వికీపీడియా

టెలూరియం

(Tellurium నుండి దారిమార్పు చెందింది)

టెలూరియం అనే ఒక రసాయన మూలకం ఉంది. దీని చిహ్నం టిఇ (Te), పరమాణు సంఖ్య 52. టెలూరియం మూలకం రసాయనికంగా సెలీనియం, సల్ఫర్ లతో సంబంధితంగా ఉంటుంది. ఇది అప్పుడప్పుడు స్వాభావిక (స్థానిక) రూపంలో మౌలిక స్పటికాలు వంటివిగా కనబడుతుంది. టెలూరియం భూమి మీద మొత్తం కంటే విశ్వంలో చాలా సాధారణంగా ఉంటుంది. భూమి యొక్క క్రస్ట్ లో అరుదుగా లభిస్తుంది. దీనిని ప్లాటినంతో సరిపోలుస్తారు, కొంతవరకు దాని అధిక పరమాణు సంఖ్య కారణంగా ఉంది.

టెలూరియం,  52Te
మూస:Infobox element/symbol-to-top-image-alt
సాధారణ ధర్మములు
ఉచ్ఛారణ/tɪˈljʊəriəm/ ​(til-URE-ee-əm)
కనిపించే తీరుsilvery lustrous gray
ఆవర్తన పట్టికలో టెలూరియం
Hydrogen Helium
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Ununtrium Flerovium Ununpentium Livermorium Ununseptium Ununoctium
Se
↑
Te
↓
Po
ఆంటిమొని ← టెలూరియం → అయొడిన్
పరమాణు సంఖ్య (Z)52
గ్రూపుగ్రూపు 16 (chalcogens)
పీరియడ్పీరియడ్ 5
బ్లాక్p-బ్లాక్
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం[Kr] 4d10 5s2 5p4
ప్రతీ కక్ష్యలో ఎలక్ట్రానులు
2, 8, 18, 18, 6
భౌతిక ధర్మములు
STP వద్ద స్థితిsolid
ద్రవీభవన స్థానం722.66 K ​(449.51 °C, ​841.12 °F)
మరుగు స్థానం1261 K ​(988 °C, ​1810 °F)
సాంద్రత (గ.ఉ వద్ద)6.24 g/cm3
(ద్ర.స్థా వద్ద) ద్రవస్థితిలో ఉన్నప్పుడు5.70 g/cm3
ద్రవీభవన ఉష్ణం
(హీట్ ఆఫ్ ఫ్యూజన్)		17.49 kJ/mol
భాష్పీభవన ఉష్ణం
(హీట్ ఆఫ్ వేపొరైజేషన్)		114.1 kJ/mol
మోలార్ హీట్ కెపాసిటీ25.73 J/(mol·K)
బాష్ప పీడనం
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K)   (775) (888) 1042 1266
పరమాణు ధర్మములు
ఆక్సీకరణ స్థితులు6, 5, 4, 2, −2 ​(a mildly acidic oxide)
ఋణవిద్యుదాత్మకతPauling scale: 2.1
అయనీకరణ శక్తులు
  • 1st: 869.3 kJ/mol
  • 2nd: 1790 kJ/mol
  • 3rd: 2698 kJ/mol
పరమాణు వ్యాసార్థంempirical: 140 pm
సమయోజనీయ వ్యాసార్థం138±4 pm
వాండర్‌వాల్ వ్యాసార్థం206 pm
ఇతరములు
స్ఫటిక నిర్మాణం ​hexagonal[1]
Hexagonal crystal structure for టెలూరియం
Speed of sound thin rod2610 m/s (at 20 °C)
ఉష్ణ వాహకత1.97–3.38 W/(m·K)
అయస్కాంత క్రమంdiamagnetic[2]
యంగ్ గుణకం43 GPa
షేర్ గుణకం16 GPa
బల్క్ గుణకం65 GPa
మోహ్స్ కఠినత్వం2.25
బ్రినెల్ కఠినత్వం180 MPa
CAS సంఖ్య13494-80-9
చరిత్ర
పేరు ఎలా వచ్చిందిafter Roman Tellus, deity of the Earth
ఆవిష్కరణFranz-Joseph Müller von Reichenstein (1782)
మొదటి సారి వేరుపరచుటMartin Heinrich Klaproth
టెలూరియం ముఖ్య ఐసోటోపులు
ఐసో­టోపు సమృద్ధి అర్ధ జీవితం (t1/2) క్షయం ఉత్పత్తి
120Te 0.09% >2.2×1016 y (β+β+) 120Sn
121Te syn 16.78 d ε 121Sb
122Te 2.55% – (SF)
123Te 0.89% >9.2×1016 y[3] (ε) 123Sb
124Te 4.74% – (SF)
125Te 7.07% – (SF)
126Te 18.84% – (SF)
127Te syn 9.35 h β− 127I
128Te 31.74% 2.2×1024 y β−β− 128Xe
129Te syn 69.6 min β− 129I
130Te 34.08% 7.9×1020 y β−β− 130Xe
Decay modes in parentheses are predicted, but have not yet been observed
| మూలాలు | in Wikidata
A dark mass, approximately 2 millimetres in diameter, on a rose-coloured crystal substrate
క్వార్ట్జ్ లో టెలూరియం (సోనోర, మెక్సికో)
సిల్వనైట్‌ న స్థానిక టెలూరియం క్రిస్టల్ (విటీ లేవు, ఫిజి). చిత్రం: 2 మి.మీ వెడల్పు.

చరిత్ర సవరించు

 
క్లాపరోథ్ కొత్త మూలకం పేరు పెట్టడం, దాని ఆవిష్కరణతో వాన్ రీచెన్‌స్టీన్ ఘనత.

టెలూరియం, (లాటిన్ - టెల్లస్, వాస్తవాలు 'అనగా "భూమి") 18 వ శతాబ్దంలో జ్లాట్నాలో గనుల నుండి, సిబియూ, రొమేనియా యొక్క నేటి నగరం సమీపంలో కనుగొనబడింది.[4][5]

సమ్మేళనాలు సవరించు

టెలూరియం అదే రసాయన కుటుంబానికి చెందిన ఆక్సిజన్, సల్ఫర్, సెలీనియం, పొలోనియం : చాల్కోజెన్ కుటుంబం. టెలూరియం, సెలీనియం కాంపౌండ్స్ ను పోలి ఉంటాయి. ఇది +4 స్థితిలో అత్యంత సాధారణ ఉండటంతో -2, +2, +4, +6 ఆక్సీకరణ స్థితులు, ప్రదర్శిస్తుంది.[6]

మూలాలు సవరించు

  1. ↑ Tellurium, mindat.org
  2. ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  3. ↑ New Limits on Naturally Occurring Electron Capture of 123Te full paper on arXiv URL: [1] DOI: 10.1103/PhysRevC.67.014323.
  4. ↑ v. Born, Abh. Privatges. v. Böhmen 5 (1782): 383.
  5. ↑ Rupprecht, von, A. (1783). "Über den vermeintlichen siebenbürgischen natürlichen Spiessglaskönig" [On the supposedly native antimony of Transylvania]. Physikalische Arbeiten der einträchtigen Freunde in Wien. 1 (1): 70–74.
  6. ↑ Leddicotte, G. W. (1961). "The radiochemistry of tellurium" (PDF). Nuclear science series (3038). Subcommittee on Radiochemistry, National Academy of Sciences-National Research Council: 5 {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)CS1 maint: postscript (link)
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=టెలూరియం&oldid=3820132" నుండి వెలికితీశారు