వికీపీడియా

తిరువనంతపురం

దక్షిణ భారత నగరం, కేరళ రాష్ట్ర రాజధాని

తిరువనంతపురం, కేరళ రాష్ట్రానికి రాజధాని. దీనిని బ్రిటీషు పరిపాలనా కాలములో ట్రివేండ్రం అని పిలిచేవారు.[6] ఇది ఒక రేవు పట్టణం. అనంతపద్మనాభస్వామి కొలువైవున్న దివ్యక్షేత్రం. ఈ ఆలయంలోనికి హిందువులని మాత్రమే అనుమతిస్తారు. మగవాళ్ళు పంచలు మాత్రమే ధరించి లోనికి వెళ్ళాలి. ఆడవారు కుడా ఎటువంటి అధునాతన దుస్తులు ధరించరాదు. అందరు సాంప్రదాయ వస్త్రాలలోనే ప్రవేశించాలి.ఈ మధ్యనే ఈ దేవాలయం లోని నేలమాళిగలలో లక్షన్నర కోట్లకు పైగా విలువ చేసే అపార సంపద బయటపడడంతో ఈ దేవాలయం ప్రపంచవ్యాప్తంగా వార్తల్లోకి ఎక్కింది. తిరువనంతపురం కరమన నది, కిల్లీ నదీ తీరాలలో ఉంది. ఇది 2011 నాటికి 9,57,730 జనాభాతో కేరళలో అత్యధిక జనాభా కలిగిన నగరం.[7] పట్టణ చుట్టుముట్టబడిన సమ్మేళన జనాభా సుమారు 1.68 మిలియన్లుగా ఉంది.[8] భారతదేశ పశ్చిమ తీరంలో ప్రధాన భూభాగం అత్యంత దక్షిణానికి సమీపంలో ఉంది, తిరువనంతపురం కేరళలో ప్రధాన సమాచార సాంకేతిక కేంద్రంగా ఉంది. 2016 నాటికి రాష్ట్ర సాఫ్ట్‌వేర్ ఎగుమతుల్లో 55% వాటాను అందిస్తుంది.[9][10] మహాత్మా గాంధీచే "భారతదేశ సతతహరిత నగరం"గా సూచించబడింది",[11] ఈ నగరం తక్కువ తీరప్రాంత కొండల అలలులేని భూభాగం ద్వారా వర్గీకరించబడింది.[12]

Thiruvananthapuram
Metropolis
Clockwise, from top: View of Kulathoor, Padmanabhaswamy Temple, Niyamasabha Mandiram, East Fort, Technopark, Kanakakkunnu Palace, Thiruvananthapuram Central and Kovalam Beach
Official seal of Thiruvananthapuram
ముద్ర
ముద్దుపేరు(ర్లు): 
Evergreen City of India
God's Own Capital[1]
Thiruvananthapuram is located in Kerala
Thiruvananthapuram
Thiruvananthapuram
Thiruvananthapuram (Kerala)
Thiruvananthapuram is located in India
Thiruvananthapuram
Thiruvananthapuram
Thiruvananthapuram (India)
నిర్దేశాంకాలు: 08°29′15″N 76°57′09″E / 8.48750°N 76.95250°E / 8.48750; 76.95250Coordinates: 08°29′15″N 76°57′09″E / 8.48750°N 76.95250°E / 8.48750; 76.95250
Country India
State Kerala
DistrictThiruvananthapuram
ప్రభుత్వం
 • ప్రభుత్వ రకంMunicipal Corporation
 • నిర్వహణThiruvananthapuram Municipal Corporation
 • MayorArya Rajendran [2] (CPI(M)
 • Deputy MayorP. K. Raju (CPI)
 • Member of ParliamentShashi Tharoor (INC)
 • City Police CommissionerSanjay Kumar Gurudin IPS
విస్తీర్ణం
 • Metropolis214 km2 (83 sq mi)
 • మెట్రో ప్రాంతం
311 km2 (120 sq mi)
విస్తీర్ణపు ర్యాంకు1st
సముద్రమట్టం నుండి ఎత్తు
10 మీ (30 అ.)
జనాభా వివరాలు
(2011)
 • Metropolis9,57,730
 • సాంద్రత4,500/km2 (12,000/sq mi)
 • మెట్రో ప్రాంతం
1,687,406
పిలువబడువిధం (ఏక)Trivandrumite,[3] Trivian
Languages
 • Official LanguageMalayalam, English[4]
కాలమానంUTC+5:30 (IST)
పిన్‌కోడ్
695 XXX
ప్రాంతీయ ఫోన్ కోడ్+91-(0)471
భారత వాహన రిజిస్ట్రేషన్ ప్లేట్లు
GDP Nominal$2.47 billion[5]
Percapita$3,323 or ₹2.34 lakh[5]
ClimateAm/Aw (Köppen)
జాలస్థలిtrivandrum.nic.in

తిరువనంతపురంలో ఉన్న ప్రస్తుత ప్రాంతాలను చేరా రాజవంశం సామంతులుగా ఉన్న అయ్యర్ పాలకులు పాలించారు.[13]12వ శతాబ్దంలో ఇది వేనాడ్ రాజ్యంచే జయించబడింది.[14] 18వ శతాబ్దంలో, రాజు మార్తాండ వర్మ ఈ భూభాగాన్ని విస్తరించాడు.ట్రావెన్‌కోర్ రాచరిక రాష్ట్రాన్ని స్థాపించాడు. తిరువనంతపురం దాని రాజధానిగా చేశాడు. [15] 1755లో పురక్కాడ్ యుద్ధంలో కోజికోడ్‌లోని శక్తివంతమైన జామోరిన్‌ను ఓడించడం ద్వారా ట్రావెన్‌కోర్ కేరళలో అత్యంత ఆధిపత్య రాష్ట్రంగా అవతరించింది.[16]1947లో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తరువాత, తిరువనంతపురం ట్రావెన్‌కోర్-కొచ్చిన్ రాష్ట్రానికి రాజధానిగా మారింది. 1956లో కొత్త భారతదేశంలో కేరళ రాష్ట్రం ఏర్పడే వరకు అలాగే ఉంది.[17]

తిరువనంతపురం ఒక ప్రముఖ విద్యా, పరిశోధనా కేంద్రం.నగరంలో కేరళ విశ్వవిద్యాలయం, ఎపిజె అబ్దుల్ కలాం సాంకేతిక విశ్వవిద్యాలయం, ఇందిరా గాంధీ నేషనల్ ఓపెన్ యూనివర్శిటీ, ప్రాంతీయ ప్రధాన కార్యాలయం ఇంకా అనేక ఇతర పాఠశాలలు, కళాశాలలు ఉన్నాయి.అలాగే నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఇంటర్ డిసిప్లినరీ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ, భారతీయ అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ వారి విక్రమ్ సారాభాయ్ అంతరిక్ష కేంద్రం, ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ స్పేస్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ, నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ ఎర్త్ సైన్స్ స్టడీస్, ఇండియన్ క్యాంపస్ వంటి పరిశోధనా కేంద్రాలకు, ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ ఎడ్యుకేషన్ అండ్ రీసెర్చ్ సంస్థలకు కూడా ఈ నగరం నిలయంగా ఉంది.[18]

భారత వైమానిక దళం సదరన్ ఎయిర్ కమాండ్ ప్రధాన కార్యాలయం, తుంబ ఈక్వటోరియల్ రాకెట్ లాంచింగ్ స్టేషన్ ఉన్నాయి. తిరువనంతపురం ఒక ప్రధాన ఆధ్యాత్మిక పర్యాటక కేంద్రం.నగరంలో పద్మనాభస్వామి దేవాలయం, కోవలం, వర్కాల బీచ్‌లు, పూవార్, అంచుతెంగు బ్యాక్ వాటర్స్, దాని పశ్చిమ కనుమల ప్రాంతాలైన పొన్ముడి, అగస్త్య మాలలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. 2012లో టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా నిర్వహించిన ఫీల్డ్ సర్వే ద్వారా తిరువనంతపురం నివసించడానికి ఉత్తమ కేరళ నగరంగా ఎంపికైంది. [19] 2013లోఇండియా టుడే నిర్వహించిన సర్వేలో ఈ నగరం భారతదేశంలో నివసించడానికి పదిహేనవ ఉత్తమ నగరంగా నిలిచింది. [20] జనాగ్రహ సెంటర్ ఫర్ సిటిజన్‌షిప్ అండ్ డెమోక్రసీ నిర్వహించిన వార్షిక సర్వే ఆఫ్ ఇండియాస్ సిటీ-సిస్టమ్స్ ప్రకారం తిరువనంతపురం వరుసగా రెండు సంవత్సరాలు, 2015, 2016లో అత్యుత్తమ భారతీయ నగరంగా ర్యాంక్ పొందింది. [21] 2017లో జనాగ్రహ సెంటర్ ఫర్ [22] అండ్ డెమోక్రసీ నిర్వహించిన సర్వేలో ఈ నగరం భారతదేశంలోనే అత్యుత్తమ పరిపాలనా నగరంగా ఎంపికైంది.

చరిత్రసవరించు

తిరువనంతపురం సాపేక్షంగా ఆధునిక ప్రాంతం సా.శ.పూ 1000 నాటి వర్తక సంప్రదాయాలు ఉన్నాయి.[23][24] సా.శ.పూ 1036 లో తిరువనంతపురంలోని ఓఫిర్ (ప్రస్తుతం పూవార్) అనే ఓడరేవులో సోలమన్ రాజు నౌకలు దిగాయని నమ్ముతారు.[25][26] ఈ నగరం సుగంధ ద్రవ్యాలు, గంధం, దంతాలకు వ్యాపార కేంద్రం.[27] అయినప్పటికీ, నగరం ప్రాచీన రాజకీయ, సాంస్కృతిక చరిత్ర కేరళలోని మిగిలిన ప్రాంతాల నుండి పోల్చుకుంటే దాదాపు పూర్తిగా స్వతంత్రంగా ఉంది. చేరా రాజవంశం దక్షిణాన అలప్పుజ నుండి ఉత్తరాన కాసర్‌గోడ్ వరకు ఉన్న మలబార్ తీర ప్రాంతాన్ని పరిపాలించింది. ఇందులో పాలక్కాడ్ గ్యాప్, కోయంబత్తూర్, సేలం, కొల్లి హిల్స్ ఉన్నాయి. కోయంబత్తూర్ చుట్టుపక్కల ప్రాంతం సంగం కాలంలో సా.శ. మొదటి, నాల్గవ శతాబ్దాలలో ఇది మలబార్ తీరం, తమిళనాడు మధ్య ప్రధాన వాణిజ్య మార్గం అయిన పాలక్కాడ్ గ్యాప్‌కి తూర్పు ప్రవేశ ద్వారం వలె పనిచేసింది.[28] అయితే ప్రస్తుత కేరళ రాష్ట్రం (తిరువనంతపురం, అలప్పుజ మధ్య తీరప్రాంతం) దక్షిణ ప్రాంతం మదురై పాండ్య రాజవంశానికి సంబంధించిన అయ్యర్ రాజవంశం క్రింద ఉంది.[29] నగర ప్రారంభ పాలకులు అయ్ లు. ప్రస్తుతం తిరువనంతపురంలో ఒక ప్రాంతంగా ఉన్న విజింజం, ఆయ్ రాజవంశానికి రాజధాని. విజింజం సా.శ.పూ రెండవ శతాబ్దం నుండి ఒక ముఖ్యమైన ఓడరేవు నగరం. [30][31] ఆయ్ రాజవంశం పాలనలో, తిరువనంతపురం చోళ, పాండ్యన్ రాజవంశాలు ఓడరేవు పట్టణాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించిన అనేక యుద్ధాలను చూసింది. [32][33]

సా.శ. 925లో రాజు విక్రమాదిత్య వరగుణ మరణం తరువాత, ఐల వైభవం సన్నగిల్లింది. దాదాపు వారి అన్ని ప్రాంతాలు చేరా రాజవంశంలో భాగమయ్యాయి.[34][35] పదవ శతాబ్దంలో, చోళులు విజింజం, పరిసర ప్రాంతాలపై దాడి చేసి కొల్లగొట్టారు.[36] విజింజంలోని ఓడరేవు, కాంతల్లూర్ సాలా చారిత్రాత్మక విద్యా కేంద్రం కూడా ఈ కాలంలో చోళులచే ధ్వంసం చేయబడ్డాయి[37][38] పద్మనాభస్వామి ఆలయాన్ని నియంత్రించిన ఆయ్ కుటుంబంలోని ఒక శాఖ 12వ శతాబ్దంలో వేనాడ్ రాజ్యంలో విలీనమైంది.[39]

ప్రస్తుత తిరువనంతపురం నగరం, జిల్లా, కన్యాకుమారి జిల్లా, ప్రాచీన, మధ్యయుగ యుగాలలో అయ్ ల రాజవంశంలో భాగాలుగా ఉన్నాయి. ఇది భారత ఉపఖండంలోని దక్షిణ భాగంలో ఉన్న తమిళ రాజ్యం. అయ్ రాజ్యం వివిధ కాలాలలో చోళులు, పాండ్యుల దాడులను, విజయాలను అనుభవించింది. తరువాత ఇది మధ్య యుగాల చివరిలో వేనాడ్‌లో భాగమైంది. ఇది చివరికి సా.శ. 18వ శతాబ్దం లో ట్రావెన్‌కోర్ శక్తివంతమైన రాజ్యంగా విస్తరించబడింది. తమిళ-ద్రావిడియన్ నిర్మాణ శైలి కూడా పద్మనాభస్వామి ఆలయంలో కనిపిస్తుంది. ఇది కేరళలోని ఉత్తర, మధ్య ప్రాంతాలలోని దేవాలయాల నిర్మాణ శైలి నుండి విభిన్నంగా, ప్రత్యేకంగా ఉంటుంది.[40]

పర్యాటకంసవరించు

తిరువనంతపురం భారతదేశంలో ప్రధాన పర్యాటక కేంద్రం.[41] కోవలం, వర్కాల నగరానికి సమీపంలో ఉన్న ప్రసిద్ధ బీచ్ పట్టణాలు. ఇతర ముఖ్యమైన బీచ్‌లలో పూవార్, శంకుముఖం బీచ్, అజిమల బీచ్, విజింజం బీచ్, వెలి బీచ్ ఉన్నాయి. నగరం నడిబొడ్డున ఉన్న పద్మనాభస్వామి ఆలయం ప్రపంచంలోనే అత్యంత సంపన్నమైన ప్రార్థనా స్థలంగా ప్రసిద్ధి చెందింది..[42]అగస్త్యమల వర్షారణ్యాలు, నెయ్యర్ వన్యప్రాణుల అభయారణ్యం, కల్లార్, బ్రేమోర్, పొన్ముడి కొండలు, పూవార్, అంచుతెంగు బ్యాక్ వాటర్స్, కప్పిల్-ఎడవ సరస్సులు వంటి ఇతర ఆసక్తికరమైన ప్రదేశాలు ఉన్నాయి.

బ్రిటీష్, ద్రావిడ ప్రభావాలతో కూడిన కేరళ వాస్తుశిల్పంతో కూడిన ప్రత్యేకమైన నిర్మాణ శైలికి కూడా నగరం ప్రసిద్ధి చెందింది..[43] నేపియర్ మ్యూజియం, తిరువనంతపురం జూ, కుతీర మాలిక ప్యాలెస్, కిలిమనూర్ ప్యాలెస్, తిరువనంతపురం గోల్ఫ్ క్లబ్ హెరిటేజ్ భవనం దీనికి ఉదాహరణలు.

ప్రధాన మ్యూజియంలలో కేరళ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ మ్యూజియం (దానితో జతచేయబడిన ప్రియదర్శిని ప్లానిటోరియం), నేపియర్ మ్యూజియం, కేరళ సాయిల్ మ్యూజియం, కోయిక్కల్ ప్యాలెస్ మ్యూజియం ఉన్నాయి. అగస్త్యమల బయోస్పియర్ రిజర్వ్, యెనెస్కే జాబితా చేయబడింది. [44]

శ్రీ అనంతపద్మనాభస్వామి దేవాలయంసవరించు

ప్రధాన వ్యాసం: శ్రీ అనంతపద్మనాభస్వామి దేవాలయం (కేరళ)
 
పద్మనాభస్వామి దేవాలయం.

తాళపత్ర గ్రంథాల ఆధారంగా కలియుగం ఆరంభమైన 950వ రోజు తుళువంశ బ్రాహ్మణ ఋషి దివాకరముని సారథ్యంలో విగ్రహ ప్రతిష్ఠ, ఆలయ నిర్మాణం జరిగినట్లు తెలుస్తుంది. విష్ణుభక్తుడైన దివాకరముని తపస్సు ఆచరించగా శ్రీ మహావిష్ణువు రెండు సంవత్సరాల బాలుని రూపంలో ప్రత్యక్ష్మమయ్యాడు. ఆ బాలుని ముఖవర్చస్సుకు తన్మయుడైన ముని తన వద్ద ఉండిపోవాలని కోరాడు. అందుకు ఆ బాలుడు అంగీకరించి తనను వాత్సల్యంతో చూడాలని అలా జరగని నాడు వెళ్ళిపోగలనని ఆంక్ష విధించాడు. అందుకు అంగీకరించిన ముని ఆ బాలుని అమిత వాత్సల్యంతో చూస్తూ, బాల్యపు చేష్టలను ఓర్చుకుంటూ ఆనందంతో జీవిస్తున్నారు. ఒక రోజు దివాకరముని పూజా సమయంలో సాలగ్రామాన్ని ఆ బాలుడు నోటిలో ఉంచుకొని పరుగెత్తాడు. అందులకు ముని బాలునిపై ఆగ్రహం వ్యక్తం చేశాడు. తనకు ఇచ్చిన మాటను ముని తప్పినాడని భావించి ఆ బాలుడు నన్ను చూడాలని పిస్తే అరణ్యంలో కనిపిస్తానని చెప్పి అదృశ్యమైనాడు. ఈ సంఘటనతో దివాకరమునికి ఆ బాలుడు ఎవరైనది అర్థమై తీవ్ర మనోవ్యధకు గురైనాడు. ఎలాగైనా ఆ బాలుని తిరిగి దర్శించుకోవాలన్న తలంపుతో ముని అరణ్యబాట పట్టగా, క్షణకాలం పాటు కనిపించిన ఆ బాలుడు, అనంతరం ఒక మహా వృక్షరూపంలో నేలకొరిగి శ్రీమహావిష్ణువు శేషశాయనుడిగా ఉన్న రూపంలో కనిపించాడు. ఆ మహిమాన్విత రూపం దాదాపు 5 కి.మీ. దూరం వ్యాపించి, శిరస్సు 'తిరువళ్ళం' అన్న గ్రామం వద్ద, పాదములు 'త్రిప్పాపూర్' వద్ద కన్పించాయి. అంతటి భారీ విగ్రహన్ని మానవమాతృలు దర్శించడం కష్టమని, కనువిందు చేసే రూపంలో అవరతించాలని ముని వేడుకున్నాడు. ముని విన్నపాన్ని మన్నించిన స్వామి ప్రస్తుత రూపంలో కన్పించగా, ఆ విగ్రహాన్ని తెచ్చి 'తిరువనంతపురం'లో ప్రతిష్ఠించినట్లు కథాంశం.

జనాభా గణాంకాలుసవరించు

2011 భారత జాతీయ జనాభా గణన ప్రకారం, 214 కిమీ2 (83 చదరపు మైళ్ళు) విస్తీర్ణంలో ఉన్న తిరువనంతపురం నగరపాలక సంస్థ పరిధిలో 9,57,730 జనాభాను కలిగి ఉంది.[3] నగర జనాభా సాంద్రత 4,454/కిమీ2 (11,540/చ.మైళ్లు).[45] 2011లో పట్టణ సమీకరణలో 16,87,406 జనాభాను కలిగి ఉంది.[5] లింగ నిష్పత్తి ప్రతి 1,000 మంది పురుషులకు 1,040 స్త్రీలుగా ఉంది.ఇది జాతీయ సగటు కంటే ఎక్కువ.[3] తిరువనంతపురం అక్షరాస్యత రేటు 93.72% ఉంది.[46] అఖిల భారత సగటు 74% కంటే ఎక్కువగా ఉంది.[47]

తిరువనంతపురం జనాభాలో మలయాళీలు అత్యధికంగా ఉన్నారు. తిరువనంతపురంలోని తమిళులు, ఉత్తర భారతీయులు తక్కువుగా ఉన్నారు. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, జనాభాలో 68.5% మంది హిందువులు, 16.7% మంది క్రైస్తవులు, 13.7% మంది ముస్లింలు.[82] మిగిలిన సమాజంలో 0.06% మందిలో జైనులు, యూదులు, సిక్కులు, బౌద్ధులు, ఇతర మతాలుకు చెందినవారు ఉన్నారు. 0.85% మంది మతంపై జనాభా గణనలో విశ్వాసం వ్యక్తం చేయలేనివారు ఉన్నారు.[48]

తిరువనంతపురం నగరంలో అధికార రాష్ట్ర భాష అయిన మలయాళం ప్రధాన భాష. కొమత మంది ప్రధానంగా ఆంగ్ల భాషను మాట్లాడుతారు. మలయాళం తర్వాత తమిళంలో అత్యధికంగా మాట్లాడేవారు ఉన్నారు. నగరంలో కొంతమంది తుళు, కన్నడ, కొంకణి, ధివేహి, తెలుగు, హిందీ మాట్లాడేవారు కూడా ఉన్నారు. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, నగరంలో దారిద్య్రరేఖకు దిగువన ఉన్న జనాభా 11,667.[49]

తిరువనంతపురంలో ఉత్తర భారతదేశం, ప్రధానంగా పంజాబ్, హర్యానా, మధ్యప్రదేశ్, తూర్పు భారతదేశం, ప్రధానంగా పశ్చిమ బెంగాల్, బీహార్, పొరుగు దేశాలైన శ్రీలంక, మాల్దీవులు, నేపాల్, బంగ్లాదేశ్ నుండి కార్మికులు భారీగా వలస వచ్చారు.[50]

పరిపాలనసవరించు

దీని పరిపాలన తిరువనంతపురం నగరపాలక సంస్థ నిర్వహిస్తుంది. నగరపాలక సంస్థ మేయరుగా ఆర్య రాజేంద్రన్ 2020 డిసెంబరు 28 నుండి కొనసాగుచున్నాడు. తిరువనంతపురం నగరపాలక సంస్థ నగరంలో పౌర మౌలిక సదుపాయాలను నిర్వహిస్తుంది. తిరువనంతపురం నగరపాలక సంస్థ పరిపాలనా వికేంద్రీకృత పాత్ర కోసం,పదకొండు జోనల్ కార్యాలయాలు సృష్టించబడ్డాయి. కేరళ ప్రభుత్వ స్థానంగా, తిరువనంతపురంలో స్థానిక పాలక సంస్థల కార్యాలయాలు మాత్రమే కాకుండా కేరళ ప్రభుత్వ సచివాలయ సముదాయంలో ఉన్న కేరళ శాసనసభ, రాష్ట్ర సచివాలయం ఉన్నాయి. తిరువనంతపురం జిల్లాలో అట్టింగల్, తిరువనంతపురం అనే రెండు పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలు ఉన్నాయి.శాసనసభ నియోజకవర్గాలు 14 ఉన్నాయి

మూలాలుసవరించు

  1. ↑ "History – Official Website of District Court of India". District Courts. Archived from the original on 25 December 2018. Retrieved 18 May 2017.
  2. ↑ "India: 21-year-old student Arya Rajendran set to become mayor in Kerala". gulfnews.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-12-25.
  3. ↑ "Ramzan turns Kerala into a foodies' paradise". Times of India. 23 June 2017. Retrieved 9 July 2018.
  4. ↑ "The Kerala Official Language (Legislation) Act, 1969" (PDF). PRS Legislative Research. Retrieved 19 July 2018.
  5. ↑ 5.0 5.1 "District Domestic Product Per Capita". Retrieved 8 January 2023.
  6. ↑ "Thiruvananthapuram | India". Encyclopedia Britannica (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-07.
  7. ↑ "Thiruvananthapuram Corporation General Information". Corporation of Thiruvananthapuram. Archived from the original on 30 December 2020.
  8. ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 1 million and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner. Ministry of Home Affairs, Government of India. Retrieved 9 July 2018.
  9. ↑ "Kerala Economic Review". Government of Kerala. Kerala State Planning Board. Archived from the original on 20 July 2020. Retrieved 1 March 2018.
  10. ↑ "Kunhalikutty to lay foundation stone for Technopark tomorrow". Technopark. 24 February 2016.
  11. ↑ "Thiruvananthapuram India". Destination 360. Retrieved 18 June 2010.
  12. ↑ Kapoor, Subodh (2002). The Indian encyclopaedia : biographical, historical, religious, administrative, ethnological, commercial and scientific. New Delhi: Cosmo Publications. ISBN 8177552570.
  13. ↑ Sreedhara Menon, A (2011). Kerala History and its Makers. D C Books. p. 35. ISBN 9788126437825. Retrieved 9 July 2018.
  14. ↑ Sreedhara Menon, A (2011). Kerala History and its Makers. D C Books. p. 35. ISBN 9788126437825. Retrieved 9 July 2018.
  15. ↑ Boland-Crewe, Tara; Lea, David (2003). The Territories and States of India (in ఇంగ్లీష్). Routledge. ISBN 9781135356255.
  16. ↑ Shungoony Menon, P. (1878). A History of Travancore from the Earliest Times (pdf) (in ఇంగ్లీష్). Madras: Higgin Botham & Co. pp. 162–164. Retrieved 5 May 2016.
  17. ↑ Abram, David; Edwards, Nick (2003). The Rough Guide to South India. Rough Guides. p. 306. ISBN 9781843531036. Retrieved 9 July 2018.
  18. ↑ "Thiruvananthapuram: One of the South's Hottest IT Hubs-DQWeek". www.dqweek.com. 23 April 2015. Retrieved 20 December 2017.
  19. ↑ "Thiruvananthapuram best Kerala city to live in: Times survey". The Times of India. Retrieved 5 August 2016.
  20. ↑ "India's Best Cities: Winners and Why they made it". India Today. 22 February 2013. Retrieved 27 March 2013.
  21. ↑ "Thiruvananthapuram is the best city in India:Survey". The New Indian Express. 2 March 2017. Retrieved 6 June 2020.
  22. ↑ "Delhi, Mumbai not the best in urban governance, Thiruvananthapuram first". Hindusthan Times. HT Media Limited. 28 February 2017. Retrieved 17 May 2017.
  23. ↑ De Beth Hillel, David (1832). Travels (Madras publication).
  24. ↑ Lord, James Henry (1977). The Jews in India and the Far East; Greenwood Press Reprint; ISBN 0-8371-2615-0.
  25. ↑ The Business Directory, Kerala. National Publishers. 1972. p. 45.
  26. ↑ The March of India, Volume 15, Issues 1–9. Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting. 1963.
  27. ↑ "Ancient Trade in Thiruvananthapuram". About Thiruvananthapuram. Technopark Kerala. Archived from the original on 3 October 2006. Retrieved 17 October 2006.
  28. ↑ Subramanian, T. S (28 January 2007). "Roman connection in Tamil Nadu". The Hindu. Archived from the original on 19 September 2013. Retrieved 28 October 2011.
  29. ↑ KA Nilakanta Sastri
  30. ↑ Mathew, K S (2016). Imperial Rome, Indian Ocean Regions and Muziris: New Perspectives on Maritime Trade. Taylor & Francis. p. 27. ISBN 978-1351997522. Retrieved 9 July 2018.
  31. ↑ Nayar, K Balachandran (1974). In Quest of Kerala: Geography, places of interest, political history, social history, literature. Accent Publications. p. 26. Retrieved 9 July 2018.
  32. ↑ Babu George, Sarath (27 July 2015). "Vizhinjam in historical perspective". The Hindu. Retrieved 9 July 2018.
  33. ↑ Mahadevan, G (6 May 2014). "Shedding light on Vizhinjam's golden past". The Hindu. Retrieved 9 July 2018.
  34. ↑ Proceedings – Indian History Congress. Indian History Congress. 1987. p. 187. Retrieved 9 July 2018.
  35. ↑ Sreedhara Menon, A (2011). Kerala History and its Makers. D C Books. p. 35. ISBN 9788126437825. Retrieved 9 July 2018.
  36. ↑ Sreedhara Menon, A (2011). Kerala History and its Makers. D C Books. p. 35. ISBN 9788126437825. Retrieved 9 July 2018.
  37. ↑ Haridas, Aathira (17 April 2018). "Chronicles of Kanthalloor Sala which got lost in the mists of time". The Times of India. Retrieved 9 July 2018.
  38. ↑ Roy, Kaushik (2015). Military Manpower, Armies and Warfare in South Asia. Routledge. ISBN 9781317321279. Retrieved 9 July 2018.
  39. ↑ Sreedhara Menon, A (2011). Kerala History and its Makers. D C Books. p. 35. ISBN 9788126437825. Retrieved 9 July 2018.
  40. ↑ Sreedhara Menon, A. (2007). A Survey of Kerala History (2007 ed.). Kottayam: DC Books. ISBN 9788126415786.
  41. ↑ Radhakrishnan, S Anil (7 February 2018). "Good news for tourism sector". The Hindu. Retrieved 1 March 2018.
  42. ↑ "Temples' riches". The Economist. February 2013. Retrieved 5 August 2016.
  43. ↑ "Timeless built heritage". The Hindu. 11 June 2011. Retrieved 28 March 2018.
  44. ↑ "Agasthyamala". UNESCO. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Retrieved 28 March 2018.
  45. ↑ "Thiruvananthapuram Corporation General Information". Corporation of Thiruvananthapuram. Archived from the original on 30 December 2020.
  46. ↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011" (PDF). Census of India. Retrieved 5 December 2017.
  47. ↑ "Population census 2011". Census of India 2011, Government of India. Retrieved 6 December 2011.
  48. ↑ "Thiruvananthapuram City Census 2011 data". Census2011. Retrieved 5 December 2017.
  49. ↑ Study of urban poor in TMC area (PDF). JNNURM (Report). Archived from the original (PDF) on 27 January 2011. Retrieved 9 November 2010.
  50. ↑ "Migrants assured of safety". The Hindu. 11 October 2017. Retrieved 5 December 2017.

వెలుపలి లింకులుసవరించు

 
Wikimedia Commons has media related to Thiruvananthapuram.
  • కావటూరి సుగుణమ్మ: శ్రీ అనంత పద్మనాభస్వామి దేవాలయం, తిరువనంతపురం. సప్తగిరి సచిత్ర మాస పత్రిక, 2008 జనవరి సంచిక నుంచి.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=తిరువనంతపురం&oldid=3912337" నుండి వెలికితీశారు