ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసనమండలి

ఉత్తరప్రదేశ్ ఉభయసభల ఎగువ సభ

ఉత్తర ప్రదేశ్ విధాన పరిషత్ అని కూడా పిలువబడే ఉత్తరప్రదేశ్ శాసన మండలి ద్విసభ శాసనసభలో ఎగువసభ. భారతదేశంలో శాసనమండలి ఉన్న ఆరు రాష్ట్రాల్లో ఉత్తర ప్రదేశ్ ఒకటి. ఇక్కడ రాష్ట్ర శాసనసభ ద్విసభగా ఉంటుంది. ఇందులో రెండు సభలు ఉంటాయి. విధాన సభ (శాసనసభ), విధాన పరిషత్ (శాసనమండలి). ఉత్తర ప్రదేశ్ విధాన పరిషత్ 100 మంది సభ్యులతో కలిగిన శాశ్వత సభ.

ఉత్తర ప్రదేశ్ శాసన మండలి
ఉత్తర ప్రదేశ్ విధాన పరిషత్
Coat of arms or logo
రకం
రకం
ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ ఉభయసభల ఎగువసభ
కాల పరిమితులు
6 సంవత్సరాల
నాయకత్వం
ఆనందిబెన్ పటేల్
2019 జులై 29 నుండి
డిప్యూటీ చైర్మన్
ఖాళీ, బిజెపి
సభా నాయకుడు
ప్రతిపక్ష నాయకుడు
ఖాళీ
ప్రతిపక్ష ఉప నాయకుడు
ఖాళీ
నిర్మాణం
సీట్లు100 (90 ఎన్నిక + 10 నామినేటెడ్)
రాజకీయ వర్గాలు
ప్రభుత్వం(84)
జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (84)
  •   BJP (82)
  •   AD(S) (1)
  •   NISHAD (1)

Opposition (8)

Others (7)

ఖాళీ (1)

  •   ఖాళీ (1)
ఎన్నికలు
మొదటి ఎన్నికలు
మొదటి ఎన్నికలు
చివరి ఎన్నికలు
2023 మే 4
తదుపరి ఎన్నికలు
2024
సమావేశ స్థలం
విధాన్ పరిషత్ ఛాంబర్, విధాన్ భవన్, లక్నో, విధానసభ మార్గ్, లక్నో - 226 001
వెబ్‌సైటు
మూస:Official Website

చరిత్ర.

మార్చు

1935 భారత ప్రభుత్వ చట్టం ద్వారా ఉత్తరప్రదేశ్ విధాన పరిషత్ ఉనికిలోకి వచ్చింది.ఆ సమయం లో శాసనమండలిలో 60 మంది సభ్యుల ఉండేవారు. కౌన్సిల్ సభ్యుడి పదవీకాలం ఆరు సంవత్సరాలు. ప్రతి రెండు సంవత్సరాలకు మూడింట ఒకవంతు మంది సభ్యులు పదవీవిరమణ పొందుతారు. శాసనమండలి మొదటి సమావేశం 1937 జూలై 29న జరిగింది. సీతారాం, బేగం ఐజాజ్ రసూల్ వరుసగా శాసనమండలి అధ్యక్షుడిగా, ఉపాధ్యక్షురాలిగాఎన్నికైనారు.సీతారాం 1949 మార్చి 9 వరకు ఫదవిలో ఉన్నారు. చంద్ర భాల్ 1949 మార్చి 10న తదుపరి మండలి ఛైర్మన్‌గా ఎన్నికయ్యారు

స్వాతంత్ర్యం 1950 జనవరి 26 న రాజ్యాంగం ఆమోదించబడిన తరువాత చంద్రభాల్ శాసనమండలి ఛైర్మన్‌గా తిరిగి ఎన్నికయ్యారు. 1958 మే 5 వరకు పనిచేశారు. నిజాముద్దీన్ 1952 మే 27న కౌన్సిల్ డిప్యూటీ ఛైర్మన్‌గా ఎన్నికయ్యారు. అతను 1964 వరకు పనిచేశారు.

నామినేషన్లు, ఎన్నిక

మార్చు

భారత ప్రభుత్వ చట్టం 1935 నిబంధనల ప్రకారం, యునైటెడ్ ప్రావిన్సులలో శాసన మండలి ఉనికిలోకి వచ్చినప్పుడు, ఇందులో 60 మంది సభ్యులు ఉండేవారు. 1950 జనవరి 26న, విధాన పరిషత్ (ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్ర శాసన మండలి) మొత్తం సభ్యుల పరిమితిని 60 నుండి 72కి పెంచారు. రాజ్యాంగ ఏడవ సవరణచట్టం 1956 తో, కౌన్సిల్ బలం 108కి పెరిగింది. ఉత్తర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ ప్రకారం 2000 నవంబరులో ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్ర ఏర్పాటు తరువాత, ఈ శాసనమండలి బలం ఇప్పుడు 100కు తగ్గింది.

మండలి కూర్పు

మార్చు

విధాన పరిషత్ ప్రస్తుత కూర్పు ఈ క్రింది విధంగా ఉంది. ఉత్తర ప్రదేశ్ విధాన పరిషత్ (శాసనమండలి) లో 100 మంది సభ్యులు ఉన్నారు. (ఎం.ఎల్.సీ.లు).[1]

  • 38 మంది సభ్యులను ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనసభ సభ్యులు (ఎంఎల్ఏ ద్వారా) ఎన్నుకుంటారు.
  • 36 మంది సభ్యులను స్థానిక సంస్థల అధికారులు ఎన్నుకుంటారు.
  • 8 మంది సభ్యులను గ్రాడ్యుయేట్ల ద్వారా ఎన్నికవుతారు
  • 8 మంది సభ్యులను ఉపాధ్యాయులు ఎన్నుకుంటారు.
  • 10 మంది సభ్యులను ఉత్తరప్రదేశ్ గవర్నర్ నామినేట్ చేస్తారు.

పార్టీ కూర్పు

మార్చు
కూటమి పార్టీ ఎంఎల్సీల సంఖ్య పార్టీ కౌన్సిల్ లో నాయకుడు
జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి సభ్యులు 84
బీజేపీ 82 కేశవ్ ప్రసాద్ మౌర్య
AD (S) 1 ఆశిష్ సింగ్ పటేల్
నిషాద్ 1 సంజయ్ నిషాద్
ఇతరులు 16
ఎస్పీ 9 లాల్ బిహారీ యాదవ్
జెఎస్డి (ఎల్) 1 అక్షయ్ ప్రతాప్ సింగ్
బీఎస్పీ 1 భీమరావు అంబేద్కర్
ఐఎన్డీ 5 - అని.
మొత్తం ఎంఎల్సీల సంఖ్య 100

కాలపరిమితి.

మార్చు

సభ్యులు ఆరు సంవత్సరాల పాటు ఎన్నుకోబడతారు, లేదా నామినేట్ చేయబడతారు. వారిలో మూడింట ఒకవంతు ప్రతి రెండవ సంవత్సరం గడువు ముగిసిన తర్వాత పదవీ విరమణ చేస్తారు. ఎన్నికైన ప్రతి సభ్యుడు ఆరు సంవత్సరాల పాటు కొనసాగుతారు. ఖాళీగా ఉన్న స్థానాలను తాజా ఎన్నికలు, నామినేషన్ల ద్వారా భర్తీ చేస్తారు (ప్రతి మూడవ సంవత్సరం ప్రారంభంలో గవర్నరు ద్వారా). పదవీ విరమణ చేసిన సభ్యులు ఎన్నిసార్లు అయినా తిరిగి ఎన్నిక కావడానికి, తిరిగి నామినేట్ చేయడానికి కూడా అర్హులు. విధాన పరిషత్ ప్రిసైిడింగ్ అధికారులుగా ఛైర్మన్, డిప్యూటీ ఛైర్మన్‌ ఉంటారు. కున్వర్ మానవేంద్ర సింగ్ ప్రస్తుతం ఉత్తరప్రదేశ్ శాసనమండలి ఛైర్మన్‌గా ఉన్నారు.

నియోజకవర్గాలు, సభ్యులు (100)

మార్చు

ఉత్తరప్రదేశ్ శాసన మండలి సభ్యుల జాబితా చూడండి. ఉత్తరప్రదేశ్ విధాన పరిషత్ నియోజకవర్గాలు ఈక్రింది విధంగా ఉన్నాయిః [2]

శాసనసభ ద్వారా ఎన్నికైనవారు (38)

మార్చు

Keys:       BJP (30)       SP (5)       BSP (1)       AD(S) (1)       ఖాళీ(1)

# సభ్యుడు పార్టీ పదవీకాలం ప్రారంభం పదవీకాలం ముగింపు
1 కేశవ్ ప్రసాద్ మౌర్య బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
2 చౌదరి భూపేంద్ర సింగ్ బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
3 దయా శంకర్ మిశ్రా బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
4 జయేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్ రాథోడ్ బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
5 జస్వంత్ సింగ్ సైనీ బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
6 డానిష్ ఆజాద్ అన్సారీ బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
7 నరేంద్ర కుమార్ కశ్యప్ బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
8 మానవేంద్ర సింగ్ చౌహాన్ బీజేపీ 29-మే-2023 05-జూలై-2028
9 ముఖేష్ శర్మ బీజేపీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
10 ధర్మేంద్ర సెంథ్వర్ బీజేపీ 11-ఆగస్టు-2022 30-జనవరి-2027
11 స్వతంత్ర దేవ్ సింగ్ బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
12 పద్మసేన్ చౌదరి బీజేపీ 29-మే-2023 30-జనవరి-2027
13 ఎ. కె. శర్మ బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
14 కున్వర్ మానవేంద్ర సింగ్ బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
15 గోవింద్ నారాయణ్ శుక్లా బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
16 సలీల్ విష్నోయ్ బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
17 అశ్వనీ త్యాగి బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
18 ధర్మవీర్ ప్రజాపతి బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
19 సురేంద్ర చౌదరి బీజేపీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
20 దారా సింగ్ చౌహాన్ బీజేపీ 23-జనవరి-2024 30-జనవరి-2027
21 నిర్మలా పాశ్వాన్ బీజేపీ 11-ఆగస్టు-2022 05-మే-2024
22 విద్యా సాగర్ సోనకర్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
23 సరోజిని అగర్వాల్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
24 అశోక్ కటారియా బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
25 బుక్కల్ నవాబ్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
26 విజయ్ బహదూర్ పాఠక్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
27 అశోక్ ధావన్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
28 మొహ్సిన్ రజా బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
29 మహేంద్ర కుమార్ సింగ్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
30 యశ్వంత్ సింగ్ బీజేపీ 06-మే-2018 05-మే-2024
31 ముకుల్ యాదవ్ ఎస్పీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
32 మహ్మద్ జాస్మిర్ అన్సారీ ఎస్పీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
33 షానవాజ్ ఖాన్ ఎస్పీ 06-జూలై-2022 05-జూలై-2028
34 రాజేంద్ర చౌదరి ఎస్పీ 31-జనవరి-2021 30-జనవరి-2027
35 నరేష్ చంద్ర ఉత్తమ్ ఎస్పీ 06-మే-2018 05-మే-2024
36 ఆశిష్ సింగ్ పటేల్ AD (S) 06-మే-2018 05-మే-2024
37 భీమరావు అంబేద్కర్ బీఎస్పీ 06-మే-2018 05-మే-2024
38 ఖాళీ 05-జూలై-2028

స్థానిక అధికార నియోజకవర్గాల ద్వారా ఎన్నికైనవారు (36)

మార్చు

Keys:       BJP (33)       IND (2)       JSD(L) (1)

# నియోజకవర్గం సభ్యుడు పార్టీ పదవీకాలం ప్రారంభం పదవీకాలం ముగింపు
1 రాయబరేలీ దినేష్ ప్రతాప్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
2 జౌన్పూర్ బ్రిజేష్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
3 ముజఫర్ నగర్

సహారన్పూర్

వందన వర్మ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
4 మొరాదాబాద్-బిజ్నోర్ సత్యపాల్ సింగ్ సైని బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
5 రాంపూర్-బరేలీ కున్వర్ మహారాజ్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
6 పిలిభిత్-షాజహాన్పూర్ సుధీర్ గుప్తా బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
7 హర్దోయ్ అశోక్ అగర్వాల్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
8 లఖింపూర్-ఖేరీ అనూప్ కుమార్ గుప్తా బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
9 సీతాపూర్ పవన్ సింగ్ చౌహాన్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
10 లక్నో-ఉన్నావ్ రామచంద్ర ప్రధాన్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
11 ప్రతాప్గఢ్ అక్షయ్ ప్రతాప్ సింగ్ జెఎస్డి (ఎల్) 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
12 సుల్తాన్పూర్ శైలేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
13 బారాబంకీ అంగద్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
14 బహ్రాయిచ్ ప్రగ్యా త్రిపాఠి బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
15 గోండా అవధేష్ కుమార్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
16 ఫైజాబాద్ హరిఓం పాండే బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
17 బస్తీ-సిద్ధార్థ్ నగర్ సుభాష్ యదువంశ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
18 గోరఖ్పూర్-మహారాజ్గంజ్ సిపి చంద్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
19 డియోరియా రతన్పాల్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
20 అజంగఢ్ జిల్లా -మౌ విక్రాంత్ సింగ్ "రిషు" ఐఎన్డీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
21 బల్లియా రవిశంకర్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
22 మీర్జాపూర్-సోన్భద్ర శ్యామ్ నారాయణ్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
23 అలహాబాద్ కె. పి. శ్రీవాస్తవ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
24 బందా-హమీర్పూర్ జితేంద్ర సింగ్ సెంగార్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
25 ఝాన్సీ-జలౌన్-లలిత్పూర్ రామ నిరంజన్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
26 కాన్పూర్-ఫతేపూర్ అవినాష్ సింగ్ చౌహాన్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
27 ఇటావా-ఫరూఖాబాద్ ప్రాంషు దత్ ద్వివేది బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
28 ఆగ్రా-ఫిరోజాబాద్ విజయ్ శివహరే బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
29 మధుర-ఎటా-మెయిన్పురి ఆశిష్ యాదవ్ అషు బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
30 ఓం ప్రకాష్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
31 అలీఘర్-హత్రాస్ చౌదరి రిషిపాల్ సింగ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
32 బులంద్షహర్-నోయిడా నరేంద్ర భాటి బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
33 మీరట్-ఘజియాబాద్ ధర్మేంద్ర భరద్వాజ్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
34 ఘాజీపూర్ విశాల్ సింగ్ చంచల్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
35 వారణాసి అన్నపూర్ణా సింగ్ ఐఎన్డీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028
36 బదౌన్ వాగిష్ పాఠక్ బీజేపీ 12-ఏప్రిల్-2022 11-ఏప్రిల్-2028

గ్రాడ్యుయేట్ నియోజకవర్గాల నుండి ఎన్నికైనవారు (8)

మార్చు

Keys:       BJP (6)       SP (2)

# నియోజకవర్గం సభ్యుడు పార్టీ పదవీకాలం ప్రారంభం పదవీకాలం ముగింపు
1 బరేలీ-మొరాదాబాద్ జైపాల్ సింగ్జై పాల్ సింగ్ బీజేపీ ఫిబ్రవరి-2023 ఫిబ్రవరి-2029
2 గోరఖ్పూర్-ఫైజాబాద్ దేవేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్ బీజేపీ ఫిబ్రవరి-2023 ఫిబ్రవరి-2029
3 కాన్పూర్ అరుణ్ పాఠక్ బీజేపీ ఫిబ్రవరి-2023 ఫిబ్రవరి-2029
4 ఆగ్రా మానవేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్ బీజేపీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
5 మీరట్ దినేష్ కుమార్ గోయల్ బీజేపీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
6 లక్నో అవనీష్ కుమార్ సింగ్ బీజేపీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
7 వారణాసి అశుతోష్ సిన్హా ఎస్పీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
8 అలహాబాద్- ఝాన్సీ మాన్ సింగ్ యాదవ్ ఎస్పీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026

ఉపాధ్యాయ నియోజకవర్గాల నుండి ఎన్నికైనవారు (8)

మార్చు

Keys:       BJP (4)       IND (3)       SP (1)

# నియోజకవర్గం సభ్యుడు పార్టీ పదవీకాలం ప్రారంభం పదవీకాలం ముగింపు
1 కాన్పూర్ రాజ్ బహదూర్ సింగ్ చందేల్ ఐఎన్డీ ఫిబ్రవరి-2023 ఫిబ్రవరి-2029
2 అలహాబాద్-ఝాన్సీ బాబు లాల్ తివారీ బీజేపీ ఫిబ్రవరి-2023 ఫిబ్రవరి-2029
3 బరేలీ-మొరాదాబాద్ హరి సింగ్ ధిల్లాన్ బీజేపీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
4 లక్నో ఉమేష్ ద్వివేది బీజేపీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
5 వారణాసి లాల్ బిహారీ యాదవ్ ఎస్పీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
6 మీరట్ శ్రీ చంద్ శర్మ బీజేపీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
7 ఆగ్రా ఆకాశ్ అగర్వాల్ ఐఎన్డీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026
8 గోరఖ్పూర్-ఫైజాబాద్ ధ్రువ్ కుమార్ త్రిపాఠి ఐఎన్డీ డిసెంబరు-2020 డిసెంబరు-2026

గవర్నర్ ద్వారా నామినేట్ చేయబడింది (10)

మార్చు

Keys:       BJP (9)       NP (1)

# సభ్యుడు పార్టీ పదవీకాలం ప్రారంభం పదవీకాలం ముగింపు
1 రజనీకాంత్ మహేశ్వరి BJP 03-ఏప్రిల్-2023 02-ఏప్రిల్-2029
2 సాకేత్ మిశ్రా BJP 03-ఏప్రిల్-2023 02-ఏప్రిల్-2029
3 రామ్ సుభాగ్ రాజ్‌భర్ BJP 03-ఏప్రిల్r-2023 02-ఏప్రిల్-2029
4 హన్స్ రాజ్ విశ్వకర్మ BJP 03-ఏప్రిల్-2023 02-ఏప్రిల్-2029
5 తారిఖ్ మన్సూర్ BJP 03-ఏప్రిల్-2023 02-ఏప్రిల్-2029
6 లాల్ జీ ప్రసాద్ BJP 03-ఏప్రిల్-2023 02-ఏప్రిల్-2029
7 జితిన్ ప్రసాద BJP 01-అక్టోబరు 2021 30-సెప్టెంబరు-2027
8 గోపాల్ అంజన్ భుర్జీ BJP 01-అక్టోబరు 2021 30-సెప్టెంబరు-2027
9 చౌదరి వీరేందర్ సింగ్ BJP 01-అక్టోబరు 2021 30-సెప్టెంబరు-2027
10 సంజయ్ నిషాద్ NP 01-అక్టోబరు 2021 30-సెప్టెంబరు-2027

ఇవి కూడా చూడండి

మార్చు

మూలాలు

మార్చు
  1. "Constitutional Setup". Government of UP. Archived from the original on 12 April 2023. Retrieved 28 April 2023.
  2. "The Delimitation of Council Constituencies (Uttar Pradesh) Order, 1951". Ministry of Law and Justice, Government of India. Archived from the original on 2009-06-19. Retrieved 2009-10-29.

వెలుపలి లంకెలు

మార్చు