పద్మవిభూషణ్ అవార్డు గ్రహీతల జాబితా

వికీమీడియా జాబితా కథనం

పద్మవిభూషణ్ భారతదేశ రెండవ అత్యున్నత పౌర పురస్కారం . పద్మ విభూషణ్ పురస్కారం 1954 జనవరి 2న స్థాపించబడింది. ‌[1] జాతి, వృత్తి, స్థానం లింగ కులమత భేదం లేకుండా పురస్కారం భారత ప్రభుత్వం అందజేస్తుంది. పద్మవిభూషణ్ అవార్డు గ్రహీతల పేర్లను భారత ప్రభుత్వం ప్రతి సంవత్సరం గణతంత్ర దినోత్సవం రోజున ప్రకటిస్తుంది. పద్మ విభూషణ్ అవార్డు గ్రహీతల పేర్లు ది గెజిట్ ఆఫ్ ఇండియా నమోదు చేయబడతాయి.ఇది అధికారిక ప్రభుత్వ నోటీసుల కోసం ఉపయోగించే పబ్లికేషన్ డిపార్ట్‌మెంట్, అర్బన్ డెవలప్‌మెంట్ మంత్రిత్వ శాఖ వారానికోసారి గ్రహీతల పేర్లు పరిశీలిస్తుంది.[2]గెజిట్‌లో అవార్డు అందుకుంటున్న వ్యక్తి పేరు ప్రచురించకుండా పద్మ విభూషణ్ పురస్కారం ప్రదానం చేయడం అధికారికంగా పరిగణించబడదు. పద్మ విభూషణ్ అవార్డును తిరస్కరించిన వ్యక్తులు లేదా పద్మ విభూషణ్ పురస్కారాన్ని భారత ప్రభుత్వానికి తిరిగి ఇచ్చిన గ్రహీతలు, ఈ రెండింటికీ రాష్ట్రపతి అధికారం అవసరం, గెజిట్‌లో కూడా నమోదు చేయబడతారు. రిజిస్టర్ నుండి వారి పేర్లు కొట్టబడినప్పుడు వారి పతకాలను సమర్పించవలసి ఉంటుంది.[3] ప్రతి సంవత్సరం మే 1, సెప్టెంబరు 15 తేదీలలో పద్మ విభూషణ్ అవార్డు అందుకుంటున్న వ్యక్తుల పేర్లు ప్రధానమంత్రిచే ఏర్పాటు చేయబడిన పద్మ అవార్డుల కమిటీకి సమర్పించబడతాయి. కమిటీ సిఫార్సులు తదుపరి ఆమోదం కోసం ప్రధానమంత్రి రాష్ట్రపతికి అవార్డు గ్రహీతల పేర్లు సమర్పించబడతాయి.[2]

పద్మ విభూషణ్ పురస్కారం
పద్మ విభూషణ్ పురస్కార చిత్రం
పద్మ విభూషణ్ పురస్కార చిత్రం
Typeజాతీయ పురస్కారం
దేశం India
అందజేసినవారు

Government of India
Ribbon
Established1954
Total336
Precedence
Next (higher) భారత రత్న
Next (lower) పద్మభూషణ్

1955 జనవరి 15న, పద్మవిభూషణ్ మూడు వేరే పురస్కారాలుగా మారింది; ఈ మూడు పురస్కారాలలో పద్మ విభూషణ్, మూడింటిలో అత్యున్నతమైనది, తర్వాత పద్మ భూషణ్ పద్మశ్రీ . 1954 శాసనం ప్రకారం మరణించిన వ్యక్తికి పద్మ విభూషణ్ పురస్కారం ఇవ్వకూడదు. కానీ తరువాత 1955 జనవరిలో శాసనాన్ని సవరించారు.[2][3] పద్మ విభూషణ్ అవార్డు రెండుసార్లు నిలిపివేయబడింది. ఇతర పౌర పురస్కారాలతో పాటు ఈ పురస్కారాన్ని నిలిపివేశారు; [4] 1977 జూలైలో మొరార్జీ దేశాయ్ నాల్గవ ప్రధానమంత్రిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేసినప్పుడు మొదటిసారి పద్మ విభూషణ్ అవార్డును నిలిపివేశారు. [5] [6] ఇందిరా గాంధీ ప్రధానమంత్రి అయిన తర్వాత 1980 జనవరి 25న రెండవసారి పద్మ విభూషణ్ పురస్కారాన్ని నిలిపివేశారు.[7] రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 18 (1) వివరణ ప్రకారం పౌర పురస్కారాలు "బిరుదులు"గా ఉండటాన్ని ప్రశ్నిస్తూ హైకోర్టులలో రెండు ప్రజా ప్రయోజన వ్యాజ్యాలు దాఖలు చేయబడినప్పుడు, 1992 మధ్యలో పౌర అవార్డులు మళ్లీ నిలిపివేయబడ్డాయి. [4]

పద్మ విభూషణ్ పురస్కార గ్రహీతలు రాష్ట్రపతి సంతకం చేసిన (సర్టిఫికేట్) తో పాటు అవార్డుతో ఒక పత్రం ద్రవ్య మంజూరు లేని పతకాన్ని అందుకుంటారు.[2]

పద్మవిభూషణ్ పురస్కారాన్ని మొదటి సారిగా సత్యేంద్ర నాథ్ బోస్, నందలాల్ బోస్, జాకీర్ హుస్సేన్, బాలాసాహెబ్ గంగాధర్ ఖేర్, వి. కె. కృష్ణ మేనన్ జిగ్మే దోర్జీ వాంగ్‌చుక్ 1954 లో అందుకున్నారు. కొంతమంది వ్యక్తులు పద్మ విభూషణ్ పురస్కారాన్ని తిరస్కరించారు. మరి కొంతమంది వ్యక్తులు పద్మ విభూషణ్ పురస్కారాన్ని అందుకున్న కొంతకాలం తర్వాత పద్మ విభూషణ్ పురస్కారాన్ని భారత ప్రభుత్వానికి తిరిగి ఇచ్చేశారు .పి. ఎన్. హక్సర్, [a] విలాయత్ ఖాన్, [b] ఇ.ఎం.ఎస్.నంబూద్రిపాద్, [c] స్వామి రంగనాథానంద, [d] మణికొండ చలపతి రావు అవార్డును తిరస్కరించారు. లక్ష్మీ చంద్ జైన్ (2011), శరద్ అనంతరావ్ జోషి (2016) కుటుంబ సభ్యులు వారి మరణానంతర ప్రదానంలను తిరస్కరించారు, [e] [f] 1986 గ్రహీత బాబా ఆమ్టే, 2015 గ్రహీత ప్రకాష్ సింగ్ బాదల్ 1991లో వారి గౌరవాన్ని తిరిగి ఇచ్చారు. 2020 వరుసగా.[16][17] 2024 జనవరిలో పద్మ విభూషణ్ పురస్కారాన్ని ఐదుగురు అందుకున్నారు. వైజయంతిమాల, చిరంజీవి, ముప్పవరపు వెంకయ్య నాయుడు, బిందేశ్వర్ పాఠక్ పద్మా సుబ్రహ్మణ్యం పురస్కారాన్ని అందుకున్నారు.

గ్రహీతలు

మార్చు
Award recipients by year[18]
Year Number of recipients
1954–1959
17
1960–1969
27
1970–1979
53
1980–1989
20
1990–1999
42
2000–2009
86
2010–2019
62
2020–2029
24
Award recipients by field[18]
Field Number of recipients
Arts
64
Civil Service
53
Literature & Education
42
Medicine
15
Others
8
Public Affairs
78
Science & Engineering
37
Social Work
18
Sports
4
Trade & Industry
12


Key
   + Naturalised citizen recipient
   * Non-citizen recipient
   # Posthumous recipient
Year Image Laureates Field State / Country[18]
1954   సత్యేంద్రనాథ్ బోస్
(1894–1974)
Science & Engineering West Bengal
1954   నంది లాల్ బోస్
(1882–1966)
Arts West Bengal
1954   జాకిర్ హుసేన్
(1897–1969)
Public Affairs Andhra Pradesh
1954   బాలాసాహెబ్ గంగాధర్ ఖేర్
(1888–1957)
Public Affairs Maharashtra
1954   వి. కె. కృష్ణ మేనన్
(1896–1974)
Public Affairs Kerala
1954   Jigme Dorji Wangchuck*
(1928–1972)
Public Affairs Bhutan
1955   ధొండొ కేశవ కర్వే
(1858–1962)
Literature & Education Maharashtra
1955   జె.ఆర్.డి.టాటా
(1904–1993)
Trade & Industry Maharashtra
1956 ఫజల్ అలీ
(1886–1959)
Public Affairs Bihar
1956 జానకీ దేవి బజాజ్
(1893–1979)
Social Work Madhya Pradesh
1956   చందూలాల్ మాధవ్‌లాల్ త్రివేది
(1893–1980)
Public Affairs Madhya Pradesh
1957   ఘనశ్యాం దాస్ బిర్లా
(1894–1983)
Trade & Industry Rajasthan
1957   శ్రీ ప్రకాశ
(1890–1971)
Public Affairs Uttar Pradesh
1957 ఎం. సి. సేతల్వాద్
(1884–1974)
Public Affairs Maharashtra
1958 No awards
1959   జాన్ మథాయ్
(1886–1959)
Literature & Education Kerala
1959 Gaganvihari Lallubhai Mehta
(1900–1974)
Social Work Maharashtra
1959   Radhabinod Pal
(1886–1967)
Public Affairs West Bengal
1960 Narayana Raghvan Pillai
(1898–1992)
Public Affairs Tamil Nadu
1961 No awards
1962   హెచ్.వి.ఆర్. అయ్యంగార్
(1902–1978)
Civil Service Tamil Nadu
1962 పద్మజా నాయుడు
(1900–1975)
Public Affairs Andhra Pradesh
1962   విజయలక్ష్మి పండిట్
(1900–1990)
Civil Service Uttar Pradesh
1963   Suniti Kumar Chatterji
(1890–1977)
Literature & Education West Bengal
1963 ఆర్కాటు లక్ష్మణస్వామి మొదలియారు
(1887–1974)
Medicine Tamil Nadu
1963   హరి వినాయక్ పటాస్కర్
(1892–1970)
Public Affairs Maharashtra
1964   కాకా కలేల్కర్
(1885–1981)
Literature & Education Maharashtra
1964   గోపినాథ్ కవిరాజ్
(1887–1976)
Literature & Education Uttar Pradesh
1965   General
Jayanto Nath Chaudhuri

(1908–1983)
Civil Service West Bengal
1965   మెహదీ నవాజ్ జంగ్
(1894–1967)
Public Affairs Telangana
1965   Marshal of the Air Force
Arjan Singh

DFC
(1919–2017)
Civil Service Delhi
1966   Valerian Gracias
(1900–1978)
Social Work Maharashtra
1967 C. K. Daphtary
(1893–1983)
Public Affairs Maharashtra
1967   Hafiz Mohamad Ibrahim
(1889–1968)
Civil Service Andhra Pradesh
1967 Bhola Nath Jha Civil Service Uttar Pradesh
1967 P. V. R. Rao Civil Service Andhra Pradesh
1968   Madhav Shrihari Aney
(1880–1968)
Public Affairs Madhya Pradesh
1968   Subrahmanyan Chandrasekhar*
(1910–1995)
Science & Engineering United States
1968   Prasanta Chandra Mahalanobis
(1893–1972)
Literature & Education Delhi
1968   Kirpal Singh
(1894–1974)
Civil Service Delhi
1968 Kalyan Sundaram
(1904–1992)
Public Affairs Delhi
1969 Rajeshwar Dayal
(1909–1999)
Civil Service Delhi
1969 Dattatraya Shridhar Joshi Civil Service Maharashtra
1969
 
హరగోవింద్ ఖొరానా*
(1922–2011)
Literature & Education United States
1969 Mohan Sinha Mehta
(1895–1986)
Civil Service Rajasthan
1969 Ghananand Pande
(1902–1995)
Civil Service Uttar Pradesh
1970 Tara Chand
(1888–1973)
Literature & Education Uttar Pradesh
1970 Group Captain
Suranjan Das
#
(1920–1970)[i]
Civil Service West Bengal
1970 Anthony Lancelot Dias
(1910–2002)
Public Affairs Maharashtra
1970   General
Paramasiva Prabhakar Kumaramangalam

DSO MBE
(1913–2000)
Civil Service Tamil Nadu
1970   A. Ramasamy Mudaliar
(1913–2000)
Civil Service Andhra Pradesh
1970   Binay Ranjan Sen
(1898–1993)
Civil Service West Bengal
1970   Lieutenant General
Harbaksh Singh

మూస:Post-nominals/IND
(1913–1999)
Civil Service Punjab
1971 Bimala Prasad Chaliha
(1912–1971)
Civil Service Assam
1971   Allauddin Khan
(1862–1972)
Arts West Bengal
1971   Sumati Morarjee
(1909–1998)
Civil Service Maharashtra
1971   Uday Shankar
(1900–1977)
Arts Maharashtra
1971 Vithal Nagesh Shirodkar
(1899–1971)
Medicine Goa
1971 B. Sivaraman Civil Service Tamil Nadu
1972   P. Balacharya Gajendragadkar
(1901–1981)
Civil Service Maharashtra
1972 Aditya Nath Jha#
(1911–1972)
Civil Service Uttar Pradesh
1972   Air Chief Marshal
Pratap Chandra Lal

DFC
(1916–1982)
Civil Service Punjab
1972   Field Marshal
Sam Manekshaw

MC
(1914–2008)
Civil Service Tamil Nadu
1972   Jivraj Narayan Mehta
(1887–1978)
Public Affairs Maharashtra
1972   Admiral
Sardarilal Mathradas Nanda

మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND
(1915–2009)
Civil Service Delhi
1972   Ghulam Mohammed Sadiq#
(1912–1971)[ii]
Public Affairs Jammu and Kashmir
1972   Vikram Sarabhai#
(1919–1971)[iii]
Science & Engineering Gujarat
1972 Hormasji Maneckji Seervai
(1906–1996)
Literature & Education Maharashtra
1973 Basanti Devi
(1880–1974)
Civil Service West Bengal
1973   U. N. Dhebar
(1905–1977)
Social Work Gujarat
1973   Daulat Singh Kothari
(1906–1993)
Science & Engineering Delhi
1973   Nellie Sengupta
(1884–1973)
Social Work West Bengal
1973 Nagendra Singh
(1914–1988)
Public Affairs Rajasthan
1973 Thirumalraya Swaminathan Civil Service Tamil Nadu
1974 Niren De Public Affairs West Bengal
1974 Benode Behari Mukherjee
(1904–1980)
Arts West Bengal
1974 V. K. R. V. Rao
(1908–1991)
Civil Service Karnataka
1974 Harish Chandra Sarin
(1914–1997)
Civil Service Delhi
1975   C. D. Deshmukh
(1896–1982)
Public Affairs Maharashtra
1975   Durgabai Deshmukh
(1909–1981)
Social Work Andhra Pradesh
1975   Mary Clubwala Jadhav
(1909–1975)
Social Work Tamil Nadu
1975 Basanti Dulal Nagchaudhuri
(1917–2006)
Literature & Education West Bengal
1975 Raja Ramanna
(1925–2004)
Science & Engineering Karnataka
1975 Homi Nusserwanji Sethna
(1923–2010)
Civil Service Maharashtra
1975   M. S. Subbulakshmi
(1916–2004)
Arts Tamil Nadu
1975 Premlila Vithaldas Thackersey
(1894–1977)
Literature & Education Maharashtra
1976   Salim Ali
(1896–1987)
Science & Engineering Uttar Pradesh
1976   Gurmukh Singh Musafir
(1899–1976)
Literature & Education Punjab
1976   K. Shankar Pillai
(1899–1976)
Arts Delhi
1976   K. R. Ramanathan
(1893–1984)
Science & Engineering Kerala
1976   Satyajit Ray
(1921–1992)
Arts West Bengal
1976   Kalu Lal Shrimali
(1909–2000)
Literature & Education Uttar Pradesh
1976 Bashir Hussain Zaidi
(1898–1992)
Literature & Education Delhi
1977   T. Balasaraswati
(1918–1984)
Arts Tamil Nadu
1977   Ali Yavar Jung#
(1906–1976)[iv]
Public Affairs Andhra Pradesh
1977 Ajudhia Nath Khosla
(1892–1984)
Civil Service Delhi
1977   Air Chief Marshal
Om Prakash Mehra

మూస:Post-nominals/IND
(1919–2015)
Civil Service Punjab
1977   Ajoy Kumar Mukherjee
(1901–1986)
Public Affairs West Bengal
1977   Chandeshwar Prasad Narayan Singh
(1901–1994)
Literature & Education Delhi
1978 Awards suspended
1979
1980   Bismillah Khan
(1916–2006)
Arts Uttar Pradesh
1980 Rai Krishnadasa Civil Service Uttar Pradesh
1981 Satish Dhawan
(1920–2002)
Science & Engineering Karnataka
1981   Ravi Shankar
(1920–2012)
Arts Uttar Pradesh
1982   Mirabehn
(1892–1982)
Social Work United Kingdom
1983 No awards
1984
1985   C. N. R. Rao
(born 1934)
Science & Engineering Karnataka
1985   M. G. K. Menon
(1928–2016)
Civil Service Kerala
1986   Baba Amte
(1914–2008)
Social Work Maharashtra
1986   Birju Maharaj
(1938–2022)
Arts Delhi
1986 Autar Singh Paintal
(1925–2004)
Medicine Delhi
1987   Kamaladevi Chattopadhyay
(1903–1988)
Social Work Karnataka
1987   Benjamin Peary Pal
(1906–1989)
Science & Technology Punjab
1987   Manmohan Singh
(born 1932)
Civil Service Delhi
1987   General
Arun Shridhar Vaidya
#
మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND
(1926–1986)[v]
Civil Service Maharashtra
1988   Mirza Hameedullah Beg
(1913–1988)
Public Affairs Delhi
1988   Kuvempu
(1904–1994)
Literature & Education Karnataka
1988   Mahadevi Varma#
(1907–1987)[vi]
Literature & Education Uttar Pradesh
1989   Uma Shankar Dikshit
(1901–1991)
Public Affairs Uttar Pradesh
1989   Ali Akbar Khan
(1922–2009)
Arts West Bengal
1989   M. S. Swaminathan
(1925–2023)
Science & Technology Tamil Nadu
1990 V. S. R. Arunachalam
(1935–2023)
Literature & Education Delhi
1990   Triloki Nath Chaturvedi
(1928–2020)
Civil Service Karnataka
1990 Bhabatosh Datta
(1911–1997)
Literature & Education West Bengal
1990   Kumar Gandharva
(1924–1992)
Arts Madhya Pradesh
1990   A. P. J. Abdul Kalam
(1931–2015)
Science & Engineering Tamil Nadu
1991   Semmangudi Srinivasa Iyer
(1908–2003)
Arts Tamil Nadu
1991   M. Balamuralikrishna
(1930–2016)
Arts Tamil Nadu
1991   M. F. Husain
(1915–2011)
Arts Maharashtra
1991 Hirendranath Mukherjee
(1907–2004)
Public Affairs West Bengal
1991   Gulzarilal Nanda
(1898–1999)
Public Affairs Gujarat
1991   I. G. Patel
(1924–2005)
Science & Engineering Gujarat
1991   N. G. Ranga
(1900–1995)
Public Affairs Andhra Pradesh
1991   Khusro Faramurz Rustamji Civil Service Maharashtra
1991 Rajaram Shastri
(1904–1991)
Literature & Education Uttar Pradesh
1992   Aruna Asaf Ali
(1909–1996)
Social Work Delhi
1992 Lakshman Shastri Joshi
(1901–1994)
Literature & Education Maharashtra
1992   Mallikarjun Mansur
(1910–1992)
Arts Karnataka
1992 S. I. Padmavati
(1917–2020)
Medicine Delhi
1992
 
Kaloji Narayana Rao
(1914–2002)
Arts Telangana
1992 Ravi Narayana Reddy#
(1908–1991)[vii]
Public Affairs Andhra Pradesh
1992   V. Shantaram#
(1901–1990)[viii]
Arts Maharashtra
1992   Govindbhai Shroff
(1911–2002)
Literature & Education Maharashtra
1992   Swaran Singh
(1907–1994)
Public Affairs Punjab
1992   Atal Bihari Vajpayee
(1924–2018)
Public Affairs Delhi
1993 Awards suspended
1994
1995
1996
1997
1998   Usha Mehta
(1920–2000)
Social Work Maharashtra
1998   Nanabhoy Palkhivala
(1920–2002)
Public Affairs Maharashtra
1998   Lakshmi Sahgal
(1914–2012)
Public Affairs Uttar Pradesh
1998 Walter Sisulu*
(1912–2003)
Public Affairs South Africa
1999 Pandurang Shastri Athavale
(1920–2003)
Social Work Maharashtra
1999   Rajagopala Chidambaram
(born 1936)
Science & Engineering Maharashtra
1999   Nanaji Deshmukh
(1916–2010)
Social Work Delhi
1999 Sarvepalli Gopal
(1923–2002)
Literature & Education Tamil Nadu
1999   Satish Gujral
(1925–2000)
Arts Delhi
1999   V. R. Krishna Iyer
(1915–2014)
Public Affairs Kerala
1999   Bhimsen Joshi
(1922–2011)
Arts Maharashtra
1999 Hans Raj Khanna
(1912–2008)
Public Affairs Delhi
1999   Verghese Kurien
(1921–2012)
Science & Technology Gujarat
1999   Lata Mangeshkar
(1929–2022)
Arts Maharashtra
1999   Braj Kumar Nehru
(1909–2001)
Civil Service Himachal Pradesh
1999   D. K. Pattammal
(1919–2009)
Arts Tamil Nadu
1999 Lallan Prasad Singh#
(1912–1998)[ix]
Civil Service Delhi
1999   Dharma Vira
(1906–2000)
Civil Service Delhi
2000   Sikander Bakht
(1918–2004)
Public Affairs Delhi
2000   Jagdish Bhagwati*
(born 1934)
Literature & Education United States
2000   Hariprasad Chaurasia
(born 1938)
Arts Maharashtra
2000   M. S. Gill
(born 1936)
Civil Service Delhi
2000   Krishnaswamy Kasturirangan
(born 1940)
Science & Engineering Karnataka
2000 K. B. Lall
(1917–2005)
Civil Service Delhi
2000   Kelucharan Mohapatra
(1926–2004)
Arts Odisha
2000   Jasraj Motiram
(1930–2020)
Arts Maharashtra
2000 M. Narasimham
(1927–2021)
Trade & Industry Andhra Pradesh
2000   R. K. Narayan
(1906–2001)
Literature & Education Tamil Nadu
2000 Bhairab Dutt Pande
(1917–2009)
Civil Service Uttar Pradesh
2000   K. N. Raj
(1924–2010)
Literature & Education Kerala
2000 Tarlok Singh Civil Service Delhi
2001   John Kenneth Galbraith*
(1908–2006)
Literature & Education United States
2001   Benjamin Gilman*
(1922–2016)
Public Affairs United States
2001   Amjad Ali Khan
(born 1945)
Arts Delhi
2001   Zubin Mehta*
(born 1936)
Arts United States
2001   Hrishikesh Mukherjee
(1922–2006)
Arts Maharashtra
2001 K. Satchidananda Murty
(1924–2011)
Literature & Education Andhra Pradesh
2001   Chakravarthi V. Narasimhan
(1915–2003)
Civil Service Tamil Nadu
2001   Hosei Norota*
(1929–2019)
Public Affairs Japan
2001   C. R. Rao
(1920–2023)
Science & Engineering United States
2001 Man Mohan Sharma
(born 1937)
Science & Engineering Maharashtra
2001   Shivkumar Sharma
(1938–2022)
Arts Maharashtra
2002 Kishori Amonkar
(1932–2017)
Arts Maharashtra
2002   Gangubai Hangal
(1913–2009)
Arts Karnataka
2002 Kishan Maharaj
(1923–2008)
Arts Uttar Pradesh
2002   C. Rangarajan
(born 1932)
Literature & Education Tamil Nadu
2002   Soli Sorabjee
(1930–2021)
Public Affairs Delhi
2003   Kazi Lhendup Dorjee
(1904–2007)
Public Affairs West Bengal
2003   Sonal Mansingh
(born 1944)
Arts Delhi
2003 Bal Ram Nanda
(1917–2010)
Literature & Education Delhi
2003   Brihaspati Dev Triguna
(1920–2013)
Medicine Delhi
2004   Jayant Narlikar
(born 1938)
Science & Engineering Maharashtra
2004   Amrita Pritam
(1919–2005)
Literature & Education Delhi
2004   M. N. Venkatachaliah
(born 1925)
Public Affairs Karnataka
2005 Milon K. Banerji
(1928–2010)
Public Affairs Delhi
2005   Mohan Dharia
(1925–2013)
Social Work Maharashtra
2005 Jyotindra Nath Dixit#
(1936–2005)[x]
Civil Service Delhi
2005 B. K. Goyal
(1935–2018)
Medicine Maharashtra
2005   R. K. Laxman
(1921–2015)
Arts Maharashtra
2005   Ram Narayan
(born 1927)
Arts Maharashtra
2005   Karan Singh
(born 1931)
Public Affairs Delhi
2005   M. S. Valiathan
(1934–2024)
Medicine Delhi
2006   Norman Borlaug*
(1914–2009)
Science & Engineering United States
2006   Charles Correa
(1930–2015)
Science & Engineering Maharashtra
2006   Nirmala Deshpande
(1929–2008)
Social Work Delhi
2006   Mahasweta Devi
(1926–2016)
Literature & Education West Bengal
2006   Adoor Gopalakrishnan
(born 1941)
Arts Kerala
2006   V. N. Khare
(born 1934)
Public Affairs Uttar Pradesh
2006 C. R. Krishnaswamy Rao
(1927–2013)
Civil Service Tamil Nadu
2006 Obaid Siddiqi
(1932–2013)
Science & Engineering Karnataka
2006 Prakash Narain Tandon
(born 1928)
Medicine Delhi
2007   P. N. Bhagwati
(1921–2017)
Public Affairs Delhi
2007   Naresh Chandra
(1934–2017)
Civil Service Delhi
2007 Raja Chelliah
(1922–2009)
Public Affairs Tamil Nadu
2007 V. Krishnamurthy
(1925–2022)
Civil Service Delhi
2007   Fali Sam Nariman
(1929–2024)
Public Affairs Delhi
2007 Raja Rao*#
(1908–2006)[xi]
Literature & Education United States
2007 Balu Sankaran
(1926–2012)
Medicine Delhi
2007   Khushwant Singh
(1915–2014)
Literature & Education Delhi
2007   E. C. George Sudarshan*
(1931–2018)
Science & Engineering United States
2007   Narinder Nath Vohra
(born 1936)
Civil Service Haryana
2008   Adarsh Sein Anand
(1936–2017)
Public Affairs Uttar Pradesh
2008   Viswanathan Anand
(born 1969)
Sports Tamil Nadu
2008   Asha Bhosle
(born 1933)
Arts Maharashtra
2008 P. N. Dhar
(1919–2012)
Public Affairs Delhi
2008   Edmund Hillary*#
(1919–2008)[xii]
Sports New Zealand
2008   Lakshmi Mittal*
(born 1950)
Trade & Industry United Kingdom
2008   Pranab Mukherjee
(1935–2020)
Public Affairs Delhi
2008   N. R. Narayana Murthy
(born 1946)
Trade & Industry Karnataka
2008 Prithvi Raj Singh Oberoi
(1929–2023)
Trade & Industry Delhi
2008   Rajendra K. Pachauri
(1940–2020)
Science & Engineering Delhi
2008   E. Sreedharan
(born 1932)
Science & Engineering Delhi
2008   Ratan Tata
(born 1937)
Trade & Industry Maharashtra
2008   Sachin Tendulkar
(born 1973)
Sports Maharashtra
2009   Sunderlal Bahuguna
(1927–2021)
Others Uttarakhand
2009 Jasbir Singh Bajaj
(1936–2019)
Medicine Punjab
2009   D. P. Chattopadhyaya
(1933–2022)
Literature & Education West Bengal
2009 Ashok Sekhar Ganguly
(born 1935)
Trade & Industry Maharashtra
2009 Nirmala Joshi
(1934–2015)
Social Work West Bengal
2009   Anil Kakodkar
(born 1943)
Science & Engineering Maharashtra
2009 Purshotam Lal
(born 1954)
Medicine Uttar Pradesh
2009   G. Madhavan Nair
(born 1943)
Science & Engineering Karnataka
2009 Govind Narain
(1916–2012)
Public Affairs Uttar Pradesh
2009 Chandrika Prasad Srivastava
(1920–2013)
Civil Service Maharashtra
2010 Ebrahim Alkazi
(1925–2020)
Arts Delhi
2010   Venkatraman Ramakrishnan*
(born 1952)
Science & Technology United Kingdom
2010   Prathap C. Reddy
(born 1933)
Trade & Industry Andhra Pradesh
2010   Y. Venugopal Reddy
(born 1941)
Public Affairs Andhra Pradesh
2010   Zohra Sehgal
(1912–2014)
Arts Delhi
2010   Umayalpuram K. Sivaraman
(born 1937)
Arts Tamil Nadu
2011   Montek Singh Ahluwalia
(born 1943)
Public Affairs Delhi
2011   Vijay Kelkar
(born 1942)
Public Affairs Maharashtra
2011   Akhlaqur Rahman Kidwai
(1921–2016)
Public Affairs Delhi
2011   O. N. V. Kurup
(1931–2016)
Literature & Education Kerala
2011   Sitakant Mahapatra
(born 1937)
Literature & Education Odisha
2011   Brajesh Mishra
(1928–2012)
Civil Service Delhi
2011 K. Parasaran
(born 1927)
Public Affairs Delhi
2011   Azim Premji
(born 1945)
Trade & Industry Karnataka
2011 Palle Rama Rao
(born 1937)
Science & Engineering Andhra Pradesh
2011   Akkineni Nageswara Rao
(1923–2014)
Arts Andhra Pradesh
2011   Kapila Vatsyayan
(1928–2020)
Arts Delhi
2011   Homai Vyarawalla
(1913–2012)
Arts Gujarat
2012   Bhupen Hazarika#
(1926–2011)[xiii]
Arts Assam
2012   Mario Miranda#
(1926–2011)[xiv]a
Arts Goa
2012   T. V. Rajeswar
(1926–2018)
Civil Service Delhi
2012 Kantilal Hastimal Sancheti
(born 1936)
Medicine Maharashtra
2012   K. G. Subramanyan
(1924–2016)
Arts Gujarat
2013   Raghunath Mohapatra
(1943–2021)
Arts Odisha
2013   Roddam Narasimha
(1933–2020)
Science & Technology Karnataka
2013   Yash Pal
(1926–2017)
Science & Technology Uttar Pradesh
2013   S. H. Raza
(1922–2016)
Arts Delhi
2014   B. K. S. Iyengar
(1918–2014)
Others Maharashtra
2014   Raghunath Anant Mashelkar
(born 1943)
Science & Engineering Maharashtra
2015   L. K. Advani
(born 1927)
Public Affairs Gujarat
2015   Amitabh Bachchan
(born 1942)
Arts Maharashtra
2015   Parkash Singh Badal
(1927–2023)
Public Affairs Punjab
2015   Veerendra Heggade
(born 1948)
Social Work Karnataka
2015   Dilip Kumar
(1922–2021)
Arts Maharashtra
2015   Rambhadracharya
(born 1950)
Literature & Education Uttar Pradesh
2015   M. R. Srinivasan
(born 1930)
Science & Technology Tamil Nadu
2015   Kottayan Katankot Venugopal
(born 1931)
Public Affairs Delhi
2015   Karim Al Hussaini Aga Khan*
(born 1936)
Social Work United Kingdom/ France
2016   V. K. Aatre
(born 1939)
Science & Engineering Karnataka
2016   Dhirubhai Ambani#
(1932–2002)[xv]
Trade & Industry Maharashtra
2016   Girija Devi
(1929–2017)
Arts West Bengal
2016   Avinash Dixit*
(born 1944)
Literature & Education United States
2016   Jagmohan
(1927–2021)
Public Affairs Delhi
2016   Yamini Krishnamurthy
(born 1940)
Arts Delhi
2016   Rajinikanth
(born 1950)
Arts Tamil Nadu
2016   Ramoji Rao
(1936–2024)
Literature & Education Andhra Pradesh
2016   Sri Sri Ravi Shankar
(born 1956)
Others Karnataka
2016   V. Shanta
(1927–2021)
Medicine Tamil Nadu
2017   Murli Manohar Joshi
(born 1934)
Public Affairs Uttar Pradesh
2017 Sunder Lal Patwa#
(1924–2016)[xvi]
Public Affairs Madhya Pradesh
2017   Sharad Pawar
(born 1940)
Public Affairs Maharashtra
2017   Udupi Ramachandra Rao
(1932–2017)
Science & Engineering Karnataka
2017   P. A. Sangma
(1947–2016)[xvii]
Public Affairs Meghalaya
2017   Jaggi Vasudev
(born 1957)
Others Tamil Nadu
2017   K. J. Yesudas
(born 1940)
Arts Kerala
2018   Ilaiyaraaja
(born 1943)
Arts Tamil Nadu
2018   Ghulam Mustafa Khan
(1931–2021)
Arts Maharashtra
2018   P. Parameswaran
(1927–2020)
Literature & Education Kerala
2019   Teejan Bai
(born 1956)
Arts Chhattisgarh
2019   Ismaïl Omar Guelleh*
(born 1946)
Public Affairs Djibouti
2019   Anil Manibhai Naik
(born 1942)
Trade & Industry Maharashtra
2019   Balwant Moreshwar Purandare
(1922–2021)
Arts Maharashtra
2020   George Fernandes#
(1930–2019)[xviii]
Public Affairs Bihar
2020   Arun Jaitley#
(1952–2019)[xix]
Public Affairs Delhi
2020   Anerood Jugnauth*
(1930–2021)
Public Affairs Mauritius
2020   M. C. Mary Kom
(born 1982)
Sports Manipur
2020   Chhannulal Mishra
(born 1936)
Arts Uttar Pradesh
2020   Sushma Swaraj#
(1952–2019)[xx]
Public Affairs Delhi
2020   Vishwesha Teertha#
(1931–2019)[xxi]
Others Karnataka
2021   Shinzo Abe*
(1954–2022)
Public Affairs Japan
2021   S. P. Balasubrahmanyam#
(1946–2020)[xxii]
Arts Tamil Nadu
2021   Belle Monappa Hegde
(born 1938)
Medicine Karnataka
2021 Narinder Singh Kapany*#
(1926–2020)[xxiii]
Science & Engineering United States
2021   Wahiduddin Khan
(1925–2021)
Others Delhi
2021   B. B. Lal
(1921–2022)
Others Delhi
2021   Sudarshan Sahoo
(born 1939)
Arts Odisha
2022   Prabha Atre
(1932–2024)
Arts Maharashtra
2022 Radheshyam Khemka#
(1935–2021)[xxiv]
Literature & Education Uttar Pradesh
2022   General
Bipin Rawat
#
మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND మూస:Post-nominals/IND
(1958–2021)[xxv]
Civil Service Uttarakhand
2022   Kalyan Singh#
(1932–2021)[xxvi]
Public Affairs Uttar Pradesh
2023   Balkrishna Vithaldas Doshi#
(1927–2023)[xxvii]
Others Gujarat
2023   Zakir Hussain
(born 1951)
Arts Maharashtra
2023   S. M. Krishna
(born 1932)
Public Affairs Karnataka
2023 Dilip Mahalanabis#
(1934–2022)[xxviii]
Medicine West Bengal
2023   S. R. Srinivasa Varadhan*
(born 1940)
Science & Engineering United States
2023   Mulayam Singh Yadav#
(1939–2022)[xxix]
Public Affairs Uttar Pradesh
2024   Vyjayanthimala
(born 1933)
Arts Tamil Nadu
2024   Chiranjeevi
(born 1955)
Arts Andhra Pradesh
2024   Venkaiah Naidu
(born 1949)
Public Affairs Andhra Pradesh
2024   Bindeshwar Pathak#
(1943–2023)[xxx]
Social Work Bihar
2024   Padma Subrahmanyam
(born 1943)
Arts Tamil Nadu

Explanatory notes

మార్చు
  1. P. N. Haksar was offered the award in 1973 for, among other services, his crucial diplomatic role in brokering the Indo-Soviet Treaty of Friendship and Cooperation and the Shimla Agreement, but declined as "Accepting an award for work done somehow causes an inexplicable discomfort to me."[8]
  2. Vilayat Khan refused Padma Shri (1964), Padma Bhushan (1968), and Padma Vibhushan (2000) and stated that "the selection committees were incompetent to judge [his] music".[9][10]
  3. E. M. S. Namboodiripad, the General Secretary of the Communist Party of India (of the Communist Party of India (Marxist) from 1964) and the first Chief Minister of Kerala (1957-59, 1967-69), declined the award in 1992, as it went against his nature to accept a state honour.[11]
  4. Swami Ranganathananda declined the award in 2000 as it was conferred to him as an individual and not to the Ramakrishna Mission.[10][12]
  5. Lakshmi Chand Jain died on 14 November 2010, at the age of 84.[13] His family refused to accept the posthumous honour as Jain was against accepting state honours.[14]
  6. Sharad Anantrao Joshi's family refused to accept the posthumous honour as Joshi's work for good of farmers is not reflected in the Government policies for them.[15]
Posthumous recipients
  1. Suranjan Das died on 10 January 1970, at the age of 49.
  2. Ghulam Mohammed Sadiq died on 12 December 1971, at the age of 59.[19]
  3. Vikram Sarabhai died on 30 December 1971, at the age of 52.[20]
  4. Ali Yavar Jung died on 11 December 1976, at the age of 70.
  5. Arun Shridhar Vaidya was assassinated by Sikh extremists on 10 August 1986.[21]
  6. Mahadevi Varma died on 11 September 1987, at the age of 80.
  7. Ravi Narayana Reddy died on 9 September 1991, at the age of 83.
  8. V. Shantaram died on 30 October 1990, at the age of 88.
  9. Lallan Prasad Singh died on 9 November 1998, at the age of 86.[22]
  10. Jyotindra Nath Dixit died on 3 January 2005, at the age of 68.[23]
  11. Raja Rao died on 8 July 2006, at the age of 97.[24]
  12. Edmund Hillary died on 11 January 2008, at the age of 88.[25]
  13. Bhupen Hazarika died on 5 November 2011, at the age of 85.[26]
  14. Mario Miranda died on 11 December 2011, at the age of 85.[27]
  15. Dhirubhai Ambani died on 6 July 2002, at the age of 69.[28]
  16. Sunder Lal Patwa died on 28 December 2016, at the age of 92.[29]
  17. P. A. Sangma died on 4 March 2016, at the age of 68.[30]
  18. George Fernandes died on 29 January 2019, at the age of 88.[31]
  19. Arun Jaitley died on 24 August 2019, at the age of 66.[32]
  20. Sushma Swaraj died on 6 August 2019, at the age of 67.[33]
  21. Vishwesha Teertha died on 29 December 2019, at the age of 88.[34]
  22. S. P. Balasubrahmanyam died on 25 September 2020, at the age of 74.
  23. Narinder Singh Kapany died on 4 December 2020, at the age of 94.
  24. Radheshyam Khemka died on 4 April 2021, at the age of 86.[35]
  25. General Bipin Rawat died on 8 December 2021, at the age of 63.
  26. Kalyan Singh died on 21 August 2021, at the age of 89.[36]
  27. Balakrishna Doshi died on 24 January 2023, at the age of 95.[37]
  28. Dilip Mahalanabis died on 16 October 2022, at the age of 87.[38]
  29. Mulayam Singh Yadav died on 10 October 2022, at the age of 82.[39]
  30. Bindeshwar Pathak died on 15 August 2023, at the age of 80.
  1. Lal, Shavax A.. "The Gazette of India—Extraordinary—Part I". The President's Secretariat.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 "Padma Awards Scheme" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). Archived from the original (PDF) on 9 February 2018. Retrieved 28 September 2015.
  3. 3.0 3.1 Ayyar, N. M.. "The Gazette of India—Extraordinary—Part I". The President's Secretariat. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; "award1955" అనే పేరును విభిన్న కంటెంటుతో అనేక సార్లు నిర్వచించారు
  4. 4.0 4.1 Hoiberg & Ramchandani 2000, p. 96.
  5. Bhattacherje 2009, p. A248.
  6. Edgar 2011, p. C-105.
  7. Bhattacherje 2009, p. A253.
  8. "Haksar and the Padma Vibhushan". The Hindu. 13 జనవరి 2017. Archived from the original on 12 నవంబరు 2020. Retrieved 10 మే 2018.
  9. Kaminsky, Arnold P.; Long, Roger D. (2011). India Today: An Encyclopedia of Life in the Republic. ABC-CLIO. p. 411. ISBN 978-0-313-37462-3.
  10. 10.0 10.1 Venkatesan, V. (5 February 2000). "Spotlight: Republic Day honours". Frontline. Archived from the original on 28 February 2018. Retrieved 21 November 2015.
  11. Guha, Ramachandra (2001). An Anthropologist Among the Marxists and Other Essays. Permanent Black. p. 211. ISBN 81-7824-001-7.
  12. "Ranganathananda, kept alive spirit of Vivekananda's legacy". The Hindu. 31 May 2005. Archived from the original on 28 February 2018. Retrieved 21 November 2015.
  13. Pawar, Yogesh (15 November 2010). "Gandhian activist who revitalised Indian handicraft dies at 85". Daily News Analysis. Archived from the original on 7 September 2017. Retrieved 10 April 2016.
  14. "Gandhian's family declines Padma Vibhushan". Mumbai Mirror. The Times of India. 25 March 2011. Archived from the original on 19 September 2017. Retrieved 18 October 2015.
  15. Chavan, Vijay (26 January 2016). "Sharad Joshi's family refuses Padma award". Pune Mirror. The Times of India. Archived from the original on 20 February 2017. Retrieved 19 February 2017.
  16. Kumar, A. Prasanna (1983). "The Privilege of Knowing M. C.". Triveni: Journal of Indian Renaissance. Vol. 52. Triveni Publishers.
  17. "Prakash Singh Badal and Sukhdev Singh Dhindsa returned their padma award". The Tribune. 3 December 2020. Archived from the original on 11 December 2020. Retrieved 4 December 2020.
  18. 18.0 18.1 18.2 "Padma Awards: Year wise list of recipients (1954–2014)" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 21 మే 2014. pp. 1, 3–6, 9, 11, 14, 17, 19–20, 23, 25, 29, 32–33, 37, 42, 48, 55, 59, 63, 66, 69–70, 72, 74, 83, 86, 88, 90–93, 95, 99–100, 105–106, 112, 114–115, 117–118, 121, 126, 131, 135, 139–140, 144, 149, 154–155, 160, 166, 172, 178, 183, 188. Archived from the original (PDF) on 15 నవంబరు 2014. Retrieved 18 అక్టోబరు 2015.
    • "Padma Awards: 2015" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2015. p. 1. Archived from the original (PDF) on 9 ఫిబ్రవరి 2018. Retrieved 18 అక్టోబరు 2015.
    • "Padma Awards: 2016" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2016. p. 1. Archived from the original (PDF) on 9 ఫిబ్రవరి 2018. Retrieved 25 జనవరి 2016.
    • "Padma Awards: 2017" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2017. p. 1. Archived from the original (PDF) on 9 ఫిబ్రవరి 2018. Retrieved 25 జనవరి 2017.
    • "Padma Awards: 2018" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2018. p. 1. Archived from the original (PDF) on 9 ఫిబ్రవరి 2018. Retrieved 25 జనవరి 2018.
    • "Padma Awards: 2019" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2019. p. 1. Archived (PDF) from the original on 25 జనవరి 2019. Retrieved 25 జనవరి 2019.
    • "Padma Awards: 2020" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2020. p. 1. Archived (PDF) from the original on 22 మే 2020. Retrieved 25 జనవరి 2020.
    • "Padma Awards: 2021" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2021. pp. 1–2. Archived (PDF) from the original on 24 జనవరి 2023. Retrieved 25 జనవరి 2021.
    • "Padma Awards: 2022" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2022. pp. 1–2. Archived (PDF) from the original on 5 డిసెంబరు 2022. Retrieved 5 డిసెంబరు 2022.
    • "Padma Awards: 2023" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). 25 జనవరి 2023. p. 1. Archived (PDF) from the original on 25 జనవరి 2023. Retrieved 25 జనవరి 2023.
  19. "Ghulam Mohammed Sadiq, 59, Kashmir Chief Minister, Dies". The New York Times. New Delhi. 12 December 1971. Archived from the original on 3 April 2018. Retrieved 19 February 2017.
  20. Mahanti, Subodh. "Vikram Sarabhai: A Visionary of Indian Space Programme". Vigyan Prasar Science Portal. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 4 April 2016.
  21. "General A.S. Vaidya; 1926-1986". India Today. 4 June 2009. Archived from the original on 26 July 2019. Retrieved 26 July 2019.
  22. "ULFA leader Anup Chetia sentenced to six years and nine months in jail by a Dhaka court". India Today. 9 November 1998. Archived from the original on 24 April 2016. Retrieved 11 April 2016.
  23. Singh, Kuldip (5 January 2005). "Obituaries: J. N. Dixit: Hawkish diplomat and India's first full-time National Security Adviser". Independent. Archived from the original on 20 December 2016. Retrieved 13 December 2016.
  24. Alterno, Letizia (17 July 2006). "Obituaries: Raja Rao". The Guardian. Archived from the original on 6 March 2016. Retrieved 10 April 2016.
  25. McKenzie-Minifie, Martha (11 January 2008). "State funeral for Sir Edmund Hillary". The New Zealand Herald. Retrieved 29 September 2011.
  26. "Celebrated Indian singer Bhupen Hazarika dies". BBC News Asia. 5 November 2011. Archived from the original on 30 December 2011. Retrieved 22 May 2014.
  27. "Cartoonist Mario Miranda passes away at 85". Daily News Analysis. Panaji. 11 December 2011. Archived from the original on 29 January 2018. Retrieved 10 April 2016.
  28. "Indian business giant dies". BBC News World Edition. BBC. 7 July 2002. Archived from the original on 22 March 2016. Retrieved 10 April 2016.
  29. "Sunder Lal Patwa, former Madhya Pardesh CM, dies at 92". The Indian Express. New Delhi. 28 December 2016. Archived from the original on 30 December 2016. Retrieved 25 January 2017.
  30. "PA Sangma dead at 68; Lok Sabha adjourned in respect for former Speaker". The Indian Express. New Delhi. 4 March 2016. Archived from the original on 29 January 2017. Retrieved 25 January 2017.
  31. Prabhu, Sunil (29 January 2019). Ghosh, Deepshikha (ed.). "George Fernandes, Former Defence Minister, Dies At 88 After Long Illness". New Delhi: NDTV. Archived from the original on 9 February 2019. Retrieved 29 January 2019.
  32. "Arun Jaitley passes away at 66". India Today Group. Archived from the original on 24 August 2019. Retrieved 24 August 2019.
  33. "Sushma Swaraj funeral; latest updates: Ex-minister cremated with State honours in Delhi as top NDA leaders bid farewell". Firstpost. 7 August 2019. Archived from the original on 7 August 2019. Retrieved 7 August 2019.
  34. "Padma Vibhushan honour for Pejawar seer's visionary work". The Times of India. 26 January 2020. Archived from the original on 27 January 2020. Retrieved 26 January 2020.
  35. "Gita Press chairman Radheshyam Khemka dies, PM pays tribute". The Times of India. 5 August 2021. Archived from the original on 27 January 2022. Retrieved 10 February 2022.
  36. "Former Uttar Pradesh chief minister Kalyan Singh dies at 89". The Hindustan Times. Archived from the original on 21 August 2021. Retrieved 10 February 2022.
  37. "Balkrishna Doshi, Modernist Indian Architect, Is Dead at 95". New York Times. Archived from the original on 26 January 2023. Retrieved 26 January 2023.
  38. "Dr Dilip Mahalanabis, Pioneer Of Oral Rehydration Therapy, Dies In Kolkata". NDTV. Archived from the original on 27 October 2022. Retrieved 26 January 2023.
  39. "Updates: Mulayam Singh Yadav Dies At 82, Political Leaders Pay Tributes". NDTV. Archived from the original on 26 October 2022. Retrieved 26 January 2023.