వికీపీడియా

భాస్వరం

రసాయన మూలకం
(Phosphorus నుండి దారిమార్పు చెందింది)

భాస్వరం లేదా ఫాస్ఫరస్ (Phosphorus) ఒక మూలకము. దీని సంకేతము 'P', పరమాణు సంఖ్య 15. ఇది స్వేచ్ఛగా ప్రకృతిలో లభించదు. ఇతర మూలకాలతో కలిసివుంటుంది. జీవకణాలన్నింటి కేంద్రకామ్లాలు అయిన డి.ఎన్.ఎ., ఆర్.ఎన్.ఎ.లలో ఇది ఒక మూల పదార్ధం.దీని ఆర్థిక ప్రాముఖ్యతలో అతిముఖ్యమైనది ఎరువులు. ఇదే కాకుండా దీనిని పేలుడు పదార్ధాలు, అగ్గిపుల్లలు, మతాబులు, క్రిమిసంహారక మందులు, సబ్బులు మొదలైన వాటి తయారీలో ఉపయోగపడుతుంది.

Phosphorus, 15P
Forms of phosphorus
Waxy white
Light red
Dark red and violet
Black
Phosphorus
Pronunciation/ˈfɒsfərəs/ ​(FOS-fər-əs)
Allotropeswhite, red, violet, black and others (see Allotropes of phosphorus)
Appearancewhite, red and violet are waxy, black is metallic-looking
Standard atomic weight Ar°(P)
Abundance
in the Earth's crust5.2 (silicon = 100)
Phosphorus in the periodic table
Hydrogen Helium
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Ununtrium Flerovium Ununpentium Livermorium Ununseptium Ununoctium
N
↑
P
↓
As
silicon ← phosphorus → sulfur
Atomic number (Z)15
Groupమూస:Infobox element/symbol-to-group/format
Periodperiod 3
Block  p-block
Electron configuration[Ne] 3s2 3p3
Electrons per shell2, 8, 5
Physical properties
Phase at STPsolid
Melting pointwhite: 317.3 K ​(44.15 °C, ​111.5 °F)
red: ∼860 K (∼590 °C, ∼1090 °F)[3]
Boiling pointwhite: 553.7 K ​(280.5 °C, ​536.9 °F)
Sublimation pointred: ≈689.2–863 K ​(≈416–590 °C, ​≈780.8–1094 °F)
violet: 893 K (620 °C, 1148 °F)
Density (near r.t.)white: 1.823 g/cm3
red: ≈2.2–2.34 g/cm3
violet: 2.36 g/cm3
black: 2.69 g/cm3
Heat of fusionwhite: 0.66 kJ/mol
Heat of vaporizationwhite: 51.9 kJ/mol
Molar heat capacitywhite: 23.824 J/(mol·K)
Vapor pressure (white)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 279 307 342 388 453 549
vapor pressure (red)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 455 489 529 576 635 704
Atomic properties
Oxidation states−3, −2, −1, 0,[4] +1,[5] +2, +3, +4, +5 (a mildly acidic oxide)
ElectronegativityPauling scale: 2.19
Ionization energies
  • 1st: 1011.8 kJ/mol
  • 2nd: 1907 kJ/mol
  • 3rd: 2914.1 kJ/mol
  • (more)
Covalent radius107±3 pm
Van der Waals radius180 pm
Color lines in a spectral range
Spectral lines of phosphorus
Other properties
Natural occurrenceprimordial
Crystal structure ​body-centered cubic (bcc)
Bodycentredcubic crystal structure for phosphorus
Thermal conductivitywhite: 0.236 W/(m⋅K)
black: 12.1 W/(m⋅K)
Magnetic orderingwhite, red, violet, black: diamagnetic[6]
Molar magnetic susceptibility−20.8×10−6 cm3/mol (293 K)[7]
Bulk moduluswhite: 5 GPa
red: 11 GPa
CAS Number7723-14-0 (red)
12185-10-3 (white)
History
DiscoveryHennig Brand (1669)
Recognised as an element byAntoine Lavoisier[8] (1777)
Isotopes of phosphorus
Template:infobox phosphorus isotopes does not exist
 Category: Phosphorus
| references

భాస్వర వలయం

మార్చు

సాధారణంగఅ భాస్వరం యొక్క సమ్మేళనాలు భూమిలో ఘనరూపంలో ఉంటాయి. ప్రకృతిలో ఇది సాధారణంగా ఫాస్ఫేట్ అయాన్ (Phosphate ion) లో ఒక భాగంగా ఉంటుంది. చాలా ఫాస్ఫేట్లు సముద్ర అవసాధనాలు (Sediments) లేదా రాళ్ళలో ఉండే లవణాల రూపంలో ఉంటాయి. కొన్ని భౌగోళిక ప్రక్రియల వలన సముద్ర అవసాధనాలు నేలపైకి వస్తాయి. వీటిని మొక్కలు గ్రహిస్తాయి. మొక్కల నుంచి ఫాస్ఫేట్లు జంతువుల్లోకి చేరతాయి. జీవులు చనిపోయిన తర్వాత తిరిగి నేలలోకి చేరతాయి. రాళ్ళు శిథిలమైనప్పుడు భౌమ ఫాస్ఫేట్లు తిరిగి సముద్రంలొకి చేరతాయి.

భాస్వరం సమ్మేళనాలు

మార్చు

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ "Standard Atomic Weights: Phosphorus". CIAAW. 2013.
  2. ↑ Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; et al. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (in ఇంగ్లీష్). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
  3. ↑ "Phosphorus: Chemical Element". Encyclopædia Britannica.
  4. ↑ Wang, Yuzhong; Xie, Yaoming; Wei, Pingrong; King, R. Bruce; Schaefer, Iii; Schleyer, Paul v. R.; Robinson, Gregory H. (2008). "Carbene-Stabilized Diphosphorus". Journal of the American Chemical Society. 130 (45): 14970–1. doi:10.1021/ja807828t. PMID 18937460.
  5. ↑ Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.
  6. ↑ Lide, D. R., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  7. ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
  8. ↑ cf. "Memoir on Combustion in General" Mémoires de l'Académie Royale des Sciences 1777, 592–600. from Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900 (New York: McGraw Hill, 1952)

బయటి లింకులు

మార్చు
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=భాస్వరం&oldid=4095821" నుండి వెలికితీశారు