పదము (సంగీతం)
పదము అను పదము భక్తి కీర్తనలకు ఉపయోగింపబడుచున్నది. దాసర పదగళు అని పురందరదాసుల వారి జ్ఞానపాటలకు పేరు రాయలసీమలో సామాన్య జనులు "ఒక పదం పాడమ్మా" అనేది అలవాటు. పదము అనగా భక్తికి సంబంధించిన పాట అని అర్థము. కళగాను, శాస్త్రముగాను జనులకు తెలియక పోయినను, మతమును వ్యాపించుటకై దైవ భక్తిని జనుల హృదయంలో పెంపొందింప జేయుటకై అనేక రకములైన పాటలను మన పూర్వులు రచించిరి. వాటిలో కలుపు తీసేవారు "కలుపు పాటలు", దంపుళ్ల వారికి "దంపుడు పాటలు", జోలపాట, మొదలగునవి ఉన్నాయి. చాల వరకు జానపదములు నాయకా నాయకీ భాఅములతోనే రచించబడినవి కానీ కొంతవరకు యివన్నియు భక్తి పాటలే. శృంగార రసములోనే దేవుని ధ్యానించుట పూర్వము నుండి మన దేశములో ఉంది. పరమాత్ముడు నాయకుడుగను, జీవాత్మను నాయకిగను రచయిత మనస్సులో పెట్టుకొని ఈ రచనల రచించెను. ఆ శాఖకు చెందినదే ఈ "పదము" ఆను రచన. ఇది సంగీత రచనలో ఒకటి, జానపదములతో కాక శాస్త్ర నిబంధనలలో రచింపబడింది.
లక్షణముసవరించు
పల్లవి, అనుపల్లవి, చరణములను అంగములను కలిగి యుండును. ఒక్క చరనమైననూ ఉండవచ్చును. లేదా పెక్కు చరణములను కలిగియూ ఉండవచ్చును. కఠిన సంచారములు గాని ఎక్కువ సంగతులు కాని పకములందుండకూడదు. చాల నెమ్మదిగా పాడదహిన రచన. రాగ భావము ఉట్టిపడు చుండును. సాహిత్యము సామాన్య వాడుక భాషలో రచింపబడి యుండును. చరణములు ఒకే ధాతులో పాడునవిగా నుండును.
సాహిత్యము లోని పదములు ద్వందార్థములు కలవిగా నుండును. కొన్ని పదములు నాయకుడు పాదునవిగానూ, కొన్ని నాయకి పాడునవిగాను, కొన్ని సఖితో నాయకుడో, నాయకీయో పాడినట్లు గాను ఉండును. నాయకానాయకీ భావముతో సాహిత్యము రంజితముగా నుండును.
క్షేత్రజ్ఞుల వారు విజయ రాఘవ నాయకులను తంజావూరు రాజులపై, "విజయ రాఘవ పంచరత్నములు" అను పేర ఐదు పదములను రచించిరి.
తెలుగు పద రచయితలుసవరించు
కేత్రజ్ఞ, పెద్ద దాసరి, పరిమళరంగ, సారంగపాణి, కస్తూరిరంగ, ఘనం శీనయ్య, శోభనాద్రివారు, ఘటపల్లివారు, జటపల్లివారు, ఇనుకొండవారు, వీరభద్రయ్య, కవి మాతృ భూతయ్య మొదలగువారు.
తమిళ రచయితలుసవరించు
ఘనం కృష్ణయ్యర్, వైదీశ్వరన్, కోయిల్ సుబ్బరామయ్యర్, కవికుంజర భారతి, మాంబళి, కవిరాయర్.
కొన్ని పదములుసవరించు
| 1. | అలిగితే | హునేని | చాపు | క్షేత్రజ్ఞ |
| 2. | మంచిదినము | ఆనందభైరవి | త్రిపుట | క్షేత్రజ్ఞ |
| 3. | ఏమందునమ్మా | కేదారగౌళము | త్రిపుట | క్షేత్రజ్ఞ |
| 4. | ఏరీతి | గౌళిపంతు | చాపు | క్షేత్రజ్ఞ |
| 5. | దండనిట్టేన్ యన్రు | తోడి | ఆది | వైదీశ్వరన్ కోయిల్ సుబ్బరామయ్యర్ |
| 6. | చల్ల నాయెను | శంకరాభరణము | ఆది | క్షేత్రజ్ఞ |
| 7. | ఎవడే | శంకరాభరణం | చాపు | క్షేత్రజ్ఞ |
| 8. | ఏరీతి బొంకేవు | గౌళిపంతు | చాపు | తాళ్ళ పాకం వారు |
| 9. | ఇందెందు | సురటి | త్రిపుట | కస్తూరిరంగ |
| 10. | మగవాడని | దర్బారు | ఆది | మన్నారురంగ |