అరసున్న
తెలుగు భాషకు అక్షరములు యాభై ఆరు. వీటిని అచ్చులు, హల్లులు, ఉభయాక్షరములుగా విభజిస్తారు. ఇరవై ఒకటవ శతాబ్దంలో బాగా వాడుకలో ఉన్నాయి. 12 అచ్చులు, 31 హల్లులు, నకార పొల్లు, నిండు సున్న, వెరసి 45 అక్షరములు. అరసున్న, విసర్గ వాడకం చాలవరకూ తగ్గిపోయింది. తెలుగు వర్ణ సముదాయమును మూడు విధములుగా విభజించవచ్చును.
- అచ్చులు
- హల్లులు
- ఉభయాక్షరములు
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ఉభయాక్షరములు మార్చు
ఉభయాక్షరములు 3 అక్షరములు. సున్న, అరసున్న, విసర్గలు.
అరసున్న మార్చు
అరసున్నకు అర్ధబిందువు, అర్ధానుస్వారము, సిద్ధ ఖండ బిందువు అని పేర్లు ఉన్నాయి. ప్రస్తుతము ఇది తెలుగు వ్యావహారిక భాషలో వాడుకలో లేదు, కానీ ఛందోబద్ధమైన కవిత్వంలో కవులు దీనిని వాడుతారు. కొన్ని శబ్దాల్లో అరసున్న వ్యాకరణ కార్యాల వల్ల వస్తున్నది. యిలా వచ్చేటటువంటివాటిని 'సాధ్య బిందువు' అని అంటారు.
- 'సిద్ధ ఖండ బిందువు'లో అంటే సహజంగా వచ్చే అరసున్నను నిండు సున్నాగా మార్చడాన్ని బట్టి కనుక్కోవచ్చు. అనగా సున్న ఉన్నా పలకగల పదాలలో సున్న లేకుండా అరసున్న వుంచడము అన్నమాట. (ఉదా: తలంచు - తలఁచు)
- ఐతే అన్ని చోట్లా ఈ సూత్రం వాడ రాదు. ఎలా అంటే.. 'రొండింటిని' అన్న పదంలో సున్న బదులుగా నేను అరసున్న వాడతాను అంటే కుదరదు. ఆయా సమయా సందర్భాలను బట్టి మాత్రం అని గ్రహించాలి.
- దీర్ఘము మీద ఉన్న అరసున్నలను నిఘంటువుల సాయంతో మాత్రమే కనుక్కోగలము. (ఉదా: అందాఁక, ఆఁకలి, డాఁగు, చేఁదు)
- నామ వాచకంలో సాధ్య ఖండ బిందువు రాముఁడు అన్న చోట రేను, గొను శబ్దముల.. 'ను' వర్ణమునకు ఏకత్వమున వైకల్పికము గానూ, బహుత్వమున నిత్యము గానూ ఆదేశమగు 'గు' వర్ణమునకు ముందు అరసున్న వుంటుంది. (ఉదా: గోఁగు, రేఁగు)
- కలన్వాదుల 'ను' వర్ణమునకు ఏకత్వం వైకల్పికము గానూ.. బహుత్వమున నిత్యము గానూ ఆదేసమగు 'కు' వర్ణకమునకు ముందు అరసున్న వస్తుంది. ఉదా: కొఱఁకు, మ్రాఁకు.
- ఇంకా.. క్రియలలో.. చదువగలఁడు.
- ప్రార్ధనార్ధక బహువచన ధాతువులకు 'డు' వర్ణకమునకు ముందు అరసున్న వస్తుంది. (ఉదా: వండుఁడు)
- వ్యతిరేక ప్రార్ధనార్ధక బహువచన ధాతువులకు ముందు అరసున్న వస్తుంది. (ఉదా: వండకుఁడు)
- కర్మార్ధకమున ధాతువునకు చేరు 'అఁబడు' అనే ప్రత్యయము లోబడు పూర్వమూ అరసున్న వస్తుంది. (ఉదా: కొట్టఁబడు)
- భవిష్యదర్ధకమున ధాతువునకు చేరు 'అఁగల' ప్రత్యయములో 'గల'కు ముందు అరసున్న వస్తుంది. (ఉదా: వండు + అగల = వండఁగల)
- సమాసాల్లో.. నాము + చేను = నాఁపచేను.. అన్న చోట్లా.. ద్రుతప్రకృతికములకు పరుషములు పరమైనాకూడా.. ద్రుతమునకు అరసున్న వస్తుంది. ఈ అరసున్నయే ఎక్కువగా మనకు కనిపిస్తూ ఉంటుంది. (ఉదా: వానిఁజూచితి, నాకుఁబుట్టెను)
ఉచ్చారణ మార్చు
అరసున్న సదరు అక్షరాలను ముక్కు సహాయంతో పలకాలని సూచిస్తుంది. ఉదాహరణకు మావఁయ్య అనే పదంలో, వకారం తరువాత పలికే అకారాన్ని ముక్కు సహాయంతో పలుకుతారు. ముక్కు సహాయంతో పలికే అకారాన్ని, ముక్కు సహాయం లేకుండా పలికే అకారాన్ని (ఉదాహరణకు సహాయం పదంలో సకారం తరువాత ఉన్న అకారం) వేరుగా సూచించేందుకు అరసున్నాను వాడుతారు. మిగితా అచ్చుల తరువాత ఉన్న అరసున్నాను కూడా ఇదే తరహాలో ఉచ్చారిస్తారు.