ఆక్సిజన్

ఆక్సిజన్ గాలిలో ఉన్న సంఘటిత వాయువులలో ఒకటి. ఇది ప్రకృతిలో లభించే మూలకాలన్నిటి కంటే అత్యధికంగా లభిస్తుంది. గాలిలో మూలక రూపంలో లభిస్తుంది. ఘనపరిమాణాత్మకంగా గాలిలో ఐదవవంతు ఉంటుంది. దీనిని తెలుగులో సాంప్రదాయకంగా ఆమ్లజని అని వ్యవహరిస్తారు. దీనిని ప్రాణవాయువుగానూ వ్యవహరిస్తారు. భూమి మీద వృక్ష జంతు సంపదకి ప్రాణ వాయువు అత్యవసరం. ఇది నీటిలో కరుగుతుంది. నీటిలో గల జీవాలు ఈ ప్రాణ వాయువును గ్రహిస్తాయి. ఇది ఇసుకలో 65%, నీటిలో 89% ఉంటుంది.

ఆక్సిజన్, ₀₀O

Liquid oxygen boiling (O2)
ఆక్సిజన్
Allotropes	O2, O3 (ozone) and more (see Allotropes of oxygen)
Appearance	వాయువు: రంగులేని ద్రవం: లేత నీలం
Standard atomic weight Ar°(O)
	[15.99903, 15.99977] 15.999±0.001 (abridged)
ఆక్సిజన్ in the periodic table
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Ununtrium Flerovium Ununpentium Livermorium Ununseptium Ununoctium – ↑ O ↓ S నైట్రోజన్ ← ఆక్సిజన్ → ఫ్లోరిన్
Group	group 16 (chalcogens)
Period	period 2
Block	p-block
Electron configuration	[He] 2s2 2p4
Electrons per shell	2, 6
Physical properties
Phase at STP	వాయువు
Melting point	54.36 K ​(−218.79 °C, ​−361.82 °F)
Boiling point	90.188 K ​(−182.962 °C, ​−297.332 °F)
Density (at STP)	1.429 g/L
when liquid (at b.p.)	1.141 g/cm3
Triple point	54.361 K, ​0.1463 kPa
Critical point	154.581 K, 5.043 MPa
Heat of fusion	(O2) 0.444 kJ/mol
Heat of vaporization	(O2) 6.82 kJ/mol
Molar heat capacity	(O2) 29.378 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K)       61 73 90
Atomic properties
Oxidation states	−2, −1, 0, +1, +2
Electronegativity	Pauling scale: 3.44
Ionization energies	1st: 1313.9 kJ/mol 2nd: 3388.3 kJ/mol 3rd: 5300.5 kJ/mol (more)
Covalent radius	66±2 pm
Van der Waals radius	152 pm
Spectral lines of ఆక్సిజన్
Other properties
Natural occurrence	primordial
Crystal structure	​cubic
Speed of sound	330 m/s (gas, at 27 °C)
Thermal conductivity	26.58×10−3  W/(m⋅K)
Magnetic ordering	paramagnetic
Molar magnetic susceptibility	+3449.0·10−6 cm3/mol (293 K)
CAS Number	7782-44-7
History
Discovery	Carl Wilhelm Scheele (1771)
Named by	ఆంటోనీ లావోయిజర్ (1777)
Isotopes of ఆక్సిజన్

సంకేతం,ఫార్ములా

ప్రాణ వాయువు యొక్క సంకేతం "O",, అణు ఫార్ములా "O₂".

చరిత్ర

స్వీడన్ దేశస్తుడైన షీలే మొదటిసారిగా 1771 లో మెర్క్యురిక్ ఆక్సైడ్ ను వియోగం చెందించి ఆక్సిజన్ తయారు చేసాడు. దీనిని జోసెఫ్ ప్రీస్ట్‌లీ, షీలే అనే శాస్త్రవేత్తలు 1774 ఆగస్టు 1 తేదీన కనుక్కొన్నారు. భూమి పొరల్లో అత్యధికంగా ఉండే మూలకం ఆక్సిజన్, సాధారణ పద్ధతుల్లో మెర్క్యురిక్ ఆక్సైడ్ లేదా పొటాషియం నైట్రేట్ లను వేడి చేసినపుడు ఆక్సిజన్ వాయువు వెలువడుతుంది. తరువాత లావోయిజర్ దీని ధర్మాలను క్షుణ్ణంగా పరిశీలించి 'ఆక్సిజన్ ' అని పేరు పెట్టాడు. ఆక్సిజన్ అంటే ఆమ్లాన్ని ఉత్పత్తి చేసేది అని అర్థం.

ప్రయోగశాలలో ఆక్సిజన్ తయారీ

ఆక్సిజన్ ను పొటాషియం పెర్మాంగనేట్ (KMnO₄), పొటాషియం క్లోరేట్ (KClO₃, హైడ్రోజన్ పెరాక్సైడ్ (H₂O₂, పొటాషియం నైట్రేట్ (KNO₃), మెర్క్యురిక్ ఆక్సైడ్ (HgO) లను వియోగం చెందించి పొందవచ్చు.

1. 2KClO₃ → 2KCl + 3O₂ ↑
2. 2KNO₃ → 2KNO₂ + O₂ ↑
3. 2HgO → 2Hg + O₂ ↑
4. 2NaNO₃ → 2NaNO₂ + O₂ ↑

పొటాషియం పెర్మాంగనేట్ నుండి తయారీ

ఒక పరీక్షనాళికలో కొంత పొటాNveen రంధ్రం గల రబ్బరు బిరడాను అమర్చి స్టాండుకు బిగించాలి. ఒక గాజు గొట్టాన్ని బిరడా గుండా అమర్చి, గొట్టం రెండవ చివరను నీటిలో ఉన్న పరీక్ష నాళిక లేదావాయు జాడీ మూతి వద్ద అమర్చాలి. పరీక్ష నాళికను నెమ్మదిగా వేడిచేయాలి. బుడగల రూపంలో ఆక్సిజన్ వాయువు నీటిని అథోః ముఖ స్థానభ్రంశమునొందించి వాయు జాడీ లోనికి వెళ్తుంది.

సమీకరణం: 2KMnO₄ → K₂MnO₄+MnO₂ +O₂↑

ఆక్సిజన్ వాయువు పరీక్ష

ఆక్సిజన్ ఉన్న జాడీలో మండుచున్న పుల్లను పెడితే అది ప్రకాశవంతంగా మండును.

భౌతిక ధర్మాలు

• ఈ వాయువుకు రంగు, రుచి, వాసన ఉండవు.
• దహన శీలి కాదు. దహన దోహదకారి.
• ఇది గాలి కంటే కొంచెం బరువైనది.
• ఇది నీటిలో కరుగును.
• ఇది లిట్మస్ కు తటస్థంగా ఉండును.

ఉపయోగాలు

• జీవరాశుల మనుగడకు అత్యంతము అవసరమైన మూలకము.
• ఆక్సి ఎసిటిలీన్,, ఆక్సీ హైడ్రోజన్ మంటలను పొందుటకు ఉపయోగిస్తారు.
• పర్వతారోహకులకు ఆక్సిజన్ అత్యవసరము.
• సముద్ర అంతర్భాగంలో పరిశోధనలు చేయువారికి అవసరము.
• అంతరిక్షంలో పరిశోధనలు చేయు వైజ్ఞానికులకు ద్రవరూప ఆక్సిజన్ అవసరం.
• ప్రమాదాలు జరిగినపుడు, రోగి శ్వాస తీసుకోలేని పరిస్థితులలో ఆక్సిజన్ అవసరం.
• అప్పుడే పుట్టిన శిశువులకు శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది వచ్చినపుడు, ఆక్సిజన్ గల ఇంక్యుబేటర్లలో ఉంచుతారు.