వికీపీడియా

నోబెల్ బహుమతి పొందిన భారతీయులు

నోబెల్ బహుమతి పొందిన భారతీయులు

1901లో తొలిసారిగా స్థాపించబడిన నోబెల్ బహుమతిని 2018 సంవత్సరంలో మొత్తం 904 మంది వ్యక్తులుకు, (వారిలో 852 మంది పురుషులు, 52 మంది మహిళలు) 24 సంస్థలకు అందించారు.[1] గ్రహీతలలో 11 మంది భారతీయులు ( వారిలో నలుగురు భారతీయ పౌరులు, ఏడుగురు భారతీయ పూర్వీకులు లేదా వారి నివాసులు). రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ ఈ పురస్కారం పొందిన మొదటి భారతీయ పౌరుడు. 1913లో పురస్కారం పొందిన మొదటి ఆసియా వ్యక్తి. గ్రహీతల జాబితాలో మదర్ థెరిసా మాత్రమే మహిళ. [2] అరబిందో, భారతీయ కవి, తత్వవేత్త, జాతీయవాది, సమగ్ర యోగా అభివృద్ధి కర్త, 1943లో సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతికి, 1950లో నోబెల్ శాంతి బహుమతికి విఫలమయ్యారు [3] [4]

1999 డిసెంబరు 1 న, నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ మహాత్మా గాంధీని శాంతి బహుమతికి ఐదుసార్లు (1937 నుండి 1939 వరకు, 1947 జనవరిలో, 1948లో హత్య చేయడానికి కొన్ని రోజుల ముందు) విఫలమయ్యారని ధృవీకరించింది.[5] 2006లో నార్వేజియన్ నోబెల్ కమిటీ కార్యదర్శి గీర్ లుండెస్టాడ్ దానిని "మన 106-సంవత్సరాల చరిత్రలోఅతిపెద్ద లోపం" గా పేర్కొన్నాడు. [6] [7] [8]

గ్రహీతలు

మార్చు

నోబెల్ గ్రహీతలలో ఇద్దరు (ఠాగూర్, సివి రామన్) వారికి ప్రదానం చేయబడిన సమయంలో బ్రిటిష్ ఇండియా పౌరులు కాగా, ఇద్దరు విదేశీ మూలానికి చెందినవారు (రాస్, కిప్లింగ్). గ్రహీతలలో ముగ్గురు రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా (మదర్ థెరిసా, సేన్, సత్యార్థి) పౌరులు, నలుగురు పుట్టుకతో భారతీయులు (ఖోరానా, చంద్రశేఖర్, రామకృష్ణన్, బెనర్జీ) కానీ తరువాత వారు భారత పౌరులు కానివారుగా అయ్యారు.

Year Image Laureate Born Died Field Citation
1902   Ronald Ross 13 May 1857
Almora, Uttarakhand 		16 September 1932
London, United Kingdom 		Physiology or Medicine "for his work on malaria, by which he has shown how it enters the organism and thereby has laid the foundation for successful research on this disease and methods of combating it."[9]
1907   Joseph Rudyard Kipling 30 December 1865
Malabar Hill, South Mumbai, Maharashtra 		18 January 1936
London, United Kingdom 		Literature "in consideration of the power of observation, originality of imagination, virility of ideas and remarkable talent for narration which characterize the creations of this world-famous author."[10]
1913   Rabindranath Tagore 7 May 1861
Kolkata, West Bengal 		7 August 1941
Kolkata, West Bengal 		Literature "because of his profoundly sensitive, fresh and beautiful verse, by which, with consummate skill, he has made his poetic thought, expressed in his own English words, a part of the literature of the West."[11]
1930   Chandrasekhara Venkata Raman 7 November 1888
Tiruchirapalli, Tamil Nadu 		21 November 1970
Bangalore, Karnataka 		Physics "for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him."[12]
1968 దస్త్రం:Har Gobind Khorana nobel.jpg Har Gobind Khorana 9 January 1922
Raipur, Punjab 		9 November 2011
Concord, Massachusetts, United States 		Physiology or Medicine "for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis."[13]
(awarded together with American biochemists Marshall W. Nirenberg and Robert W. Holley)
1979   Teresa Bojaxhiu, M.C. 26 August 1910
Skopje, North Macedonia 		5 September 1997
Kolkata, West Bengal 		Peace "for her work for bringing help to suffering humanity."[14]
1983   Subrahmanyan Chandrasekhar 19 October 1910
Lahore, Punjab 		21 August 1995
Chicago, Illinois, United States 		Physics "for his theoretical studies of the physical processes of importance to the structure and evolution of the stars."[15]
(awarded together with American astrophysicist William Alfred Fowler)
1998   Amartya Kumar Sen 3 November 1933
Santiniketan, Bolpur, West Bengal 		Economics "for his contributions to welfare economics."[16]
2009   Venkatraman "Venki" Ramakrishnan 1 April 1952
Chidambaram, Tamil Nadu 		Chemistry ""for studies of the structure and function of the ribosome."[17]
(awarded together with American biochemist Thomas A. Steitz and Israeli crystallographer Ada Yonath)
2014   Kailash Satyarthi 11 January 1954
Vidisha, Madhya Pradesh 		Peace "for their struggle against the suppression of children and young people and for the right of all children to education."[18]
(awarded together with Pakistani activist Malala Yousafzai)
2019   అభిజిత్ బెనర్జీ 21 February 1961
Mumbai, Maharashtra 		Economics "for their experimental approach to alleviating global poverty"
(awarded together with his wife Esther Duflo and American economist Michael Kremer)

Nominees

మార్చు
ఫోటో పేరు జననం మరణం Years Nominated Citation Nominator(s)
Peace
  మహాత్మా గాంధీ 2 October 1869
Porbandar, Gujarat 		30 January 1948
New Delhi, Delhi 		1937, 1938, 1939, 1947, 1948 [19]
Physics
  చంద్రశేఖర వేంకట రామన్ 7 November 1888
Tiruchirapalli, Tamil Nadu 		21 November 1970
Bangalore, Karnataka 		1929, 1930 "for his work in the field of light scattering and the discovery of a modified scattering called Raman effect."[20]
  మేఘనాధ్ సాహా 6 October 1893
Dhaka, Bangladesh 		16 February 1956
New Delhi 		1930, 1937, 1939, 1940, 1951, 1955 "for developing the Saha ionization equation, used to describe chemical and physical conditions in stars."[21]
  Arthur Edwin Kennelly* 17 December 1861
Colaba, Mumbai, Maharashtra 		18 June 1939
Boston, Massachusetts, United States 		1935 "for his contributions to the theory of electrical transmission and to the development of international electrical standards."[22]
 హోమీ జహంగీర్ భాభా హోమీ జహంగీర్ భాభా 30 October 1909
Mumbai, Maharashtra 		24 January 1966
Mont Blanc, Alps, France 		1951, 1953, 1954, 1955, 1956 "for his discovery of the cascade process of cosmic radiation and Bhabha Scattering in quantum electrodynamics."[23] Jacques Hadamard (1865–1963)
  సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ 1 January 1894
Kolkata, West Bengal 		4 February 1974
Kolkata, West Bengal 		1956, 1959, 1962, 1968, 1969 "for developing the foundation for Bose statistics and the theory of the Bose condensate in quantum mechanics."[24]
  Robert Hanbury Brown* 31 August 1916
Aruvankadu, Tamil Nadu 		16 January 2002
Andover, Hampshire, United Kingdom 		1965, 1966 "for developing the Hanbury Brown and Twiss effect leading to the creation of intensity interferometers."[25][26]
  Richard Quinn Twiss* 24 August 1920
Shimla, Himachal Pradesh 		20 May 2005
Sydney, Australia
Chemistry
  Roger John Williams* 14 August 1893
Ooty, Tamil Nadu 		20 February 1988
Austin, Texas, United States 		1960 "for his work on vitamins, particularly on discovering and isolating vitamin B6, lipoic acid, and avidin."[27]
  Gopalasamudram Narayanan Ramachandran 8 October 1922
Ernakulam, Kerala 		7 April 2001
Chennai, Tamil Nadu 		1964 "for developing the Ramachandran plot for understanding peptide structure."[28] Chandrasekhara Venkata Raman (1888–1970)
  Thiruvengadam Rajendram Seshadri 3 February 1900
Kulithalai, Tamil Nadu 		27 September 1975
New Delhi 		1966, 1968 "for his research on oxygen heterocyclic compounds."[29]
  • N. Subba Rao (?)
  • B. Jain (?)
Literature
  Joseph Rudyard Kipling* 30 December 1865
Malabar Hill, South Mumbai, Maharashtra 		18 January 1936
London, United Kingdom 		1903, 1904, 1905,
1907 		[30]
  Rabindranath Tagore 7 May 1861
Kolkata, West Bengal 		7 August 1941
Kolkata, West Bengal 		1913 [31] Thomas Sturge Moore (1870–1944)
  Rabindranath Datta 1 October 1883
Kolkata, West Bengal 		6 July 1917
Kolkata, West Bengal 		1916 [32]
  • Mano Gangedy (?)
  • Raya Yatindra Chondhury (?)
  Sarvepalli Radhakrishnan 5 September 1888
Thiruttani, Tamil Nadu 		17 April 1975
Chennai, Tamil Nadu 		1933, 1934, 1935,
1936, 1937, 1952,
1956, 1957, 1958,
1960, 1961, 1962,
1963 		[33]
  James Cousins* 22 July 1873
Belfast, Northern Ireland 		20 February 1956
Madanapalle, Andhra Pradesh 		1935 [34] Rabindranath Tagore (1861–1941)
  Hari Mohan Banerjee 1936 [35] Devadatta Ramakrishna Bhandarkar (1875–1950)
  Bensadhar Majumdar 1937, 1939 [36]
  • Sen Satyendranath (1909–?)
  • Mukundadeb Chatterjee (?)
  Mohammad Hosain Khan
(probably Mohammad Habib (1895–1971)) 		1938 [37] Per Hallström (1866–1960)
  Sanjib Chaudhuri 1938, 1939 [38]
  Sri Aurobindo Ghose 15 August 1872
Kolkata, West Bengal 		5 December 1950
Pondicherry, Union Territory of Puducherry 		1943 [39] Francis Younghusband (1863–1942)
  Sachidananda Routray 13 May 1916
Gurujang, Odisha 		21 August 2004
Cuttack, Odisha 		1959 [40] Radhakamal Mukerjee (1889–1968)
  Lawrence Durrell* 27 February 1912
Jalandhar, Punjab 		7 November 1990
Sommières, Gard, France 		1961, 1962, 1963,
1964, 1965, 1966,
1967, 1969, 1971 		[41]
  Gopal Singh 29 November 1917
Panaji, Goa 		8 August 1990
Panaji, Goa 		1965 [42]
  Tarasankar Bandyopadhyay 27 July 1898
Labhpur, West Bengal 		14 September 1971
Kolkata, West Bengal 		1971 [43] Krishna Kripalani (1907–1992)

ఇది కూడ చూడు

మార్చు
  • విఎస్.నైపాల్, ట్రినిడాడ్, టొబాగోలో జన్మించిన బ్రిటీష్ నోబెల్ గ్రహీత భారతీయ సంతతికి చెందినవాడు
  • భారతీయుల జాబితా
  • నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
  • దేశాల వారీగా నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా
  • ఆసియా నోబెల్ గ్రహీతల జాబితా

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ Media, Nobel (22 November 2018). "Nobel Prize facts". Nobel Foundation. Archived from the original on 6 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
  2. ↑ "From 1913 to 2014: Indian Nobel Prize winners". The Hindu. 10 October 2014. Retrieved 14 November 2018.
  3. ↑ Rajinder Singh (Sep 2012). "Aurobindo Gosh's Nobel nomination". Science and Culture. p. 442. Archived from the original on 8 August 2016. Retrieved 7 November 2018.
  4. ↑ Media, Nobel (22 November 2018). "Aurobindo Ghosh Nomination archive". Nobel Foundation. Archived from the original on 22 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
  5. ↑ Levinovitz, Agneta Wallin (2001). The Nobel Prize: The First 100 Years. London: Imperial College Press, London. pp. 181–186. ISBN 9789810246655.
  6. ↑ Tønnesson, Øyvind (1 December 1999). "Mahatma Gandhi, the Missing Laureate". Nobel Foundation. Archived from the original on 2 June 2017. Retrieved 7 November 2018.
  7. ↑ Ghosh, Avijit (17 October 2006). "We missed Mahatma Gandhi". The Times of India. Retrieved 5 December 2018.
  8. ↑ Wolchover, Natalie (10 May 2011). "No Peace for Gandhi". NBCNews. Archived from the original on 7 December 2018. Retrieved 6 December 2018.
  9. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902 nobelprize.org
  10. ↑ The Nobel Prize in Literature 1907 nobelprize.org
  11. ↑ The Nobel Prize in Literature 1913 nobelprize.org
  12. ↑ The Nobel Prize in Physics 1930 nobelprize.org
  13. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968 nobelprize.org
  14. ↑ The Nobel Peace Prize 1979 nobelprize.org
  15. ↑ The Nobel Prize in Physics 1983 nobelprize.org
  16. ↑ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1998 nobelprize.org
  17. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2009 nobelprize.org
  18. ↑ The Nobel Peace Prize 2014 nobelprize.org
  19. ↑ https://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=3320 [bare URL]
  20. ↑ Nomination archive – Sir Chandrasekhara V Raman nobelprize.org
  21. ↑ Nomination archive – Meghnad N Saha nobelprize.org
  22. ↑ Nomination archive – Arthur E Kennelly nobelprize.org
  23. ↑ Nomination archive – Homi J Bhabha nobelprize.org
  24. ↑ Nomination archive – Satyendra Nath Bose nobelprize.org
  25. ↑ Nomination archive – Robert Hanbury Brown nobelprize.org
  26. ↑ Nomination archive – Richard Q Twiss nobelprize.org
  27. ↑ Nomination archive – Roger J Williams nobelprize.org
  28. ↑ Nomination archive – Gopalasamudram Narayanan Ramachandran nobelprize.org
  29. ↑ Nomination archive – T R Seshadri nobelprize.org
  30. ↑ Nomination archive – Rudyard Kipling nobelprize.org
  31. ↑ Nomination archive – Rabindranath Tagore nobelprize.org
  32. ↑ Nomination archive – Roby Datta nobelprize.org
  33. ↑ Nomination archive – Sarvepalli Radhakrishnan nobelprize.org
  34. ↑ Nomination archive – James H Cousins nobelprize.org
  35. ↑ Nomination archive – Hari Mohan Banerjee nobelprize.org
  36. ↑ Nomination archive – Bensadhar Majumdar nobelprize.org
  37. ↑ Nomination archive – Mohammad H Khan nobelprize.org
  38. ↑ Nomination archive – Sanjib Chaudhuri nobelprize.org
  39. ↑ Nomination archive – Sri Aurobindo nobelprize.org
  40. ↑ Nomination archive – Sochi Raut Roy nobelprize.org
  41. ↑ Nomination archive – Lawrence Durrell nobelprize.org
  42. ↑ Nomination archive – Gopal Singh nobelprize.org
  43. ↑ Nomination archive – Tarashankar Bandyopadhyay nobelprize.org

వెలుపలి లంకెలు

మార్చు
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=నోబెల్_బహుమతి_పొందిన_భారతీయులు&oldid=4081351" నుండి వెలికితీశారు