నోబెల్ బహుమతి పొందిన భారతీయులు
ఈ వ్యాసాన్ని పూర్తిగా అనువదించి, తరువాత ఈ మూసను తీసివేయండి. అనువాదం చేయాల్సిన వ్యాస భాగం ఒకవేళ ప్రధాన పేరుబరిలో వున్నట్లయితే పాఠ్యం సవరించు నొక్కినప్పుడు కనబడవచ్చు. అనువాదం పూర్తయినంతవరకు ఎర్రలింకులు లేకుండా చూడాలంటే ప్రస్తుత ఆంగ్ల కూర్పుని, భాషల లింకుల ద్వారా చూడండి(అనువాదకులకు వనరులు) |
1901లో తొలిసారిగా స్థాపించబడిన నోబెల్ బహుమతిని 2018 సంవత్సరంలో మొత్తం 904 మంది వ్యక్తులుకు, (వారిలో 852 మంది పురుషులు, 52 మంది మహిళలు) 24 సంస్థలకు అందించారు.[1] గ్రహీతలలో 11 మంది భారతీయులు ( వారిలో నలుగురు భారతీయ పౌరులు, ఏడుగురు భారతీయ పూర్వీకులు లేదా వారి నివాసులు). రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ ఈ పురస్కారం పొందిన మొదటి భారతీయ పౌరుడు. 1913లో పురస్కారం పొందిన మొదటి ఆసియా వ్యక్తి. గ్రహీతల జాబితాలో మదర్ థెరిసా మాత్రమే మహిళ. [2] అరబిందో, భారతీయ కవి, తత్వవేత్త, జాతీయవాది, సమగ్ర యోగా అభివృద్ధి కర్త, 1943లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతికి, 1950లో నోబెల్ శాంతి బహుమతికి విఫలమయ్యారు [3] [4]
1999 డిసెంబరు 1 న, నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ మహాత్మా గాంధీని శాంతి బహుమతికి ఐదుసార్లు (1937 నుండి 1939 వరకు, 1947 జనవరిలో, 1948లో హత్య చేయడానికి కొన్ని రోజుల ముందు) విఫలమయ్యారని ధృవీకరించింది.[5] 2006లో నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ కార్యదర్శి గీర్ లుండెస్టాడ్ దానిని "మన 106-సంవత్సరాల చరిత్రలోఅతిపెద్ద లోపం" గా పేర్కొన్నాడు. [6] [7] [8]
గ్రహీతలు
మార్చునోబెల్ గ్రహీతలలో ఇద్దరు (ఠాగూర్, సివి రామన్) వారికి ప్రదానం చేయబడిన సమయంలో బ్రిటిష్ ఇండియా పౌరులు కాగా, ఇద్దరు విదేశీ మూలానికి చెందినవారు (రాస్, కిప్లింగ్). గ్రహీతలలో ముగ్గురు రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా (మదర్ థెరిసా, సేన్, సత్యార్థి) పౌరులు, నలుగురు పుట్టుకతో భారతీయులు (ఖోరానా, చంద్రశేఖర్, రామకృష్ణన్, బెనర్జీ) కానీ తరువాత వారు భారత పౌరులు కానివారుగా అయ్యారు.
సంవత్సరం | చిత్రం | పేరు | జననం | మరణం | రంగం | సైటేషన్ |
---|---|---|---|---|---|---|
1902 | రోనాల్డ్ రాస్ | 13 మే 1857 అల్మోరా, ఉత్తరాఖండ్ |
16 సెప్టెంబర్ 1932 లండన్, యునైటెడ్ కింగ్డమ్ |
వైద్యం | "for his work on malaria, by which he has shown how it enters the organism and thereby has laid the foundation for successful research on this disease and methods of combating it."[9] | |
1907 | జోసెఫ్ రుడ్యార్డ్ కిప్లింగ్ | 30 డిసెంబర్ 1865 మలబార్ హిల్, దక్షిణ ముంబై, మహారాష్ట్ర |
18 జనవరి 1936 లండన్, యునైటెడ్ కింగ్డమ్ |
సాహిత్యం | "in consideration of the power of observation, originality of imagination, virility of ideas and remarkable talent for narration which characterize the creations of this world-famous author."[10] | |
1913 | రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ | 7 మే 1861 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
7 ఆగష్టు 1941 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
సాహిత్యం | "because of his profoundly sensitive, fresh and beautiful verse, by which, with consummate skill, he has made his poetic thought, expressed in his own English words, a part of the literature of the West."[11] | |
1930 | చంద్రశేఖర వేంకట రామన్ | 7 నవంబర్ 1888 తిరుచిరాపల్లి, తమిళనాడు |
21 నవంబర్ 1970 బెంగళూరు, కర్ణాటక |
భౌతికశాస్త్రం | "for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him."[12] | |
1968 | హరగోవింద్ ఖొరానా | 9 జనవరి 1922 రాయ్పూర్, పంజాబ్ |
9 నవంబర్ 2011 కాంకర్డ్, మాసెచూసెట్స్, అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు |
వైద్యం | "for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis."[13] (అమెరికన్ శాస్త్రవేత్తలు మార్షల్ డబ్ల్యూ. నిరెంబర్గ్, రాబర్ట్ డబ్ల్యూ. హోలీలతో కలిసి) | |
1979 | మదర్ థెరీసా, M.C. | 26 ఆగష్టు 1910 స్కోప్జె, ఉత్తర మసెడోనియా |
5 స్సెప్టెంబర్ 1997 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
శాంతి | "for her work for bringing help to suffering humanity."[14] | |
1983 | సుబ్రహ్మణ్యన్ చంద్రశేఖర్ | 19 అక్టోబర్ 1910 లాహోర్, పంజాబ్ |
21 ఆగష్టు 1995 చికాగో, ఇల్లినాయిస్, అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు |
భౌతిక శాస్త్రం | "for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the stars."[15] (అమెరిక శాస్త్రవేత్త విలియం ఆల్ఫ్రెడ్ ఫౌలర్తో కలిసి) | |
1998 | అమర్త్య కుమార్ సేన్ | 3 నవంబర్ 1933 శాంతినికేతన్, బోలాపూర్, పశ్చిమ బెంగాల్ |
ఆర్థిక శాస్త్రం | "for his contributions to welfare economics."[16] | ||
2009 | వెంకటరామన్ రామకృష్ణన్ | 1 ఏప్రిల్ 1952 చిదంబరం, తమిళనాడు |
రసాయన శాస్త్రం | ""for studies of the structure and function of the ribosome."[17] (అమెరికన్ బయోకెమిస్ట్ థామస్ ఎ. స్టీజ్, ఇజ్రాయేలీ శాస్త్రవేత్త అడా యోనత్తో కలిసి) | ||
2014 | కైలాశ్ సత్యార్థి | 11 జనవరి 1954 విదిశ, మధ్యప్రదేశ్ |
శాంతి | "for their struggle against the suppression of children and young people and for the right of all children to education."[18] (పాకిస్తానీ కార్యకర్త మలాలా యూసఫ్జాయ్తో కలిసి) | ||
2019 | అభిజిత్ బెనర్జీ | 21 ఫిబ్రవరి 1961 ముంబై, మహారాష్ట్ర |
ఆర్థిక శాస్త్రం | "for their experimental approach to alleviating global poverty" (తన భార్య ఎస్తేర్ డఫ్లో, అమెరికన్ ఆర్థికవేత్త మైకేల్ క్రెమర్తో కలిసి) |
ప్రతిపాదనలు
మార్చుఫోటో | పేరు | జననం | మరణం | ప్రతిపాదించిన సంవత్సరాలు | సైటేషన్ | ప్రతిపాదకుడు(లు) |
---|---|---|---|---|---|---|
శాంతి | ||||||
మహాత్మా గాంధీ | 2 అక్టోబర్ 1869 పోర్బందర్, గుజరాత్ |
30 జనవరి 1948 న్యూ ఢిల్లీ, Delhi |
1937, 1938, 1939, 1947, 1948 | [19] |
| |
భౌతిక శాస్త్రం | ||||||
చంద్రశేఖర వేంకట రామన్ | 7 November 1888 తిరుచిరాపల్లి, తమిళనాడు |
21 November 1970 బెంగళూరు, కర్ణాటక |
1929, 1930 | "for his work in the field of light scattering and the discovery of a modified scattering called Raman effect."[20] |
| |
మేఘనాధ్ సాహా | 6 October 1893 ఢాకా, బంగ్లాదేశ్ |
16 ఫిబ్రవరి 1956 న్యూఢిల్లీ |
1930, 1937, 1939, 1940, 1951, 1955 | "for developing the Saha ionization equation, used to describe chemical and physical conditions in stars."[21] |
| |
ఆర్థర్ ఎడ్విన్ కెన్నెల్లీ* | 17 డిసెంబర్ 1861 కొలాబా, ముంబై, మహారాష్ట్ర |
18 June 1939 Boston, Massachusetts, United States |
1935 | "for his contributions to the theory of electrical transmission and to the development of international electrical standards."[22] |
| |
హోమీ జహంగీర్ భాభా | హోమీ జహంగీర్ భాభా | 30 October 1909 ముంబై, మహారాష్ట్ర |
24 January 1966 Mont Blanc, Alps, France |
1951, 1953, 1954, 1955, 1956 | "for his discovery of the cascade process of cosmic radiation and Bhabha Scattering in quantum electrodynamics."[23] | Jacques Hadamard (1865–1963) |
సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ | 1 జనవరి 1894 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
4 ఫిబ్రవరి 1974 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
1956, 1959, 1962, 1968, 1969 | "for developing the foundation for Bose statistics and the theory of the Bose condensate in quantum mechanics."[24] |
| |
రాబర్ట్ హాన్బరీ బ్రౌన్* | 31 August 1916 Aruvankadu, Tamil Nadu |
16 January 2002 Andover, Hampshire, United Kingdom |
1965, 1966 | "for developing the Hanbury Brown and Twiss effect leading to the creation of intensity interferometers."[25][26] |
| |
Richard Quinn Twiss* | 24 August 1920 Shimla, Himachal Pradesh |
20 May 2005 Sydney, Australia | ||||
రసాయన శాస్త్రం | ||||||
Roger John Williams* | 14 August 1893 Ooty, Tamil Nadu |
20 February 1988 Austin, Texas, United States |
1960 | "for his work on vitamins, particularly on discovering and isolating vitamin B6, lipoic acid, and avidin."[27] |
| |
గోపాలసముద్రం నారాయణ అయ్యర్ రామచంద్రన్ | 8 October 1922 Ernakulam, Kerala |
7 April 2001 Chennai, Tamil Nadu |
1964 | "for developing the Ramachandran plot for understanding peptide structure."[28] | Chandrasekhara Venkata Raman (1888–1970) | |
తిరువేంగడం రాజేంద్ర శేషాద్రి | 3 February 1900 Kulithalai, Tamil Nadu |
27 September 1975 New Delhi |
1966, 1968 | "for his research on oxygen heterocyclic compounds."[29] |
| |
సాహిత్యం | ||||||
జోసెఫ్ రుడ్యార్డ్ కిప్లింగ్* | 30 December 1865 Malabar Hill, South Mumbai, Maharashtra |
18 January 1936 London, United Kingdom |
1903, 1904, 1905, 1907 |
[30] |
| |
రవీంద్రనాథ్ దత్తా | 1 అక్టోబర్ 1883 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
6 జూలై 1917 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
1916 | [31] |
| |
సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ | 5 సెప్టెంబర్ 1888 తిరుత్తణి, తమిళనాడు |
17 ఏప్రిల్ 1975 చెన్నై, తమిళనాడు |
1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1952, 1956, 1957, 1958, 1960, 1961, 1962, 1963 |
[32] |
| |
జేమ్స్ కజిన్స్* | 22 జూలై 1873 Belfast, ఉత్తర ఐర్లాండ్ |
20 ఫిబ్రవరి 1956 మదనపల్లె, ఆంధ్రప్రదేశ్ |
1935 | [33] | రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ (1861–1941) | |
హరి మోహన్ బెనర్జీ | 1936 | [34] | Devadatta Ramakrishna Bhandarkar (1875–1950) | |||
బెన్సధర్ మజుందార్ | 1937, 1939 | [35] |
| |||
మొహమ్మద్ హుసేన్ ఖాన్ (probably Mohammad Habib (1895–1971)) |
1938 | [36] | Per Hallström (1866–1960) | |||
సంజీవ్ చౌదరి | 1938, 1939 | [37] |
| |||
అరబిందో ఘోష్ | 15 ఆగష్ట్ 1872 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
5 December 1950 Pondicherry, Union Territory of Puducherry |
1943 | [38] | Francis Younghusband (1863–1942) | |
సచ్చిదానంద రౌత్రాయ్ | 13 May 1916 Gurujang, Odisha |
21 August 2004 Cuttack, Odisha |
1959 | [39] | Radhakamal Mukerjee (1889–1968) | |
లారెన్స్ డరెల్* | 27 February 1912 Jalandhar, Punjab |
7 November 1990 Sommières, Gard, France |
1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1969, 1971 |
[40] |
| |
గోపాల్ సింగ్ | 29 November 1917 Panaji, Goa |
8 August 1990 Panaji, Goa |
1965 | [41] |
| |
తారాశంకర్ బంద్యోపాధ్యాయ | 27 జూలై 1898 Labhpur, West Bengal |
14 సెప్టెంబర్ 1971 కోల్కాతా, పశ్చిమ బెంగాల్ |
1971 | [42] | కృష్ణ కృపలానీ (1907–1992) |
ఇవి కూడా చూడండి
మార్చు- విఎస్.నైపాల్, ట్రినిడాడ్, టొబాగోలో జన్మించిన బ్రిటీష్ నోబెల్ గ్రహీత భారతీయ సంతతికి చెందినవాడు
- భారతీయుల జాబితా
- నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
- దేశాల వారీగా నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
- ఆసియా నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
మూలాలు
మార్చు- ↑ Media, Nobel (22 November 2018). "Nobel Prize facts". Nobel Foundation. Archived from the original on 6 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ "From 1913 to 2014: Indian Nobel Prize winners". The Hindu. 10 October 2014. Retrieved 14 November 2018.
- ↑ Rajinder Singh (Sep 2012). "Aurobindo Gosh's Nobel nomination". Science and Culture. p. 442. Archived from the original on 8 August 2016. Retrieved 7 November 2018.
- ↑ Media, Nobel (22 November 2018). "Aurobindo Ghosh Nomination archive". Nobel Foundation. Archived from the original on 22 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ Levinovitz, Agneta Wallin (2001). The Nobel Prize: The First 100 Years. London: Imperial College Press, London. pp. 181–186. ISBN 9789810246655.
- ↑ Tønnesson, Øyvind (1 December 1999). "Mahatma Gandhi, the Missing Laureate". Nobel Foundation. Archived from the original on 2 June 2017. Retrieved 7 November 2018.
- ↑ Ghosh, Avijit (17 October 2006). "We missed Mahatma Gandhi". The Times of India. Retrieved 5 December 2018.
- ↑ Wolchover, Natalie (10 May 2011). "No Peace for Gandhi". NBCNews. Archived from the original on 7 December 2018. Retrieved 6 December 2018.
- ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1907 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Literature 1913 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Physics 1930 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Peace Prize 1979 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Physics 1983 nobelprize.org
- ↑ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1998 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2009 nobelprize.org
- ↑ The Nobel Peace Prize 2014 nobelprize.org
- ↑ https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=3320 [bare URL]
- ↑ Nomination archive – Sir Chandrasekhara V Raman nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Meghnad N Saha nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Arthur E Kennelly nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Homi J Bhabha nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Satyendra Nath Bose nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Robert Hanbury Brown nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Richard Q Twiss nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Roger J Williams nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Gopalasamudram Narayanan Ramachandran nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – T R Seshadri nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Rudyard Kipling nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Roby Datta nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sarvepalli Radhakrishnan nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – James H Cousins nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Hari Mohan Banerjee nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Bensadhar Majumdar nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Mohammad H Khan nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sanjib Chaudhuri nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sri Aurobindo nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Sochi Raut Roy nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Lawrence Durrell nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Gopal Singh nobelprize.org
- ↑ Nomination archive – Tarashankar Bandyopadhyay nobelprize.org