ఆర్గాన్

ఆర్గాన్, ₁₈Ar
సాధారణ ధర్మములు
ఉచ్ఛారణ	/ˈɑːrɡɒn/ (AR-gon)
కనిపించే తీరు	colorless gas exhibiting a lilac/violet glow when placed in a high voltage electric field
ఆవర్తన పట్టికలో ఆర్గాన్
	క్లోరిన్ ← ఆర్గాన్ → పొటాషియం
పరమాణు సంఖ్య (Z)	18
గ్రూపు	గ్రూపు 18 (noble gases)
పీరియడ్	పీరియడ్ 3
బ్లాక్	p-బ్లాక్
ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం	[Ne] 3s2 3p6
ప్రతీ కక్ష్యలో ఎలక్ట్రానులు	2, 8, 8
భౌతిక ధర్మములు
STP వద్ద స్థితి	gas
ద్రవీభవన స్థానం	83.81 K (−189.34 °C, −308.81 °F)
మరుగు స్థానం	87.302 K (−185.848 °C, −302.526 °F)
సాంద్రత (STP వద్ద)	1.784 g/L
(మ.స్థా వద్ద) ద్రవస్థితిలో ఉన్నప్పుడు	1.40 g/cm3
త్రిక బిందువు	83.8058 K, 68.89 kPa
సందిగ్ద బిందువు	150.687 K, 4.863 MPa
ద్రవీభవన ఉష్ణం; (హీట్ ఆఫ్ ఫ్యూజన్)	1.18 kJ/mol
భాష్పీభవన ఉష్ణం ; (హీట్ ఆఫ్ వేపొరైజేషన్)	6.43 kJ/mol
మోలార్ హీట్ కెపాసిటీ	5R/2 = 20.786 (Cp) J/(mol·K)
పరమాణు ధర్మములు
ఆక్సీకరణ స్థితులు	0
ఋణవిద్యుదాత్మకత	Pauling scale: no data
అయనీకరణ శక్తులు	(more);
సమయోజనీయ వ్యాసార్థం	106±10 pm
వాండర్‌వాల్ వ్యాసార్థం	188 pm
ఇతరములు
స్ఫటిక నిర్మాణం	face-centered cubic (fcc)
ధ్వని వేగం	(gas, 27 °C) 323 m/s
ఉష్ణ వాహకత	17.72×10−3 W/(m·K)
అయస్కాంత క్రమం	diamagnetic
CAS సంఖ్య	7440–37–1
చరిత్ర
ఆవిష్కరణ	Lord Rayleigh and William Ramsay (1894)
మొదటి సారి వేరుపరచుట	Lord Rayleigh and William Ramsay (1894)
ఆర్గాన్ ముఖ్య ఐసోటోపులు
	Decay modes in parentheses are predicted, but have not yet been observed
	view; talk; edit; \| మూలాలు \| in Wikidata

A small piece of rapidly melting solid argon.

మౌలిక సమాచారంసవరించు

ఆర్గాన్ ఒక రసాయనిక మూలకం.మూలకాల ఆవర్తన పట్టికలో 18 వ సమూహం (జడవాయువు/నోబుల్ గ్యాసెస్) లో p –బ్లాకునకు, 3 వ పెరియాడ్‌కు చెందిన మూలకం. ఆర్గాన్ మూలకం యొక్క పరమాణు సంఖ్య 18 . సాధారణ ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఇది వాయురూపంలో ఉండును.భూ వాతావరణంలో సాధారణంగా లభించు వాయువు లలో ఆర్గాన్ మూడవది.వాతావరణంలో దీని లభ్యత 0.93% (9300 ppm ).ఇది వాతావరణంలో ఉన్న బొగ్గుపులుసు వాయువు కన్న (390 ppm) 23.7 రెట్లు ఎక్కువ. అలాగే వాతావరణంలో పుష్కలంగా లభించు నియాన్ (18 ppm) కన్న 500 రెట్లు అధికం.

పద ఉత్పత్తిసవరించు

ఆర్గాన్ అను పదం గ్రీకు పదం ‘’’ αργον, ఇది αργος పదానికి తటస్థ ఏకవచన రూపం.ఈపదానికి సోమరి, లేదా బద్ధకమైన, జడమైన అని అర్థం. ఈ మూలకం ఎటువంటి రసాయనిక చర్యల పదర్శించక పోవుటయే ఇందుకు కారణం. పరమాణు యొక్క బయటి వర్తులగదిలో 18 ఎలక్ట్రానులు ఉండి, స్థిరముగా ఉండి ఇతర మూలకాలతో చర్యారహితంగా ఉండును.

చరిత్రసవరించు

1785 లైన్ హెన్రీ క్వావేన్డిష్ గాలిలో ఉన్నట్లుగా గుర్తించాడు, కాని గాలినుండి వేరు చెయ్యలేకపోయాడు. 1894 లో యూనివర్సిటి కాలేజి లండన్‌నందు లార్డ్ రేలిగ్ (Lord Rayleigh), సర్ విలియమ్ రామ్సే (William Ramsay ) లు తమ ప్రయోగంలో శుద్ధమైన గాలిలోని నీరు, ఆక్సిజన్, కార్బన్ డై ఆక్సైడ్, నైట్రోజన్ వాయువులను పూర్తిగా తొలగించి, పరీక్షిచి, వాతావరణంలోని గాలితో నత్రజని వాయువు తోపాటు మరో వాయువు ఉన్నట్లు నిర్ధారించారు .

ఉనికి-లభ్యతసవరించు

వాతావరణంలో ఉండు ఆర్గాన్ రేడియో జేనిక్ ఆర్గాన్-36 రకానికి చెందినది. భూమి ఉపరితలం లోని పొటాషియం -40 ఐసోటోపు క్షయికరణ వలన ఆర్గాన్ రేడియో జేనిక్ ఆర్గాన్-36 ఏర్పడినది. విశ్వంలో సాధారణంగా అస్తిత్వంలో ఉన్నఆర్గాన్ వాయువు ఐసోటోపు ఆర్గాన్-36. ఆర్గాన్ ఐసోటోపు విశ్వంలోని నక్షత్ర మండలంలో సూపరునోవాలలో కేంద్రక సంలీనత వలన ఉత్పత్తి అయినది. భూ ఉపరితల మన్నులో ఉన్న ఆర్గాన్ 0.00015%. భూ వాతావరణంలో ఘనపరిమాణం అయ్యినచో 0.934%, భారం అయినచో 1.288% పరిమాణంలో ఉంది. శుద్ధమైన ఆర్గాన్ వాయువును పారిశ్రామికంగా ఉత్పత్తి చేయుటకు గాలి యే ముడి సరుకు. భూమి మట్టిలో 1.2 ppm, సముద్ర నీటిలో 0.45 ppmలో వరకు ఉంది. క్రయోజనిక్ ఫ్రాక్చనల్ డిస్టిలేసన్ పధ్ధతిలో ఆర్గాన్ వాయువును గాలి నుండి ఉత్పత్తి చెయ్యుదురు.ఈ డిస్టిలేసన్ పద్ధతిలోనే గాలినుండి నైట్రోజన్, ఆక్సిజన్, నియాన్, క్రిప్టాన్, జెనొన్ వాయువులను ఉత్పత్తి చెయ్యుదురు.

భౌతిక రసాయనిక ధర్మాలుసవరించు

నీటిలో ఆక్సిజన్ ఎంత ప్రమాణంలో కరుగుతుందో, ఆర్గాన్ కుడా ఇంచుమించు అంతే ప్రమాణంలో కరుగుతుంది. ఇది నీటిలో నత్రజని వాయువు కరుగు నిష్పత్తి కన్న 2.5 రెట్లు అధికంగా ఉండును.ఆర్గాన్ ఘన, ద్రవ, వాయుస్థితులలో రంగులేని, వాసనలేని, విషప్రభావం లేని,, దహనం చెందని మూలకం. రసాయనికంగా చాలా పరిస్థితులలో జడత్వం కలిగి యుండును. సాధారణ ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఎటువంటి స్థిరమైన సమ్మేళనాలను ఏర్పరచదు. ఆర్గాన్ వాయువు నోబుల్ వాయువుల సమూహానికి చెందినది అయినప్పటికీ, కొన్ని మూలకాలతో సమ్మేళనాలను ఏర్పరచగలదు (నోబుల్ వాయువులు అనగా ప్రామణిక పరిస్థితులలో ఒకేరకమైన ధర్మాలను కలిగిన, తక్కువ రసాయనిక చర్యాశీలత ప్రదర్శించు వాయు మూలకాలు. ఇవి హీలియం (He), నియాన్ (Ne), ఆర్గాన్ (Ar), క్రిప్టాన్ (Kr), జెనోన్ (xe),, రేడియో ధార్మికత కలిగిన రేడాన్ (Rn) లు).

ఐసోటోపులుసవరించు

ఆర్గాన్ వాయువు నాలుగు ముఖ్యమైన ఐసోటోపులను ⁴⁰Ar (99.6%), ³⁶Ar (0.34%),, ³⁸Ar (0.06%). భూవాతావరణంలో కలిగి యున్నది. స్వాభావికంగా లభించు,1.25x 10⁹ సంవత్సరాల అర్ద జీవితకాలం కలిగిన⁴⁰K ఐసోటోపు ఎలక్ట్రాను స్వీకరణ వలన లేదా పోజిట్రాను విడుదల వలన ⁴⁰Ar (11.2%) గా, బీటాక్షీణత వలన స్థిర ⁴⁰Ca (88.8%) గా రూపాంతరం చెందును. ఈ లక్షణాలను, నిష్పత్తిలను ఉపయోగించి K-Ar datingపద్ధతిలో శిలల వయస్సును నిర్ధారణ చేయ్యుదురు .

సమ్మేళనాలుసవరించు

ఆర్గాన్ వాయువు నోబుల్ వాయువుల సమూహానికి చెందినది అయినప్పటికీ, కొన్ని మూలకాలతో సమ్మేళనాలను ఏర్పరచగలదు. ఉదాహరణకు 2000లో హెల్సిన్కి (Helsinki) విశ్వవిద్యాలయం పరిశోధకులు ఆర్గాన్ వాయువునుఫ్లోరిన్, హైడ్రోజన్ లతో కలిసి 17 K (-213౦ C ) వద్ద స్థిరంగా ఉండు ఆర్గాన్ ఫ్లోరో హైడ్రైడ్ (HArF) ఏర్పడటం గమనించారు.

ఉత్పత్తిసవరించు

పారిశ్రామికముగా ఆర్గాన్ వాయువును ద్రవీకరించిన గాలినుండి పాక్షిక స్వేదనక్రియ ద్వారా ఉత్పన్నము చెయ్యుదురు .

వినియోగంసవరించు

ఆర్గాన్ వాయువును, చర్యారహిత రక్షిత వాయువుగా వెల్డింగ్, పారిశ్రామికరంగంలో, సాధారణ చర్యాహీనంగా ఉండి, అత్యధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద రసాయానికంగా చర్యాశీలత చెందు పదార్థాలను నిలువరించుటకై ఉపయోగిస్తారు. ఉదాహరణకు గ్రాఫైట్ విద్యుతు కొలిమిలో ఆర్గాన్ వాయుహిత వాతావరణం ఏర్పరచటం వలన అత్యధిక ఉష్ణోగ్రతవద్ద గ్రాఫైట్ దహింపబడదు.ఆర్గాన్ వాయువును తాపప్రదీపము, ప్రతిదీప్తకాంతి దీపాలలో, మరి ఇతర రకాలైన వాయువితరణ గొట్టాలలో వినియోగిస్తారు.

చాయా చిత్రమాలికసవరించు

Lord Rayleigh's ప్రయోగంలో ఉపయోగించిన పరికరం
ఆర్గాన్ ఫ్లోరోహైడ్రైడ్ మాదిరి
ఆర్గాన్ వాయు సిలెండరులు

మూలాలుసవరించు

↑ ^1.0 ^1.1 Haynes, William M., ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 4.121. ISBN 1439855110.
↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.

[b92-1] 1.0 ^1.1 Haynes, William M., ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 4.121. ISBN 1439855110.

[2] Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.

[1]

[2]