వికీపీడియా

ఆర్టికల్ 370 రద్దు

2019 ఆగస్టు 5 న, భారత రాజ్యాంగంలోని 370 అధికరణం ప్రకారం జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు మంజూరు చేసిన ప్రత్యేక హోదా లేదా పరిమిత స్వయంప్రతిపత్తిని భారత ప్రభుత్వం రద్దు చేసింది. దాంతో పాటు, జమ్మూ కాశ్మీరు రాష్ట్ర హోదాను రద్దు చేసింది. రాష్ట్రాన్ని జమ్మూ కాశ్మీరు, లడఖ్ అనే రెండు కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలుగా విభజించింది. జమ్మూ కాశ్మీరును శాసనసభ కలిగి ఉండే కేంద్రపాలిత ప్రాంతం గాను (డిల్లీ లాగా), లడఖ్ ను సభ లేని కేంద్రపాలిత ప్రాంతం గానూ ఏర్పాటు చేసింది.

వివాదాస్పద కాశ్మీర్ ప్రాంతం మ్యాప్. సిట్రైన్ పసుపు రంగులో భారత-పరిపాలన ప్రాంతాన్ని చూపిస్తుంది. జమ్మూ కాశ్మీర్ ఈ ప్రాంతం యొక్క ఎడమ సగం. పాకిస్తాన్ పాలిత కాశ్మీర్ టీ ఆకుపచ్చ రంగులో, చైనా పరిపాలన కాశ్మీర్ ఫాలో బ్రౌన్ రంగులో చూపబడింది.

ఈ నిర్ణయాన్ని ప్రకటిస్తూనే, భారత ప్రభుత్వం కాశ్మీర్ లోయలో కమ్యూనికేషన్ మార్గాలను కత్తిరించింది.  [1] మాజీ ముఖ్యమంత్రి మెహబూబా ముఫ్తీతో సహా పలువురు ప్రముఖ కాశ్మీరీ రాజకీయ నాయకులను అదుపులోకి తీసుకున్నారు. మెహబూబా 'ఇది భారతదేశ ప్రజాస్వామ్యంలో అత్యంత చీకటి రోజు' అని పేర్కొంది.[1][2] హింసను నివారించడానికే ఈ ఆంక్షలను విధించామని ప్రభుత్వ అధికారులు చెప్పారు.[3] రిజర్వేషన్లు, విద్య హక్కు, సమాచార హక్కు వంటి ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలను రాష్ట్ర ప్రజలకు అందేలా వీలు కల్పించడం కోసమే ఈ రద్దు అని వారు తమ చర్యను సమర్థించుకున్నారు.[4]

ఉపసంహరణ తీర్మానాన్ని అంతర్జాతీయ మానవ హక్కుల సంఘాలు ఖండించాయి.[2] కమ్యూనికేషన్ల కత్తిరింపు కారణంగా కాశ్మీర్ లోయలో స్పందన తెలియ రాలేదు.[1][2] చాలా మంది హిందూ జాతీయవాదులు సంబరాలు జరుపుకున్నారు. కాశ్మీర్‌లో శాంతికి, ప్రజా శ్రేయస్సుకూ దారితీసే చర్యగా దీన్ని వర్ణించారు.[2] భారతదేశం లోని రాజకీయ పార్టీలలో, అధికార భారతీయ జనతా పార్టీ, బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ, ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ, ఎఐఎడిఎంకె, తెలుగు దేశం, శివసేనలు ఉపసంహరణకు మద్దతు ఇచ్చాయి. ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్, జమ్మూ కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్, జమ్మూ కాశ్మీర్ పీపుల్స్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ, తృణమూల్ కాంగ్రెస్, జనతాదళ్ (యునైటెడ్), డిఎంకెలు వ్యతిరేకించాయి.[5][6] లడఖ్‌ లోని కార్గిల్ ప్రాంతంలోని షియా ముస్లిం ప్రజలు (లడఖ్ జనాభా బహుళత్వంలో వీరు భాగం) దీని పట్ల నిరసన వ్యక్తం చేశారు;[7][8] లడఖ్‌ బౌద్ధ సమాజం ఈ నిర్ణయానికి మద్దతు ఇచ్చింది.[9][10]

ప్రస్తుతం అమల్లో ఉన్న 1954 అధ్యక్ష ఉత్తర్వులను అధిగమిస్తూ, రాజ్యాంగపు 370 వ అధికరణపు అధికారం కింద ఒక ఉత్తర్వు జారీ చేస్తూ, రాష్ట్రానికి మంజూరు చేసిన స్వయంప్రతిపత్తికి సంబంధించిన అన్ని నిబంధనలనూ భారత రాష్ట్రపతి రద్దు చేశారు. రాష్ట్రాన్ని రెండు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలుగా విభజించాలని కోరుతూ హోంమంత్రి భారత పార్లమెంటులో పునర్వ్యవస్థీకరణ బిల్లును ప్రవేశపెట్టారు. ఈ రెండు ప్రాంతాలకు విడివిడిగా ఒక లెఫ్టినెంట్ గవర్నరు ఉంటారు. జమ్మూ కశ్మీరుకు ఒకే సభ గల శాసనసభ ఉండగా, లడఖ్‌కు శాసనసభ ఉండదు. 370 అధికరణం కింద ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయాలనే తీర్మానాన్ని, రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణకు సంబంధించిన బిల్లునూ రాజ్యసభ 2019 ఆగస్టు 5 న చర్చించి ఆమోదించింది.[11] ఆగస్టు 6 న, లోక్‌సభ పునర్వ్యవస్థీకరణ బిల్లును, ఉపసంహరణకు సిఫార్సు చేసిన తీర్మానాన్నీ ఆమోదించింది.[12][13] ఉపసంహరణ చట్టబద్ధంగానే ఉందా అనే దానిపై రాజ్యాంగ నిపుణులలో భిన్నాభిప్రాయాలు ఉన్నాయి.[1]

నేపథ్యం

మార్చు

భారత రాజ్యాంగంలోని 370 అధికరణం భారతదేశంలో ఒక రాష్ట్రమైన జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు ప్రత్యేక హోదాను ఇచ్చింది. భారతదేశం, పాకిస్తాన్, చైనా ల మధ్య వివాదానికి దారితీసిన కాశ్మీరు అనే పెద్ద ప్రాంతంలో ఈ రాష్ట్రం ఒక భాగం.[14][15] ఈ అధికరణం జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు ప్రత్యేక రాజ్యాంగాన్ని, రాష్ట్ర పతాకాన్ని, రాష్ట్ర అంతర్గత పరిపాలనపై స్వయంప్రతిపత్తి కలిగి ఉండే అధికారాన్నీ ఇచ్చింది.[16][17] భారత రాజ్యాంగం లోని ఏయే అధికరణాలను రాష్ట్రానికి వర్తింపజేయవచ్చో సిఫారసు చేసేందుకూ, 370 అధికరణాన్ని పూర్తిగా రద్దు చేయడానికీ జమ్మూ కాశ్మీర్ రాజ్యాంగ అసెంబ్లీకి అధికారం ఇచ్చారు. రాష్ట్ర రాజ్యాంగ సభతో సంప్రదించిన తరువాత, రాష్ట్రానికి వర్తించే భారత రాజ్యాంగంలోని అధికరణాలను పేర్కొంటూ 1954 లో రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వులు జారీ చేసారు. 370 అధికరణాన్ని రద్దు చేయమని సిఫారసు చేయకుండా రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ తనను తాను రద్దు చేసుకుంది. ఈ అధికరణం భారత రాజ్యాంగంలో శాశ్వత అంశంగా మారిందని భావించారు.[18] జమ్మూ కాశ్మీర్ రాష్ట్ర వాసులు ఇతర భారతీయులతో పోల్చితే, పౌరసత్వం, ఆస్తి యాజమాన్యం, ప్రాథమిక హక్కులకు సంబంధించి ప్రత్యేక చట్టాల క్రింద నివసిస్తున్నారని అధికరణం 35 ఎతో కలిసి ఈ అధికరణం నిర్వచించింది.[19]

1954 - 2011 మధ్య, భారత రాజ్యాంగాన్ని జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు విస్తరించడానికి, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ సమ్మతితో రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వులు జారీ చేయడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం  370 అధికరణం లోని నిబంధనలను ఉపయోగించింది. 370 అధికరణం కింద జారీ చేసిన ఈ అధ్యక్ష ఉత్తర్వులు కూడా వివాదాస్పదమైనవే, కాశ్మీర్ వివాదానికి ఆజ్యం పోసినవే. [20] [21] [22] రాజకీయ శాస్త్రవేత్త, కాశ్మీర్ పండితుడూ అయిన సుమంత్రా బోస్ 1953-63 కాలపు రాజకీయాలను క్రోడికరిస్తూ (ఆ కాలంలో జమ్మూ కాశ్మీరు ప్రధానమంత్రిగా గులామ్ మొహమ్మద్ పనిచేసాడు) ఇలా అంటాడు:

బక్షి గులాం మహ్మద్ పదవీకాలం 1963 అక్టోబరు వరకు, పూర్తిగా ఒక దశాబ్దం పాటు, కొనసాగింది. ఆ దశాబ్దంలో జరిగిన సంఘటనల క్రమాన్ని బట్టి చూస్తే, బక్షీకీ, భారత ప్రభుత్వానికీ మధ్య ఏదో ఒక ఒప్పందమున్నట్టు గట్టి సూచనలు కనిపిస్తాయి. దాని ప్రకారం, శ్రీనగర్‌లో ప్రజా ప్రాతినిధ్యం వహించని, బాధ్యత లేని ప్రభుత్వాన్ని నడపడానికి అతన్ని అనుమతిస్తారు. బదులుగా  భారతదేశంలో జమ్మూకాశ్మీరు "సమైక్యత"ను న్యూ ఢిల్లీ తన ఇష్టాల ప్రకారం సులభతరం చేసుకుంటుంది. దీనితో రెండు ఫలితాలను - జమ్మూకాశ్మీరులో చట్టబద్ధ పాలనను, ప్రజాస్వామ్య సంస్థలనూ కుంటుపడేలా చెయ్యడం, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ "సమ్మతి" తో (370 అధికరణం లోని నిబంధన) రాష్ట్ర స్వయంప్రతిపత్తిని హరించడం - సాధించారు. న్యూఢిల్లీ రాజకీయ వ్యాపారుల బృందం ఇందులో భాగం. " [23]

ఇంకా, బోస్ దృష్టిలో, 1954 అధ్యక్ష ఉత్తర్వు, ఆ తరువాతి ఉత్తర్వులతో "370 అధికరణం కు ముగింపు" పలకడం మొదలైంది. ఇది "అప్పుడే అక్షరాలా, స్ఫూర్తి పరంగా చచ్చిపోయింది".[24]

దేశవిభజన నాటి నుండి, భారతదేశంలోని హిందుత్వ సంస్థలు జమ్మూ కాశ్మీర్ భారతదేశంలో అంతర్భాగమైన, విడదీయరాని భాగమని పేర్కొంటున్నాయి.[25] గత ఎన్నికల మ్యానిఫెస్టోల్లో మాదిరిగానే, 2019 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో కూడా భారతీయ జనతా పార్టీ తన ప్రచార వాగ్దానాలలో జమ్మూ కాశ్మీర్‌ ఏకీకరణను చేర్చింది. ఆ ఎన్నికల్లో బిజెపి, దాని మిత్రపక్షాలు భారీ మెజారిటీని సాధించాయి.[26][27] భారత రాజ్యాంగంలోని అన్ని నిబంధనలను జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు వర్తించేలా 1954 ఉత్తర్వులను అధిగమిస్తూ భారతదేశం 2019 ఆగస్టు 5 న రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది.[28][29] పార్లమెంటు ఉభయ సభలలో ఆమోదించిన తీర్మానాలను అనుసరించి, భారత రాష్ట్రపతి ఆగస్టు 6 న 370 అధికరణం లోని 1 వ నిబంధన మినహా మిగతా అన్ని ఉత్తర్వులు పనిచేయనివిగా ప్రకటించారు.     

చట్టపరమైన అంశాలు

మార్చు

భారత రాజ్యాంగంలోని 370 అధికరణం 1949 అక్టోబరు 17 న చేర్చబడిన 'తాత్కాలిక నిబంధన'. ఇది జమ్మూ కాశ్మీర్ రాష్ట్రానికి ప్రత్యేక అధికారాలను ఇచ్చింది, చట్టబద్ధంగా దాని స్వంత రాజ్యాంగాన్ని కలిగి ఉండటానికి అధికారం ఇచ్చింది.[30] దీని ప్రకారం, భారత రాజ్యాంగంలోని అధికరణం 1, 370 అధికరణం లోని నిబంధనలు రాష్ట్రానికి వర్తిస్తాయి. కాబట్టి, ఇన్స్ట్రుమెంట్ ఆఫ్ యాక్సెషన్ (IoA) లో చేర్చిన అంశాలపై కేంద్ర ప్రభుత్వ చట్టాలు రాష్ట్రానికి వర్తించాలంటే, రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో "సంప్రదింపులు" అవసరం, ఇతర విషయాలపై చట్టాలు వర్తించాలంటే రాష్ట్ర ప్రభుత్వ "సమ్మతి" అవసరం.[31] అదేవిధంగా, 1954 లో రాజ్యాంగ ఉత్తర్వు ద్వారా ప్రవేశపెట్టిన భారత రాజ్యాంగంలోని అధికరణం 35 ఎ, 'శాశ్వత నివాసితులను' నిర్వచించడానికి రాష్ట్ర శాసనసభకు అధికారం ఇచ్చింది. శాశ్వత నివాసితులుగా నిర్వచించబడిన వారికి రాష్ట్రంలో ఆస్తి హక్కులు, ఉపాధి, స్కాలర్‌షిప్‌లూ ఇతర సామాజిక ప్రయోజనాలూ లభిస్తాయి.[30]

ప్రభుత్వం తీసుకున్న చట్టపరమైన మార్గం

మార్చు
Full text of the presidential orders responsible for the revocation (click to enlarge)
 
ది కాన్‌స్టిట్యూషన్ (అప్లికేషన్ టు జమ్మూ అండ్ కాశ్మీర్) ఆర్డర్, 2019 (ఆగస్టు 5 న జారీ చేసినది)[32]
 
రాజ్యాంగ అధికరణం 370(3) కింద డిక్లరేషన్ (ఆగస్టు 6 న జారీ చేసినది)[33]

Declaration under Article 370(3) of the Constitution (issued on 6 August)రాష్ట్ర రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ ఉనికిలో లేనందున 370 అధికరణం శాశ్వతత్వాన్ని సంతరించుకుందని 2018 ఏప్రిల్‌లో భారత సుప్రీంకోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది .[34] ఈ చట్టపరమైన సవాలును అధిగమించడానికి, భారత ప్రభుత్వం  రాజ్యాంగంలోని 370 వ అధికరణాన్ని 'పనిచేయనిది' (ఇనాపరేటివ్) గా మార్చింది, అది రాజ్యాంగంలో ఉంటూనే ఉన్నప్పటికీ.[30] ఆగస్టు 5 న, రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వులు - కాన్స్టిట్యూషన్ (అప్లికేషన్ టు జమ్మూ అండ్ కాశ్మీర్) ఆర్డర్, 2019 - జారీ చేసారు. ఇది కాన్స్టిట్యూషన్ (అప్లికేషన్ టు జమ్మూ అండ్ కాశ్మీర్) ఆర్డర్, 1954 ను అధిగమించింది.[35]

1954 ఉత్తర్వుల తరువాత, 1956 ఫిబ్రవరి 11 - 1994 ఫిబ్రవరి 19 మధ్య నలభై ఏడు రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వులు జారీ చేసారు. వీటిద్వారా భారత రాజ్యాంగంలోని వివిధ ఇతర నిబంధనలను జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు వర్తింపజేసారు. ఈ ఉత్తర్వులన్నీ 'రాజ్యాంగ సభ అనేది లేకుండానే' రాష్ట్ర ప్రభుత్వ సమ్మతితో జారీ చేయబడ్డాయి. [36] [37] రాష్ట్రపతి పాలనలో ఉన్నప్పుడు, "కాశ్మీర్లో ప్రభుత్వమే లేనప్పుడు" కూడా ఈ రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వులలో కొన్ని జారీ చేసారు అని జిల్ కాట్రెల్ చెప్పింది. [38] 1954 - 1994 మధ్య జారీ చేసిన రాష్ట్రపతి ఉత్తర్వుల ద్వారా యూనియన్ జాబితాలోని 97 విషయాలలో 94 (కేంద్ర ప్రభుత్వ అధికారాలు) ను, భారత రాజ్యాంగంలోని 395 అధికరణాలలో 260 నీ రాష్ట్రానికి విస్తరించారు. [39]

భారత రాజ్యాంగంలోని నిబంధనలన్నీ జమ్మూ కాశ్మీర్‌కూ వర్తిస్తాయని 2019 ఆగస్టు అధ్యక్ష ఉత్తర్వులో పేర్కొంది. దీని అర్థం, జమ్మూ కాశ్మీరు ప్రత్యేక రాజ్యాంగం రద్దు అయినట్లే, ఇప్పుడు ఒకే రాజ్యాంగం అన్ని భారత రాష్ట్రాలకు వర్తిస్తున్నట్లే. "జమ్మూ కాశ్మీర్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వ సమ్మతి తోనే రాష్ట్రపతి ఈ ఉత్తర్వులు జారీ చేశారు. రాష్ట్రంలో ఆ సమయంలో రాష్ట్రపతి పాలన విధించినప్పటి నుండి ఇది జమ్మూ కాశ్మీర్ గవర్నరు సమ్మతిని సూచిస్తుంది.[17][note 1] 370 అధికరణం లోని మూడవ నిబంధనను ఉపయోగించి ఈ ఉత్తర్వును జారీ చేసారు. ఇది (ఉనికిలో లేని) రాష్ట్ర రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ సిఫారసు చేస్తే, ఈ అధికరణాన్ని తగు మినహాయింపులు మార్పులతో పనికిరానిదిగా ప్రకటించడానికి భారత రాష్ట్రపతికి అధికారం ఇచ్చింది. .[30] ఉనికిలో లేని రాష్ట్ర రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ యొక్క చట్టపరమైన సమస్యను అధిగమించడానికి, రాష్ట్రపతి 370 అధికరణం లోని క్లాజ్ (I) ను ఉపయోగించారు. జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు సంబంధించిన విషయాలపై భారత రాజ్యాంగాన్ని సవరించే అధికారాన్ని ఈ క్లాజ్ ఆయనకు ఇచ్చింది. దాంతో రాష్ట్రపతి మొదట రాజ్యాంగ వివరణతో వ్యవహరించే అధికరణం 367 కు ఒక కొత్త నిబంధనను చేర్చారు. 'రాజ్యాంగ అసెంబ్లీ ' అనే పదబంధాన్ని తీసేసి, దాని స్థానంలో ' రాష్ట్ర శాసనసభ ' అని చేర్చారు.[42][43] రాష్ట్ర శాసనసభ సస్పెండ్ అయినందున, శాసనసభకు సంబంధించిన ఏ ప్రస్తావనైనా, జమ్మూ కాశ్మీర్ గవర్నరును ప్రస్తావించినట్లు గానే పరిగణించబడుతుంది.[30][42] గవర్నరును నియమించేది కేంద్ర ప్రభుత్వమే కాబట్టి, భారత పార్లమెంటు ఇప్పుడు రాష్ట్ర శాసనసభ పాత్ర కూడా పోషిస్తుంది.[30]

అందువల్ల, 370 అధికరణంని పనిచేయనిదిగా ప్రకటించడానికి అవసరమైన సిఫారసును రాష్ట్రపతికి చెయ్యాలని భారత హోంమంత్రి రాజ్యసభలో ఒక తీర్మానాన్ని ప్రవేశపెట్టాడు.[30] తదనంతరం, 370 అధికరణం కింద ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయాలని కోరుతున్న చట్టబద్ధమైన తీర్మానం, రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణకు సంబంధించిన బిల్లును రాజ్యసభ 2019 ఆగస్టు 5 న 125 (67%) అనుకూల వోట్లు, 61 (33%) వ్యతిరేక వోట్లతో ఆమోదించింది.[11] ఆగస్టు 6 న, పునర్వ్యవస్థీకరణకు సంబంధించిన బిల్లును లోక్సభ చర్చించి, 370 (86%) అనుకూల వోట్లు, 70 (14%) వ్యతిరేక వోట్లతో ఆమోదించింది. ఉపసంహరణను సిఫార్సు చేసే తీర్మానాన్ని 351 అనుకూల, 72 వ్యతిరేక వోట్లతో ఆమోదించింది.[12][13]

రద్దుకు వ్యతిరేకంగా పిటిషన్లు

మార్చు

370 అధికరణాన్ని రద్దు చేయడాన్ని, తరువాత జమ్మూ కాశ్మీర్‌ను రెండు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలుగా విభజించడాన్నీ సవాలు చేస్తూ వచ్చిన అనేక పిటిషన్లను విచారించడానికి 2019 ఆగస్టు 28 న సుప్రీంకోర్టు అంగీకరించింది. దీనికి ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల ధర్మాసనాన్ని ఏర్పాటు చేసింది.[44][45]

ఈ నోటీసులను, భారతదేశానికి వ్యతిరేకంగా ఐక్యరాజ్యసమితి వంటి అంతర్జాతీయ వేదికలలో ఉదహరించే అవకాశం ఉందని ప్రభుత్వం వాదించినప్పటికీ, పిటిషన్లకు సమాధానం కోరుతూ కోర్టు ప్రభుత్వానికి నోటీసులు జారీ చేసింది.[45] అదనంగా, సమాచార ప్రసారంపై ఈ ప్రాంతంలో విధించిన నియంత్రణలను, ఇతర ఆంక్షలనూ రద్దు చేయాలని కోరుతూ వచ్చిన పిటిషనుపై ఏడు రోజుల్లోగా సమాధానం ఇవ్వాలని కోర్టు, ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించింది.[46]

పిటిషన్లను సుప్రీంకోర్టు 2019 సెప్టెంబరు 30 న విచారించింది. పిటిషన్లకు తన ప్రత్యుత్తరాలను 30 రోజుల్లో సమర్పించడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వాన్ని అనుమతిస్తూ, తదుపరి విచారణ తేదీగా 2019 నవంబరు 14 ను నిర్ణయించింది. రెండు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలుగా రాష్ట్రాన్ని పునర్వ్యవస్థీకరించడానికి వ్యతిరేకంగా కోర్టు నిషేధాన్ని జారీ చేయాలని పిటిషనర్లు కోరారు. కాని కోర్టు అటువంటి నిషేధాన్ని జారీ చేయడానికి నిరాకరించింది. రెండు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు 2019 అక్టోబరు 31 న అనుకున్నట్లే ఉనికిలోకి వచ్చాయి.[47]

ప్రభుత్వ ఆంక్షలు

మార్చు

హోదాను రద్దు చేయడానికి ముందు, జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో శాంతిభద్రతలను కొనసాగించడం కోసమని పేర్కొంటూ, వేలాది మంది పారా మిలటరీ భద్రతా దళాలను సమీకరించటానికి హోంమంత్రిత్వ శాఖ అనుమతి ఇచ్చింది.[48] ఆగస్టు 2 న, పాకిస్తాన్ సైన్యం, ఉగ్రవాదులు కలిసి హింసను పెంచడానికి ప్రణాళికలు వేస్తున్నారనీ, "ఇటీవల యాత్రను లక్ష్యంగా చేసుకోవడానికి" ప్రయత్నించారనీ చెప్పారు.[48] జమ్మూ కాశ్మీర్ ను వదలి వెళ్ళిపోవాలని  స్థానిక, విదేశీ, విద్యార్థులు, పర్యాటకులకు భారత ప్రభుత్వం తెలియజేసింది.[49] ఈ చర్యలు, జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రత్యేక హోదాను భారత్ త్వరలో రద్దు చేస్తుందనే భయాలను రేకెత్తించాయి.[49] అయితే ఆగస్టు 3 న, ఒమర్ అబ్దుల్లా మాట్లాడుతూ, " రాజ్యాంగంలోని అధికరణం 35 ఎ ను పలుచన చేయడానికి గాని, డీలిమిటేషన్ను ప్రారంభించడానికి గాని, రాష్ట్రాన్ని మూడుముక్కలు చేయడానికి గానీ ఎటువంటి చర్యా తీసుకోవడం లేదని గవర్నర్ సత్య పాల్ మాలిక్ నాకు హామీ ఇచ్చారు." అని చెప్పాడు [48]

ఆగస్టు 4 న, మధ్య, ఉత్తర, దక్షిణ కాశ్మీర్లలో భద్రతా దళాలకు ఉపగ్రహ ఫోన్లు పంపిణీ చేసారు.[48] కేబుల్ టివి, ల్యాండ్‌లైన్లు, సెల్‌ఫోన్లు, ఇంటర్నెట్‌ను మూసివేయాలనీ, మొత్తం కమ్యూనికేషన్ బ్లాక్అవుట్ చేయాలనీ ప్రభుత్వం ఆదేశించింది.[50] కర్ఫ్యూ లాగానే ఉందని అనేక వార్తా వనరులు నివేదించాయి [51][52] ( కోల్‌కతాకు చెందిన టెలిగ్రాఫ్, ప్రభుత్వం అధికారికంగా కర్ఫ్యూను ప్రకటించలేదని చెప్పింది [51]). వైద్యులు, జిల్లా నిర్వాహకులూ సన్నద్ధంగా ఉండాలని సూచించారు.[53]

ఆగస్టు 5 ఉపసంహరణ ప్రకటనకు ముందు, ముస్లింలు మెజారిటీగా ఉన్న కాశ్మీర్ లోయ, హిందూ-మెజారిటీ గల జమ్మూ ప్రాంతం, బౌద్ధ-మెజారిటీ గల లడఖ్ ప్రాంతాల్లో సెక్షన్ 144 విధించారు.[54][55][56] శ్రీనగర్ (కాశ్మీర్) ప్రాంతంలో ఇప్పటికే ఉన్న లాక్డౌన్ చాలా తీవ్రంగా ఉంది, ఇక్కడ "ప్రజలు కర్ఫ్యూ నీడన, భారీ భద్రతా సిబ్బంది ఉనికిలో నివసించడానికి అలవాటు పడ్డారు" అని ది గార్డియన్ వార్తాపత్రిక పేర్కొంది.[57][58] రోడ్లపై ప్రతి కొన్ని వందల మీటర్లకు కాంక్రీట్ బారికేడ్లు పెట్టారు.[51] అన్ని విద్యాసంస్థలు, దుకాణాలు, క్లినిక్‌లను మూసివేసారు.[50][53] జమ్మూ కాశ్మీర్ అంతటా రెడ్ అలర్ట్ ప్రకటించారు.[48] జమ్మూ ప్రాంతం లోని కొన్ని జిల్లాల్లో 2019 ఆగస్టు 10 నుండి సెక్షన్ 144 ను ఎత్తివేసి పాఠశాలలను తిరిగి తెరిచారు.[55]

కాశ్మీర్ లోయ నుండి తమకు సమాచారం లేదని, తమ ప్రతినిధులు సురక్షితంగా ఉన్నారో లేదో కూడా నిర్ధారించలేమని చాలా భారతీయ మీడియా సంస్థలు చెప్పాయి.[59] పాత్రికేయులకు కర్ఫ్యూ పాసులు ఇవ్వలేదు.[51] స్థానిక జర్నలిస్టు, ది కాశ్మీరియత్ వాలా వార్తా వెబ్‌సైట్ సంపాదకుడు ఖాజీ షిబ్లీని జమ్మూ కాశ్మీర్ పోలీసులు 2019 జూలై 28 న ఆరోపణలేమిటో చెప్పకుండా అరెస్టు చేశారని జర్నలిస్టులను రక్షించే కమిటీ (సిపిజె) చెప్పింది. కాని 2019 ఆగస్టు 5 నాటికి అతను ఇంకా అరెస్టులోనే ఉన్నాడా అనేది అస్పష్టంగా ఉంది అని కూడా చెప్పింది.[60] చాలా మంది జర్నలిస్టులు, సైనికులు తమను ఆపేసినట్లు నివేదించారు. ఫోటోలను పంపించేందుకు యుఎస్బి ఫ్లాష్ డ్రైవ్ ద్వారా రాష్ట్రం నుండి బయటకు పంపించాల్సి వచ్చిందని మరికొందరు పేర్కొన్నారు.[61] స్థానిక జర్నలిస్టు సిపిజెతో మాట్లాడుతూ "వారు పాత్రికేయులను, ముఖ్యంగా ఏమి జరుగుతుందో నివేదించేవారిని, అరెస్టు చేస్తారని నేను భయపడుతున్నాను" అన్నారు.[62][63] జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో ఉద్రిక్తతల మధ్య కనీసం ఇద్దరు జర్నలిస్టులను అదుపులోకి తీసుకున్నట్లు సిపిజే తరువాత నివేదించింది.[64]

స్థానిక కాశ్మీర్ జర్నలిస్టులతో పాటు, అనేక భారతీయ వార్తాపత్రికలు, టెలివిజన్ స్టేషన్ల సంపాదకులు, ముస్లింల మెజారిటీ కాశ్మీర్ లోయలో శ్రీనగర్ లోని కొన్ని బ్లాక్‌లు మినహా, మరెక్కడి నుండి తమ బృందాలు నివేదికలను పంపలేకపోయాయని ఫిర్యాదు చేశారు. అయితే, టైమ్స్ నౌ ఇంగ్లీష్ న్యూస్ ఛానల్ మేనేజింగ్ ఎడిటర్ నావికా కుమార్ మాట్లాడుతూ, "మా ఛానెల్ కాశ్మీర్ నుండి ప్రసారాలు చెయ్యడంలో పెద్దగా ఆంక్షలు ఎదుర్కోలేదు. విలేకరులు ఉపగ్రహ-అనుసంధానముండే ఓబి వ్యాన్ల ద్వారా ఫీడ్లను పంపుతున్నారు" అని అన్నట్లుగా రాయిటర్స్ తెలిపింది .[59] టైమ్స్ నౌతో పాటు భారతదేశంలోని మరికొన్ని మీడియా గ్రూపులు "అనుకూలవాదుల"నే విమర్శలున్నాయి. "వారు ప్రభుత్వానికి భయపడుతున్నట్లు కనిపిస్తున్నారు" అని ఇద్దరు మాజీ భారత ప్రధానమంత్రుల వద్ద మీడియా సలహాదారుగా పనిచేసిన హెచ్కే దువా అన్నాడు.[59]

ఆగస్టు 18 నాటికి 4,000 మందికి పైగా కాశ్మీరీ నిరసనకారులను అరెస్టు చేసినట్లు సమాచారం.[65][66] ఆగస్టు 9 నాటికి ఈ సంఖ్య 500 గా ఉంది.[67][68] జమ్మూ కాశ్మీర్ మాజీ ముఖ్యమంత్రులు మెహబూబా ముఫ్తీ, ఒమర్ అబ్దుల్లా,,[69] ఎమ్మెల్యేలు మహ్మద్ యూసుఫ్ తారిగామి, ఇంజనీర్ రషీద్‌లను భద్రతా దళాలు "ముందస్తు నిర్బంధంలో" [69] ఉంచాయి.[48]

2020 జనవరిలో, హ్యూమన్ రైట్స్ వాచ్, కాశ్మీర్లో భారత ప్రభుత్వం విధించిన అదుపును, ఆంక్షలనూ నెమ్మదిగా, క్రమంగా సడలించడం జరుగుతోందని నివేదించింది. అయితే కాశ్మీరీ ప్రజల హక్కులను పరిరక్షించడంలో చాలావరకు విఫలమవుతోంది. అరెస్టు చేసిన న్యాయవాదులు, షాపు కీపర్లు, హక్కుల కార్యకర్తలు, విద్యార్థులు విడుదలయ్యారు. అయితే భవిష్యత్తులో ప్రభుత్వాన్ని ఎప్పుడూ విమర్శించకూడదనే షరతుతో వీళ్ళను వదలిపెట్టారు. మరోవైపు, మాజీ ముఖ్యమంత్రులతో సహా కొందరు ప్రముఖ రాజకీయ ప్రముఖులు కూడా ఇంకా అదుపులోనే ఉన్నారు.[70]

ప్రభుత్వ హేతువు

మార్చు

భారత విదేశాంగ మంత్రి ఎస్ జైశంకర్ 2016 లో ఉగ్రవాది బుర్హాన్ వాని మరణం తరువాత ఏర్పడిన అశాంతిని ఉదహరిస్తూ హింస, పౌర ప్రాణనష్టం జరగకుండా నిరోధించడానికే ఆంక్షలు విధించామని చెప్పాడు.[3] మొత్తం ప్రాంతాన్ని బ్లాక్అవుట్ చేయకుండా ఉగ్రవాదుల మధ్య సంభాషణలను ఆపడం సాధ్యం కాదని ఆయన అన్నాడు.

వివిధ "జాతి వ్యతిరేక" శక్తులు శాంతికి అంతరాయం కలిగించకుండా నిరోధించడానికే ఇంటర్నెట్ సదుపాయంపై ఆంక్షలనూ, ఇతర ఆంక్షలనూ  విధించినట్లు జమ్మూ కాశ్మీరు ప్రభుత్వం పేర్కొంది. ఉగ్రవాద చర్యలు చేపట్టేందుకు, నకిలీ వార్తలను వ్యాప్తి చేయడం ద్వారా ప్రజలను ఉద్రేకపరిచేందుకూ "ఉగ్రవాదులు" డేటా సేవలను, ఇంటర్నెట్‌నూ దుర్వినియోగం చేస్తున్నారని, అందువల్లనే ఇటువంటి నియంత్రణలు అవసరమనీ, ఇవి క్రమేపీ తగ్గుతాయనీ జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రభుత్వం పేర్కొంది.[71]

సేవల పునరుద్ధరణ

మార్చు

ఆగస్టు 16 న, జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రధాన కార్యదర్శి బివిఆర్ సుబ్రహ్మణ్యం, ప్రభుత్వం కాశ్మీర్ లోయలో దశలవారీగా లాక్డౌన్ ఎత్తివేయడం, కొన్ని ఆంక్షలను తొలగించడం చేస్తామని ప్రకటించాడు.[72] రాయిటర్స్ ప్రకారం, శ్రీనగర్ లోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో ఫోన్ సేవలు 2019 ఆగస్టు 16 న తిరిగి ప్రారంభమయ్యాయి.[73] ల్యాండ్‌లైన్ ఫోన్ సేవలు శ్రీనగర్‌లో 2019 ఆగస్టు 18 నాటికి పునరుద్ధరిస్తామని సుబ్రహ్మణ్యం సూచించాడు.[72] లోయలోని పాఠశాలలు 2019 ఆగస్టు 19 వారంలో తిరిగి తెరుస్తారు.[73] అయితే, లోయలో కొన్ని పాఠశాలలు తెరిచినప్పుడు, పిల్లలు అస్సలు పాఠశాలలకు వెళ్ళలేదని పలు మీడియా సంస్థలు నివేదించాయి.[74][75] సుబ్రహ్మణ్యం, "22 (జమ్మూ కాశ్మీర్) జిల్లాల్లో 12 ఇప్పటికే సాధారణంగా పనిచేస్తున్నాయి.  ఏ వైపుననైనా ప్రాణనష్టం అసలు జరగలేదు, తీవ్రమైన గాయాలూ అవ లేదు. ఉగ్రవాద సంస్థల నిరంతర ముప్పును దృష్టిలో ఉంచుకుని టెలికాం కనెక్టివిటీని దశలవారీగా పునరుద్ధరిస్తాం" అని చెప్పాడు.[72]

2019 ఆగస్టు 25 నాటికి, కాశ్మీర్ లోయలో చాలా చోట్ల ల్యాండ్‌లైన్ సేవలు తిరిగి మొదలయ్యాయి.[76] 2019 అక్టోబరు 14 న, ఈ ప్రాంతంలో పోస్ట్‌పెయిడ్ మొబైల్ ఫోన్ సేవలు పూర్తిగా మొదలయ్యాయి. . 2020 జనవరి 3 నాటికి, ఈ ప్రాంతంలో మొబైల్ ఇంటర్నెట్ పూర్తిగా మొదలు కాలేదు. 153 రోజులు దాటిపోయిన ఈ మూసివేత, భారతదేశంలో అతిపెద్ద ఇంటర్నెట్ మూసివేతగా మారింది.

2020 జనవరి 13 న, రాయిటర్స్ రాసిన ఒక కథనం, కాశ్మీర్‌లో ఇంటర్నెట్ సేవలను పూర్తిగా పునరుద్ధరించలేదని, ఇంటర్నెట్‌ను ఉపయోగించడం కోసం కాశ్మీరీలు రద్దీగా ఉండే రైలెక్కి, సమీప పట్టణమైన బనిహాల్‌కు వెళ్తున్నారని, అక్కడి సైబర్‌కాఫ్స్‌లో గంటకు 300 రూపాయలు పెట్టి ఇంటర్నెట్టును వినియోగించుకుంటున్నారనీ రాసింది. ఆ రైలును 'ఇంటర్నెట్ ఎక్స్‌ప్రెస్' అని అంటారని కూడా రాసింది . దిగ్బంధనం వలన దాదాపు 5,00,000 ఉద్యోగాలు పోయాయని కాశ్మీర్ ఛాంబర్ ఆఫ్ కామర్స్ అండ్ ఇండస్ట్రీ వైస్ ప్రెసిడెంట్ మజీద్ మీర్ పేర్కొంటూ, "ఆర్థిక వ్యవస్థకు కోలుకోలేని దెబ్బ ఇది" అని అన్నాడు [77]

2020 జనవరి 14 న, కాశ్మీర్ లోయలో ఎంపిక చేసిన కొన్ని సంస్థలు / వ్యక్తులకు బ్రాడ్‌బ్యాండ్ ఇంటర్నెట్ సేవలను పునరుద్ధరించారు. జమ్మూ ప్రాంతంలో ఉన్న ఐదు జిల్లాల్లో 2 జి మొబైల్ సేవలను పునరుద్ధరించారు.[71][78] 2020 జనవరి 18 న, జమ్మూ డివిజన్‌లోని మొత్తం 10 జిల్లాల్లోనూ, 153 కాశ్మీరు లోయ లోని కుప్వారా, బండిపురాలకు జిల్లాల్లోనూ  2 జి ఇంటర్నెట్ సేవలను పోస్ట్ పెయిడ్ మొబైళ్ళకు పునరుద్ధరించారు. మొత్తం కేంద్రపాలిత ప్రాంతమంతా వాయిస్ కాల్ SMS సేవలను పునరుద్ధరించారు.[79][80][81][82] 2020 జనవరి 30 న, 301 వైట్-లిస్టెడ్ వెబ్‌సైట్ల కోసం ప్రీ-పెయిడ్, పోస్ట్‌పెయిడ్ మొబైల్‌లలో మొత్తం 20 జిల్లాలకు 2 జి ఇంటర్నెట్ సేవలను పునరుద్ధరించారు.[83][84][85][86]

2020 ఫిబ్రవరి 26 నాటికి, సాధారణ ప్రజలకు విధించిన బ్రాడ్‌బ్యాండ్ ఇంటర్నెట్ సేవల నిషేధం కొనసాగుతోంది..

2020 మార్చి 4 వరకు, వైట్‌లిస్ట్ చేసిన వెబ్‌సైట్ల సంఖ్యను పెంచారు. ఇప్పటికీ 2 జి ఇంటర్నెట్ సేవ మాత్రమే అందుబాటులో ఉంది.

2020 మార్చి 4 న, ఇంటర్నెట్ సేవలు పూర్తిగా పునరుద్ధరించారు. కానీ 2 జి వేగానికే పరిమితం చేసారు.[87][88]

భారత ఆంక్షలపై ప్రతిస్పందనలు

మార్చు
  •   United States  - దక్షిణ, మధ్య ఆసియా వ్యవహారాల సహాయ కార్యదర్శి అలిస్ వెల్స్ ఒక ప్రకటనలో మాట్లాడుతూ, "ఆంక్షలను ఎత్తివేయడంలో, నిర్బంధించినవారిని విడుదల చేయడంలో చర్యలు వేగంగా ఉండాలని అమెరికా అభిలషిస్తోంది" అంది. "రాజకీయ నాయకులు, వ్యాపార నాయకులతో సహా విస్తృతంగా నిర్బంధించడం, జమ్మూ కాశ్మీర్ నివాసితులపై ఆంక్షలు విధించడం పట్ల అమెరికా ఆందోళన చెందుతోంద"ని కూడా ఆమె చెప్పింది.[89] యుఎస్ చట్టసభ సభ్యులు ఇల్హాన్ ఒమర్,[90] రషీదా త్లైబ్,[91] అలెగ్జాండ్రియా ఒకాసియో-కార్టెజ్ [92] కూడా కమ్యూనికేషన్ల దిగ్బంధనాన్ని అంతం చేయాలని పిలుపునిచ్చారు.
  • అమ్నెస్టీ ఇంటర్నేషనల్ "జమ్మూ కాశ్మీర్లో సమాచార మార్పిడి బ్లాక్అవుట్"ను ఎత్తివేసి "కాశ్మీర్ ప్రజల గొంతులను వినడానికి", "బేషరతుగా, అనియంత్రితంగా వార్తా, సమాచారాలను అందవ్వాలనీ" కోరుతూ లెట్ కాశ్మీర్ స్పీక్ అనే ఆన్‌లైన్ పిటిషన్ను ప్రారంభించింది.[93]

ప్రభావిత ప్రాంతాల్లో ప్రతిస్పందనలు

మార్చు

వ్యతిరేకత

మార్చు

జమ్మూ కాశ్మీర్ ఇటీవలి ముఖ్యమంత్రి మెహబూబా ముఫ్తీ, దీనిని "భారత ప్రజాస్వామ్యానికి అత్యంత చీకటి రోజు" అని వర్ణించింది. భారత పార్లమెంటు జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రజల నుండి సమస్తం లాగేసుకుందని ఆమె 2019 ఆగస్టు 4 న ఒక ట్వీట్‌లో అభిప్రాయపడింది. రెండు దేశాల సిద్ధాంతాన్ని తిరస్కరించాలని, భారత్‌లో విలీనం కావాలనీ 1947 లో జమ్మూ కాశ్మీర్ నాయకత్వం తీసుకున్న నిర్ణయం ఎదురు తిరిగిందని ఆమె అంది.[2][94]

370 అధికరణం పై ప్రభుత్వ చర్య "ఏకపక్షం, దిగ్భ్రాంతికరమైనది" అని మాజీ ముఖ్యమంత్రి ఒమర్ అబ్దుల్లా అన్నాడు. "1947 లో భారతదేశంలో విలీనమయ్యేందుకు అంగీకరించినప్పుడు జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రజలు భారతదేశంపై ఉంచిన నమ్మకానికి ఇది ద్రోహం" అని ఆయన భావించాడు.[95]

కార్గిల్స్ హిల్ డెవలప్‌మెంట్ కౌన్సిల్ మాజీ చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ కౌన్సిలర్ అస్గర్ అలీ కర్బలాయ్ మాట్లాడుతూ, "మతం, భాష, ప్రాంతం" అనే కారణంతో రాష్ట్రాన్ని విభజించడం అప్రజాస్వామికమని కార్గిల్‌ ప్రజలు  భావిస్తారు అని అన్నాడు. కార్గిల్‌లోని కొన్ని మత, రాజకీయ సంస్థలు, ఇమామ్ ఖొమేని మెమోరియల్ ట్రస్ట్‌తో సహా, భారత ప్రభుత్వం, "ప్రజల అనుమతి లేకుండా" వ్యవహరించిందని ఖండించింది. కార్గిల్ జిల్లాలో సాధారణ సమ్మెకు పిలుపునిచ్చారు.[96]

కాశ్మీరీ రాజకీయ నాయకుడు షా ఫేసల్ ఈ చర్యను ఖండిస్తూ, "ఇది గత 70 ఏళ్లలో భారత రాష్ట్రం చేసిన అతిపెద్ద ద్రోహంగా భావిస్తున్నాం. ఒమర్ అబ్దుల్లా, మెహబూబా ముఫ్తీ, సజ్జాద్ గని లోన్ లతో మాట్లాడ్డం గాని, వారికి సందేశం పంపడం గానీ సాధ్యం కాలేదు. ఇతర జిల్లాల్లో కర్ఫ్యూ మరింత కఠినంగా ఉంది. మునుపెన్నడూ లేని విధంగా మొత్తం ఎనిమిది మిలియన్ల జనాభాకు జైలు శిక్ష విధించారని చెప్పవచ్చు". ది గార్డియన్కు ఇచ్చిన ఇంటర్వ్యూలో, జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయడం "ప్రజల గౌరవాన్ని అవమానించడమే "అని అన్నాడు. "ఇది తక్షణ, దీర్ఘకాలిక పరిణామాలను కలిగిస్తుందని నా నమ్మకం. రాబోయే రోజుల్లో మేము క్షేత్ర స్థాయిలో ప్రజా సమీకరణ చూస్తాం. దీర్ఘకాలంలో పరాయీకరణ సెంటిమెంటు మరింత బలపడి [అది] విస్ఫోటనం చెందుతుంది. అంతా అయిపోయిందని అందరూ అనుకుంటున్నారు. మా దగ్గర నుండి సమస్తం లాక్కున్నారు. ఈ రోజుల్లో ప్రతి కాశ్మీరీ పెదవులపై ఉన్నవి ఇవే. ప్రతిఘటించడం తప్ప మాకు వేరే మార్గం లేదు. " [97][98][99] 2019 ఆగస్టు 14 న ఫేసల్‌ను భారత భద్రతా దళాలు అదుపులోకి తీసుకున్నాయి. హార్వర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంతో (అతడు చదివింది అక్కడే) సంబంధం ఉన్న 100 మందికి పైగా ప్రజలు అతడి నిర్బంధాన్ని ఖండిస్తూ, అతణ్ణీ, ఇతర కాశ్మీరీ నాయకులనూ విడుదల చేయాలని పిలుపునిచ్చారు.[100]

సమర్ధన

మార్చు

లడఖ్ నియోజకవర్గం లోక్‌సభ సభ్యుడు, జమ్యాంగ్ త్సేరింగ్ నాంగ్యాల్, 370 అధికరణాన్ని రద్దు చేయడం, ప్రత్యేక లడఖ్ కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాన్ని ఏర్పాటు చేయడాన్ని ప్రశంసించాడు. ఈ చర్య ఉద్యోగాలను, అభివృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తుందని అతడు ఆశించాడు. "కాశ్మీర్ కింద, మన అభివృద్ధి, మన రాజకీయ ఆకాంక్ష, మన గుర్తింపు, మన భాష, ఇవన్నీ పోగొట్టుకున్నామంటే, అది 370 అధికరణం కారణంగానే. దానికి కాంగ్రెస్ పార్టీ బాధ్యత వహించాలి" అని ఆయన అన్నాడు.[101] ఈ చర్యకు కార్గిల్‌తో సహా లడఖ్‌లోని అన్ని ప్రాంతాల నుండి మద్దతు ఉందని నామ్‌గ్యాల్ చెప్పారు.[102]

370 అధికరణాన్ని రద్దుచేసి, లడఖ్ కేంద్రపాలిత ప్రాంతం ఏర్పాటు చెయ్యడాన్ని లడఖ్ బౌద్ధ సమితి స్వాగతించింది.[103] 2019 ఆగస్టు 8 న ఒక ధన్యవాద వేడుక నిర్వహించారు. దానికి లేహ్ కు చెందిన రాజకీయ మత నాయకులు హాజరయ్యారు.[104] మేం చాలాకాలంగా నిరాదారణకు గురయ్యాం, ఉపసంహరణ, పునర్వ్యవస్థీకరణల వలన మా బతుకు మేం బతకడానికి సహాయపడుతుండి అని లే, లడఖ్ లోని బౌద్ధ సమాజం పేర్కొంది.[9][10]

జమ్మూలో ప్రజలు స్వీట్లు పంచుకుంటూ, నృత్యాలు చేస్తూ, డ్రమ్ములు మోగిస్తూ వేడుకలు జరుపుకున్నారని తెలిసింది.[105][106][107]

హింస ఫలితంగా కాశ్మీర్ లోయ నుండి [108] తరిమివేయబడిన కాశ్మీరీ హిందూ సమాజపు ప్రతినిధులు [109][110] ఈ చర్యను స్వాగతించారు. తమ సమాజం లోని 3,00,000 - 4,00,000 మంది ప్రజలు [111] తిరిగి ఇప్పుడు స్వస్థలాలకు వెళ్ళగలుగుతారని అన్నారు.[112]

ఆగస్టు 15 రోజును లడఖ్ తన 'మొదటి స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం' గా గుర్తించింది. ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోడీకి కృతజ్ఞతలు తెలుపుతూ, కేంద్ర పాలితప్రాంత హోదా కోసం ఆందోళన చేస్తూ మరణించిన నలుగురు యువ కార్యకర్తలను స్మరించుకుంటూ బ్యానర్లు పెట్టారు.[113][114] శ్రీనగర్ వివక్షాపూరిత చట్టాల బాధితులైన గుజ్జర్ బకర్వాల్స్, సిక్కులు, వాల్మీకీలు, పశ్చిమ పాకిస్తాన్ శరణార్థులు కూడా జమ్మూలో ఇలాంటి వేడుకలు జరుపుకున్నారు. నిధులు, వనరుల కేటాయింపులో జమ్మూను ఎప్పుడూ విస్మరిస్తారని జమ్మూ నివాసులు భావిస్తూంటారు. ఈ పునర్వ్యవస్థీకరణతో జమ్మూకు అభివృద్ధి వస్తుందని వారు ఆశించారు. జమ్మూలోని కాశ్మీరీ పండిట్ శరణార్థులు పునరావాసం కోసం ఆశలు పెట్టుకున్నారు.[115]

భారతదేశంలో ప్రతిస్పందనలు

మార్చు

వ్యతిరేకత

మార్చు

చరిత్రకారుడు రామచంద్ర గుహ మాట్లాడుతూ, భారత రాష్ట్రపతి "తొందరపాటు"లో వ్యవహరించారనీ, ఉపసంహరణ "రాజ్య అధికారాన్ని ఏకపక్షంగా దుర్వినియోగం చేయడమే"ననీ అన్నాడు.[116] [note 2] రాజ్యాంగ పండితుడు ఎ.జి. నూరాని మాట్లాడుతూ, వివాదాస్పద మార్గాల ద్వారా 370 అధికరణాన్ని రద్దు చేయాలన్న భారత ప్రభుత్వం తీసుకున్న నిర్ణయం "పూర్తిగా, స్పష్టంగా రాజ్యాంగ విరుద్ధం",[118]  మోసపూరితమైనది కూడా. ఇది "సుప్రీంకోర్టులో పోరాటానికి"కు దారితీస్తుంది.[2]

నోబెల్ గ్రహీత అమర్త్యసేన్ ప్రభుత్వాన్ని విమర్శించాడు. ఒక భారతీయుడిగా తాను గర్వించనని అన్నారు.[119] కాశ్మీరీ రాజకీయ నాయకులను నిర్బంధించడం భారత ప్రభుత్వ నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా ఎదురుదెబ్బలు రాకుండా ఉండటానికి "ఫక్తు వలసవాద సాకు" అని చెబుతూ, కాశ్మీరీ ప్రజలను కలుపుకునే ప్రజాస్వామ్య పరిష్కారం కావాలని పిలుపునిచ్చాడు.[120]

నవలా రచయిత్రి అరుంధతి రాయ్ ది న్యూయార్క్ టైమ్స్లో తన అభిప్రాయం రాస్తూ భారత ప్రభుత్వాన్ని విమర్శించింది.[121]

370 అధికరణం రద్దుపై ప్రధాన ప్రతిపక్ష పార్టీ అయిన కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన నాయకులు భిన్నాభిప్రాయాలు వెలిబుచ్చారు.[122][123] కాశ్మీరీ నాయకులు మెహబూబా ముఫ్తీ, ఒమర్ అబ్దుల్లాలను ప్రభుత్వం అరెస్టు చేయడాన్ని రాజస్థాన్ ముఖ్యమంత్రి అశోక్ గెహ్లోట్ వంటి కాంగ్రెస్ నాయకులు ఖండించారు.[124] రాజస్థాన్ కాంగ్రెస్, గెహ్లాట్ మంత్రివర్గంలోని ఇతర నాయకులు ఈ రద్దును స్వాగతించారు.[125] కాంగ్రెస్ నాయకుడు, పంజాబ్ ముఖ్యమంత్రి అమరీందర్ సింగ్, 370 అధికరణాన్ని ఉపసంహరించుకోవడం "పూర్తిగా రాజ్యాంగ విరుద్ధం" అని అన్నాడు. "ఇది ఒక చెడ్డ ఉదాహరణగా నిలుస్తుంది, ఎందుకంటే రాష్ట్రపతి పాలనను విధించడం ద్వారా కేంద్రం దేశంలోని ఏ రాష్ట్రాన్నైనా పునర్వ్యవస్థీకరించగలదు." [126] 370 అధికరణానికి సంబంధించి, పంజాబులో ఎలాంటి వేడుకలు లేదా నిరసనలు జరపరాదని నిషేధించారు. రాష్ట్రంలో చదువుతున్న 8,000 మంది కాశ్మీరీ విద్యార్థులకు భద్రత పెంచాలని ఆదేశించింది.[127]

కాశ్మీరీ రాజకీయ నాయకులను అరెస్టు చేసినందుకు రాహుల్ గాంధీ భారత ప్రభుత్వాన్ని విమర్శించాడు. నిర్బంధాలు "రాజ్యాంగ విరుద్ధం, అప్రజాస్వామికం" అన్నాడు.[128]

ఆగస్టు 24 న, ప్రతిపక్ష నాయకుల ప్రతినిధి బృందం పరిస్థితిని పరిశీలించడానికి జమ్మూ కాశ్మీర్ సందర్శించేందుకు ప్రయత్నించింది. రాహుల్ గాంధీ, గులాం నబీ ఆజాద్, కెసి వేణుగోపాల్, ఆనంద్ శర్మ, డి.రాజా, సీతారాం ఏచూరి, దినేష్ త్రివేది, తిరుచి శివ, మనోజ్ ఝా, శరద్ యాదవ్, మజీద్ మెమన్, డి. కుపేంద్ర రెడ్డి లతో కూడిన ఈ బృందం శ్రీనగర్ చేరుకున్న తరువాత అక్కడినుండి వెనక్కి పంపించేసారు.[129]

భారత ప్రభుత్వ నిర్ణయానికి నిరసనగా న్యూ ఢిల్లీలో వందలాది మంది నిరసన వ్యక్తం చేశారు. దీనిని "భారత ప్రజాస్వామ్యం మరణం" అని పిలిచారు. తన నిర్ణయాన్ని పునఃపరిశీలించాలని నిరసనకారులు భారత ప్రభుత్వాన్ని కోరారు. భారత ప్రభుత్వ చర్యను "భారత రాజ్యాంగంపై దాడి" అని కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా ప్రధాన కార్యదర్శి డి. రాజా పేర్కొన్నాడు.[130] ద్రవిడ మున్నేట కజగం పార్టీ నాయకుడు ఎంకే స్టాలిన్‌తో పాటు పశ్చిమ బెంగాల్ లోని అఖిల భారత తృణమూల్ కాంగ్రెస్ పార్టీ నాయకుడు డెరెక్ ఓబ్రెయిన్ ఈ రద్దును వ్యతిరేకించారు. స్టాలిన్ ఈ చర్యను "ప్రజాస్వామ్యం హత్య" అనగా, ఓబ్రయన్ దీనిని "విధానపరమైన హరాకిరి" అని అన్నాడు.[6]

అత్యవసరంగా విచారణ జరపాలని కోరుతూ భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ పార్టీ సభ్యులు సుప్రీంకోర్టులో రెండు పిటిషన్లు దాఖలు చేశారు.[131] ఒకరు ఉపసంహరణను సవాలు చేయగా, మరొకరు కాశ్మీర్ ప్రాంతంలో కమ్యూనికేషన్స్ బ్లాక్అవుట్‌ను, కర్ఫ్యూను సవాలు చేశారు.[132][133] "అత్యవసర విచారణ" అభ్యర్థనను సుప్రీంకోర్టు తిరస్కరిస్తూ, పిటిషన్లనపై మామూలు పద్ధతిలో విచారణ చేస్తామని చెప్పింది.[131]

జమ్మూకు చెందిన ప్రముఖ ఫ్రీలాన్స్ జర్నలిస్ట్ అర్జున్ శర్మ తన వ్యాసంలో జమ్మూ కశ్మీరు విచ్ఛిన్నమైన తరువాత లడఖ్‌ తనకు లభించిన కేంద్రపాలిత ప్రాంత హోదా పట్ల ఆనందిస్తూండగా, జమ్మూ పట్ల ఉన్న వివక్ష అంతమవుతుందా లేదా అనే సందేహం జమ్మూకు ఉందని రాసాడు.

సమర్ధన

మార్చు

ఈ చర్య రాష్ట్రంలో హింస ఉగ్రవాదాన్ని అంతం చేయడానికీ, ప్రజలు ఇతర పథకాలతో పాటు  రిజర్వేషన్లు, విద్య హక్కు, సమాచార హక్కు వంటి ప్రభుత్వ పథకాలను పొందటానికీ సహాయపడుతుందని చెబుతూ భారత ప్రభుత్వం తన చర్యను సమర్థించుకుంది.[4]

రాజ్యాంగ నిపుణుడు సుభాష్ సి. కశ్యప్ ఉపసంహరణ "రాజ్యాంగబద్ధంగా" ఉందని, "చట్టపరమైన, రాజ్యాంగపరమైన లోపాలు ఏవీ కనబడలేద" నీ అన్నాడు.[1]

370 అధికరణం ఉపసంహరణ భారత పార్లమెంటులో "అధిక మెజారిటీ" మద్దతుతో ఆమోదించబడింది.[2] బిజెపి వంటి హిందూ జాతీయవాద పార్టీల మద్దతు మాత్రమే కాకుండా, బిజెపిని సాధారణంగా వ్యతిరేకించే అనేక ఇతర భారత రాజకీయ పార్టీల మద్దతు కూడా పొందింది.[6][134]

కొందరు కాంగ్రెస్ సీనియర్ నాయకులు ఈ చర్యకు మద్దతుగా బహిరంగంగా ముందుకు వచ్చారు. హర్యానా మాజీ ముఖ్యమంత్రి భూపిందర్ సింగ్ హుడా, కాంగ్రెస్ పార్టీ "దారి తప్పింది" అంటూ ప్రభుత్వ నిర్ణయానికి మద్దతు ఇచ్చాడు.[135] 370 అధికరణాన్ని తొలగించే ప్రభుత్వ చర్యకు జ్యోతిరాదిత్య సింధియా కూడా మద్దతు ఇచ్చాడు. "జమ్మూ కాశ్మీర్, లడఖ్‌లపై ఈ చర్యకూ, భారత్‌లో దాని సంపూర్ణ ఏకీకరణకూ నేను మద్దతు ఇస్తున్నాను" అని ఆయన ట్విట్టర్‌లో రాశాడు.[136] అదే విధంగా, జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో 370 అధికరణం లోని నిబంధనలను రద్దు చేయడం "జాతీయ సమగ్రత కొరకే"నని కాంగ్రెస్ నాయకుడు దీపెందర్ సింగ్ హూడా వాదించాడు.[136] జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయాలన్న కాంగ్రెస్ వైఖరిపై కాంగ్రెస్ రాజ్యసభ చీఫ్ విప్ భువనేశ్వర్ కలితా రాజీనామా చేసి, "ఈ రోజు కాంగ్రెస్ భావజాలం ఆత్మహత్య చేసుకున్నట్లు కనిపిస్తోంది. నేను దానిలో భాగం కావడం నాకిష్టం లేదు" అని పేర్కొన్నాడు.[137] జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో 370 అధికరణం లోని నిబంధనలను రద్దు చేయడాన్ని కాంగ్రెస్ రాజకీయ నాయకుడు జనార్దన్ ద్వివేది స్వాగతించాడు. ఆలస్యం అయినప్పటికీ, "చారిత్రక తప్పిదం" సరిదిద్దబడిందని అన్నాడు.[136]

370 అధికరణం రద్దుకు బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ, దాని నేత మాయావతి, అలాగే ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ నాయకుడు (ఢిల్లీ ముఖ్యమంత్రి ) అరవింద్ కేజ్రీవాల్ మద్దతు ఇచ్చారు.[134] ఉపసంహరణకు మద్దతు ఇవ్వాలన్న తన నిర్ణయాన్ని వివరిస్తూ మాయావతి, అధికరణం 370, 35 ఎలు జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో సామాజిక, ఆర్థిక, రాజకీయ అన్యాయాలకు కారణమయ్యాయని పేర్కొంది. బౌద్ధులతో సహా ప్రజలందరూ ఇన్నాళ్ళుగా కోల్పోయిన దీర్ఘకాలిక ప్రయోజనాలను ఇకపై పొందుతారు. "అంబేద్కర్ బౌద్ధ అనుచరులు సంతోషంగా ఉన్నారని" కూడా ఆమె పేర్కొంది.[138][139]

వైయస్ఆర్ కాంగ్రెస్ పార్టీ పార్లమెంటరీ పార్టీ నాయకుడు వి. విజయసాయిరెడ్డి 370 అధికరణాన్ని రద్దు చేయడాన్ని సమర్థించాడు. అమిత్ షాది "సాహసోపేతమైన, ధైర్యమైన" చర్యగా పేర్కొన్నాడు.[140] తెలుగు దేశం పార్టీ పార్లమెంటు సభ్యుడు కనకమేడల రవీంద్ర కుమార్ మాట్లాడుతూ, "దీనిని బలంగా అమలు చేస్తే నేను హోంమంత్రిని, ప్రధానిని అభినందిస్తాను. జమ్మూ కాశ్మీరు ప్రజలు ప్రస్తుత ఉద్రిక్తత నుండి విముక్తి పొందాలి. సంతోషంగా జీవిస్తూ దేశంలో మమేకమై పోవాలి " అంటూ ఈ చర్యను స్వాగతించాడు.[141] బిజూ జనతాదళ్, అఖిల భారత అన్నా ద్రవిడ మున్నేట కజగం పార్టీ కూడా జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయడానికి మద్దతు ఇచ్చాయి.[6]

భారతదేశంతో కాశ్మీర్‌ను ఏకీకృతం చేయడం కాశ్మీరీ ప్రజల ప్రయోజనాలేనని పేర్కొంటూ 370 అధికరణాన్ని రద్దు చేసే నిర్ణయానికి ప్రముఖ భారతీయ ముస్లిం సంస్థ జమియత్ ఉలేమా ఎ హింద్ మద్దతు ఇచ్చింది.[142][143]

పర్యాటకానికి ఇది ఒక డైనమిక్ ప్రదేశమని కాశ్మీర్ సందర్శించిన ఎంఇపిలు అన్నారు. లోయలో నిరసనలన్నీ ఉగ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా ఉండాలని, ఉగ్రవాదం ఎక్కువగా విదేశీయుల ద్వారా వస్తోందన్నారు. వారి రెండు రోజుల బసలో, పార్లమెంటు సభ్యులు లోయలోని ప్రజలతో కూడా సంభాషించారు. పౌర సమాజంతో తమ సంభాషణలతో కాశ్మీర్ ఏకీకరణ మొదలైందని వారు అన్నారు.[144]

పాకిస్తాన్ స్పందన

మార్చు

కాశ్మీర్‌కు ప్రత్యేక హక్కులు ఇచ్చే రాజ్యాంగంలోని 370 అధికరణాన్ని రద్దు చేసిన వెంటనే, పాకిస్తాన్ విదేశాంగ కార్యాలయం ఒక ప్రకటన విడుదల చేసింది, "ఈ అంతర్జాతీయ వివాదంలో ఒక పార్టీగా పాకిస్తాన్, ఈ చట్టవిరుద్ధమైన చర్యను ఎదుర్కోవడానికి అన్ని అవకాశాలను ఉపయోగించుకుంటుంది." ఉపసంహరణ "ఏకపక్ష చర్య" అని పేర్కొంది ఇది ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి (యుఎన్ఎస్సి) తీర్మానాలను ఉల్లంఘించినట్లని తెలిపింది.[145]

2019 ఆగస్టు 6 న ఆర్మీ కమాండర్ల సమావేశం తరువాత, పాకిస్తాన్ ఆర్మీ చీఫ్, కాశ్మీరీల పోరాటంలో పాకిస్తాన్ సైన్యం చివరిదాకా నిలబడిందని, కాశ్మీరు ప్రజలకు మద్దతు నిచ్చేందుకు సైన్యం "ఎంతవరకైనా వెళ్తుంద"నీ అన్నాడు.[146]

పాకిస్తాన్ అధ్యక్షుడు ఆరిఫ్ అల్వి, పరిస్థితిపై చర్చించడానికి జాతీయ అసెంబ్లీ, సెనేట్ ల అత్యవసర ఉమ్మడి సమావేశాన్ని పిలిచారు.[147] ఆగస్టు 7 న జరిగిన ఈ సంయుక్త సమావేశం, భారతదేశ చర్యను ఖండిస్తూ ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది. దీనిని "యుఎన్ఎస్సి తీర్మానాల్లో పొందుపరిచిన భారత ఆక్రమిత కాశ్మీర్ వివాదాస్పద స్థితిని మార్చడానికి చట్టవిరుద్ధమైన, ఏకపక్ష, నిర్లక్ష్య, బలవంతపు ప్రయత్నం"గా వర్ణించింది.[148]

ఆగస్టు 7 న, జాతీయ భద్రతా కమిటీ సమావేశం భారతదేశంతో పాకిస్తాన్ దౌత్య సంబంధాలను తగ్గించాలని నిర్ణయించింది. భారతదేశం నుండి పాకిస్తాన్ రాయబారిని వెనక్కి పిలిపించి, పాకిస్తాన్లోని భారత రాయబారిని బహిష్కరించారు.[149] మరుసటి రోజు, పాకిస్తాన్ రైల్వే మంత్రి షేక్ రషీద్ అహ్మద్ సంఝౌతా ఎక్స్‌ప్రెస్ రైలు సర్వీసు [150] ను,  థార్ ఎక్స్‌ప్రెస్‌ను నిలిపివేశారు.[151] పాకిస్తాన్‌లో భారతీయ సినిమాలు, నాటకాల ప్రదర్శనను నిషేధించడంతో సహా భారత్‌తో అన్ని సాంస్కృతిక మార్పిడిలను నిషేధించాలని సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ నిర్ణయించింది.[152]

ఉద్రిక్తతలు ఉన్నప్పటికీ సిక్కుల కోసం కర్తార్‌పూర్ కారిడార్‌ను తెరవడానికి పాకిస్తాన్ కట్టుబడి ఉంటుందని పాకిస్తాన్ విదేశాంగ మంత్రి షా మెహమూద్ ఖురేషి విలేకరుల సమావేశంలో ప్రకటించాడు. "బాబా గురు నానక్ 550 వ జన్మదిన వార్షికోత్సవం కోసం మా సిక్కు సోదరులు, సోదరీమణులను స్వాగతించడానికి మేము సిద్ధంగా ఉన్నాము." అని ప్రకటించాడు.[153]

2019 ఆగస్టు 9 న, పాకిస్తాన్ భారతదేశంతో తన వాణిజ్య సంబంధాలను అధికారికంగా నిలిపివేసింది. భారతదేశంతో అన్ని ఎగుమతులను  దిగుమతులను నిషేధించింది.[154]

2019 ఆగస్టు 11 న, ప్రధాని ఇమ్రాన్ ఖాన్ భారత ప్రభుత్వాన్ని "నాజీలతో" పోల్చాడు. కాశ్మీర్ పై ప్రపంచ నిష్క్రియాత్మకత " హిట్లర్ను ప్రసన్నం చేసుకోవటంతో" సమానమని హెచ్చరించాడు.[155][156][157] ముస్లిం మెజారిటీ కాశ్మీర్ జనాభాను జాతి ప్రక్షాళన ద్వారా మార్చడానికి భారత్ ప్రయత్నిస్తోందని ఆయన ఆరోపించాడు.[155][156][157] హిట్లర్ విషయంలో చేసినట్లుగా ప్రపంచం ఇప్పుడు కూడా చూస్తూ, ప్రసన్నం చేసుకుంటూ ఉంటుందా అని ఆయన ప్రశ్నించాడు.[155][156][157]

పాకిస్తాన్ విదేశాంగ మంత్రి షా మెహమూద్ ఖురేషి, తాను ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి అధ్యక్షుడికి ఒక లేఖ రాశానని, ఐక్యరాజ్యసమితి తీర్మానాలను ఉల్లంఘిస్తూ కాశ్మీర్ లో భారతదేశం చేస్తున్న "చట్టవిరుద్ధమైన చర్యలపై చర్చించడానికి మండలి అత్యవసర సమావేశాన్ని ఏర్పాటు చేయాలని కోరాననీ 13 ఆగస్టు 2019 న ఒక ప్రకటనలో చెప్పాడు. ".[158] భద్రతా మండలి సభ్యులకు ఆ లేఖను పంపిణీ చేయాలని విదేశాంగ మంత్రి పిలుపునిచ్చాడు.[158]

2019 ఆగస్టు 20 న పాకిస్తాన్, ఈ వివాదాన్ని అంతర్జాతీయ న్యాయస్థానానికి తీసుకువెళుతున్నట్లు ప్రకటించింది. భారతదేశం చేసిన మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలపై తమ కేసు దృష్టి పెడుతుందని పేర్కొంది.[159]

ప్రదర్శనలు

మార్చు

కాశ్మీర్ లోయ

మార్చు

రాయిటర్స్ నివేదిక ప్రకారం, 370 అధికరణాన్ని ఉపసంహరించుకోవాలని భారత ప్రభుత్వం తీసుకున్న నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా ఆగస్టు 9 న, శ్రీనగర్‌లో 10,000 మందికి పైగా నిరసన వ్యక్తం చేశారు. కొంతమంది నిరసనకారులు ప్రభుత్వ భద్రతా సిబ్బందిపై రాళ్ళు రువ్వారు .[160][161][162] ప్రతిస్పందనగా, భారత పోలీసులు నిరసనకారులను చెదరగొట్టడానికి టియర్ గ్యాస్ ను, గుళికలనూ ఉపయోగించారు.[67] కాశ్మీర్ ప్రాంతంలో లభ్యమయ్యే శాటిలైట్ ఫోన్లు, వై-ఫై ల ద్వారా శ్రీనగర్ నివాసితుల నుంచి తమకు సమాచారం అందుతున్నట్లు అల్ జజీరా తెలిపింది. శుక్రవారం నాడు నిరసనలు జరిగినట్లు వారు నివేదించారు. నిరసనకారులు, భారత దళాల మధ్య ఘర్షణలు జరగడంతో భారత దళాలు పెల్లెట్ గన్ దాడి, టియర్ గ్యాస్ షెల్స్‌ను కాల్చారు. పెల్లెట్ తుపాకీ దాడుల్లో పౌరులు తీవ్రంగా గాయపడ్డారని కొందరు చెప్పారు.[163]

రాయిటర్స్ నివేదిక "పూర్తిగా కల్పితమైనది, తప్పు" అని భారత ప్రభుత్వం చెప్పింది. కాని శుక్రవారం మసీదు ప్రార్థనల తరువాత, "శ్రీనగర్ / బారాముల్లాలో కొన్ని చెదురుమొదురు నిరసనలు జరిగాయని, ఎక్కడా 20 మంది కంటే జనం పాల్గొనలేద"నీ అంగీకరించింది.[164] బిబిసి ప్రచురించిన విజువల్స్ ప్రభుత్వ నివేదికలు తప్పని చెబుతున్నాయని ది వైర్ తెలిపింది.[165]

ఆగస్టు 2019 9 న శుక్రవారం ప్రార్థనల తరువాత శ్రీనగర్‌లో జనాన్ని చెదరగొట్టడానికి పోలీసులు కాల్పులు జరపడాన్ని, టియర్‌గ్యాస్‌ను ఉపయోగించడాన్ని తాము చూసినట్లు బిబిసి తెలిపింది. ఈ ప్రత్యక్ష సాక్షి నివేదిక "నిరసన జరగనే లేదు" అనే భారత ప్రభుత్వ ప్రకటనకు విరుద్ధంగా ఉంది.[166] ఆగస్టు 11 న, జమ్మూ కాశ్మీర్ డైరెక్టర్ జనరల్ ఆఫ్ పోలీస్ దిల్బాగ్ సింగ్ రాయిటర్స్తో మాట్లాడుతూ, "1,000 నుండి 1,500 మంది ప్రజలు శుక్రవారం మసీదులలో ప్రార్థన నుండి తిరిగి వెళ్ళే సమయంలో కొంతమంది దుండగులు భద్రతా అధికారులపై రాళ్ళు రువ్వడం మొదలుపెట్టార"ని చెప్పాడు. దానికి ప్రతిస్పందనగా, పంప్-యాక్షన్ గన్ తో కొన్ని రౌండ్లు కాల్చామనీ, దాంతో కొంతమందికి గాయాలయ్యాయనీ అతడు చెప్పాడు.[167] రాయిటర్స్ ప్రకారం, ఆగస్టు 11 న శ్రీనగర్‌లో వందలాది మంది ప్రజలు నిరసన వ్యక్తం చేశారు. వారాంతంలో నగరంలో ఆంక్షలు సడలించిన తరువాత ప్రజలు కిరాణా, మందులు కొనడానికి, ఈద్ అల్-అధా ఇస్లామిక్ పండుగకు సిద్ధం కావడానికీ అనుమతించారు.[168]

జమ్మూ లడఖ్ ప్రాంతాలు

మార్చు

ఇండియా టుడే ప్రకారం, హిందూ మెజారిటీ జమ్మూ ప్రాంతంలో, ప్రజలు స్వీట్లు పంపిణీ, పటాకులు పేల్చడం, డ్యాన్స్‌లతో చాలా రోజుల పాటు విస్తృతంగా "భారీ వేడుక" ప్రదర్శనలు నిర్వహించారు.[169] లడఖ్‌లో బౌద్ధ సంస్థలు 370 అధికరణం నిబంధనలను తొలగించి లడఖ్ ప్రాంతాన్ని ప్రత్యేక కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా చేయడంతో పండుగ చేసుకున్నాయి.[170] లే, మాథోలోని ప్రజలు ఆగస్టు 15 ను "కాశ్మీర్ నుండి స్వాతంత్ర్యం" పొందిన రోజుగా జరుపుకున్నారు. కేంద్రపాలిత ప్రాంత హోదాను స్వాగతించారు.[171]

ముస్లిం మెజారిటీ ఉన్న కార్గిల్ ప్రాంతంలో, దీనిని కేంద్రపాలిత ప్రాంతంగా మార్చడానికి భారత ప్రభుత్వం తీసుకున్న చర్యకు వ్యతిరేకంగా నిరసనలు జరిగాయి.[172][173][174]

యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్

మార్చు

జమ్మూ కాశ్మీర్ స్వయంప్రతిపత్తి హోదాను భారతదేశం రద్దు చేసిన తరువాత లండన్లో అనేక ప్రదర్శనలు, ర్యాలీలూ జరిగాయి. భారతీయ చర్యపై ఆగ్రహం వ్యక్తం చేస్తూ పెద్ద సంఖ్యలో నిరసనకారులు 2019 ఆగస్టు 10 న లండన్లోని భారత రాయబార కార్యాలయం వెలుపల ప్రదర్శన చేశారు.[175][176] ఆగస్టు 14 న వెస్ట్ మినిస్టర్ ప్యాలెస్ వెలుపల మరొక ప్రదర్శన జరిగింది.[177] మరుసటి రోజు లండన్లోని భారత హైకమిషన్ వెలుపల ఒక పెద్ద నిరసన జరిగింది. ఇక్కడ భారత స్వాతంత్ర్య దినోత్సవాన్ని జరుపుకునే భారతీయులపై దాడి చేశారు. గుడ్లు, గాజు సీసాలు, బూట్లు, ఇతర వస్తువులను హైకమిషన్ పైకి, వేడుక జరుపుకునే ప్రజల పైకీ విసిరారు. ఈ దుండగుల్లో ఎక్కువగా బ్రిటిష్ పాకిస్తానీలు, సిక్కు ఉగ్రవాదులూ ఉన్నారు.[178][179][180] [l [181] బ్రిటిష్ ప్రధాన మంత్రి బోరిస్ జాన్సన్, ఈ హింసాత్మక సంఘటనపై "విచారం" వ్యక్తం చేశాడు. రాయబార కార్యాలయ భద్రతకు, దాని సిబ్బంది, సందర్శకుల భద్రతకూ అవసరమైన అన్ని చర్యలూ తీసుకుంటామని హామీ ఇచ్చాడు.[182] సెప్టెంబరు 3 న, లండన్లోని భారత హైకమిషన్ వెలుపల మరొక హింసాత్మక నిరసన జరిగింది. పాకిస్తాన్ అనుకూల నిరసనకారులు రాయబార కార్యాలయ భవనం వద్ద రాళ్ళు, గుడ్లు విసరడంతో ప్రాంగణానికి నష్టం వాటిల్లింది. లండన్ మేయర్ సాదిక్ ఖాన్ ట్వీట్ చేస్తూ, "ఆమోదయోగ్యం కాని ఈ ప్రవర్తనను నేను పూర్తిగా ఖండిస్తున్నాను. ఈ సంఘటన గురించి మెట్రోపాలిటన్ పోలీసులతో మాట్లాడాను." అని రాసాడు [183][184] ఈ సంఘటన తరువాత భారత హైకమిషనుకు క్రిమినల్ నష్టం కలిగించినందుకు యుకె మెట్రోపాలిటన్ పోలీసులు రెండు అరెస్టులు చేశారు.[185] పార్లమెంటులో ప్రసంగిస్తూ బ్రిటిష్ భారతీయులపై జరిగిన హింసను బ్రిటిష్ విదేశాంగ కార్యదర్శి డొమినిక్ రాబ్ ఖండించాడు.[186]

జమ్మూ కాశ్మీర్ స్వయంప్రతిపత్తి హోదాను భారత్ రద్దు చేయడాన్ని ఖండిస్తూ ఆగస్టు 9 న బర్మింగ్‌హామ్‌లోని భారత కాన్సులేట్ వెలుపల నిరసన ప్రదర్శనలు జరిగాయి.[187] బ్రిటిష్ పార్లమెంటు మాజీ సభ్యుడు జార్జ్ గాలవే కూడా నిరసన సభలో పాల్గొని కాశ్మీర్‌లో ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ చేయాలని డిమాండ్ చేశారు.[187]

కెనడా

మార్చు

కెనడాలోని టొరంటోలో జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రజలకు మద్దతుగా పెద్ద సంఖ్యలో నిరసనకారులు వీధుల్లోకి వచ్చారు.[188] నిరసనకారులు నిరసన నినాదాలు చేస్తూ ప్లకార్డులు ప్రదర్శించారు.[188]  "కాశ్మీరీలు భారతదేశ అక్రమ ఆక్రమణను, ఏకపక్ష వలస పాలననూ అంగీకరించరు. కాశ్మీరీలు స్వయం నిర్ణయాధికారం, స్వయం పాలన హక్కు కలిగిన సార్వభౌమ స్వదేశీ ప్రజలు " అని ఈవెంట్ వివరణలో రాసారు.[188]

కెనడాలోని కాల్గరీలో ప్రజలు 2019 ఆగస్టు 8 న కాల్గరీ సిటీ హాల్ వెలుపల ఆంక్షలకు వ్యతిరేకంగా, జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రజలకు మద్దతుగా ఒక ప్రదర్శనను నిర్వహించారు.[189] 8,00,000 మంది సైనిక సిబ్బందిని కాశ్మీర్‌లో మోహరించారని, ఇంటర్నెట్, కమ్యూనికేషన్లను బ్లాక్ చేశారని, వారి కుటుంబాలకు ఏమి జరుగుతోందో తమకు తెలియదని ప్రదర్శనకారులు తెలిపారు.[189]

అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు

మార్చు

భారతదేశం ఉపసంహరణను ప్రకటించిన వారంలో,  అమెరికాలోని వాషింగ్టన్, డిసి, న్యూయార్క్, చికాగో, హ్యూస్టన్, లాస్ ఏంజలెస్, శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో, సియాటెల్ నగరాల్లోని కాశ్మీరీ ముస్లిం సమాజ సభ్యులు జమ్మూ కాశ్మీరు స్వయంప్రతిపత్తి హోదాను భారతదేశం తొలగించడానికి వ్యతిరేకంగా అనేక నిరసన ప్రదర్శనలు నిర్వహించారని పాకిస్తాన్ వార్తాపత్రిక డాన్ రాసింది.[190] నిరసనకారులు 2019 ఆగస్టు 10 న వైట్ హౌస్ వెలుపల సమావేశమై కాశ్మీర్ ప్రజలకు సహాయం చేయాలని వాషింగ్టన్‌ను కోరారు.[190] పాకిస్తాన్ రాయబారి అసద్ మజీద్ ఖాన్ "భారతదేశం బుర్ర లోకి కాస్తంత తెలివిని చొప్పించాలని" అమెరికాను కోరుతూ కార్యక్రమాలు నిర్వహించారు. "వారి [కాశ్మీరీలను] హక్కులను హరించడమే కాదు, విస్తృతమైన హత్యలు, హింసల ద్వారా వారిని లొంగదీసుకోవడమే" భారత ప్రణాళిక అని కాశ్మీరీ ప్రవాసుడైన గులాం నబీ ఫాయ్ ఆరోపించాడు. అయితే శ్రీనగర్‌కు చెందిన మరో నిరసనకారుడు, అమెరికా మధ్యవర్తిత్వం వహించడానికి ఇప్పుడు సమయం ఆసన్నమైందని నొక్కి చెప్పాడు.[190]

ఇండియా టుడే ప్రకారం, 2019 ఆగస్టు 25 న, అమెరికాలోని కాశ్మీరీ పండిట్ సంఘం ఈ నిర్ణయానికి మద్దతుగా ర్యాలీని నిర్వహించింది. 370 అధికరణం కాశ్మీరులోని మైనారిటీల పట్ల "వివక్షాపూరితమైనద"ని పేర్కొంది.[191] ఆ ర్యాలీలో వారు, కాశ్మీర్ లోయలో తమ మైనారిటీ హోదా గురించి, అక్కడ తమపై జరిగిన మత వివక్ష గురించి, 1990 లలో తమను అక్కడి నుండి తరిమి వేయడం గురించి, ఇస్లామిక్ ఉగ్రవాదం కారణంగా తాము విడిచిపెట్టిన "తమ స్వదేశానికి [లోయకు] తిరిగి వెళ్లాలని" కోరుకుంటున్నామనీ చెప్పారు.[191] అట్లాంటా ర్యాలీలో, 370 అధికరణం రాష్ట్రంలోని "షియాలు, దళితులు, గుజ్జర్లు, కాశ్మీరీ పండితులు, కాశ్మీరీ సిక్కుల" పట్ల వివక్షతో కూడుకున్నదని ప్రదర్శనకారులు చెప్పారని ఇండియా టుడే తెలిపింది .[191]

బంగ్లాదేశ్

మార్చు

జమ్మూ కాశ్మీర్ స్వయంప్రతిపత్తి స్థితిని మార్చడానికి వ్యతిరేకంగా బంగ్లాదేశ్లో అనేక నిరసన ప్రదర్శనలు జరిగాయి.[192][193][194] ఢాకాలో 2019 ఆగస్టు 6 న జరిగిన నిరసన ప్రదర్శనలో  వందల మంది పాల్గొన్నారని పాకిస్తాన్ అబ్ తక్ న్యూస్ ఛానల్ తెలిపింది.[192] మళ్ళీ 2019 ఆగస్టు 7 న, ఢాకా నగరంలో మరో ప్రదర్శన జరిగింది, అక్కడ నరేంద్ర మోడీని, జమ్మూ కాశ్మీర్ యొక్క స్వయంప్రతిపత్తిని రద్దునూ నిరసనకారులు విమర్శించారు.[194] 2019 ఆగస్టు 8 గురువారం ఢాకా విశ్వవిద్యాలయంలో వివిధ విద్యా సంస్థలకు చెందిన పలువురు కాశ్మీరీ విద్యార్థులు మరో ప్రదర్శన చేశారు.[193] 2019 ఆగస్టు 9 న కాశ్మీర్ సాలిడారిటీ కౌన్సిల్ బంగ్లాదేశ్ నేతృత్వంలో శుక్రవారం ప్రార్థనల తరువాత మరిన్ని నిరసనలు జరిగాయి.[195]

బహ్రెయిన్

మార్చు

12 2019 ఆగస్టు న, కాశ్మీర్ నిర్ణయంపై అంతకుముందు రోజు నిరసన నిర్వహించిన పాకిస్తాన్, బంగ్లాదేశ్ పౌరులపై బహ్రెయిన్ చర్య తీసుకుంది. చట్టవిరుద్ధంగా బహ్రెయిన్‌లో ఈద్ అల్-అధా ప్రార్థనల తరువాత ఈ నిరసన జరిగింది.[196] దేశ అంతర్గత వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క అధికారిక ట్విట్టర్ హ్యాండిల్ ద్వారా, స్థానిక పోలీసులు నిరసనలను అరికట్టడానికి తీసుకున్న చర్యల గురించి, వారిపై చట్టపరమైన చర్యల గురించి ట్వీట్ చేశారు. మతపరమైన సమావేశాలను రాజకీయ ఉద్దేశ్యాలకు ఉపయోగించుకోవద్దని బహ్రెయిన్ అధికారులు తమ పౌరులను అభ్యర్థించారు.[197]

ఫ్రాన్స్

మార్చు

జమ్మూ కాశ్మీర్ యొక్క స్వయంప్రతిపత్తి హోదాను రద్దు చేసే భారత చర్యను ఖండిస్తూ 2019 ఆగస్టు 9 న ఫ్రాన్స్‌లోని పారిస్‌లో నిరసనలు జరిగాయి.[198] కాశ్మీరీలను వారి ఇళ్ల నుంచి బహిష్కరించడం ద్వారా, భారతదేశంలోని ఇతర ప్రాంతాల నుండి హిందూ స్థిరనివాసులను తీసుకురావడం ద్వారా కాశ్మీర్ జనాభా తుల్యతను మార్చడానికి భారత్ కుట్ర చేస్తున్నట్లు నిరసనకారులు ఆరోపించారు.[198]

ఆస్ట్రేలియా

మార్చు

ఆస్ట్రేలియాలోని మెల్బోర్న్‌లో భారత అనుకూల, వ్యతిరేక నిరసనకారులు ఒకరినొకరు ఎదుర్కొన్నారు. భారతదేశ నిర్ణయాన్ని కాశ్మీరీ పండిట్ సంఘాలు స్వాగతించాయి, కాని ఆస్ట్రేలియాలోని పాకిస్తాన్ సమాజం కాశ్మీర్ పరిస్థితికి సంబంధించి "తీవ్ర ఆందోళన" వ్యక్తం చేసింది. ఇది భారతదేశ అంతర్గత వ్యవహారం అని, భారతదేశ అంతర్గత విషయాలలో జోక్యం చేసుకోవడానికి పాకిస్తాన్‌కు హక్కు లేదనీ ఆస్ట్రేలియాలోని భారతీయ సంఘాలు తెలిపాయి.[199]

జర్మనీ

మార్చు

కాశ్మీరీ ప్రవాసులు బెర్లిన్ యొక్క బ్రాండెన్బర్గ్ గేట్ యొక్క పారిజర్ ప్లాట్జ్ వద్ద సమావేశమై 2019 ఆగస్టు 11 న భారతదేశానికి వ్యతిరేకంగా నిరసన వ్యక్తం చేసినట్లు జియో న్యూస్ నివేదించింది.[200]

దక్షిణ కొరియా

మార్చు

దక్షిణ కొరియా, సియోల్‌లో పాకిస్తాన్ జెండాలు ఊపుతూ, భారత వ్యతిరేక నినాదాలు చేస్తూ, మోడీని తిడుతూ ఉన్న నిరసనకారుల బృందాన్ని భారత కార్యకర్త షాజియా ఇల్మీతో సహా ఒక భారత ప్రతినిధి బృందం అడ్దుకుంది. భారత ప్రతినిధి బృందం నిరసనకారులను ఎదుర్కోవడం ప్రారంభించింది, దీని తరువాత స్థానిక పోలీసులు జోక్యం చేసుకుని షాజియా ఇల్మీని, ఆమె సహచరులనూ ఆ ప్రదేశం నుండి తీసుకెళ్లారు.[201]

సామాజిక మాధ్యమాలు, యాక్టివిజం, తప్పుడు సమాచారం

మార్చు

అనేక మంది మానవ హక్కుల కార్యకర్తలు, ప్రపంచ నాయకులు తమ తమ సోషల్ మీడియా ఖాతాల్లో కాశ్మీర్ పరిస్థితి గురించి వ్యాఖ్యానించారు. ట్విట్టర్‌లో, # KashmirBleeds వంటి హ్యాష్‌ట్యాగ్‌లు టాప్ ట్రెండ్‌గా మారాయి.

ఇండియా టుడే, ఇతర భారతీయ మీడియా వర్గాల సమాచారం ప్రకారం, ఫేస్‌బుక్, ట్విట్టర్ వంటి అనేక ఇతర ప్లాట్‌ఫారమ్‌లపై అనేక కల్పిత చిత్రాలు, వీడియోలూ కనిపించాయి.[202][203][204][205] వాటిని నిశితంగా పరిశీలించినప్పుడు ఇవి పాత ఫోటోలు, వీడియోలనీ, వాటిని ఉపయోగించిన కల్పిత ప్రచారం చేస్తున్నారనీ తేలింది. పోస్టర్లు వాటిని "కాశ్మీర్లో ప్రస్తుత పరిస్థితి" అని తప్పుగా సూచించారు.[203]

పాకిస్తాన్ కేంద్రంగా పనిచేస్తున్న డాన్ ప్రకారం, కాశ్మీర్ బ్లాక్అవుట్, "ఆన్‌లైన్‌లో తప్పుడు సమాచార యుద్ధానికి" దారితీసింది.[206] "కాశ్మీర్లో కవరేజ్ లేకపోవడం వల్ల తప్పుడు సమాచారం, భయాందోళనలు వ్యాపించే అవకాశం పెరిగింది. ఇవన్నీ కాశ్మీరీల జీవితాలను ప్రమాదంలో పడేసి, అనిశ్చితికి గురిచేస్తున్నాయి" అని నేషన్ తన సంపాదకీయంలో పేర్కొంది.[207]

"అనేక పాకిస్తాన్ హ్యాండిల్స్ నకిలీ వార్తలను వ్యాప్తి చేస్తున్నాయని" భారత హోం మంత్రిత్వ శాఖ ఆరోపించింది. ఖాతాల జాబితాను బ్లాక్ చేయమని ట్విట్టర్ను కోరింది.[208] పుకార్లు వ్యాప్తి చేస్తున్నట్లు ఆరోపణలు ఎదుర్కొంటున్న ఖాతాను బ్లాక్ చేయాలని జమ్మూ కాశ్మీర్ పోలీసు సూపరింటెండెంట్ ట్విట్టర్‌ను డిమాండ్ చేశారు. ఇటువంటి పుకార్లు శాంతిభద్రతల పరిస్థితికి హాని కలిగిస్తాయని, ఇది "ప్రాణాలకు ముప్పు" అని తన లేఖలో పేర్కొన్నారు.[208] వేదిక "అభ్యంతరకరమైన, హానికరమైన" కంటెంట్‌ను పోస్ట్ చేస్తోందని వారు ఆరోపించారు.[209] నాలుగు ఖాతాలను ట్విట్టర్ బ్లాక్ చేసింది, మరికొన్నిటిని సమీక్షిస్తున్నట్లు దాని అధికారులు పేర్కొన్నారు.[210] కాశ్మీరీ వేర్పాటువాద హురియత్ నాయకుడు సయ్యద్ అలీ షా జిలానీ ట్విట్టర్ ఖాతా కూడా ఇందులో ఉంది.[211]

వీడియోలో రికార్డ్ చేసినప్పటికీ, కాశ్మీర్‌లో పెద్ద ఎత్తున నిరసనలు జరుగుతున్నాయని బిబిసి, రాయిటర్సులు అబద్ధాలు, కల్పనలనూ తయారుచేస్తున్నాయంటూ భారత ప్రభుత్వం ఆరోపించింది.[212] ఇండియా టుడే ప్రకారం, నిరసన గురించిన బిబిసి వీడియో యొక్క ప్రామాణికత ప్రశ్నార్థకంగా ఉంది. ఎందుకంటే ఇది కొన్ని వేరువేరు క్లిప్‌ల సంకలనం. ఈ సవరించిన వీడియోలో ఎక్కడా పోలీసులు, భద్రతా సిబ్బంది లేకపోవడం కొట్టొచ్చినట్లుగా ఉంది. వీడియో రికార్డ్ చేసిన 2019 ఆగస్టు 9 న కాశ్మీర్ లాక్‌డౌన్‌లో ఉన్నప్పటికీ, భారీగా భద్రతా సిబ్బందిని మోహరించి ఉన్నప్పటికీ, ఆ వీడియోలో ఎక్కడా భద్రతా సిబ్బంది లేకపోవడమేంటని ప్రశ్నించారు.[213] ఇండియా టుడే ప్రకారం, వీడియోలో కొంత భాగం శ్రీనగర్‌లోని దుల్‌బాగ్ రోడ్ నుండి నిశ్చయంగా తెలుస్తోంది. అయితే ఇది తాజా వీడియోనా లేదా పాత వీడియో క్లిప్‌ను చేర్చారా అనేది అస్పష్టంగా ఉంది. ఈ వీడియోలోని కొన్ని భాగాలు పాకిస్తాన్ ఆక్రమణలో ఉన్న కాశ్మీర్‌కు చెందినవని కొందరు భారతీయులు ఆరోపించారు.[213]

గమనికలు

మార్చు
  1. ↑ 30 July 1986 Presidential order on Jammu and Kashmir used an equivalent procedure. While the Congress party central government led by Rajiv Gandhi was in power, the President of India made an order under Article 370, on 30 July 1986, extending to Jammu and Kashmir Article 249 of the Indian Constitution in order to empower Indian Parliament to legislate on matters in the State List after obtaining a Rajya Sabha resolution. The then Governor Jagmohan gave concurrence on behalf of the state government while the state was under President's rule,[40] despite protests from G. A. Lone – the Law secretary of Jammu and Kashmir – and in the absence of a Council of Ministers.[40][41]
  2. ↑ Guha states, "when a very complex order or a proposal by the government comes to you, it's obligatory for the President to consider it, to reflect upon it, to return it, especially when it is juxtaposed by the news that the Valley is shut down, former chief ministers are placed under house arrest, and landlines and mobiles have been completely obliterated. I think the President acted in haste and unwisely".[117]

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 "Article 370: What happened with Kashmir and why it matters". BBC News. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Gettleman, Jeffrey; Raj, Suhasini; Schultz, Kai; Kumar, Hari (2019-08-05). "India Revokes Kashmir's Special Status, Raising Fears of Unrest". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Retrieved 2019-11-15.
  3. ↑ 3.0 3.1 "Kashmir was in 'mess' before Aug 5: Jaishankar". The Economic Times. 2019-09-26. Retrieved 2019-11-15.
  4. ↑ 4.0 4.1 "J&K ceases to be a state; two new UTs come into being". The Times of India. 31 October 2019. Retrieved 31 October 2019.
  5. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; India_Today_November_19_2019c2 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 "Article 370 revoked: Which political parties supported the bill, which opposed it". India Today. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  7. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; MyUser_The_Times_of_India_August_05_2019c2 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  8. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Deccan_Herald_November_19_2019c2 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  9. ↑ 9.0 9.1 Ulmer, Alexandra (7 August 2019). "Buddhist enclave jubilant at new Kashmir status but China angered". The Sydney Morning Herald. Retrieved 2019-08-22.
  10. ↑ 10.0 10.1 ul Haq, Shuja (6 August 2019). "Kashmir Article 370: Ladakh too welcomes its new Union Territory status". India Today. Retrieved 2019-08-22.
  11. ↑ 11.0 11.1 Prabhu, Sunil (5 August 2019). Sanyal, Anindita (ed.). "Already, Rajya Sabha Clears J&K As Union Territory Instead Of State". NDTV. Retrieved 2019-08-22.
  12. ↑ 12.0 12.1 "Lok Sabha passes J&K Reorganisation Bill with 370 votes for and 70 against it". Zee News. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  13. ↑ 13.0 13.1 "LS too okays scrapping of J&K's special status". Business Line. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  14. ↑ Akhtar, Rais; Kirk, William. "Jammu and Kashmir, State, India". Encyclopædia Britannica. Retrieved 7 August 2019. Jammu and Kashmir, state of India, located in the northern part of the Indian subcontinent in the vicinity of the Karakoram and westernmost Himalayan mountain ranges. The state is part of the larger region of Kashmir, which has been the subject of dispute between India, Pakistan, and China since the partition of the subcontinent in 1947.
  15. ↑ Osmańczyk, Edmund Jan (2003). "Jammu and Kashmir.". In Mango, Anthony (ed.). Encyclopedia of the United Nations and International Agreements. Vol. 2: G–M (3rd ed.). Taylor & Francis. p. 1189. ISBN 978-0-415-93922-5. Territory in northwestern India, subject of a dispute between India and Pakistan. It has borders with Pakistan and China.
  16. ↑ "Article 370: India strips disputed Kashmir of special status". BBC News. 5 August 2019. Retrieved 2019-09-19.
  17. ↑ 17.0 17.1 Venkataramanan, K. (2019-08-05). "Explained | How the status of Jammu and Kashmir is being changed". The Hindu. Archived from the original on 2019-08-06.
  18. ↑ "The importance of Article 370". The Hindu. 15 October 2015. Retrieved 2019-09-19."Article 370 is permanent, rules J&K High Court". Press Trust of India. 11 October 2015. Retrieved 2017-03-25 – via The Hindu.
  19. ↑ "Article 370: Rewriting both the history and geography of J&K". Times News Network. 22 August 2019. Retrieved 2019-09-19 – via The Times of India.
  20. ↑ Noorani, Article 370 (2011).
  21. ↑ Tillin, Asymmetric Federalism (2016).
  22. ↑ Bose, Sumantra (2009). Kashmir: Roots of Conflict, Paths to Peace. Harvard University Press. p. 68. ISBN 978-0-674-02855-5.
  23. ↑ Bose, Sumantra (2009). Kashmir: Roots of Conflict, Paths to Peace. Harvard University Press. pp. 68–72. ISBN 978-0-674-02855-5.
  24. ↑ Christopher Jaffrelot (2009). "Jammu & Kashmir". Hindu Nationalism. Princeton University Press. pp. 193–217. doi:10.2307/j.ctt7s415.16. ISBN 978-1-4008-2803-6.
  25. ↑ "India's BJP releases manifesto before elections". Al Jazeera. 8 April 2019. Retrieved 2019-08-22.
  26. ↑ "India 2019 election results: Modi's landslide in charts". Financial Times. 24 May 2019. Retrieved 2019-09-19.
  27. ↑ Samanta, Pranab Dhal (5 August 2019). "Article 370 rendered toothless, Article 35A ceases to exist". The Economic Times. Retrieved 2019-09-19.
  28. ↑ "The Constitution (Application to Jammu and Kashmir) Order, 2019, C.O. 272" (PDF). The Gazette of India. No. 444. 5 August 2019. Archived from the original (PDF) on 2019-08-05. Retrieved 2019-09-19.
  29. ↑ 30.0 30.1 30.2 30.3 30.4 30.5 30.6 Deka, Kaushik (19 August 2019). "Kashmir: Now for the legal battle". India Today. Retrieved 2019-08-21.
  30. ↑ "Explainer: What is Article 370?". Press Trust of India. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-21 – via Business Line.
  31. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2019-08-05. Retrieved 2020-04-11.
  32. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-08-01. Retrieved 2020-04-11.
  33. ↑ Mahapatra, Dhananjay (4 April 2018). "Article 370 has acquired permanent status: Supreme Court". Times News Network. Retrieved 2019-08-21 – via The Times of India.
  34. ↑ "Text of President's notification on Article 370". Press Trust of India. 2019-08-05. Retrieved 2019-08-21 – via Business Standard.
  35. ↑ Noorani, Article 370 2011, Section 11.1.
  36. ↑ Noorani, Article 370 2011, pp. 9–11.
  37. ↑ Cottrell, Kashmir: The vanishing autonomy 2013, pp. 173–175.
  38. ↑ Noorani, Article 370 2011, pp. 13–14.
  39. ↑ 40.0 40.1 Cottrell, Kashmir: The vanishing autonomy 2013, p. 174.
  40. ↑ Noorani, Article 370 2011, Chapter 11.
  41. ↑ 42.0 42.1 "Full text of document on govt.'s rationale behind removal of special status to J&K". The Hindu. 2019-08-05. Retrieved 2019-08-21.
  42. ↑ "Blog: How Modi govt cleverly used Art 370 to remove special status". Times News Network. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-21 – via The Times of India.
  43. ↑ Rajagopal, Krishnadas (2019-08-28). "Kashmir: five-judge Supreme Court Bench to hear pleas challenging abrogation of Article 370". The Hindu. Retrieved 2019-08-31.
  44. ↑ 45.0 45.1 "SC to examine legal challenge to abrogation of Article 370; refers matter to 5-judge Constitution bench". Press Trust of India. 28 August 2019. Retrieved 2019-08-31 – via The Times of India.
  45. ↑ Withnall, Adam (2019-08-28). "Kashmir: India's top court is asked to reverse decision on revoking special status". The Independent. Retrieved 2019-08-31.
  46. ↑ "Article 370: SC fixes Nov 14 for hearing on constitutional validity of Centre's decision". Press Trust of India. 1 October 2019. Retrieved 2019-10-18 – via The Times of India.
  47. ↑ 48.0 48.1 48.2 48.3 48.4 48.5 "Jammu and Kashmir: A timeline of recent events". The Hindu. 5 August 2019. Retrieved 9 August 2019.
  48. ↑ 49.0 49.1 Hussain, Aijaz (3 August 2019). "India orders students, tourists out of Kashmir for security". Associated Press. Retrieved 2019-08-08 – via ABC News.
  49. ↑ 50.0 50.1 Hussain, Aijaz; Saaliq, Sheikh (8 August 2019). "No phone calls, no groceries: Kashmir on edge under lockdown". Associated Press. Retrieved 2019-08-08.
  50. ↑ 51.0 51.1 51.2 51.3 Raina, Muzaffar (8 August 2019). "Crushing blockade on flow of information in Srinagar". The Telegraph. Retrieved 2019-08-08.
  51. ↑ "Armed soldiers patrol silent streets after Kashmir curfew". Agence France-Presse. 7 August 2019. Retrieved 2019-08-08 – via Gulf News.
  52. ↑ 53.0 53.1 Fareed, Rifat (4 August 2019). "India imposes Kashmir lockdown, puts leaders 'under house arrest'". Al Jazeera. Retrieved 2019-08-10.
  53. ↑ "Kashmir turmoil: What we know so far". India Today. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  54. ↑ 55.0 55.1 "Schools and colleges to open from August 10 in Jammu, Section 144 lifted". Asian News International. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-20 – via India Today.
  55. ↑ Tiwari, Vaibhav, ed. (8 August 2019). "Large Gatherings Banned In Ladakh's Kargil, Drass Amid Kashmir Lockdown". NDTV. Retrieved 2019-08-20.
  56. ↑ Khan, Ahmer; Ratcliffe, Rebecca (9 August 2019). "'Kashmiris will erupt': fear grips region as Indian crackdown bites". The Guardian. Retrieved 2019-08-10.
  57. ↑ Jaleel, Muzamil; Masood, Bashaarat; Akhzer, Adil (7 August 2019). "Kashmir Valley has seen many a lockdown but why this time it is so different". The Indian Express. Retrieved 2019-08-10.
  58. ↑ 59.0 59.1 59.2 Siddiqui, Zeba; Bhardwaj, Mayank (8 August 2019). "Kashmir communications blackout angers some in the Indian media". Reuters. Retrieved 2019-08-20.
  59. ↑ "CPJ calls on India to ensure access to internet and communications services in Kashmir". Committee to Protect Journalists. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-08.
  60. ↑ "Kashmir journalists struggle to tell their stories amid clampdown". Al Jazeera. 7 August 2019. Retrieved 2019-08-08.
  61. ↑ Majumder, Kunal; Iftikhar, Aliya (8 August 2019). "In Kashmir, obstruction, confiscated equipment, and hand-carrying stories and photos on flash drive". Committee to Protect Journalists. Retrieved 2019-08-22.
  62. ↑ "Journalists unable to report in occupied Kashmir amid communications blackout: CPJ". Dawn. 9 August 2019. Retrieved 9 August 2019.
  63. ↑ "At least 2 journalists detained amid tensions in Jammu and Kashmir". Committee to Protect Journalists. 16 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  64. ↑ "India's Kashmir doctrine: Claims of torture, night raids, mass detentions". TRT World. 19 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  65. ↑ "About 4,000 people arrested in Kashmir since August 5: govt sources to AFP". Agence France-Presse. 18 August 2019. Retrieved 2019-08-20 – via The Hindu.
  66. ↑ 67.0 67.1 Ghoshal, Devjyot; Bukhari, Fayaz (9 August 2019). "Thousands protest in Indian Kashmir over new status despite clampdown". Reuters. Retrieved 9 August 2019.
  67. ↑ "500 Arrests Made During Clampdown in Indian-Ruled Kashmir, Report Says". Associated Press. 8 August 2019. Archived from the original on 8 ఆగస్టు 2019. Retrieved 9 August 2019 – via Time.
  68. ↑ 69.0 69.1 Das, Shaswati (5 August 2019). "Mehbooba Mufti, Omar Abdullah arrested after scrapping of Article 370". Mint. Retrieved 9 August 2019.
  69. ↑ "India Failing on Kashmiri Human Rights". Retrieved 17 January 2020.
  70. ↑ 71.0 71.1 "J&K Internet links partially restored". The Hindu (in Indian English). 2020-01-14. ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-01-15.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  71. ↑ 72.0 72.1 72.2 Das, Shaswati (16 August 2019). "Curbs in Kashmir to be lifted in phases, landline services to resume by Sunday". Mint. Retrieved 2019-08-20.
  72. ↑ 73.0 73.1 Bukhari, Fayaz; Siddiqui, Zeba (16 August 2019). "Schools, telephone lines to reopen in Kashmir after lockdown". Reuters. Retrieved 2019-08-20.
  73. ↑ "Kashmir schools re-open but students stay home". BBC News. 19 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  74. ↑ Farooq, Azhar; Ratcliffe, Rebecca (19 August 2019). "Kashmir parents keep children out of school as tensions remain high". The Guardian. Retrieved 2019-08-20.
  75. ↑ "Landline telephone services restored in most places in Valley: Officials". Press Trust of India. 25 August 2019. Retrieved 2019-08-25 – via The Times of India.
  76. ↑ "FEATURE-No web, no jobs: Kashmiris board the 'Internet Express'". Retrieved 13 January 2020.
  77. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-02-04. Retrieved 2020-04-11.
  78. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-02-04. Retrieved 2020-04-11.
  79. ↑ https://indianexpress.com/article/india/jammu-and-kashmir-administration-puts-153-websites-under-whitelist-heres-the-full-list-6223482/
  80. ↑ https://www.news18.com/news/india/153-websites-unblocked-in-parts-of-j-bank-govt-sites-on-list-social-media-still-off-radar-2463585.html
  81. ↑ https://scroll.in/latest/950306/jammu-and-kashmir-voice-calls-sms-services-restored-for-prepaid-mobile-networks
  82. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-02-09. Retrieved 2020-04-11.
  83. ↑ https://m.timesofindia.com/india/2g-mobile-internet-restored-in-kashmir-from-midnight/amp_articleshow/73603262.cms
  84. ↑ https://thewire.in/government/2g-data-services-to-be-restored-throughout-jammu-kashmir-union-territory
  85. ↑ https://www.thehindubusinessline.com/news/national/govt-to-restore-2g-internet-services-in-jammu-and-kashmir-after-5-months/article30650966.ece
  86. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-03-04. Retrieved 2020-04-11.
  87. ↑ https://www.ndtv.com/india-news/social-media-ban-removed-in-kashmir-broadband-services-to-be-restored-2189956
  88. ↑ "US wants Kashmir restrictions lifted". Al Jazeera. 1 Oct 2019.
  89. ↑ "US congresswoman calls for 'immediate restoration of communication' in occupied Kashmir". Dawn. August 27, 2019.
  90. ↑ "US congresswoman condemns India's 'unacceptable actions' in occupied Kashmir". Dawn. September 14, 2019.
  91. ↑ "Communications blockade in occupied Kashmir must end: US lawmaker Alexandria Ocasio-Cortez". Dawn. October 1, 2019.
  92. ↑ "Let Kashmir Speak". Amnesty International. Archived from the original on 2020-03-24. Retrieved 2020-04-11.
  93. ↑ "'Dark day for democracy': Mehbooba Mufti on scrapping of Article 370 for India's Jammu and Kashmir". Gulf News. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  94. ↑ "Centre scraps Article 370, bifurcates J&K into two Union Territories". Business Line. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-08.
  95. ↑ Saaliq, Sheikh (7 August 2019). "India's decision to split Kashmir met with protests". Associated Press. Archived from the original on 2019-08-07. Retrieved 2019-08-08 – via The Washington Post.
  96. ↑ "Kashmir experiencing unprecedented lockdown, 8 million people 'incarcerated': Shah Faesal". The Hindu. 2019-08-07. Retrieved 2019-08-17.
  97. ↑ "PM Modi is 'murdering the constitution,' says Shah Faesal". BBC News. 14 August 2019.
  98. ↑ Ratcliffe, Rebecca (2019-08-14). "Kashmir: Imran Khan says Pakistan will 'teach India a lesson'". The Guardian. Retrieved 2019-08-17.
  99. ↑ "Harvard University Students, Faculty Urge Indian Govt to Release Shah Faesal". 16 August 2019.
  100. ↑ Khanna, Pretika (9 August 2019). "With Article 370 gone, future of Ladakh now is very bright". Mint. Retrieved 9 August 2019.
  101. ↑ "2 families still think Kashmir is their father's property, says BJP MP from Ladakh Tsering Namgyal". India Today. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-08.
  102. ↑ "Ladakh Buddhist Association expresses happiness over UT status to Ladakh". Business Standard. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  103. ↑ "LBA celebrates grant of UT status to Ladakh with 'thanksgiving' ceremony". Business Standard. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  104. ↑ "Kashmir Article 370: Celebrations break out in Jammu". India Today. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  105. ↑ Bhat, Sunil (7 August 2019). "Celebrations in Jammu continue over revocation of Article 370". India Today. Retrieved 2019-08-10.
  106. ↑ "Abolition of Art 370: Jammu in upbeat mood, celebrations amid restrictions". United News of India. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  107. ↑ "Article 370: The Indians celebrating Kashmir's new status". BBC News. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  108. ↑ Waldman, Amy (2003-03-25). "Kashmir Massacre May Signal the Coming of Widespread Violence". The New York Times. Archived from the original on 11 February 2017. Retrieved 2017-02-10.
  109. ↑ "24 Hindus Are Shot Dead in Kashmiri Village". Reuters. 2003-03-24. Archived from the original on 11 February 2017. Retrieved 2017-02-10 – via The New York Times.
  110. ↑ "Displaced Hindus from Kashmir eye return after India's scrapping of special status". Reuters. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-10 – via Devdiscourse.
  111. ↑ Kumar, Rohin; Gairola, Hemant (5 August 2019). "Cautious optimism: Kashmiri Pandits happy over govt decision on Article 370, but have concerns". CNBC TV18. Retrieved 2019-08-10.
  112. ↑ Dhawan, Himanshi (15 August 2019). "With selfies and songs, Ladakh marks 'first Independence Day'". Times News Network. Retrieved 2019-08-20 – via The Times of India.
  113. ↑ "Ladakh celebrates '1st Independence Day' after being declared UT". Mint. 15 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  114. ↑ "My J&K Diary: What I heard when I listened to voices getting drowned in the liberals' clamour". Daily O. 15 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  115. ↑ Jacob, Jimmy, ed. (6 August 2019). "What Happened In Kashmir Can Happen In Your State Too: Ramachandra Guha". NDTV. Retrieved 2019-08-08.
  116. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Guha అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  117. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Noorani2 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  118. ↑ Som, Vishnu (19 August 2019). Sanyal, Anindita (ed.). ""Not Proud As An Indian...": Amartya Sen's Critique Of Kashmir Move". NDTV. Retrieved 2019-08-20.
  119. ↑ "J&K Detentions "A Classic Colonial Excuse": Amartya Sen". NDTV. 19 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  120. ↑ Roy, Arundhati (15 August 2018). "The Silence Is the Loudest Sound". The New York Times. Retrieved 2019-08-22.
  121. ↑ Nair, Sobhana K. (7 August 2019). "Congress Working Committee meeting divided on Kashmir". The Hindu. Retrieved 2019-08-20.
  122. ↑ "Congress divided over government's move to scrap Article 370". The Times of India. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  123. ↑ "Rajasthan CM Ashok Gehlot, condemns Mehbooba Mufti, Omar Abdullah's arrest". Press Trust of India. 7 August 2019. Retrieved 2019-08-08 – via India Today.
  124. ↑ "2 Rajasthan Congress leaders congratulate Modi's J&K move". Indo-Asian News Service. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-20 – via India Today.
  125. ↑ "Indian Punjab's CM slams revocation of Article 370 as totally unconstitutional". Dawn. 5 August 2019. Retrieved 9 August 2019.
  126. ↑ "Article 370: Punjab bans any kind of celebrations or protests". Press Trust of India. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-20 – via The Asian Age.
  127. ↑ "Arresting leaders will allow terrorists to fill gap: Rahul Gandhi on Omar Abdullah, Mufti arrests". India Today. 6 August 2019. Retrieved 8 August 2019.
  128. ↑ "Delegation of Opposition Leaders Sent Back from Srinagar".
  129. ↑ Kuchay, Bilal (7 August 2019). "Hundreds rally in Delhi to protest against India's Kashmir move". Al Jazeera. Retrieved 2019-08-08.
  130. ↑ 131.0 131.1 "Supreme Court rejects urgent hearing on challenge to Article 370". Daily News and Analysis. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  131. ↑ Sharma, Ashok; Ahmed, Munir (8 August 2019). "India arrests over 500 in Kashmir as Pakistan cuts railway". Associated Press. Retrieved 2019-08-08 – via The Washington Times.
  132. ↑ "500 arrested in occupied Kashmir, clampdown challenged in Indian Supreme Court". Associated Press. 8 August 2019. Retrieved 8 August 2019 – via Dawn.
  133. ↑ 134.0 134.1 "Article 370: The Indians celebrating Kashmir's new status". BBC News. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-20.
  134. ↑ "Bhupinder Singh Hooda backs Centre's Article 370 move, says Congress has 'lost its way'". The Times of India. 18 August 2019. Retrieved 2019-08-18.
  135. ↑ 136.0 136.1 136.2 "Article 370: Jyotiraditya Scindia, Deepender Hooda, Janardan Dwivedi go against Congress stand". Press Trust of India. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-08 – via The Hindu.
  136. ↑ Madhukalya, Amrita (5 August 2019). "Congress Chief Whip in Rajya Sabha quits, sparks off buzz about link to Article 370". Hindustan Times. Retrieved 2019-08-08.
  137. ↑ "Mayawati supports revoking Article 370 in J&K". Indo-Asian News Service. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-20 – via India Today.
  138. ↑ "Expect J&K to benefit from Centre's decision on Article 370: Mayawati". Press Trust of India. 6 August 2019. Retrieved 2019-08-20 – via Hindustan Times.
  139. ↑ "Andhra Pradesh parties YSRCP, TDP support Centre's move to scrap Article 370". Indo-Asian News Service. 5 August 2019. Retrieved 2019-08-08 – via The Hans India.
  140. ↑ "TDP, YSRCP support Union govt's proposal to scrap Article 370 in Kashmir". 5 August 2019. Retrieved 2019-08-08.
  141. ↑ Negi, Manjeet Singh (12 September 2019). "Kashmir humara hai: Top Muslim body supports Centre's Article 370 move". India Today. Retrieved 2019-09-12.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  142. ↑ "Kashmir integral part of India, welfare lies in integration with country: Jamiat Ulama-i-Hind". Press Trust of India. 12 September 2019. Retrieved 2019-09-12 – via The Times of India.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  143. ↑ Ashiq, Peerzada (2019-10-30). "MEPs in Kashmir: Article 370 internal issue, stand by India in fight against terror". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2019-11-08.
  144. ↑ Syed, Baqir Sajjad (6 August 2019). "New Delhi sheds fig leaf, robs held Kashmir of special status". Dawn. Retrieved 7 August 2019.
  145. ↑ Shahzad, Asif (6 August 2019). "Pakistan army chief says military will 'go to any extent' to support Kashmir cause". Reuters. Retrieved 15 August 2019.
  146. ↑ Wasim, Amir (6 August 2019). "Parliament to discuss situation in Kashmir valley today". Dawn. Retrieved 7 August 2019.
  147. ↑ "Parliament unanimously passes resolution condemning India's 'unilateral move' on Kashmir". Dawn. 7 August 2019. Retrieved 7 August 2019.
  148. ↑ Khan, Sanaullah; Siddiqui, Naveed; Sherani, Tahir (7 August 2019). "Pakistan to downgrade diplomatic ties, suspend bilateral trade with India: National Security Committee". Dawn. Retrieved 7 August 2019.
  149. ↑ Yasin, Aamir (9 August 2019). "Samjhauta Express train service suspended". Dawn. Retrieved 9 August 2019.
  150. ↑ "After Samjhauta, Rashid announces discontinuation of Thar Express train service with India". Dawn. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-09.
  151. ↑ Ali, Kalbe (9 August 2019). "Pakistan bans all cultural exchanges with India". Dawn. Retrieved 9 August 2019.
  152. ↑ Syed, Baqir Sajjad (9 August 2019). "Islamabad to still open Kartarpur corridor: FM". Dawn. Retrieved 9 August 2019.
  153. ↑ Khan, Mubarak Zeb (10 August 2019). "Pakistan formally suspends trade with India". Dawn. Retrieved 10 August 2019.
  154. ↑ 155.0 155.1 155.2 Ratcliffe, Rebecca; Baloch, Shah Meer (11 August 2019). "Imran Khan likens inaction over Kashmir to appeasing Hitler". The Guardian. Retrieved 15 August 2019.
  155. ↑ 156.0 156.1 156.2 "Pakistan's Prime Minister Imran Khan calls for international action on Kashmir issue on Twitter". Agence France-Presse. 11 August 2019. Retrieved 15 August 2019 – via Gulf News.
  156. ↑ 157.0 157.1 157.2 Regan, Helen; Saifi, Sophia (12 August 2019). "Pakistan's Imran Khan likens India's actions in Kashmir to Nazism". CNN. Retrieved 15 August 2019.
  157. ↑ 158.0 158.1 Syed, Baqir Sajjad (14 August 2019). "Pakistan seeks emergency UNSC meet on Kashmir". Dawn. Retrieved 16 August 2019.
  158. ↑ "Kashmir: Pakistan to seek International Court of Justice ruling". BBC News. 2019-08-20. Retrieved 2019-08-21.
  159. ↑ Bukhari, Fayaz; Ghoshal, Devjyot; Siddiqui, Zeba (10 August 2019). "Some signs of normality return to Kashmir, but India's clampdown still strict". Reuters. Retrieved 2019-09-19.
  160. ↑ "Inside Kashmir's lockdown: 'Even I will pick up a gun'". BBC News. 10 August 2019. Retrieved 29 August 2019.
  161. ↑ "Forces did not fire, miscreants pelted stones to cause widespread unrest in Kashmir: MHA". Press Trust of India. 13 August 2019. Retrieved 29 August 2019 – via India Today.
  162. ↑ Bhat, Adnan; Sofi, Zubair (9 August 2019). "Kashmir: Civilians severely wounded in pellet gun attacks'". Al Jazeera. Retrieved 2019-08-20.
  163. ↑ "Completely fabricated, incorrect: MHA refutes Reuters report on protests in Kashmir". India Today. 10 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  164. ↑ "Kashmir: Protests in Srinagar on Friday, MHA Claims Reports 'Fabricated'". The Wire. 10 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  165. ↑ "Article 370: Gunfire at Kashmir rally India denies happened". BBC News. 10 August 2019. Retrieved 2019-08-10.
  166. ↑ "Kashmir Live Updates: On Eid, curfew, restrictions continue in parts of Kashmir; relaxations in Jammu". India Today. 12 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  167. ↑ Siddiqui, Danish; Siddiqui, Zeba (11 August 2019). "Hundreds chant anti-India slogans in seething Kashmir on eve of Eid". Reuters. Retrieved 2019-08-22.
  168. ↑ Bhat, Sunil (7 August 2019). "Celebrations in Jammu continue over revocation of Article 370". India Today. Retrieved 2019-08-22.
  169. ↑ "Ladakh rejoices over Union Territory status, no legislature a concern". Indo-Asian News Service. 7 August 2019. Retrieved 2019-08-22 – via The New Indian Express.
  170. ↑ "Ladakh celebrates '1st Independence Day' after being declared UT". Press Trust of India. 15 August 2019. Retrieved 2019-08-22 – via Mint.
  171. ↑ "Protest in Kargil over govt's move to make Ladakh union territory". The Tribune. 8 August 2019. Archived from the original on 8 ఆగస్టు 2019. Retrieved 15 August 2019.
  172. ↑ Das, Shaswati (8 August 2019). "Ladakh in lockdown as protests flare up against J&K bifurcation". Mint. Retrieved 15 August 2019.
  173. ↑ "Hartal in Kargil Against Centre's Decision to Read Down 370, Make Ladakh a UT". The Wire. 7 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
  174. ↑ Parkinson, Jason N (10 August 2019). "Angry Kashmir protest held outside indian embassy in London". Newsflare. Retrieved 15 August 2019.
  175. ↑ Seale, Alexander (11 August 2019). "Kashmir rally in London as Pakistan warns against nationalism". Radio France Internationale. Retrieved 15 August 2019.
  176. ↑ "Big demo outside British Parliament, protests Indian brutalities in IOK". The News International. 14 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
  177. ↑ "Protesters attack Indians celebrating Independence Day in London". Indo-Asian News Service. 16 August 2019. Retrieved 2019-09-03 – via Gulf News.
  178. ↑ "Thousands protest in Britain for Kashmir outside Indian High Commission". Reuters. 15 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
  179. ↑ "Thousands protest in Britain for Kashmir outside Indian High Commission". Dawn. 15 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
  180. ↑ "London: Khalistani members and pro-Modi demonstrators clash outside Indian embassy". 10 March 2019. Retrieved 2019-09-03.
  181. ↑ "British PM Boris Johnson regrets violence outside Indian Embassy in London". Asian News International. 21 August 2019. Retrieved 2019-09-03 – via India Today.
  182. ↑ Canton, Naomi (4 September 2019). "Kashmir protests get ugly again in London, Indian High Commission targeted". Times News Network. Retrieved 2019-09-19 – via The Times of India.
  183. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; TheQuint2 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  184. ↑ Sibbal, Siddhant (4 September 2019). Sujay, Shobhit (ed.). "Two arrested for violent pro-Pakistan protests outside Indian High Commission in London". Zee News. Retrieved 2019-09-19.
  185. ↑ "Violence against any community is deplorable: Foreign Secy condemns protests outside Indian Embassy". Asian News International. 4 September 2019. Retrieved 2019-09-06 – via India Today.
  186. ↑ 187.0 187.1 "Kashmir lockdown: Protest outside Indian Consulate in Birmingham". The Express Tribune. 10 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
  187. ↑ 188.0 188.1 188.2 O'Neil, Lauren (11 August 2019). "Protesters storm Toronto's Yonge-Dundas Square in support of Kashmir". Retrieved 15 August 2019.
  188. ↑ 189.0 189.1 Wiebe, Stephanie (8 August 2019). "Local Kashmir community protests India's removal of region's statehood, constitutional status". CTV News. Retrieved 15 August 2019.
  189. ↑ 190.0 190.1 190.2 Iqbal, Anwar (11 August 2019). "Protesters urge US to do more on Kashmir". Dawn. Retrieved 15 August 2019.
  190. ↑ 191.0 191.1 191.2 "Kashmiri Pandit community holds rally in US to support revocation of Article 370". Press Trust of India. 25 August 2019. Retrieved 2019-08-25 – via India Today.
  191. ↑ 192.0 192.1 "Protest in Bangladesh Over India's Kashmir Stance". Abb Takk News. 7 August 2019. Archived from the original on 8 మార్చి 2021. Retrieved 15 August 2019.
  192. ↑ 193.0 193.1 Hossain, Syed Zakir; Nabi, Saidun (8 August 2019). "Kashmiri students at DU: Stop oppression in Kashmir". Dhaka Tribune. Retrieved 15 August 2019.
  193. ↑ 194.0 194.1 "Protest demonstration in Dhaka on Kashmir issue". Holiday. 9 August 2019. Archived from the original on 15 ఆగస్టు 2019. Retrieved 15 August 2019.
  194. ↑ "Pakistan halts final rail link with India in Kashmir dispute". Press TV. 9 August 2019. Archived from the original on 15 ఆగస్టు 2019. Retrieved 15 August 2019.
  195. ↑ Sibal, Sidhant (13 August 2019). "Bahrain takes legal action against Pakistanis who held anti-India rally after Eid prayers". WION. Retrieved 2019-09-04.
  196. ↑ "Bahrain takes action against Pakistanis who held rally for Kashmir after Eid prayers". India Today. 12 August 2019. Retrieved 2019-09-04.
  197. ↑ 198.0 198.1 "Hundreds rally in Paris to denounce India's Kashmir move". The News International. 9 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
  198. ↑ Handley, Erin (13 August 2019). "Kashmir crisis: India's latest steps expose deep fault lines in Australia's Indian and Pakistani communities". ABC News. Retrieved 2019-09-19.
  199. ↑ Aftab, Irfan (11 August 2019). "'Don't know if our families are safe': occupied Kashmir diaspora in Germany worries about home". Geo News. Retrieved 15 August 2019.
  200. ↑ "Pak supporters confronted by Shazia Ilmi, others in Seoul for raising anti-India, anti-Modi slogans". Asian News International. 17 August 2019. Retrieved 4 September 2019.
  201. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; smedia12 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  202. ↑ 203.0 203.1 Kaur, Amanpreet (8 August 2019). "Fact Check: Old, unrelated images shared as 'plight' of Kashmir after Article 370 revoked". India Today. Retrieved 2019-08-22.
  203. ↑ Kaur, Amanpreet (7 August 2019). "Old video of lathi charge in Bihar shared as policemen beating up Kashmiris". India Today. Retrieved 2019-08-22.Deodia, Arjun (6 August 2019). "Fact Check: No, Indian Army didn't burn down houses in Kashmir". India Today. Retrieved 2019-08-22.
  204. ↑ "FACT CHECK: Has government taken over mosques in Kashmir?". The Times of India. 7 August 2019. Retrieved 2019-08-22."FAKE ALERT: Old video shared as Kashmiri women protesting abrogation of Article 370". The Times of India. 9 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  205. ↑ Jahangir, Ramsha (10 August 2019). "Kashmir blackout triggers online misinformation war". Dawn. Retrieved 11 August 2019.
  206. ↑ "India's Imposed Blackout". The Nation. 11 August 2019. Archived from the original on 2019-08-11. Retrieved 22 August 2019.
  207. ↑ 208.0 208.1 "Pak spreading fake news on Kashmir: Sources". India Today. 14 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  208. ↑ Bhargava, Yuthika (12 August 2019). "Centre asks Twitter to block accounts 'spreading falsehood'". The Hindu. Retrieved 2019-08-22.
  209. ↑ "Twitter Suspends 'Fake' Accounts for Allegedly Spreading Rumours over Situation in J&K". CNN-News18. 12 August 2019. Retrieved 2019-08-22.
  210. ↑ Tripathi, Rahul; Irfan, Hakeem (13 August 2019). "Twitter told to take down handles spreading fake news about Kashmir Valley". The Economic Times. Retrieved 2019-08-22.
  211. ↑ Ma, Alexandra (12 August 2019). "India accused the BBC and Reuters of lying about large-scale protests in Kashmir, even though they were recorded on video". Business Insider. Archived from the original on 19 ఆగస్టు 2020. Retrieved 15 August 2019.
  212. ↑ 213.0 213.1 Balkrishna (13 August 2019). "Did Al Jazeera, BBC post misleading videos from Kashmir?". India Today. Retrieved 2019-08-22.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=ఆర్టికల్_370_రద్దు&oldid=4360069" నుండి వెలికితీశారు