05-16 at the Wayback Machine
- ↑ "CSI - CBP.govలో ఓడరేవులు". Archived from the original on 2006-05-09. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ "DHS: DHS and DOE Launch Secure Freight Initiative". Dhs.gov. 2006-12-07. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "CIA - The World Factbook - హోండురాస్". Archived from the original on 2020-05-15. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ 45.0 45.1 "Honduras". CIA Factbook. Archived from the original on 2020-05-15. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ హోండురాస్ యెక్క అరబ్లు Archived 2014-10-09 at the Wayback Machine. లారీ లక్స్నర్. సౌదీ అరంకో వరల్డ్.
- ↑ అన్నారియో పోంటిఫిసియో, 2009.
- ↑ కాథలిక్ అల్మానాక్ (హంటింగ్టన్, Ind.: సండే విజిటర్ పబ్లిషింగ్, 2008),312–13
- ↑ CIA వరల్డ్ ఫాక్ట్ బుక్, 2009
- ↑ జాన్ డార్ట్, "సర్వేలలో ప్రధాన స్రవంతిలోని వర్గాలు," క్రిస్టియన్ సెంచురీ, 16 జూన్ 2009, 13.
- ↑ అసోసియేటెడ్ ప్రెస్, 13 జూన్ 2009, అనేక వార్తా పత్రికలలో నివేదించారు
- ↑ మారియా సెలి స్కాలోన్, ఆండ్రూ గ్రీలే, "బ్రజిల్లోని కాథలిక్స్, ప్రొటెస్టంట్స్," అమెరికా 18 ఆగష్టు 2003,14.
- ↑ "International Religious Freedom Report 2008: Honduras". State.gov. 2008-09-19. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ 54.0 54.1 54.2 54.3 54.4 54.5 "Human Development Report 2009 - Honduras". Hdrstats.undp.org. Archived from the original on 2010-07-08. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ "Honduras This Week Online June 1999". Marrder.com. 1991-12-09. Archived from the original on 2011-07-14. Retrieved 2010-06-27.
- ↑ 56.0 56.1 56.2 "CIA - ది వరల్డ్ ఫాక్ట్ బుక్- హోండురాస్". Archived from the original on 2020-05-15. Retrieved 2010-08-19.
- ↑ "Vision of Humanity". Vision of Humanity. Archived from the original on 4 జూలై 2008. Retrieved 4 February 2010.
సూచనలు
మార్చు- అడ్వెంచర్స్ ఇన్ నేచర్: హోండురాస్ ; జేమ్స్ D. గోలిన్
- డోన్'ట్ బి అఫ్రైడ్, గ్రిన్గో: ఒక హాన్డురాన్ మహిళ మలస్సులోంచి మాట్లాడిన మాటలు: ఎల్వియా అల్వరాడో యొక్క కథ; మెడియా బెంజమిన్
- హోండురాస్: ది మేకింగ్ ఆఫ్ అ బనానా రిపబ్లిక్ ; అలిసన్ అకెర్
- హోండురాస్: స్టేట్ ఫర్ సేల్ ; రిచర్డ్ లాపెర్, జేమ్స్ పైంటర్
- ఇన్సైడ్ హోండురాస్ ; కెంట్ నార్స్వర్తి, టామ్ బెర్రీ
- లా మొస్కిటియా: సవన్నాలు, వర్షాధార అడవులు, తాబేలు వేటగాళ్ళ యెక్క నిఘంటువు ; డెరెక్ పారెంట్
- మూన్ హ్యాండ్బుక్స్: హోండురాస్ ; క్రిస్టోఫర్ హంఫ్రే
- రీయింటర్ప్రెటింగ్ ది బనానా రిపబ్లిక్: హాన్డోరస్లోని ప్రాంతం, రాష్ట్రం, 1870-1972 ; డారియో A. యురేక్
- సెవెన్ నేమ్స్ ఫర్ ది బెల్బర్డ్: కన్జర్వేషన్ జాగ్రఫీ ఇన్ హోండురాస్ ; మార్క్ బోంట
- ఉలిస్సెస్ ట్రావెల్ గైడ్: హోండురాస్ ; ఎరిక్ ఇలామొవిట్చ్
- ది యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఇన్ హోండురాస్, 1980-1981: ఆన్ అంబాసిడర్స్ మెమైర్ ; జాక్ R. బిన్స్
- ది వార్ ఆఫ్ ది డిస్పొజెస్డ్: హోండురాస్ అండ్ ఎల్ సాల్వడోర్, 1969 ; థామస్ P. ఆండర్సన్
బాహ్య లింకులు
మార్చు
[[wiktionary:Special:Search/{{{1}}}|నిఘంటువు]] విక్షనరీ నుండి
[[wikibooks:Special:Search/{{{1}}}|పాఠ్యపుస్తకాలు]] వికీ పుస్తకాల నుండి
[[wikiquote:Special:Search/{{{1}}}|ఉదాహరణలు]] వికికోట్ నుండి
[[wikisource:Special:Search/{{{1}}}|వికీసోర్సు నుండి]] వికీసోర్సు నుండి
[[commons:Special:Search/{{{1}}}|చిత్రాలు, మీడియా]] చిత్రాలు, మీడియా నుండి
[[wikinews:Special:Search/{{{1}}}|వార్తా కథనాలు]] వికీ వార్తల నుండి
- సాధారణ వెబ్సైట్
- ఉటిల'స్ వెబ్సైట్
- హోండురాస్ ప్రభుత్వం (in Spanish)
- హోండురాస్ పర్యాటక సంస్థ యెక్క అధికారిక సైట్ (ఇంగ్లీష్) Archived 2005-10-13 at the Wayback Machine
- Chief of State and Cabinet Members[permanent dead link]
- Honduras entry at The World Factbook
- హోండురాస్ లోని కొలరాడో విశ్వవిద్యాలయం వద్ద బౌల్డర్ లైబ్రరీస్ ప్రభుత్వ ప్రచురణలు
- ఓపెన్ డైరెక్టరీ ప్రాజెక్టులో హోండురాస్
- Wikimedia Atlas of Honduras
- హోండురాన్ జీవవైవిధ్య దత్తాంశం Archived 2010-03-15 at the Wayback Machine (in Spanish)
- హోండురాస్ టిప్స్ ట్రావెల్ ఇన్ఫో (ఇంగ్లీష్)
- హోండురాస్ వార పత్రిక Archived 2020-10-20 at the Wayback Machine
- హోండురాస్ మీద ప్రయాణ, పర్యాటక సమాచారం (ఇంగ్లీష్)
- హోండురాస్లో మానవతావాదుల సహాయం
- Answers.com
- CIA World Factbook Archived 2009-05-13 at the Wayback Machine
- హోండురాస్ ప్రణాళిక
- హోండురాన్ కంపెసినో Archived 2020-01-14 at the Wayback Machine