ఆర్యుల వలస సిద్ధాంతం
ఇండో-ఆర్య ప్రజలు భారత ఉపఖండంలోకి వలస వచ్చారనే పరికల్పనను ఆర్యుల వలస సిద్ధాంతం అంటారు. దీన్ని ఇండో-ఆర్య వలసలు[note 1] అని కూడా అంటారు. ఇండో-ఆర్య భాషలు మాట్లాడే ఒక భాషా జాతి సమూహమే ఇండో ఆర్యులు. నేటి ఉత్తర భారతదేశం, పాకిస్తాన్, నేపాల్, బంగ్లాదేశ్, శ్రీలంక, మాల్దీవులలో మాట్లాడే భాషలు ఈ భాషా కుటుంబం లోనివే. మధ్య ఆసియా నుండి ఈ ప్రాంతంలోకీ, అనటోలియా (పురాతన మిటాని) లోకీ ఇండో-ఆర్య జనాభా కదలికలు క్రీ.పూ 2000 తరువాత ప్రారంభమైనట్లు భావిస్తున్నారు. చివరి హరప్పన్ కాలం తరువాత ఈ వలసలు నెమ్మదిగా వ్యాపించి, ఉత్తర భారత ఉపఖండంలో భాషా మార్పుకు దారితీసిందని ఈ సిద్ధాంతం చెబుతోంది. ఇండో-ఆర్యన్లతో దగ్గరి సంబంధం ఉన్న ఇరానియన్లు ఇరానియన్ భాషలను ఇరానియన్ పీఠభూమిలోకి తీసుకువచ్చారు.
ఇండో-ఆర్యుల పుట్టుకకు, ఇరానియన్ల పుట్టుకకూ మూలమైన ప్రోటో-ఇండో-ఇరానియన్ సంస్కృతి కాస్పియన్ సముద్రానికి ఉత్తరాన ఉన్న మధ్య ఆసియా గడ్డిభూములపై సింటాష్ట సంస్కృతిగా (2200[2][3][4] –1800 BC)[5][6][7][8] అభివృద్ధి చెందింది. ఈ ప్రాంతం ఆధునిక కాలపు రష్యా, కజాఖ్స్తాన్లలో ఉంది. ఆ తరువాతి కాలంలో ఇది ఆరల్ సముద్రం చుట్టూ ఆండ్రోనోవో సంస్కృతిగా (క్రీ.పూ. 2000-900), వృద్ధి చెందింది.
ఇండో-ఆర్యులు క్రీ.పూ 2000 - క్రీ.పూ 1600 మధ్య కాలంలో ఇరానియన్ల నుండి విడిపోయి,[9] దక్షిణ దిశగా బాక్టీరియా-మార్జియానా సంస్కృతి (BMAC) వైపు వలస వెళ్ళారు. దాని నుండి వారు తమ విలక్షణమైన మత విశ్వాసాలను, అభ్యాసాలను స్వీకరించారు. BMAC నుండి, ఇండో-ఆర్యులు అనటోలియాకు వలస వెళ్ళారు. బహుశా పంజాబ్ (ఉత్తర పాకిస్తాన్, భారతదేశం) లోకి కూడా అనేక తరంగాలుగా వలస వెళ్ళి ఉండవచ్చు. ఇరానియన్లు, క్రీ.పూ. 800 లో ఇరాన్లోకి వలస వెళ్ళారు. ఈ రెండు శాఖలూ తమతో ఇండో-ఇరానియన్ భాషలను తీసుకువెళ్ళాయి.
18 వ శతాబ్దం చివరలో, పాశ్చాత్య భారతీయ భాషల మధ్య సారూప్యతలు గుర్తించిన నేపథ్యంలో ఇండో-యూరోపియన్ భాషా కుటుంబాన్ని కనుగొన్న తరువాత ఇండో-యూరోపియన్ ప్రజల వలస సిద్ధాంతాన్ని కల్పన చేసారు. ఈ సారూప్యతలను బట్టే, ఒకే మూలాన్ని ప్రతిపాదించారు. ఏదో ఒక అసలు జన్మస్థానం (మాతృభూమి) నుండి వాళ్ళు వలసల ద్వారా వ్యాపించి ఉంటారని కల్పన చేసారు.
సిద్ధాంతం అభివృద్ధి చెందిన క్రమం
మార్చుసంస్కృతం, పర్షియన్, గ్రీకు భాషల మధ్య సారూప్యతలు
మార్చు16 వ శతాబ్దంలో, భారతదేశానికి వచ్చిన యూరోపియన్ సందర్శకులు భారత, యూరోపియన్ భాషల మధ్య సారూప్యతలు ఉన్నట్లు గమనించారు.[10] 1653 లోనే వాన్ బాక్సార్న్ జర్మానిక్, రోమాన్ష్, గ్రీకు, బాల్టిక్, స్లావిక్, సెల్టిక్, ఇరానియన్ లకు ఒక ఆదిమ భాష ( "స్కైతియన్") ఉందనే ప్రతిపాదనను ప్రచురించాడు.[11]
జీవితమంతా భారతదేశంలో గడిపిన ఫ్రెంచ్ జెస్యూట్ గాస్టన్-లారెంట్ కోర్దూ, 1767 లో ఫ్రెంచ్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్కు పంపిన ఒక జ్ఞాపికలో, సంస్కృతానికి యూరోపియన్ భాషలకూ మధ్య ఉన్న సారూప్యతను చూపాడు.[12][note 2]
1786 లో, కలకత్తాలోని ఫోర్ట్ విలియంలో సుప్రీం కోర్టు న్యాయమూర్తి అయిన విలియం జోన్స్, ఆసియాటిక్ సొసైటీ మూడవ వార్షికోత్సవంలో చేసిన ఉపన్యాసంలో సంస్కృతం, పర్షియన్, గ్రీకు, లాటిన్, గోతిక్, సెల్టిక్ భాషలు ఒకే కోవకు చెందినవని సూత్రీకరించాడు. అతడు భాషా శాస్త్రవేత్త, సంస్కృతాన్ని అధ్యయనం చేస్తున్న క్లాసిక్ పండితుడు కూడా. కానీ అతడు చేస్తున్న పని అనేక విధాలుగా అతని పూర్వీకుల కంటే తక్కువ ఖచ్చితమైనది. ఎందుకంటే అతను చేసిన ఈజిప్షియన్, జపనీస్, చైనీసులను ఇండో-యూరోపియన్ భాషలలో చేర్చడం, హిందూస్థానీ[11] స్లావిక్ భాషలను చేర్చకపోవడం రెండూ తప్పే.[13][14]
సంస్కృత భాష ప్రాచీనత ఎప్పటిదైనప్పటికీ, దాని అద్భుతమైన నిర్మాణం; గ్రీకు కంటే పరిపూర్ణమైనది, లాటిన్ కంటే ఎక్కువ ప్రఖ్యాతి గాంచినది. ఈ రెండింటికన్నా చాలా నాగరికమైనది. అయినప్పటికీ క్రియల మూలాల్లోను, వ్యాకరణ రూపాల్లోనూ ఈ రెండు భాషల తోటీ బలమైన అనుబంధాన్ని కలిగి ఉంది. ఇదేఓ కాకతాళీయంగా జరిగినది కాకపోవచ్చు. ఈ సారూప్యత ఎంత బలంగా ఉందంటే, ఈ మూడింటినీ అధ్యయనం చేసే ఏ భాషాశాస్త్రవేత్తైనా ఇవి ఒకే మూలం నుండి ఉద్భవించాయని భావించకుండా ఉండడు. ఇంత బలంగా కాకపోయినా, గోతిక్ సెల్టిక్ భాషలు కూడా సంస్కృతంతో పాటు ఒకే మూలం నుండి ఉద్భవించాయని భావించవచ్చు. అలాగే ప్రాచీన పర్షియను భాషను కూడా ఈ జాబితాలో చేర్చవచ్చు.[15]
ఈ భాషలన్నీ ఒకే మూలం నుండి వచ్చాయని జోన్స్ తేల్చాడు.[15]
మాతృభూమి
మార్చుఆర్యుల మాతృభూమి మధ్య ఆసియాలో లేదా పశ్చిమ ఆసియాలో ఉందని పండితుల ఊహ. దీని ప్రకారం సంస్కృతం పశ్చిమం నుండి తూర్పుకు భాషా బదిలీ పద్ధతిలో భారతదేశానికి చేరుకుని ఉండాలి.[16][17] 19 వ శతాబ్దంలో జరిగిన ఇండో-యూరోపియన్ అధ్యయనాలలో,ఋగ్వేదం లోని భాష పండితులకు తెలిసిన అత్యంత పురాతనమైన ఇండో-యూరోపియన్ భాష. వాస్తవానికి కాంస్య యుగానికి చెందిన ఏకైక ఇండో-యూరోపియన్ రికార్డులివి. సంస్కృతం యొక్క ఈ ప్రాముఖ్యతే ప్రోటో-ఇండో-యూరోపియన్ మాతృభూమికి కేంద్రం భారతదేశంలోనే ఉందని ఫ్రెడరిక్ ష్లెగెల్ వంటి పండితులు భావించేలా ప్రేరేపించింది. ఇతర మాండలికాలు చారిత్రక వలసల ద్వారా పశ్చిమాన వ్యాపించాయి.[16]
కాంస్య-యుగం నాటి ఇండో-యూరోపియన్ (అనాటోలియన్, మైసెనియన్ గ్రీకు) ఆధారాలను 20 వ శతాబ్దంలో కనుగొనడంతో, అత్యంత పురాతన ఇండో-యూరోపియన్ భాష అనే విశిష్ట హోదాను వేద సంస్కృతం కోల్పోయింది.[16][17]
ఆర్య "జాతి"
మార్చు1850 లలో మాక్స్ ముల్లర్, పశ్చిమ అర్యులు తూర్పు ఆర్యులు అనే రెండు ఆర్య జాతుల భావనను ప్రవేశపెట్టాడు. వారు కాకసస్ ప్రాంతం నుండి ఐరోపా వైపు వెళ్ళిన పశ్చిమ ఆర్యులు కాగా, భారతదేశానికి వలస వచ్చిన వారు తూర్పు ఆర్యులు. ముల్లర్ ఇలా రెండు సమూహాలుగా విడదీసి, పశ్చిమ శాఖకు ఎక్కువ ప్రాముఖ్యతను విలువనూ ఆపాదించాడు. అదెలా ఉన్నప్పటికీ, ఈ "తూర్పు ఆర్య జాతి తూర్పు ప్రాంతపు స్థానికుల కంటే శక్తివంతమైన వారు, స్థానికులను సులభంగా జయించగలిగారు" అని కూడా అతడు సిద్ధాంతీకరించాడు.[18]
ముల్లర్ ప్రతిపాదించిన ఇండో-యూరోపియన్ మాట్లాడే రెండు-జాతుల ఆర్యుల దండయాత్ర సిద్ధాంతాన్ని హెర్బర్ట్ హోప్ రిస్లీ విస్తరించాడు. కులవ్యవస్థ అనేది స్థానిక ద్రావిడలపై ఇండో-ఆర్యులు సాధించిన ఆధిపత్యపు అవశేషమేనని అతడు సిద్ధాంతీకరించాడు.[19][20] రిస్లీ "ఆర్యుల రక్తం, ముక్కు పొడవు వెడల్పుల నిష్పత్తి లను బట్టి అత్యున్నత స్థాయి కులాల నుండి నిమ్న స్థాయి కులాల తారతమ్యతను ఆపాదించాడని థామస్ ట్రాట్మాన్ చెప్పాడు. కులానికి జాతికీ మధ్య చూపిన ఈ సారూప్యత చాలా ప్రభావాన్ని చూపింది"[21]
ముల్లర్ పని ఆర్య సంస్కృతిపై ఆసక్తిని పెరగడానికి దోహదపడింది, ఇది తరచూ ఇండో-యూరోపియన్ ('ఆర్యన్') సంప్రదాయాలను సెమిటిక్ మతాలకు పోటిగా నిలబెట్టింది. తరువాతి కాలంలో "ఈ వర్గీకరణలు జాత్యహంకార పరంగా వ్యక్తీకరణలకు దారితీయడం పట్ల అతను చాలా బాధపడ్డాడు", ఎందుకంటే ఇది అతని ఉద్దేశ్యానికి దూరంగా ఉంది.[22] [note 3] ముల్లర్ దృష్టిలో భారతీయులకు, యూరోపియన్లకు ఒకే వంశపారంపర్యత ఉండడం అనేది జాత్యహంకారానికి వ్యతిరేకంగా ఉన్న ఒక శక్తివంతమైన వాదన. "ఆర్య జాతి, ఆర్య రక్తం, ఆర్య కళ్ళూ, జుట్టూ గురించి మాట్లాడే ఎథ్నోలజిస్టు, డోలికోసెఫాలిక్ డిక్షనరీ గురించో బ్రాచైసెఫాలిక్ వ్యాకరణం గురించో మాట్లాడే భాషావేత్త లాంటి గొప్ప పాపి అని అతడు వాదించాడు. అత్యంత నల్లగా ఉండే హిందువు, అత్యంత తెల్లగా ఉండే స్కాండినేవియన్లతో పోలిస్తే మరింత ప్రాచీనమైన ఆర్యుల భాషను, ఆలోచనలనూ ప్రతిబింబిస్తాడు అని అతడు అన్నాడు.[23] తన తరువాతి రచనలో, మాక్స్ ముల్లర్ "ఆర్యన్" అనే పదాన్ని కేవలం భాషా పరమైన అర్థానికే పరిమితం చేయడానికి చాలా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నాడు.[24]
"ఆర్యుల దండయాత్ర"
మార్చు1920 లో సింధు లోయ నాగరికతకు చెందిన హరప్పా, మొహెంజో-దారో, లోథల్ ప్రదేశాల్లో జరిపిన తవ్వకాలు,[25] ఇండో-ఆర్యులు ఈ ప్రాంతానికి వలస వచ్చినప్పటికే ఉత్తర భారతదేశంలో ఒక ఆధునిక సంస్కృతి ఉందని తేలింది.దీనితో ఆర్యుల వలస అనే కథనానికి మార్పు చేర్పులు చేసారు. ఆధునికులైన ఆర్యులు ఆదిమ అనాగరికులైన జనావాసాల వైపు జరిగిన వలస లాగా కాకుండా, దీన్ని, సంచార ప్రజలైన ఆర్యులు అభివృద్ధి చెందిన పట్టణ నాగరికత విలసిల్లిన ప్రాంతానికి జరిపిన వలసగా ఈ సిద్ధాంతాన్ని మార్చేసారు. పాశ్చాత్య రోమన్ సామ్రాజ్య పతనానికి ఒక కారణమైన జర్మనీయుల వలసల్లాగా, బాబిలోనియాపై కాస్సైట్ దండయాత్ర లాగా ఈ అర్యుల వలస కథనాన్ని మార్చేసారు
ఉత్తర భారతదేశంలోకి ఆర్యుల సాయుధ దండయాత్ర జరిగినట్లుగా సిద్ధాంతికరించారు. ఇండో-ఆర్య వలసలు జరిగాయని చెబుతున్న కాలం, చరిత్రలో సరిగ్గా సింధు లోయ నాగరికత క్షీణించిన సమయంతో సరిపోలడంతో, ఆర్యుల దండయాత్ర సిద్ధాంతానికి మద్దతు లభించినట్లుగా భావించారు. ఈ వాదనను 20 వ శతాబ్దం మధ్యలో పురావస్తు శాస్త్రవేత్త మోర్టిమెర్ వీలర్ ప్రతిపాదించాడు. అతను మొహెంజో-దారో తవ్వకాల వద్ద పైపొరల్లో సరిగా పూడ్చని అనేక శవాలు కనిపించినపుడు ఆ శవాలు యుద్ధాల్లో మరణించిన వారివని అతడు వ్యాఖ్యానించాడు. ఆ నాగరికత నిర్మూలనకు "ఇంద్రుడే నిందితుడని" చేసిన అతడి వ్యాఖ్య చాలా ప్రసిద్ధి పొందింది.
ఆర్యులకు స్థానికులకూ జరిగినట్లుగా చెప్పిన యుద్ధాలకు ఆధారాలేమీ దొరకకపోవడంతో ఈ సిద్ధాంతాన్ని పక్కనపెట్టారు. అస్థిపంజరాలు ఊచకోత బాధితులు కాదనీ, వాటిని హడావుడిగా ఖననం చేసినట్లు గానూ కనుగొన్నారు. వీలర్ కూడా ఈ వివరణను తరువాతి ప్రచురణలలో ఇలా చెప్పాడు, "ఇది ఒక సంభావ్యత, కానీ దాన్ని నిరూపించలేం. ఇది సరి కాకపోవచ్చుకూడా."[26] మోహెంజో-దారో ప్రాంతంలో మానవ నివాసాల చివరి దశలో జరిగిన సంఘటనను సూచిస్తూ ఉండవచ్చని, ఆ తరువాత ఆ స్థలంలో జనావాసాలు ఉండి ఉండకపోవచ్చనీ సూత్రీకరిస్తూ, మోహెంజో-దారో క్షీణతకు కారణం లవణీయత వంటి నిర్మాణాత్మక విషయాలు అయి ఉండవచ్చని వీలర్ అభిప్రాయపడ్డాడు.[27]
ఏదేమైనప్పటికీ, 'దండయాత్ర సిద్ధాంతం' ఖండనకు గురైనప్పటికీ, ఇండో-ఆర్య వలస సిద్ధాంత విమర్శకులు మాత్రం దాన్ని "ఆర్యుల దండయాత్ర సిద్ధాంతం" గానే పిలుస్తున్నారు,[1][28][note 4] ఆ విధంగా దాన్ని ఒక జాత్యహంకార, వలసవాద వాదనగా చిత్రీకరిస్తున్నారు
ఆర్యుల వలస
మార్చు20 వ శతాబ్దం తరువాత, డేటా సంకలనం జరగడంతో ఆలోచనలు మారిపోయాయి. ఇండో-ఆర్యులు, వారి భాష, వారి సంస్కృతి క్రీ.పూ. 1500 లో వాయువ్య భారతదేశంలో వ్యాపించిన పద్ధతిని దండయాత్ర కాదని, అవి వలసలనీ భావించారు. "దండయాత్ర" అనే పదాన్ని ఈ రోజుల్లో ఇండో-ఆర్య వలస సిద్ధాంతాన్ని వ్యతిరేకించేవారు మాత్రమే ఉపయోగిస్తున్నారు [1][28]
మారిన సిద్ధాంతం భాషా బదిలీ పట్ల కొత్తగా అభివృద్ధి చెందిన ఆలోచనలకు అనుగుణంగా ఉంది. ఉదాహరణకు, గ్రీకులు గ్రీస్లోకి వలస రావడం (క్రీ.పూ. 2100 - 1600 మధ్య), మైసెనియన్ గ్రీకును వ్రాసే ఉద్దేశ్యంతో లేదా పశ్చిమ ఐరోపా యొక్క ఇండో-యూరోపియనీకరణ (క్రీ.పూ. 2200 - 1300 మధ్య దశలలో) కోసం, ముందే ఉనికిలో ఉన్న లీనియర్ ఎ నుండి లీనియర్ బి అనే సిలబిక్ లిపిని స్వీకరించడం వంటివి,
భారతీయ అభిప్రాయాలు
మార్చుఇండో-ఆర్య ప్రజలు బయటి మూలానికి చెందినవారు అనే భావన భారత ఉపఖండంలో వివాదాస్పదమైంది. భారతీయులు దీన్ని ఐరోపా కేంద్రిత, అణచివేత కోసం ఉపయోగించుకోజూసే వలసరాజ్యాల కల్పనగా చూస్తారు. తమ భాష, సంస్కృతి, మతాల ప్రాచీనతను తక్కువ చేసి చూపేందుకు ఈ సిద్ధాంతాన్ని వినియోగించుకుంటున్నారని భారతీయులు భావిస్తారు.1990 ల లోను, ఆ తరువాత ఈ సిద్ధాంతం భారతదేశంలో ఎక్కువగా విమర్శలకు గురైంది.
వేద సంస్కృతి, మతాల యొక్క ప్రాచీనత
మార్చుపురాణ భారతీయ చరిత్రలో మహాభారతం, రామాయణం, పురాణాలలో వివరించిన సంఘటనల కాలక్రమం - దీన్ని పౌరాణిక కాలక్రమం అంటారు- ప్రకారం వేద సంస్కృతికి పాశ్చాత్యులు చెప్పేదాని కంటే మరింత పాత కాలక్రమాన్ని వివరించింది. ఈ దృష్టిలో, వేదాలు వేల సంవత్సరాల క్రితమే అందించబడ్డాయి. భగవద్గీత యొక్క నేపథ్య దృశ్యం అయిన కురుక్షేత్ర యుద్ధం, వాస్తవంగా జరిగిన చారిత్రక సంఘటనలను సూచిస్తుంది. ఈ యుద్ధం జరిగినది క్రీ.పూ. 1000 లో జరిగిందని పాశ్చాత్యులు చెప్పగా[31][32] పౌరాణిక కాలక్రమం క్రీ.పూ 3100 లో జరిగిందని చెబుతోంది.
ఇవి కూడా చూడండి
మార్చునోట్స్
మార్చు- ↑ The term "invasion", while it was once commonly used in regard to Indo-Aryan migration, is now usually used only by opponents of the Indo-Aryan migration theory.[1] The term "invasion" does not any longer reflect the scholarly understanding of the Indo-Aryan migrations,[1] and is now generally regarded as polemical, distracting and unscholarly.
- ↑ See:
- Duperron, Anquetil (1808), Histoire et mémoires de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, de 1701 à 1793, imprimerie royale
- Godfrey, John J. (1967). "Sir William Jones and Père Coeurdoux: A philological footnote". Journal of the American Oriental Society. 87 (1): 57–59. doi:10.2307/596596. JSTOR 596596.
- ↑ Esleben: "In later years, especially before his death, he was deeply saddened by the fact that these classifications later came to be expressed in racist terms."[22]
- ↑ According to Bryant, keeping up-to-date is problematic for many Indian scholars, since most Indian universities don't have enough funds to keep up with current scholarship, and most Indian scholars are not able to gain access to recent western publications.[28] Bryant further notes that "while one would be lucky to find a book by Max Muller even in the antique book markets of London, one can find a plethora of recent-edition publications of his and other nineteenth-century scholars' works in just about any bookstore in India (some of these on their tenth or twelfth edition). Practically speaking, it is small Delhi publishers that are keeping the most crude versions of the Aryan invasion theory alive by their nineteenth-century reprints! These are some of the main sources available to most Indian readers."[28]మూస:Unbalanced opinion
మూలాలు
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Witzel 2005, p. 348.
- ↑ Chernykh, E. N. (2008). "Formation of the Eurasian 'Steppe Belt' of Stockbreeding Cultures: Viewed through the Prism of Archaeometallurgy and Radiocarbon Dating" Archived 2020-06-22 at the Wayback Machine, in Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia 35/3 (2008), Elsevier: "...radiocarbon estimates...accumulated and systematized at the Laboratory of the Institute of Archaeology, Russian Academy of Sciences (Moscow)...Sintashta, 44 dates; Abashevo, 22; and Petrovka, only nine...the ranges of sum probabilities within the 68% limits: they strikingly coincide, falling between the 22nd and the 18th/17th cent. BC..." (pp. 38 and 48).
- ↑ Chernykh, E. N., (2009). Formation of the Eurasian Steppe Belt Cultures: Viewed Through the Lens of Archaeometallurgy and Radiocarbon Dating, in B. Hanks & K. Linduff (eds.), Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals and Mobility, Cambridge University Press, pp. 128-133.
- ↑ Parpola, Asko, (2017). "Finnish vatsa - Sanskrit vatshá - and the formation of Indo-Iranian and Uralic languages", in SUSA/JSFOu 96, 2017, p. 249.
- ↑ Witzel 2003.
- ↑ Anthony 2007, pp. 390 (fig. 15.9), 405–411.
- ↑ Kuz'mina 2007, p. 222.
- ↑ Parpola 2015.
- ↑ Lubotsky, Alexander, (2020). "What language was spoken by the people of the Bactria-Margiana Archaeological Complex?", in Paul W. Kroll and Jonathan A. Silk (eds.), 'At the Shores of the Sky': Asian Studies for Albert Hoffstädt, Brill, Leiden/Boston, p. 6: "...The breakdown of the Indo-Iranian branch into Indian and Iranian occurred somewhere between 2000 and 1600 bce, when future Indians left their tribesmen and crossed the Hindu Kush on their way to India..."
- ↑ Auroux, Sylvain (2000). History of the Language Sciences. Berlin, New York: Walter de Gruyter. p. 1156. ISBN 3-11-016735-2.
- ↑ 11.0 11.1 Roger Blench Archaeology and Language: methods and issues. In: A Companion To Archaeology. J. Bintliff ed. 52–74. Oxford: Basil Blackwell, 2004.
- ↑ Wheeler, Kip. "The Sanskrit Connection: Keeping Up With the Joneses". Dr.Wheeler's Website. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ Campbell & Poser 2008, p. 37.
- ↑ Patil, Narendranath B. (2003). The Variegated Plumage: Encounters with Indian Philosophy : a Commemoration Volume in Honour of Pandit Jankinath Kaul "Kamal". Motilal Banarsidass Publications. p. 249. ISBN 9788120819535.
- ↑ 15.0 15.1 Anthony 2007, p. 7.
- ↑ 16.0 16.1 16.2 Senthil Kumar 2012, p. 123.
- ↑ 17.0 17.1 "Tense and Aspect in Indo-European Languages", by John Hewson, Page 229
- ↑ McGetchin 2015, p. 116.
- ↑ Trautmann, Thomas R. (2006) [1997]. Aryans and British India (2nd Indian ed.). New Delhi: YODA Press. p. 203. ISBN 81-902272-1-1.
- ↑ Risley, Herbert Hope (1891). "The Study of Ethnology in India". The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 20. Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland: 253. JSTOR 2842267.
- ↑ Trautmann, Thomas R. (2006) [1997]. Aryans and British India (2nd Indian ed.). New Delhi: YODA Press. p. 183. ISBN 81-902272-1-1.
- ↑ 22.0 22.1 Esleben, Kraenzle & Kulkarni 2008.
- ↑ F. Max Müller, Biographies of Words and the Home of the Aryas (1888), Kessinger Publishing reprint, 2004, p.120; Dorothy Matilda Figueira, Aryans, Jews, Brahmins: Theorizing Authority Through Myths of Identity, SUNY Press, 2002, p.45
- ↑ McGetchin 2015, p. 117.
- ↑ Bryant & Patton 2005.
- ↑ Wheeler 1967, p. 76.
- ↑ Wheeler 1967, pp. 82–83.
- ↑ 28.0 28.1 28.2 28.3 Bryant 2001, p. 306.
- ↑ Bronkhorst 2007.
- ↑ Samuel 2010.
- ↑ Witzel 1995.
- ↑ Singh 2009, p. 19.
వనరులు
మార్చు- Allchin, F. Raymond (1995), The Archaeology of Early History South Asia: The Emergence of Cities and States, Cambridge University Press
- Allentoft, Morten E.; Sikora, Martin; Sjögren, Karl-Göran; Rasmussen, Simon; et al. (2015), "Population genomics of Bronze Age Eurasia", Nature, 522 (7555): 167–172, Bibcode:2015Natur.522..167A, doi:10.1038/nature14507, PMID 26062507, S2CID 4399103
- Andronov, Mikhail Sergeevich (2003), A Comparative Grammar of the Dravidian Languages, Otto Harrassowitz Verlag, ISBN 978-3-447-04455-4
- Anthony, David; Vinogradov, Nikolai (1995), "Birth of the Chariot", Archaeology, vol. 48, no. 2, pp. 36–41
- Anthony, David W. (2007), The Horse The Wheel And Language. How Bronze-Age Riders From the Eurasian Steppes Shaped The Modern World, Princeton University Press
- Anthony, David; Ringe, Don (2015), "The Indo-European Homeland from Linguistic and Archaeological Perspectives", Annual Review of Linguistics, 1: 199–219, doi:10.1146/annurev-linguist-030514-124812
- ArunKumar, GaneshPrasad; et al. (2015), "Genome-wide signatures of male-mediated migration shaping the Indian gene pool", Journal of Human Genetics, 60 (9): 493–9, doi:10.1038/jhg.2015.51, PMID 25994871, S2CID 8926804
- Bamshad, Michael; et al. (2001), "Genetic Evidence on the Origins of Indian Caste Populations", Genome Research, 11 (6): 994–1004, doi:10.1101/gr.GR-1733RR, PMC 311057, PMID 11381027.
- Basu (2003), "Ethnic India: A Genomic View, With Special Reference to Peopling and Structure", Genome Research, 13 (10): 2277–2290, doi:10.1101/gr.1413403, PMC 403703, PMID 14525929
- Basu, Analabha; Sarkar-Roya, Neeta; Majumder, Partha P. (9 February 2016), "Genomic reconstruction of the history of extant populations of India reveals five distinct ancestral components and a complex structure", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 113 (6): 1594–1599, Bibcode:2016PNAS..113.1594B, doi:10.1073/pnas.1513197113, PMC 4760789, PMID 26811443
- Beckwith, Christopher I. (16 March 2009), Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present, Princeton University Press, ISBN 978-1400829941, retrieved 30 December 2014
- Blench, Roger; Spriggs, Matthew, eds. (1997), Archaeology and Language, vol. I: Theoretical and Methodological Orientations, London: Routledge.
- Bronkhorst, J.; Deshpande, M.M., eds. (1999), Aryan and Non-Aryan in South Asia: Evidence, Interpretation, and Ideology, Department of Sanskrit and Indian Studies, Harvard University, ISBN 978-1-888789-04-1
- Bronkhorst, Johannes (2007). Greater Magadha: Studies in the Culture of Early India. BRILL. ISBN 9789004157194.
- Bryant, Edwin (2001), The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-513777-4.
- Bryant, Edwin F.; Patton, Laurie L., eds. (2005), The Indo-Aryan Controversy: Evidence and inference in Indian history, London: Routledge, ISBN 978-0-7007-1463-6
- Burrow, T. (1973), "The Proto-Indoaryans", The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 105 (2): 123–140, doi:10.1017/S0035869X00130837, JSTOR 25203451
- Cardona, George (2002), The Indo-Aryan languages, RoutledgeCurzon, ISBN 978-0-7007-1130-7
- Cavalli-Sforza, Luigi Luca; Menozzi, Paolo; Piazza, Alberto (1994), The History and Geography of Human Genes, Princeton University Press
- Cavalli-Sforza, Luigi Luca (2000), Genes, Peoples, and Languages, New York: North Point Press
- Campbell, Lyle; Poser, William J. (2008), Language Classification: History and Method, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-88005-3.
- Chakrabarti, D.K. (1992), The Early use of Iron in India, New Delhi: The Oxford University Press
- Chakrabarti, D.K (1977), "India and West Asia: An Alternative Approach", Man and Environment, 1: 25–38
- Chaubey, Gyaneshwar; et al. (2007), "Peopling of South Asia: investigating the caste-tribe continuum in India", BioEssays, vol. 29, no. 1, pp. 91–100, CiteSeerX 10.1.1.551.2654, doi:10.1002/bies.20525, PMID 17187379, archived from the original on 2012-12-10
- Cordeaux, Richard; Deepa, Edwin; Vishwanathan, H.; Stoneking, Mark (2004), "Genetic Evidence for the Demic Diffusion of Agriculture to India", Science, 304 (5674): 1125, CiteSeerX 10.1.1.486.6510, doi:10.1126/science.1095819, PMID 15155941, S2CID 32528388
- Danino, Michel (2010), The Lost River – On the trail of the Sarasvati, Penguin Books India
- Demkina, T.S. (2017), "Paleoecological crisis in the steppes of the Lower Volga region in the Middle of the Bronze Age (III–II centuries BC)", Eurasian Soil Science, 50 (7): 791–804, Bibcode:2017EurSS..50..791D, doi:10.1134/S1064229317070018, S2CID 133638705
- Dhavalikar, M. K. (1995), "Fire Altars or Fire Pits?", in V. Shivananda; M. K. Visweswara (eds.), Sri Nagabhinandanam, Bangalore
{{citation}}
: CS1 maint: location missing publisher (link) - Diakonoff, Igor M.; Kuz'mina, E. E.; Ivantchik, Askold I. (1995), "Two Recent Studies of Indo-Iranian Origins", Journal of the American Oriental Society, vol. 115, no. 3, pp. 473–477, doi:10.2307/606224, JSTOR 606224.
- Elst, Koenraad (1999), Update on the Aryan Invasion Debate, New Delhi: Aditya Prakashan, ISBN 978-81-86471-77-7, archived from the original on 17 September 2018, retrieved 19 July 2007.
- Elst, Koenraad (2005), "Linguistic Aspects of the Aryan Non-Invasion Theory", in Bryant, Edwin; Patton, Laurie L. (eds.), The Indo-Aryan Controversy. Evidence and inference in Indian history, Rouetledge* Erdosy, George, ed. (1995), The Indo-Aryans of Ancient South Asia: Language, Material Culture and Ethnicity, Berlin/New York: Walter de Gruyter, ISBN 978-3-11-014447-5
- Esleben, Jorg; Kraenzle, Christina; Kulkarni, Sukanya (2008), Mapping channels between Ganges and Rhein: German-Indian cross-cultural relations, Cambridge Scholars publication, ISBN 9781847185877
- Flood, Gavin D. (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, ISBN 9780521438780
- Flood, Gavin (2008), The Blackwell Companion to Hinduism, John Wiley & Sons
- Fortson, Benjamin W. IV (2004), Indo-European Language and Culture: An Introduction, Oxford: Blackwell, ISBN 978-1-4051-0316-9
- Fosse, Lars Martin (2005), "Aryan past and post-colonial present. The polemics and politics of indigenous Aryanism", in Bryant, Edwin; Patton, Laurie L. (eds.), The Indo-Aryan Controversy. Evidence and inference in Indian history, Routledge
- Fosse, L.M. (2013), "Aryan past and post-colonial present: the polemics and politics of indigenous Aryanism.", in Bryant, Edwin; Patton, Laurie L. (eds.), The Indo-Aryan Controversy. Evidence and inference in Indian history, Routledge, pp. 434–467, ISBN 9781135791025
- Gallego Romero, Irene; et al. (2011), "Herders of Indian and European Cattle Share their Predominant Allele for Lactase Persistence", Molecular Biology and Evolution, 29 (1): 249–60, doi:10.1093/molbev/msr190, PMID 21836184
- Gomez, Luis O. (2013), Buddhism in India. In: Joseph Kitagawa, "The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture", Routledge, ISBN 9781136875908
- Gupta, Tania Das (2007), Race and Racialization: Essential Readings, Canadian Scholars' Press, ISBN 9781551303352
- Haak, W.; Lazaridis, I.; Patterson, N.; Rohland, N.; Mallick, S.; Llamas, B.; Brandt, G.; Nordenfelt, S.; Harney, E.; Stewardson, K.; Fu, Q.; Mittnik, A.; Bánffy, E.; Economou, C.; Francken, M.; Friederich, S.; Pena, R. G.; Hallgren, F.; Khartanovich, V.; Khokhlov, A.; Kunst, M.; Kuznetsov, P.; Meller, H.; Mochalov, O.; Moiseyev, V.; Nicklisch, N.; Pichler, S. L.; Risch, R.; Rojo Guerra, M. A.; et al. (2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe. Supplementary Information". Nature. 522 (7555): 207–211. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219. PMID 25731166.
- Hanks, B.; Linduff, K. (2009). "Late Prehistoric Mining, Metallurgy, and Social Organization in North Central Eurasia". In Hanks, B.; Linduff, K. (eds.). Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals, and Mobility. Cambridge University Press. pp. 146–167. doi:10.1017/CBO9780511605376.005. ISBN 978-0-511-60537-6.
- Hiltebeitel, Alf (2013), Hinduism. In: Joseph Kitagawa, "The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture", Routledge, ISBN 9781136875977
- Hock, Hans (1991), Principles of Historical Linguistics, Walter de Gruyter
- Holloway, Ralph L. (November 2002), "Head to head with Boas: Did he err on the plasticity of head form?", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 99 (23): 14622–14623, Bibcode:2002PNAS...9914622H, doi:10.1073/pnas.242622399, PMC 137467, PMID 12419854.
- Jamison, Stephanie W. (2006), "Review of Bryant & Patton 2005" (PDF), Journal of Indo-European Studies, 34: 255–261
- Jones, Constance; Ryan, James D. (2006), Encyclopedia of Hinduism, Infobase Publishing, ISBN 9780816075645
- Jones, Eppie R. (2016), "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians", Nature Communications, 6: 8912, Bibcode:2015NatCo...6.8912J, doi:10.1038/ncomms9912, PMC 4660371, PMID 26567969
- Kennedy, Kenneth A. R. (2000), God-apes and Fossil Men: Paleoanthropology of South Asia, University of Michigan Press, ISBN 9780472110131
- Kenoyer, Jonathan Mark (1991b), "Urban Process in the Indus Tradition: A preliminary model from Harappa", in Meadow, R. H. (ed.), Harappa Excavations 1986-1990: A multidiscipinary approach to Third Millennium urbanism, Madison, WI: Prehistory Press, pp. 29–60
- Kivisild; et al. (1999), "Deep common ancestry of Indian and western-Eurasian mitochondrial DNA lineages" (PDF), Current Biology, 9 (22): 1331–1334, doi:10.1016/s0960-9822(00)80057-3, PMID 10574762, S2CID 2821966, archived from the original (PDF) on 30 అక్టోబరు 2005
- Kivisild, T.; et al. (February 2003), "The Genetic Heritage of the Earliest Settlers Persists Both in Indian Tribal and Caste Populations", American Journal of Human Genetics, 72 (2): 313–332, doi:10.1086/346068, PMC 379225, PMID 12536373
- Kochhar, Rajesh (2000), The Vedic People: Their History and Geography, Sangam Books
- Koryakova, L. (1998a). "Sintashta-Arkaim Culture". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). Archived from the original on 28 ఫిబ్రవరి 2019. Retrieved 16 September 2010.
- Koryakova, L. (1998b). "An Overview of the Andronovo Culture: Late Bronze Age Indo-Iranians in Central Asia". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). Archived from the original on 28 ఫిబ్రవరి 2019. Retrieved 16 September 2010.
- Kuz'mina, E. E. (1994), Откуда пришли индоарии? (Whence came the Indo-Aryans), Moscow: Российская академия наук (Russian Academy of Sciences).
- Kuz'mina, Elena Efimovna (2007), J. P. Mallory (ed.), The Origin of the Indo-Iranians, Brill, ISBN 978-9004160545
- Kuznetsov, P. F. (2006). "The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe". Antiquity. 80 (309): 638–645. doi:10.1017/S0003598X00094096. Archived from the original on 2012-07-07.
- Lal, B. B. (1984), Frontiers of the Indus Civilization
- Lal, B. B. (1998), New Light on the Indus Civilization, Delhi: Aryan Books International
- Lal, B. B. (2002), The Saraswati Flows on: the Continuity of Indian Culture, New Delhi: Aryan Books International
- Lal, B. B. (2005), The Homeland of the Aryans. Evidence of Rigvedic Flora and Fauna & Archaeology, New Delhi: Aryan Books International
- Larson, Gerald James (2009), "Hinduism", World Religions in America: An Introduction, Westminster John Knox Press, ISBN 9781611640472
- మూస:Cite biorxiv
- Lehmann, Winfred P. (1993), Theoretical Bases of Indo-European Linguistics, London: Routledge
- Loewe, Michael; Shaughnessy, Edward L. (1999), The Cambridge History of Ancient China: From the Origins of Civilization to 221 BC, Cambridge University Press, pp. 87–88, ISBN 978-0-5214-7030-8, retrieved 1 November 2013
- Lockard, Craig A. (2007), Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500, Cengage Learning, ISBN 978-0618386123
- Majumdar, R. C.; Pusalker, A. D., eds. (1951), The History and Culture of the Indian People. Volume I, The Vedic age, Bombay: Bharatiya Vidya Bhavan
- Mallory, J.P. (1989), In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology, and Myth, London: Thames & Hudson, ISBN 978-0-500-27616-7.
- Mallory, J. P.; Mair, Victor H. (2000), The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the Earliest Peoples from the West, London: Thames & Hudson, ISBN 978-0-500-05101-6
- Mallory, J.P. (2002), "Archaeological models and Asian Indo-Europeans", in Sims-Williams, Nicholas (ed.), Indi-Iranian Languages and Peoples, Oxford University Press
- Mallory, J.P. (2012), "Twenty-first century clouds over Indo-European homelands" (PDF), Journal of Language Relationship, 9: 145–154, doi:10.31826/jlr-2013-090113, S2CID 212689004
- Mallory, J.P.; Adams, D.Q. (1997), Encyclopedia of Indo-European Culture, Taylor & Francis
- Mascarenhas, Desmond D.; Raina, Anupuma; Aston, Christopher E.; Sanghera, Dharambir K. (2015), "Genetic and Cultural Reconstruction of the Migration of an Ancient Lineage", BioMed Research International, 2015: 1–16, doi:10.1155/2015/651415, PMC 4605215, PMID 26491681
{{citation}}
: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - McGetchin, Douglas T. (2015), "'Orient' and 'Occident', 'East' and 'West' in the Doscourse of German Orientalists, 1790–1930", in Bavaj, Riccardo; Steber, Martina (eds.), Germany and 'The West': The History of a Modern Concept, Berghahn Books
- Melton, Gordon J.; Baumann, Martin (2010), Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices (6 volumes), ABC-CLIO
- Metspalu, Mait; Gallego Romero, Irene; Yunusbayev, Bayazit; Chaubey, Gyaneshwer; Mallick, Chandana Basu; Hudjashov, Georgi; Nelis, Mari; Mägi, Reedik; Metspalu, Ene; Remm, Maido; Pitchappan, Ramasamy; Singh, Lalji; Thangaraj, Kumarasamy; Villems, Richard; Kivisild, Toomas (2011), "Shared and Unique Components of Human Population Structure and Genome-Wide Signals of Positive Selection in South Asia", The American Journal of Human Genetics, 89 (6): 731–744, doi:10.1016/j.ajhg.2011.11.010, ISSN 0002-9297, PMC 3234374, PMID 22152676
- Moorjani, P.; Thangaraj, K.; Patterson, N.; Lipson, M.; Loh, P. R.; Govindaraj, P.; Singh, L. (2013), "Genetic evidence for recent population mixture in India", The American Journal of Human Genetics, 93 (3): 422–438, doi:10.1016/j.ajhg.2013.07.006, PMC 3769933, PMID 23932107
- Muller, Max (1988), Biographies of words and the home of the Aryas, Longmans
- Narasimhan, Vagheesh M.; Anthony, David; Mallory, James; Reich, David (2018), The Genomic Formation of South and Central Asia, bioRxiv 10.1101/292581, doi:10.1101/292581
- Narasimhan, Vagheesh M.; Patterson, N.J.; Moorjani, Priya; Rohland, Nadin; et al. (2019), "The Formation of Human Populations in South and Central Asia", Science, 365 (6457): eaat7487, doi:10.1126/science.aat7487, PMC 6822619, PMID 31488661
- Narayanan, Vasudha (2009), Hinduism, The Rosen Publishing Group, ISBN 9781435856202
- Palanichamy, Malliya Gounder (2015), "West Eurasian mtDNA lineages in India: an insight into the spread of the Dravidian language and the origins of the caste system", Human Genetics, 134 (6): 637–647, doi:10.1007/s00439-015-1547-4, PMID 25832481, S2CID 14202246
- Pamjav (December 2012), "Brief communication: New Y-chromosome binary markers improve phylogenetic resolution within haplogroup R1a1", American Journal of Physical Anthropology, 149 (4): 611–615, doi:10.1002/ajpa.22167, PMID 23115110
- Pargiter, F.E. (1979) [first published 1922], Ancient Indian Historical Tradition, New Delhi: Cosmo
- Parpola, Asko (1998), "Aryan Languages, Archaeological Cultures, and Sinkiang: Where Did Proto-Iranian Come into Being and How Did It Spread?", in Mair (ed.), The Bronze Age and Early Iron Age Peoples of Eastern and Central Asia, Washington, D.C.: Institute for the Study of Man, ISBN 978-0-941694-63-6
- Parpola, Asko (1999), "The formation of the Aryan branch of Indo-European", in Blench, Roger; Spriggs, Matthew (eds.), Archaeology and Language, vol. III: Artefacts, languages and texts, London and New York: Routledge.
- Parpola, Asko (2005), "Study of the Indus script", Transactions of the 50th International Conference of Eastern Studies, Tokyo: The Tôhô Gakkai, pp. 28–66
- Parpola, Asko (2015), The Roots of Hinduism. The Early Aryans and the Indus Civilization, Oxford University Press
- Parpola, Asko (2020). "ROYAL "CHARIOT" BURIALS OF SANAULI NEAR DELHI AND ARCHAEOLOGICAL CORRELATES OF PREHISTORIC INDO-IRANIAN LANGUAGES". Studia Orientalia Electronica. 8: 176.
- Pereltsvaig, Asya; Lewis, Martin W. (2015), The Indo-European Controversy, Cambridge University Press
- Poznik (2016), "Punctuated bursts in human male demography inferred from 1,244 worldwide Y-chromosome sequences", Nature Genetics, 48 (6): 593–599, doi:10.1038/ng.3559, PMC 4884158, PMID 27111036
- Rao, S.R. (1993), The Aryans in Indus Civilization
- Reich, David; Thangaraj, Kumarasamy; Patterson, Nick; Price, Alkes L.; Singh, Lalji (2009), "Reconstructing Indian population history", Nature, 461 (7263): 489–494, Bibcode:2009Natur.461..489R, doi:10.1038/nature08365, ISSN 0028-0836, PMC 2842210, PMID 19779445
- Renfrew, Colin (1992), "Archaeology, genetics and linguistic diversity", Man, 27 (3): 445–478, doi:10.2307/2803924, JSTOR 2803924
- Sahoo, Sanghamitra; et al. (January 2006), "A prehistory of Indian Y chromosomes: Evaluating demic diffusion scenarios", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 103 (4): 843–848, Bibcode:2006PNAS..103..843S, doi:10.1073/pnas.0507714103, PMC 1347984, PMID 16415161.
- Salmons, Joseph (2015), "Language shift and the Indo-Europanization of Europe", in Mailhammer, Robert; Vennemann, Theo; Olsen, Birgit Anette (eds.), Origin and Development of European Languages, Museum Tusculanum Press
- Samuel, Geoffrey (2010), The Origins of Yoga and Tantra, Cambridge University Press
- Sapir, Edward (1949), Mandelbaum, David G. (ed.), Selected Writings in Language, Culture, and Personality, University of California Press (published 1985), ISBN 978-0-520-01115-1.
- Sengupta, S.; et al. (2006), "Polarity and temporality of high-resolution y-chromosome distributions in India identify both indigenous and exogenous expansions and reveal minor genetic influence of Central Asian pastoralists", American Journal of Human Genetics, 78 (2): 201–221, doi:10.1086/499411, PMC 1380230, PMID 16400607, retrieved 3 December 2007.[permanent dead link]
- Senthil Kumar, A.S. (2012), Read Indussian, Amarabharathi Publications & Booksellers
- Shaffer, Jim (1984), "The Indo-Aryan Invasions: Cultural Myth and Archaeological Reality", in J. R. Lukacs (ed.), In The Peoples of South Asia, New York: Plenum Press, pp. 74–90
- Sharma, S.; Saha, A.; Rai, E.; Bhat, A.; Bamezai, R. (2005), "Human mtDNA hypervariable regions, HVR I and II, hint at deep common maternal founder and subsequent maternal gene flow in Indian population groups", Journal of Human Genetics, 50 (10): 497–506, doi:10.1007/s10038-005-0284-2, PMID 16205836.
- Sharma, Swarkar; et al. (2009), "The Indian origin of paternal haplogroup R1a1 substantiates the autochthonous origin of Brahmins and the caste system" (PDF), Journal of Human Genetics, 54 (1): 47–55, doi:10.1038/jhg.2008.2, PMID 19158816, S2CID 22162114
- Shinde, Vasant; Narasimhan, Vagheesh M.; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; et al. (2019), "An Ancient Harappan Genome Lacks Ancestry from Steppe Pastoralists or Iranian Farmers", Cell, 179 (3): 729–735.e10, doi:10.1016/j.cell.2019.08.048, PMC 6800651, PMID 31495572
- Silva, Marina; et al. (2017), "A genetic chronology for the Indian Subcontinent points to heavily sex-biased dispersals", BMC Evolutionary Biology, 17 (1): 88, doi:10.1186/s12862-017-0936-9, PMC 5364613, PMID 28335724
{{citation}}
: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - Singh, Upinder (2009), History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century, Longman, ISBN 978-8131716779
- Springer (2012), International Journal of Hindu Studies, vol. 16
- Talageri, Shrikant G. (2000), The Rigveda: A Historical Analysis, New Delhi: Aditya Prakashan, ISBN 978-81-7742-010-4, archived from the original on 30 సెప్టెంబరు 2007, retrieved 15 మే 2007.
- Talageri, Shrikant G. (1993), Aryan Invasion Theory and Indian Nationalism, ISBN 978-81-85990-02-6.
- Thapar, Romila (1966), A History of India: Volume 1 (Paperback), ISBN 978-0-14-013835-1
- Thapar, Romila (1996), "The Theory of Aryan Race and India: History and Politics" (PDF), Social scientist, Vol.24, Nos. 1-3, January-March 1996
- Thapar, Romila (2019), They Peddle Myths and Call It History, New York Times
- Thomason, Sarah Grey; Kaufman, Terrence (1988), Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics, University of California Press (published 1991), ISBN 978-0-520-07893-2.
- Tikkanen, Bertil (1999), "Archaeological-linguistic correlations in the formation of retroflex typologies and correlating areal features in South Asia", in Blench, Roger; Spriggs, Matthew (eds.), Archaeology and Language, vol. IV: Language Change and Cultural Transformation, London: Routledge, pp. 138–148.
- Trautmann, Thomas R. (1997), Aryans and British India, Vistaar
- Trautmann, Thomas (2005), The Aryan Debate, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-566908-4
- Underhill, Peter A. (2010), "Separating the post-Glacial coancestry of European and Asian Y chromosomes within haplogroup R1a", European Journal of Human Genetics, 18 (4): 479–84, doi:10.1038/ejhg.2009.194, PMC 2987245, PMID 19888303
- Underhill, Peter A. (2015), "The phylogenetic and geographic structure of Y-chromosome haplogroup R1a", European Journal of Human Genetics, 23 (1): 124–131, doi:10.1038/ejhg.2014.50, PMC 4266736, PMID 24667786
- Walsh, Judith E. (2011), A Brief History of India, Facts on File, ISBN 978-0-8160-8143-1
- Wells, R.S. (2001), "The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 98 (18): 10244–10249, Bibcode:2001PNAS...9810244W, doi:10.1073/pnas.171305098, PMC 56946, PMID 11526236
- Wells, Spencer; Read, Mark (2002), The Journey of Man: A Genetic Odyssey (illustrated ed.), Princeton University Press, ISBN 978-0691115320
- Wheeler, Mortimer (1967), De Indus-beschaving, Elsevier
- Witzel, Michael (1995), "Early Sanskritization: Origin and Development of the Kuru state" (PDF), Electronic Journal of Vedic Studies, 1 (4): 1–26, archived from the original (PDF) on 11 June 2007
- Witzel, Michael (1998), The Home of the Aryans. In: "Anusantatyi: Festschrift fuer Johanna Narten zum 70. Geburtstag", ed. A. Hinze and E. Tichy (Münchener Studien zur Sprachwissenschaft, Beihefte NF 19) Dettelbach: J. H. Roell 2000 (PDF)
- Witzel, Michael (1999), "Substrate Languages in Old Indo-Aryan (Ṛgvedic, Middle and Late Vedic)" (PDF), Electronic Journal of Vedic Studies, vol. 5, no. 1, archived from the original (PDF) on 6 ఫిబ్రవరి 2012
- Witzel, Michael (2001), "Autochthonous Aryans? The Evidence from Old Indian and Iranian Texts" (PDF), Electronic Journal of Vedic Studies, 7 (3): 1–115
- Witzel, Michael (December 2003), "Linguistic Evidence for Cultural Exchange in Prehistoric Western Central Asia" (PDF), Sino-Platonic Papers, 129: 1–70
- Witzel, Michael (2005), "Indocentrism", in Bryant, Edwin; Patton, Laurie L. (eds.), The Indo-Aryan Controversy. Evidence and inference in Indian history, Routledge
- Witzel, Michael (2006), "Rama's realm: Indocentric rewritings of early South Asian archaeology and history", in Fagan, Garrett G. (ed.), Archaeological Fantasies: How Pseudoarchaeology Misrepresents the Past and Misleads the Public, London/New York: Routledge, pp. 203–232, ISBN 978-0-415-30592-1
- Zimmer, Heinrich (1951), Philosophies of India, Princeton University Press