నోబెల్ బహుమతి పొందిన భారతీయులు
ఈ వ్యాసాన్ని పూర్తిగా అనువదించి, తరువాత ఈ మూసను తీసివేయండి. అనువాదం చేయాల్సిన వ్యాస భాగం ఒకవేళ ప్రధాన పేరుబరిలో వున్నట్లయితే పాఠ్యం సవరించు నొక్కినప్పుడు కనబడవచ్చు. అనువాదం పూర్తయినంతవరకు ఎర్రలింకులు లేకుండా చూడాలంటే ప్రస్తుత ఆంగ్ల కూర్పుని, భాషల లింకుల ద్వారా చూడండి(అనువాదకులకు వనరులు) |
1901లో తొలిసారిగా స్థాపించబడిన నోబెల్ బహుమతిని 2018 సంవత్సరంలో మొత్తం 904 మంది వ్యక్తులుకు, (వారిలో 852 మంది పురుషులు, 52 మంది మహిళలు) 24 సంస్థలకు అందించారు.[1] గ్రహీతలలో 11 మంది భారతీయులు ( వారిలో నలుగురు భారతీయ పౌరులు, ఏడుగురు భారతీయ పూర్వీకులు లేదా వారి నివాసులు). రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ ఈ పురస్కారం పొందిన మొదటి భారతీయ పౌరుడు. 1913లో పురస్కారం పొందిన మొదటి ఆసియా వ్యక్తి. గ్రహీతల జాబితాలో మదర్ థెరిసా మాత్రమే మహిళ. [2] అరబిందో, భారతీయ కవి, తత్వవేత్త, జాతీయవాది, సమగ్ర యోగా అభివృద్ధి కర్త, 1943లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతికి, 1950లో నోబెల్ శాంతి బహుమతికి విఫలమయ్యారు [3] [4]
1999 డిసెంబరు 1 న, నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ మహాత్మా గాంధీని శాంతి బహుమతికి ఐదుసార్లు (1937 నుండి 1939 వరకు, 1947 జనవరిలో, 1948లో హత్య చేయడానికి కొన్ని రోజుల ముందు) విఫలమయ్యారని ధృవీకరించింది.[5] 2006లో నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ కార్యదర్శి గీర్ లుండెస్టాడ్ దానిని "మన 106-సంవత్సరాల చరిత్రలోఅతిపెద్ద లోపం" గా పేర్కొన్నాడు. [6] [7] [8]
గ్రహీతలు
మార్చునోబెల్ గ్రహీతలలో ఇద్దరు (ఠాగూర్, సివి రామన్) వారికి ప్రదానం చేయబడిన సమయంలో బ్రిటిష్ ఇండియా పౌరులు కాగా, ఇద్దరు విదేశీ మూలానికి చెందినవారు (రాస్, కిప్లింగ్). గ్రహీతలలో ముగ్గురు రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా (మదర్ థెరిసా, సేన్, సత్యార్థి) పౌరులు, నలుగురు పుట్టుకతో భారతీయులు (ఖోరానా, చంద్రశేఖర్, రామకృష్ణన్, బెనర్జీ) కానీ తరువాత వారు భారత పౌరులు కానివారుగా అయ్యారు.
Year | Image | Laureate | Born | Died | Field | Citation |
---|---|---|---|---|---|---|
1902 | Ronald Ross | 13 May 1857 Almora, Uttarakhand |
16 September 1932 London, United Kingdom |
Physiology or Medicine | "for his work on malaria, by which he has shown how it enters the organism and thereby has laid the foundation for successful research on this disease and methods of combating it."[9] | |
1907 | Joseph Rudyard Kipling | 30 December 1865 Malabar Hill, South Mumbai, Maharashtra |
18 January 1936 London, United Kingdom |
Literature | "in consideration of the power of observation, originality of imagination, virility of ideas and remarkable talent for narration which characterize the creations of this world-famous author."[10] | |
1913 | Rabindranath Tagore | 7 May 1861 Kolkata, West Bengal |
7 August 1941 Kolkata, West Bengal |
Literature | "because of his profoundly sensitive, fresh and beautiful verse, by which, with consummate skill, he has made his poetic thought, expressed in his own English words, a part of the literature of the West."[11] | |
1930 | Chandrasekhara Venkata Raman | 7 November 1888 Tiruchirapalli, Tamil Nadu |
21 November 1970 Bangalore, Karnataka |
Physics | "for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him."[12] | |
1968 | దస్త్రం:Har Gobind Khorana nobel.jpg | Har Gobind Khorana | 9 January 1922 Raipur, Punjab |
9 November 2011 Concord, Massachusetts, United States |
Physiology or Medicine | "for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis."[13] (awarded together with American biochemists Marshall W. Nirenberg and Robert W. Holley) |
1979 | Teresa Bojaxhiu, M.C. | 26 August 1910 Skopje, North Macedonia |
5 September 1997 Kolkata, West Bengal |
Peace | "for her work for bringing help to suffering humanity."[14] | |
1983 | Subrahmanyan Chandrasekhar | 19 October 1910 Lahore, Punjab |
21 August 1995 Chicago, Illinois, United States |
Physics | "for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the stars."[15] (awarded together with American astrophysicist William Alfred Fowler) | |
1998 | Amartya Kumar Sen | 3 November 1933 Santiniketan, Bolpur, West Bengal |
Economics | "for his contributions to welfare economics."[16] | ||
2009 | Venkatraman "Venki" Ramakrishnan | 1 April 1952 Chidambaram, Tamil Nadu |
Chemistry | ""for studies of the structure and function of the ribosome."[17] (awarded together with American biochemist Thomas A. Steitz and Israeli crystallographer Ada Yonath) | ||
2014 | Kailash Satyarthi | 11 January 1954 Vidisha, Madhya Pradesh |
Peace | "for their struggle against the suppression of children and young people and for the right of all children to education."[18] (awarded together with Pakistani activist Malala Yousafzai) | ||
2019 | అభిజిత్ బెనర్జీ | 21 February 1961 Mumbai, Maharashtra |
Economics | "for their experimental approach to alleviating global poverty" (awarded together with his wife Esther Duflo and American economist Michael Kremer) |
Nominees
మార్చుఫోటో | పేరు | జననం | మరణం | Years Nominated | Citation | Nominator(s) |
---|---|---|---|---|---|---|
Peace | ||||||
మహాత్మా గాంధీ | 2 October 1869 Porbandar, Gujarat |
30 January 1948 New Delhi, Delhi |
1937, 1938, 1939, 1947, 1948 | [19] |
| |
Physics | ||||||
చంద్రశేఖర వేంకట రామన్ | 7 November 1888 Tiruchirapalli, Tamil Nadu |
21 November 1970 Bangalore, Karnataka |
1929, 1930 | "for his work in the field of light scattering and the discovery of a modified scattering called Raman effect."[20] |
| |
మేఘనాధ్ సాహా | 6 October 1893 Dhaka, Bangladesh |
16 February 1956 New Delhi |
1930, 1937, 1939, 1940, 1951, 1955 | "for developing the Saha ionization equation, used to describe chemical and physical conditions in stars."[21] |
| |
Arthur Edwin Kennelly* | 17 December 1861 Colaba, Mumbai, Maharashtra |
18 June 1939 Boston, Massachusetts, United States |
1935 | "for his contributions to the theory of electrical transmission and to the development of international electrical standards."[22] |
| |
హోమీ జహంగీర్ భాభా | హోమీ జహంగీర్ భాభా | 30 October 1909 Mumbai, Maharashtra |
24 January 1966 Mont Blanc, Alps, France |
1951, 1953, 1954, 1955, 1956 | "for his discovery of the cascade process of cosmic radiation and Bhabha Scattering in quantum electrodynamics."[23] | Jacques Hadamard (1865–1963) |
సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ | 1 January 1894 Kolkata, West Bengal |
4 February 1974 Kolkata, West Bengal |
1956, 1959, 1962, 1968, 1969 | "for developing the foundation for Bose statistics and the theory of the Bose condensate in quantum mechanics."[24] |
| |
Robert Hanbury Brown* | 31 August 1916 Aruvankadu, Tamil Nadu |
16 January 2002 Andover, Hampshire, United Kingdom |
1965, 1966 | "for developing the Hanbury Brown and Twiss effect leading to the creation of intensity interferometers."[25][26] |
| |
Richard Quinn Twiss* | 24 August 1920 Shimla, Himachal Pradesh |
20 May 2005 Sydney, Australia | ||||
Chemistry | ||||||
Roger John Williams* | 14 August 1893 Ooty, Tamil Nadu |
20 February 1988 Austin, Texas, United States |
1960 | "for his work on vitamins, particularly on discovering and isolating vitamin B6, lipoic acid, and avidin."[27] |
| |
Gopalasamudram Narayanan Ramachandran | 8 October 1922 Ernakulam, Kerala |
7 April 2001 Chennai, Tamil Nadu |
1964 | "for developing the Ramachandran plot for understanding peptide structure."[28] | Chandrasekhara Venkata Raman (1888–1970) | |
Thiruvengadam Rajendram Seshadri | 3 February 1900 Kulithalai, Tamil Nadu |
27 September 1975 New Delhi |
1966, 1968 | "for his research on oxygen heterocyclic compounds."[29] |
| |
Literature | ||||||
Joseph Rudyard Kipling* | 30 December 1865 Malabar Hill, South Mumbai, Maharashtra |
18 January 1936 London, United Kingdom |
1903, 1904, 1905, 1907 |
[30] |
| |
Rabindranath Tagore | 7 May 1861 Kolkata, West Bengal |
7 August 1941 Kolkata, West Bengal |
1913 | [31] | Thomas Sturge Moore (1870–1944) | |
Rabindranath Datta | 1 October 1883 Kolkata, West Bengal |
6 July 1917 Kolkata, West Bengal |
1916 | [32] |
| |
Sarvepalli Radhakrishnan | 5 September 1888 Thiruttani, Tamil Nadu |
17 April 1975 Chennai, Tamil Nadu |
1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1952, 1956, 1957, 1958, 1960, 1961, 1962, 1963 |
[33] |
| |
James Cousins* | 22 July 1873 Belfast, Northern Ireland |
20 February 1956 Madanapalle, Andhra Pradesh |
1935 | [34] | Rabindranath Tagore (1861–1941) | |
Hari Mohan Banerjee | 1936 | [35] | Devadatta Ramakrishna Bhandarkar (1875–1950) | |||
Bensadhar Majumdar | 1937, 1939 | [36] |
| |||
Mohammad Hosain Khan (probably Mohammad Habib (1895–1971)) |
1938 | [37] | Per Hallström (1866–1960) | |||
Sanjib Chaudhuri | 1938, 1939 | [38] |
| |||
Sri Aurobindo Ghose | 15 August 1872 Kolkata, West Bengal |
5 December 1950 Pondicherry, Union Territory of Puducherry |
1943 | [39] | Francis Younghusband (1863–1942) | |
Sachidananda Routray | 13 May 1916 Gurujang, Odisha |
21 August 2004 Cuttack, Odisha |
1959 | [40] | Radhakamal Mukerjee (1889–1968) | |
Lawrence Durrell* | 27 February 1912 Jalandhar, Punjab |
7 November 1990 Sommières, Gard, France |
1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1969, 1971 |
[41] |
| |
Gopal Singh | 29 November 1917 Panaji, Goa |
8 August 1990 Panaji, Goa |
1965 | [42] |
| |
Tarasankar Bandyopadhyay | 27 July 1898 Labhpur, West Bengal |
14 September 1971 Kolkata, West Bengal |
1971 | [43] | Krishna Kripalani (1907–1992) |
ఇది కూడ చూడు
మార్చు- విఎస్.నైపాల్, ట్రినిడాడ్, టొబాగోలో జన్మించిన బ్రిటీష్ నోబెల్ గ్రహీత భారతీయ సంతతికి చెందినవాడు
- భారతీయుల జాబితా
- నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
- దేశాల వారీగా నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
- ఆసియా నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
మూలాలు
మార్చు- ↑ Media, Nobel (22 November 2018). "Nobel Prize facts". Nobel Foundation. Archived from the original on 6 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ "From 1913 to 2014: Indian Nobel Prize winners". The Hindu. 10 October 2014. Retrieved 14 November 2018.
- ↑ Rajinder Singh (Sep 2012). "Aurobindo Gosh's Nobel nomination". Science and Culture. p. 442. Archived from the original on 8 August 2016. Retrieved 7 November 2018.
- ↑ Media, Nobel (22 November 2018). "Aurobindo Ghosh Nomination archive". Nobel Foundation. Archived from the original on 22 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ Levinovitz, Agneta Wallin (2001). The Nobel Prize: The First 100 Years. London: Imperial College Press, London. pp. 181–186. ISBN 9789810246655.
- ↑ Tønnesson, Øyvind (1 December 1999). "Mahatma Gandhi, the Missing Laureate". Nobel Foundation. Archived from the original on 2 June 2017. Retrieved 7 November 2018.
- ↑ Ghosh, Avijit (17 October 2006). "We missed Mahatma Gandhi". The Times of India. Retrieved 5 December 2018.
- ↑ Wolchover, Natalie (10 May 2011). "No Peace for Gandhi". NBCNews. Archived from the original on 7 December 2018. Retrieved 6 December 2018.
- ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1907 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1913 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Physics 1930 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Peace Prize 1979 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Physics 1983 nobelprize.org
- ↑ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1998 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2009 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Peace Prize 2014 nobelprize.org
- ↑ https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=3320 [bare URL]
- ↑ Nomination archive – Sir Chandrasekhara V Raman nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Meghnad N Saha nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Arthur E Kennelly nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Homi J Bhabha nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Satyendra Nath Bose nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Robert Hanbury Brown nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Richard Q Twiss nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Roger J Williams nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Gopalasamudram Narayanan Ramachandran nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – T R Seshadri nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Rudyard Kipling nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Rabindranath Tagore nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Roby Datta nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sarvepalli Radhakrishnan nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – James H Cousins nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Hari Mohan Banerjee nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Bensadhar Majumdar nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Mohammad H Khan nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sanjib Chaudhuri nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sri Aurobindo nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sochi Raut Roy nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Lawrence Durrell nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Gopal Singh nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Tarashankar Bandyopadhyay nobelprize.org