లోక్సభ సభ్యుడు
లోక్‌సభలో పార్లమెంటు సభ్యుడు (సంక్షిప్తంగా:ఎంపీ) ఏదేని ఒక రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతానికి చెందిన లోక్సభ నియోజకవర్గానికి చెందిన భారత పార్లమెంటు దిగువ సభ ప్రతినిధి; లోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యులను వయోజన ఓటు హక్కు ఆధారంగా ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా ఎంపిక చేస్తారు. లోక్‌సభలో పార్లమెంటు సభ్యుల గరిష్ట అనుమతి బలం 550. ఇందులో రాష్ట్రాల లోని లోక్సభ నియోజకవర్గాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి గరిష్టంగా 530 మంది సభ్యులు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలకు చెందిన లోక్సభ నియోజకవర్గాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి గరిష్టంగా 20 మంది సభ్యులు ఉంటారు. (రెండిటికీ ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా ఎంపిక చేయబడతారు). 1952, 2020 మధ్య, ఆంగ్లో-ఇండియన్ కమ్యూనిటీ సభ్యులకు రెండు సీట్లు రిజర్వ్ చేయబడ్డాయి. లోక్‌సభలో ప్రస్తుతం ఎన్నికైన వారి సంఖ్య 543. లోక్‌సభలో మెజారిటీ ఉన్న పార్టీ లేదా పార్టీల కూటమి భారత ప్రధానమంత్రిని ఎన్నుకుంటుంది.[2] [3] [4]
| పార్లమెంటు సభ్యుడు | |
|---|---|
 | |
 | |
| విధం |
|
| స్థితి | అమలులో ఉంది |
| సంక్షిప్త పదం | ఎం.పి |
| సభ్యుడు | లోక్సభ |
| ఎవరికి రిపోర్టు చేస్తారు | స్పీకర్ |
| స్థానం | భారత పార్లమెంట్ |
| కాలవ్యవధి | 5 సంవత్సరాల కొకసారి |
| ఏర్పరచిన చట్టం | భారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 81 |
| ఏర్పాటు | 1950 జనవరి 26 |
| జీతం | ₹1,00,000 (US$1,300) (incl. allowances) per month[1] |
.jpg)
చరిత్ర
మార్చుభారతదేశంలో పార్లమెంటు సభ్యునికి సమానమైన మొదటి ఉదాహరణ 1946 డిసెంబరు 9 నాటిది, భారతదేశానికి రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించే ఉద్దేశ్యంతో భారత రాజ్యాంగ సభ ఏర్పడిన రోజు. వయోజన ఓటు హక్కు ఆధారంగా ఎన్నుకోబడటానికి విరుద్ధంగా, భారత రాజ్యాంగ సభ పరోక్షంగా ఎన్నుకోబడిన ప్రతినిధులను కలిగి ఉంటుంది. రాజ్యసభ, లోక్సభ మధ్య వర్గీకరించలేద. ముస్లింలు, సిక్కులకు మైనారిటీలుగా ప్రత్యేక ప్రాతినిధ్యం కల్పించారు. స్వతంత్ర భారతదేశం కోసం రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించడానికి భారత రాజ్యాంగ సభ 2 సంవత్సరాల, 11 నెలల, 18 రోజులు పట్టింది. అది 1949లో రద్దు చేయబడింది.[5]
26 జనవరి 1950న, భారత రాజ్యాంగం అమల్లోకి వచ్చింది. మొదటి సాధారణ ఎన్నికలు (కొత్త రాజ్యాంగం ప్రకారం) 1951-1952లో జరిగాయి.[6] 1వ లోక్సభ 1952 ఏప్రిల్ 17 స్థాపించబడింది. ఆ సమంయంలో 489 నియోజకవర్గాలను కలిగి ఉంది, తద్వారా భారతదేశంలో లోక్సభ పార్లమెంటుకు ఎన్నికైన సభ్యుల మొదటి సమూహం. [7] [8]
అర్హత ప్రమాణం
మార్చుఒక వ్యక్తి లోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యుడు కావడానికి తగిన అర్హత సాధించడానికి ఈ కింది అన్ని షరతులను తప్పనిసరిగా సంతృప్తి పరచాలి.
- భారతదేశ పౌరుడిగా ఉండాలి.
- 25 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉండకూడదు.
- మంచి వ్యక్తిగా ఉండాలి
- రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సంవత్సరాల జైలు శిక్షతో కోర్టు దోషిగా నిర్ధారించబడకూడదు
- భారతదేశంలోని ఏదైనా నియోజకవర్గానికి ఓటరు అయి ఉండాలి.
- గుర్తింపు పొందిన రాజకీయ పార్టీ అభ్యర్థి నామినేషన్ కోసం వారి నియోజకవర్గం నుండి ఒక ప్రతిపాదకుడు అవసరం.
- స్వతంత్ర అభ్యర్థికి పదిమంది ప్రతిపాదకులు అవసరం.
- అభ్యర్థులు ₹25,000 (US$310) ముందస్తు ధరావత్తుగా చెల్లించాలి.[9]
అనర్హత కారణాలు
మార్చుఒక వ్యక్తి లోక్సభ సభ్యునిగా ఉండటానికి అనర్హుడవుతాడు;
- భారత ప్రభుత్వం (చట్టం ద్వారా భారత పార్లమెంటు అనుమతించిన కార్యాలయం కాకుండా) కింద ఏదైనా లాభదాయకమైన కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉండకూడదు.
- తెలివి లేనివాడు.
- ఒక అధికారంగా దివాలా తీసినట్లు గుర్తింపు పొందిన వ్యక్తి.
- భారతదేశ పౌరుడిగా గుర్తింపు లేనందున
- భారత పార్లమెంటు చేసిన ఏ చట్టం ద్వారా అయినా అనర్హులైనవారు.
- ఫిరాయింపుల కారణంగా అనర్హులు.
- వివిధ సమూహాల మధ్య శత్రుత్వాన్ని ప్రోత్సహించినందుకు ఇతర విషయాలతోపాటు, దోషిగా నిర్ధారించబడినవారు .
- లంచం తీసుకున్న నేరానికి శిక్ష పడిన వ్యక్తులు.
- అంటరానితనం, వరకట్నం, లేదా సతి వంటి సామాజిక నేరాలను బోధించినందుకు, ఆచరించినందుకు శిక్షించబడినచో.
- ఒక నేరం కోసం దోషిగా నిర్ధారించబడి, రెండు సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ జైలు శిక్ష విధించబడిన పక్షంలో.
- అవినీతి కారణంగా లేదా రాష్ట్రానికి నమ్మకద్రోహం చేసినందుకు (ప్రభుత్వ సేవకుడి విషయంలో) తొలగించబడిన వ్యక్తులు. [4] [10]
పదవీకాలం
మార్చులోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యుని పదవీకాలం దాని మొదటి సమావేశం తేదీ నుండి ఐదు సంవత్సరాలు. ఎమర్జెన్సీ సమయంలో, అయితే ఈ పదాన్ని భారత పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా ఒక సంవత్సరానికి మించకుండా పొడిగించవచ్చు. అత్యవసర పరిస్థితి ముగిసిన తర్వాత, పొడిగింపు ఆరునెలల వ్యవధి కంటే మించకూడదు.[11]
పార్లమెంటు సభ్యుల బాధ్యతలు
మార్చులోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యుల విస్తృత బాధ్యతలు;
- శాసన బాధ్యత: లోక్‌సభలో భారత చట్టాలను ఆమోదించడం.
- పర్యవేక్షణ బాధ్యత: కార్యనిర్వాహకుడు (అంటే ప్రభుత్వం) తన విధులను సంతృప్తికరంగా నిర్వర్తించేలా చూసుకోవడం.
- ప్రతినిధి బాధ్యత: భారత పార్లమెంటు (లోక్సభ)లో తమ నియోజకవర్గ ప్రజల అభిప్రాయాలకు, ఆకాంక్షలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడం.
- పర్స్ బాధ్యత శక్తి: ప్రభుత్వం ప్రతిపాదించిన ఆదాయాలు, వ్యయాలను ఆమోదించడం, పర్యవేక్షించడం.
- మంత్రి మండలిలో లేనివారితో పోలిస్తే, కేంద్ర మంత్రి మండలి, పార్లమెంటు సభ్యులు అయిన వారికి కార్యనిర్వాహక బాధ్యతలు అదనంగా ఉంటాయి.[10]
జీతం, అలవెన్సులు, అర్హతలు
మార్చుభారతదేశం తన 543 మంది లోక్సభ సభ్యులకు 2015లో జీతాలు, ఖర్చుల రూపంలో ₹176 కోట్లు (2023లో ₹266 కోట్లు లేదా US$33 మిలియన్‌లకు సమానం) లేదా కేవలం ₹2.7 లక్షలు (2023లో ₹4.1 లక్షలు లేదా US$5,100కి సమానం) మాజీ ఎంపీలపై ఆధారపడిన వారికి పెన్షన్‌లను చేర్చడంలో ప్రతి పార్లమెంటు సభ్యునికి నెలకు చెల్లించింది. లోక్సభ సభ్యుని జీతం, అలవెన్సులు, పెన్షన్ పార్లమెంటు సభ్యుల చట్టం, 1954 ద్వారా నిర్వహించబడుతుంది.ఈ చట్టం రాజ్యాంగ నిబంధనలకు అనుగుణంగా ఉంది, ఇక్కడ భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 106 పార్లమెంటులోని ఏ సభల సభ్యులు అయినా చట్టం ద్వారా పార్లమెంటు ద్వారా ఎప్పటికప్పుడు నిర్ణయించబడే జీతాలు, భత్యాలను పొందేందుకు అర్హులు.
జీతాలు, అలవెన్సులు, వైద్యం, హౌసింగ్, టెలిఫోన్ సౌకర్యాలు, రోజువారీ భత్యం మొదలైన సౌకర్యాలను నియంత్రించే నియమాలును, ఉభయ సభల (లోక్సభ, రాజ్యసభ) సంయుక్త కమిటీ చూసుకుంటుంది. భారత ప్రభుత్వంతో సంప్రదించిన తర్వాత ఎప్పటికప్పుడు కమిటీని ఏర్పాటు చేస్తారు.
సంఖ్యా బలం
మార్చు
1949 భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 81 ప్రకారం,లోక్‌సభలో పార్లమెంటు సభ్యుల గరిష్ట సంఖ్యను 552గా పేర్కొంది. ప్రతి రాష్ట్రానికి కేటాయించిన సీట్ల సంఖ్య, రాష్ట్ర జనాభా మధ్య నిష్పత్తి, ఆచరణ సాధ్యమైనంత వరకు,అనుమతించబడిన గరిష్ట బలం నుండి, అన్ని రాష్ట్రాలకు ఒకే విధంగా ఉండే విధంగా పార్లమెంటు సభ్యుల సంఖ్య రాష్ట్రాల మధ్య నిర్ణయించబడింది.[12]
- భారత రాష్ట్రాల్లోని ప్రాదేశిక నియోజకవర్గాల నుండి ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా 530 మంది సభ్యులకు మించకూడదు.
- కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి 20 మంది సభ్యులకు మించకూడదు, భారత పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా అందించబడే విధంగా ఎంపిక చేయబడుతుంది.
- మొత్తం అనుమతించబడిన గరిష్ట బలం 550 మంది సభ్యులు. [2] [13]
ప్రస్తుత లోక్సభ సభ్యులు
మార్చుభారత 18వ లోక్‌సభలోని భారత పార్లమెంటు దిగువసభ (లోక్సభ) మొత్తం 543 మంది సభ్యులను ఎన్నుకునేందుకు 2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు 2024 ఏప్రిల్ 19 నుండి 2024 జూన్ 1 వరకు ఏడు దశల్లో సాధారణ ఎన్నికలు జరిగాయి.[14][15] 18వ లోక్సభ సభ్యుల మొత్తం సంఖ్య 543
1957 లోక్సభ సభల జాబితా
మార్చు1951లో ప్రారంభమయ్యే ప్రతి ఎన్నికల సంవత్సరంలో లోక్‌సభలోని నియోజకవర్గాల సంఖ్య వివరాలను తెలిపే జాబితాను కింద చూడవచ్చు. సంఖ్యలలో ఆంగ్లో-ఇండియన్ వర్గానికి చెందిన రెండు స్థానాలు లేవు, ఆ వ్యక్తులను భారత రాష్ట్రపతి నామినేట్ చేస్తారు.
| లోక్సభ సంఖ్య | నియోజకవర్గాల సంఖ్య | సభ్యల జాబితాల వివరం | ప్రారంభం | ముగింపు | లోక్సభ ఉనికిలో ఉన్న కాలం నిడివి | మూలం |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1వ లోక్సభ | 488 | 1వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1952 మే 15 | 1956 ఫిబ్రవరి 27 | 4 సంవత్సరాలు, 352 రోజులు | [16][17] |
| 2వ లోక్సభ | 494 | 2వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1956 ఫిబ్రవరి 27 | 1962 ఏప్రిల్ 16 | 4 సంవత్సరాలు, 360 రోజులు | [18][19][20] |
| 3వ లోక్సభ | 494 | 3వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1962 ఏప్రిల్ 17 | 1967 మార్చి 16 | 4 సంవత్సరాలు, 335 రోజులు | [21] |
| 4వ లోక్సభ | 520 | 4వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1967 మార్చి 17 | 1969 మార్చి 17 | 3 సంవత్సరాలు, 298 రోజులు | [22] |
| 5వ లోక్సభ | 518 | 5వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1971 మార్చి 15 | 1977 జనవరి 15 | 5 సంవత్సరాలు, 306 రోజులు | |
| 6వ లోక్సభ | 542 | 6వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1977 మార్చి 25 | 1979 ఆగస్టు 22 | 2 సంవత్సరాలు, 150 రోజులు | |
| 7వ లోక్సభ | 542 | 7వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1980 జనవరి 18 | 1984 డిసెంబరు 31 | 4 సంవత్సరాలు, 348 రోజులు | |
| 8వ లోక్సభ | 541 | 8వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1984 డిసెంబరు 31 | 1989 నవంబరు 27 | 4 సంవత్సరాలు, 331 రోజులు | |
| 9వ లోక్సభ | 529 | 9వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1989 డిసెంబరు 02 | 1991 మార్చి 13 | 1 సంవత్సరం, 101 రోజులు | [23] |
| 10వ లోక్సభ | 534 | 10వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1991 జూన్ 20 | 1996 మే 10 | 4 సంవత్సరాలు, 325 రోజులు | |
| 11వ లోక్సభ | 543 | 11వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1996 ఏప్రిల్ 27 | 1997 మే 07 | 1 సంవత్సరం, 10 రోజులు | |
| 12వ లోక్సభ | 543 | 12వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1998 మార్చి 23 | 1999 ఏప్రిల్ 26 | 1 సంవత్సరం, 34 రోజులు | |
| 13వ లోక్సభ | 543 | 13వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 1999 అక్టోబరు 20 | 2004 ఫిబ్రవరి 06 | 4 సంవత్సరాలు, 109 రోజులు | |
| 14వ లోక్సభ | 543 | 14వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 2004 జూన్ 02 | 2009 మే 18 | 4 సంవత్సరాలు, 350 రోజులు | |
| 15వ లోక్సభ | 543 | 15వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 2009 మే 13 | 2014 మే 18 | 5 సంవత్సరాలు, 5 రోజులు | [24] |
| 16వ లోక్సభ | 543 | 16వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 2014 ఏప్రిల్ 07 | 2019 మే 12 | 5 సంవత్సరాలు, 35 రోజులు | [25] |
| 17వ లోక్సభ | 543 | 17వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 2019 ఏప్రిల్ 11 | 2024 మే 19 | 5 సంవత్సరాలు, 38 రోజులు | |
| 18వ లోక్సభ | 543 | 18వ లోక్సభ సభ్యుల జాబితా | 2024 జూన్ 24 | ఉనికిలో ఉంది | [26] |
ఆంగ్లో-ఇండియన్ రిజర్వేషన్
మార్చు2020 జనవరిలో, 104వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం, 2019 గా అమలులోకి వచ్చినప్పుడు, 2019, 126వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు ద్వారా భారతదేశ పార్లమెంటు, రాష్ట్ర శాసనసభలలో ఆంగ్లో-ఇండియన్ రిజర్వు స్థానాలు నిలిపివేయబడ్డాయి. [27] [28] దాని ఫలితంగా లోక్‌సభలో గరిష్టంగా అనుమతించిన బలం 552 నుంచి 550కి తగ్గింది.
ఇవి కూడ చూడు
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ "Salaries, allowances and facilities to Members" (PDF). Lok Sabha website. Archived from the original (PDF) on 23 August 2016. Retrieved 15 August 2016.
- ↑ 2.0 2.1 "Lok Sabha". Lok Sabha. Archived from the original on 11 October 2007. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "Lok Sabha, House of people". Parliament of India. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ 4.0 4.1 "Members of Parliament (Lok Sabha and Rajya Sabha)". elections.in. Archived from the original on 2 December 2013. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "History of Indian Parliament Elections (Lok Sabha)". factly.in. Archived from the original on 16 September 2016. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "Our Parliament". Parliament of India website. Archived from the original on 17 May 2011. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "1951 election" (PDF). Election Commission of India website. Archived from the original (PDF) on 8 October 2014. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "Statistical Report On General Elections, 1951" (PDF). Election Commission of India website. Archived from the original (PDF) on 4 April 2014. Retrieved 20 August 2016.
- ↑ "Contesting for Elections". Election Commission of India. Archived from the original on 27 May 2019. Retrieved 27 May 2019.
- ↑ 10.0 10.1 "The Indian Parliament". prsindia.org. Archived from the original on 10 June 2018. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "Lok Sabha term". Government of India website. Archived from the original on 18 August 2016. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "Lok Sabha: House of the People". Parliament of India website. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 30 August 2016.
- ↑ "Lok Sabha, House of people". Parliament of India. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "The Constitution of India Update" (PDF). Government of India. Retrieved 2021-02-04.
- ↑ EENADU (5 June 2024). "Lok Sabha Election Results 2024: 'ఇండియా' మెరిపించినా.. ఎన్డీయేకే పీఠం". Archived from the original on 5 June 2024. Retrieved 5 June 2024.
- ↑ "Lok Sabha Elections since Independence (1952-2024): Relive all the previous 17 Lok Sabha elections and how India voted: A retrospective". The Hindu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2025-02-23.
- ↑ "BIOGRAPHICAL SKETCH OF FIRST LOK SABHA". web.archive.org. 2014-01-03. Archived from the original on 2014-01-03. Retrieved 2024-08-10.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "Lok Sabha Elections since Independence (1952-2024): Relive all the previous 17 Lok Sabha elections and how India voted: A retrospective". The Hindu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2025-02-23.
- ↑ https://web.archive.org/web/20120320181548/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1957/Vol_I_57_LS.pdf
- ↑ https://web.archive.org/web/20110703132924/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Alphabaticallist.aspx
- ↑ "Lok Sabha Elections since Independence (1952-2024): Relive all the previous 17 Lok Sabha elections and how India voted: A retrospective". The Hindu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2025-02-23.
- ↑ "Lok Sabha Elections since Independence (1952-2024): Relive all the previous 17 Lok Sabha elections and how India voted: A retrospective". The Hindu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2025-02-23.
- ↑ www.thehindu.com https://www.thehindu.com/infographics/2024-04-17/previous-lok-sabha-elections-since-independence/assets-v7/files/lok9.html. Retrieved 2025-02-21.
{{cite web}}: Missing or empty|title=(help) - ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని
<ref>ట్యాగు;auto2అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు - ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని
<ref>ట్యాగు;auto1అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు - ↑ "18 Lok Sabha Elections: How India voted since Independence (1952-2024)". web.archive.org. 2025-02-21. Archived from the original on 2025-02-21. Retrieved 2025-02-21.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "Anglo Indian Representation To Lok Sabha, State Assemblies Done Away; SC-ST Reservation Extended For 10 Years: Constitution (104th Amendment) Act To Come Into Force On 25th Jan" (PDF). egazette.nic.in. Archived (PDF) from the original on 27 January 2020. Retrieved 25 January 2020.
- ↑ "Anglo Indian Members of Parliament (MPs) of India – Powers, Salary, Eligibility, Term". www.elections.in. Archived from the original on 25 November 2020. Retrieved 8 September 2020.