ప్రకాశం జిల్లా

ప్రకాశం జిల్లా
ప్రకాశం జిల్లా
	.
	అక్షాంశ రేఖాంశాలు: 15°30′N 80°03′E / 15.5°N 80.05°ECoordinates: 15°30′N 80°03′E / 15.5°N 80.05°E
రాష్ట్రం	ఆంధ్ర ప్రదేశ్
జిల్లా కేంద్రము	ఒంగోలు
విస్తీర్ణం
• మొత్తం	17,626 కి.మీ2 (6,805 చ. మై)
జనాభా (2011)
• మొత్తం	33,92,764
• సాంద్రత	451/కి.మీ2 (1,170/చ. మై.)
జనగణన గణాంకాలు
• అక్షరాస్యత	63.53%
• లింగ నిష్పత్తి	981
ప్రామాణిక కాలమానం	UTC+5:30 (IST)
ప్రాంతీయ ఫోన్ కోడ్	+91 0( )
జాలస్థలి	https://prakasam.nic.in/te/

ప్రకాశం జిల్లా ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రము యొక్క తొమ్మిది కోస్తా ప్రాంతపు జిల్లాల్లో ఒకటి.^[1]^[2]^[3]^[4] ప్రకాశం జిల్లా ముఖ్య పట్టణము ఒంగోలు. ఒంగోలు జిల్లా ఫిబ్రవరి 2,1970వ తేదీన, నెల్లూరు, కర్నూలు, గుంటూరు జిల్లాల యొక్క కొంత భాగముల నుండి ఆవిర్భవించింది. తరువాత డిసెంబర్ 5,1972వ తేదీన, జిల్లాలోని కనుపర్తి గ్రామములో పుట్టిన గొప్ప దేశభక్తుడు, ఆంధ్ర నాయకుడైన, ఆంధ్ర కేసరి టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు జ్ఞాపకార్ధము ప్రకాశం జిల్లాగా నామకరణము చేయబడింది.

స్వాతంత్ర్యోద్యమ సమయంలో ఈ జిల్లాలో జరిగిన చీరాల పేరాల ఉద్యమం పేరుగాంచింది. భారతాన్ని తెనిగించిన కవిత్రయాల్లో ఒకరైన ఎర్రాప్రగడ,సంగీత విద్వాంసుడు త్యాగరాజు, శ్యామశాస్త్రి, జాతీయ జెండా రూపశిల్పి పింగళి వెంకయ్య, ఇంజనీరు మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య ఈ జిల్లా వారే. వరి, సజ్జలు, రాగులు, జొన్నలు, చెరకు, వేరుసెనగ, ప్రత్తి, పొగాకు ప్రధానపంటలు. మార్కాపురం పలకలకు, చీమకుర్తి గ్రానైట్ గనులకు ప్రసిద్ధి. ప్రకాశంజిల్లా అనగానే గుర్తుకు వచ్చేవి ఒంగోలు జాతి గిత్తలు. Map

చరిత్రసవరించు

టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు

జిల్లా చరిత్రకు శ్రీపొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు, కర్నూలు, గుంటూరు జిల్లాల చరిత్రే ఆధారం. ఈ ప్రాంతాన్ని ఇక్ష్వాక, పల్లవ, చాళుక్య,కాకతీయ రాజ వంశాలు, రెడ్డిరాజులు, విజయనగర రాజులు, గోల్కొండ, కర్ణాటక నవాబులు పరిపాలించారు. భారతాన్ని తెనిగించిన కవిత్రయములో ఒకరైన ఎర్రాప్రగ్గడ, సంగీతంలో పేరుగాంచిన శ్యామశాస్త్రి, జాతీయ జెండా రూపశిల్పి పింగళి వెంకయ్య, ఇంజనీరు మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య ఈ ప్రాంతానికి చెందినవారే.

స్వాతంత్ర్యోద్యమ సమయంలో చీరాల పేరాల ఉద్యమం నడిపిన దుగ్గిరాల గోపాలకృష్ణయ్య, కొండా వెంకటప్పయ్య, నరసింహరావు ప్రసిద్దులు. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రావతరణ తర్వాత మొదటిగా ఒంగోలు జిల్లా ఏర్పడింది. ప్రకాశం జిల్లా గుంటూరు జిల్లా యొక్క మూడు తాలూకాలు (అద్దంకి, చీరాల, ఒంగోలు), శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లా యొక్క నాలుగు తాలూకాలు (కందుకూరు, కనిగిరి, పొదిలి, దర్శి), కర్నూలు జిల్లా యొక్క రెండు తాలూకాలతో (మార్కాపురం, గిద్దలూరు) ఏర్పడినది. 1972 లో టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు గుర్తుగా ప్రకాశం జిల్లాగా ^[5] పేరు మార్చబడింది.

భౌగోళిక స్వరూపంసవరించు

ప్రకాశం జిల్లా ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌ రాష్ట్రపు దక్షిణ కోస్తాలో సుమారు 150.90, 160 డిగ్రీల ఉతర అక్షాంశాలు 79, 80 డిగ్రీల తూర్పు రేఖాంశాల మధ్య నెలకొని ఉంది. ఉత్తరాన మహబూబ్ నగర్, గుంటూరు జిల్లాలు, పశ్చిమాన కర్నూలు జిల్లా, దక్షిణాన వైఎస్ఆర్ జిల్లా, శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లాలు, తూర్పున బంగాళా ఖాతము సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. జిల్లాలోని మధ్య ప్రాంతం చిన్న చిన్న పొదలతో, కొండలతో, రాతి నేలలతో కూడి జిల్లాకు ఒక ప్రత్యేకతను ఆపాదిస్తున్నాయి.^[6]

కొండలుసవరించు

త్యాగరాజు నల్లమల, వెలుగొండలు జిల్లాలోని ముఖ్యమైన కొండలు. నల్లమల కొండలు గిద్దలూరు, మార్కాపురం మండలాలలో వ్యాపించి ఉండగా, వెలుగొండ కర్నూలు, వైఎస్ఆర్ జిల్లాల సరిహద్దులలో ఉన్నాయి. నల్లమలలో నంది కనుమ, మాబాల కనుమ అనే రెండు ముఖ్యమైన కనుమలు ఉన్నాయి. నంది కనుమ పశ్చిమాన గల కర్నూలు,బళ్ళారి జిల్లాలకు, తూర్పున కోస్తా జిల్లాలకు ప్రధాన మార్గం కాగా, మాబాల కనుమ పశ్చిమాన ఆత్మకూరు, కర్నూలును తూర్పున దోర్నాల, యర్రగొండపాలెం, మార్కాపురం లను కలుపుతుంది.

జలవనరులుసవరించు

ప్రకాశం జిల్లా నీటివనరుల పటము (2015)

2,900 అడుగుల ఎత్తున ఉన్న గుండ్లబ్రహ్మేశ్వరం కొండల నుండి క్రిందకు దిగుతూ గుండ్లకమ్మ వేగం పుంజుకొని రాచర్ల మండలం, జె. పుల్లలచెరువు

గుండ్లకమ్మ, మూసీ, మానేరు, పాలేరు, రొంపేరు, జిల్లాలో ప్రవహించే ముఖ్యమైన నదులు. వీటిలో 220 కి మీలు ప్రవహించే గుండ్లకమ్మ నది జిల్లా యొక్క తాగునీటి, సాగునీటి అవసరాలకు తల్లి వంటిది. మానేరు, పాలేరు, రొంపేరు సాగు తాగు నీటి అవసరాలు తీరుస్తాయి. కంభం వెలిగొండ, గుండ్లకమ్మ, మోపాడు, రాళ్లపాడు చెరువులు తాగు సాగునీటి అవసరాలకు ప్రధాన నదులపై నిర్మించారు. తమ్మిలేరు, సగిలేరు ఈగిలేరు, గుడిశలేరు అనే చిన్న నదులు, వాగేరు వాగు, నల్లవాగు, వేడిమంగల వాగు వంటివి కూడా జిల్లాలో పరిమితంగా ప్రవహిస్తున్నాయి.^[6]

భారీ నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులుసవరించు

పూర్తయినవి

నాగార్జునసాగర్ జవహర్ కాలువ (4,43,872 ఎ.)
- ఎమ్ ఎస్ ఆర్ రామతీర్థం రిజర్వాయర్

ఒంగోలు శాఖా కాలువ M. 16-5-330 వద్ద 1.514 టిఎంసి నీటిని నిల్వకు రిజర్వాయర్ కట్టబడింది. ఇది ఓబచెత్తపాలెం గ్రామం, చీమకుర్తి మండలం దగ్గర 2009 లో నిర్మించబడింది. 72,874 ఎకరాల ఆయకట్టు స్థిరీకరణకు ఉద్దేశించగా, 32,475 ఎకరాలు 2013-14లో స్థిరీకరించబడింది. దీనికి 47.61కోట్లరూపాయలు 2015 మే వరకు ఖర్చయ్యింది.56గ్రామాలకు మంచినీటి సౌకర్యం లభిస్తుంది.^[7]

నిర్మాణంలో వున్నవి (4,16,160ఎ.)

పూల సుబ్బయ్య వెలిగొండ ప్రాజెక్టు

మధ్య తరహా నీటిపారుదల ప్రాజెక్టుసవరించు

47858 ఎకరాలు

రాళ్లపాడు ప్రాజెక్టు
మోపాడు ప్రాజెక్టు
కంభం చెరువు
వీరరాఘవునికోట ఆనకట్ట
పాలేరు బిట్రగుంట ఆనకట్ట
లోయర్ ఉప్పుటూరు ఆనకట్ట

చిన్న తరహా నీటిపారుదల ప్రాజెక్టుసవరించు

394 నీటి చెరువుల ద్వారా కూడా వ్యవసాయం జరుగుతుంది. ఇవి 10 నుండి 40హెక్టార్ల విస్తీర్ణములో ఉన్నాయి.

వాతావరణం, వర్షపాతంసవరించు

జిల్లా లోని కోస్తా ప్రాంతాల్లో సముద్రపు గాలి వలన అన్నికాలాల్లోను వాతావరణం ఒకే రకంగా ఉంటుంది. ఇతర ప్రాంతాల్లో, ముఖ్యంగా మెట్ట ప్రాంతాల్లో వేసవి కాలం చాలా తీవ్రంగా ఉంటుంది. జూన్‌- సెప్టెంబరులో నైరుతి ఋతుపవనాలు, అక్టోబరు - డిసెంబరులో ఈశాన్య ఋతుపవనాల వలన వర్షాలు కురుస్తాయి. జిల్లా సగటు వర్షపాతం 764మిమి.

నేలలుసవరించు

ఎర్ర, నల్ల రేగడి, ఇసుక నేలలు క్రమంగా 51%, 41%, 6% వరకు జిల్లాలో ఉన్నాయి.

వృక్ష సంపదసవరించు

జిల్లా విస్తీర్ణంలో 4,42,500 హెక్టార్లలో (25.11% )అడవులు ఉన్నాయి. కోస్తా ప్రాంతంలో చీరాల, వేటపాలెం, చిన్నగంజాం, కొత్తపట్నం, సింగరాయకొండ, ఉలవపాడులో జీడి మొదలైన చెట్లతో కూడిన అడవులు ఉన్నాయి. ఉలవపాడు మామిడి, సపొటా తోటలకు ప్రసిద్ధి.

ఖనిజ సంపదసవరించు

పలకలు, బలపాలకు పనికివచ్చే రాయి విస్తారంగా గిద్దలూరు మండలంలోని ఓబయనాపల్లి నుండి మార్కాపురం మండలంలోని కుళ్లపేట వరకు దొరుకుతుంది. భారతదేశం వుత్పత్తిలో దాదాపు 80 శాతం ఇక్కడేజరుగుతుంది. కోగిజేడు, మార్లపాడు గ్రామంలో మాగ్నటైట్, ముడి ఇనుము నిక్షేపాలున్నాయి. ఇంకా క్వార్ట్జ్, జిప్సం, సిలికా, సున్నపురాయి, బేరియం సల్ఫేట్ దొరుకుతున్నాయి. ప్రపంచంలోనే అతి శ్రేష్ఠమైన గాలక్సీ గ్రానైటు జిల్లాలో దొరుకుతుంది.^[8]

ఆర్ధిక స్థితి గతులుసవరించు

వ్యవసాయంసవరించు

ఒంగోలు జాతి గిత్త

జిల్లా విస్తీర్ణంలో 37 శాతం మాత్రమే వ్యవసాయభూమి. 72 శాతం ఆహర పంటలు,28శాతం అహారేతర పంటలు పండుతున్నాయి. 3,10,433 కమతాలున్నాయి. వర్జీనియా పొగాకు ఉత్పత్తిలో జిల్లా ప్రసిద్ధి చెందింది. వరి, జొన్న, రాగి, మొక్కజొన్న, కొర్రలు, పప్పు ధాన్యాలు, మిరప, పత్తి,శనగ, వేరుశనగ, ఆముదం ఇక్కడ పండే ఇతర పంటలు. పత్తివుత్పత్తిలో నాలుగో స్థానంలో ఉంది.

మొత్త సాగుభూమిలో 24 శాతానికి నీటి పారుదల సౌకర్యం ఉంది. కాలువల ద్వారా 71000 హెక్టార్లు, చెరువుల ద్వారా 34000 హెక్టార్లు, గొట్టపు బావులద్వారా 65000 హెక్టార్లు భూమి సాగవుతున్నది.

జిల్లాలోని 102 కి మీల సముద్ర తీరంలో సముద్ర ఉత్పత్తులు విరివిగా అవకాశాలున్నాయి.

పరిశ్రమలుసవరించు

జిల్లాలో ఐరన్‌ ఓర్‌, గ్రానైట్‌, ఇసుక, సిలికా, బైరటీస్‌, సున్నపురాయి, పలకలకు సంబంధించిన గనులు ఉన్నాయి. ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచిన గెలాక్సీ గ్రానైట్‌ నిక్షేపాలు చీమకుర్తి, ఆర్‌.ఎల్‌.పురం, బూదవాడల్లో 8.60 మిలియన్‌ క్యూబిక్‌ మీటర్లు, వివిధ రంగుల గ్రానైట్‌ నిక్షేపాలు జిల్లాలోని ఉప్పుమాగులూరు, ఏల్చూరు, దర్శి, కనిగిరి, అద్దంకిల్లో 13.86 మిలియన్ల క్యూబిక్‌ మీటర్లు, బ్లాక్‌ పెరల్‌ గ్రానైట్‌ నిల్వలు 0.435 మిలియన్‌ క్యూబిక్‌ మీటర్లు ఉన్నట్లు అంచనా.ఇవేగాక ప్రత్తి జిన్నింగ్, పొగాకు, మంగుళూరు టైల్స్, పలకల తయారీ, జీడిపప్పు పరిశ్రమలు ఉన్నాయి. దేశానికి అవసరమైన రాతి పలకలో 80% మార్కాపురం నుండే 100కు పైగా పరిశ్రమలలో వుత్పత్తి చేయబడుతుంది. సముద్ర తీరం (చినగంజాం,పాకల,ఊళ్ళపాలెం,కేసుపాలెం,కరేడు ....మొదలైనవి. )పొడుగునా 5000 ఎకరాల విస్తీర్ణంలో ఉప్పును పండిస్తారు. అవస్థాపన: జిల్లాలో ఆరు పారిశ్రామిక వాడలు ( ఒంగోలు, మార్కాపూర్, గిద్దలూరు, ఒంగోలు అభివృద్ధి కేంద్రము, ఒంగోలు ఆటోనగర్, వుడ్ కాంప్లెక్స్ ఒంగోలులో ఉన్నాయి. జిల్లా పరిశ్రమల కేంద్రం పరిశ్రమాభివృద్ధికి తోడ్పడుతున్నది. ^[9]

ప్రకాశం జిల్లా పరిశ్రమల గణాంకాలు
పరిశ్రమ రకం	సంఖ్య	పెట్టుబడి (కోట్లు)	ఉపాధి	వివరణలు
భారీ, మధ్య తరహా	30	389		ఉదా: ఐటిసి, అమరావతి టెక్స్టైల్స్, జయవెంకటరమణ స్పిన్నింగ్ మిల్స్, ప్రియదర్శిని స్పిన్నింగ్ మిల్స్
సూక్ష్మ, చిన్న తరహా	28,088	150.66	1,65,728

డివిజన్లు లేదా మండలాలు, నియోజక వర్గాలుసవరించు

ప్రకాశం జిల్లా మండలాలు

రెవిన్యూ డివిజన్లు (3): కందుకూరు, ఒంగోలు, మార్కాపురం
మునిసిపల్ కార్పోరేషన్ (1):ఒంగోలు,
మున్సిపాలిటీ/నగర పంచాయితీలు(7):చీరాల, మార్కాపురం, అద్దంకి, కనిగిరి,కందుకూరు,చీమకుర్తి, గిద్దలూరు ^[10]
గ్రామాలు:1081 (ఆవాసంగల 985, ఆవాసంలేని 96) ^[11], గ్రామ పంచాయితీలు:1028 ^[12]
రెవిన్యూ మండలములు: 56 (గతిశీల పటము)

1.యర్రగొండపాలెం మండలం

2.పుల్లలచెరువు మండలం

3.త్రిపురాంతకము మండలం

32.హనుమంతునిపాడు మండలం

33.బేస్తవారిపేట మండలం

38.చంద్రశేఖరపురం మండలం

39.వెలిగండ్ల మండలం

40.పెదచెర్లోపల్లి మండలం

45.నాగులుప్పలపాడు మండలం

46.చినగంజాము మండలం

47.కొత్తపట్నం మండలం

48.టంగుటూరు (ప్రకాశం జిల్లా) మండలం

49.జరుగుమిల్లి మండలం

50.కందుకూరు మండలం

51.వోలేటివారిపాలెము మండలం

52.పామూరు మండలం

53.లింగసముద్రము మండలం

54.గుడ్లూరు మండలం

55.ఉలవపాడు మండలం

56.సింగరాయకొండ మండలం

నాగులుప్పలపాడు, చినగంజాం మండలం,జరుగుమల్లి, ముండ్లమూరు, టంగుటూరు, కందుకూరు మండలాల ప్రధాన భాగంలో కలవని కొన్ని భూభాగాలు ఆయా మండలాలలో చేర్చబడ్డాయి. (ప్రకాశం మండలాలపటము చూడండి).^[13]

నియోజకవర్గాలుసవరించు

లోక్‌సభ నియోజకవర్గములు 03. 1.బాపట్ల లోకసభ నియోజకవర్గం ప్రకాశం లోని శాసన సభ నియోజకవర్గాలు అద్దంకి, చీరాల, సంతనూతలపాడు పర్చూరు.

2.నెల్లూరు లోకసభ నియోజకవర్గం ప్రకాశం లోని శాసనసభ నియోజకవర్గం కందుకూరు.

3.ఒంగోలు లోకసభ నియోజకవర్గం|ప్రకాశం లోని శాసనసభ నియోజకవర్గాలు ఒంగోలు, కొండెపి, మార్కాపురం, గిద్దలూరు, యర్రాగొండ పాలెం, దర్శి, కనిగిరి.

శాసనసభ నియోజకవర్గములు :: 12

అద్దంకి, ఎర్రగొండపాలెం, ఒంగోలు, కందుకూరు, కనిగిరి, కొండపి, గిద్దలూరు, చీరాల, దర్శి, పరుచూరు, మార్కాపురం, సంతనూతలపాడు

రవాణా వ్వవస్థసవరించు

ఒంగోలు రైల్వే స్టేషను

ఎన్.హెచ్.5. జాతీయ రహదారి (ఆరు దారుల) జిల్లాలో 117 కిమీ, రాష్ట్ర రహదారులు 570 కిమీ, జిల్లా పరిషత్ రహదారులు 1786 కిమీ, ఇతర జిల్లా రహదారులు 936 కిమీ వున్నాయు. చెన్నయ్-ఢిల్లీ రైలు మార్గము, గుంతకలు-గుంటూరు రైలు మార్గము జిల్లాలోని ప్రాంతాలకు రవాణా సౌకర్యం కలిగిస్తున్నాయి. రైల్వే లైను పొడవు242 కిమీ.

జనాభా లెక్కలుసవరించు

2011 జనగణన ప్రకారం జనసంఖ్య 3,392,764 తో ^[11]^[14]^[15] పనామా దేశానికి సరిపోలుతుంది^[16] లేక అమెరికా లోని కొనెక్టికట్ రాష్ట్రంతో సరిపోతుంది.^[17] దేశం మొత్త 640జిల్లాలలో ఇది 98స్థానంలో ఉంది. జనసాంద్రత 192 చకిమీ.^[15] 2001-2011దశకానికి జనాభా పెరుగుదల 10.9 %.^[15] లింగ నిష్పత్తి 981 స్త్రీలు ప్రతి 1000 పురుషలకు ^[15], అక్షరాస్యత 63.53 %.^[15]

సంస్కృతిసవరించు

ప్రకాశం సంస్కృతి రెండు ప్రాంతాల (రాయలసీమ, కోస్తా) మేళవింపుగావుంది. ఒంగోలు డివిజన్ లోని ఈశాన్య భాగం గుంటూరుకు దగ్గరగా వుండే వ్యవసాయాధారిత ప్రధాన సంస్కృతికాగా, కందుకూరు డివిజన్ లో అలాలేదు. మార్కాపూర్ డివిజన్ లో కర్నూలు ప్రాంత, గుంటూరు ప్రాంత సంస్కృతులు కలసినవున్నాయి. ఒంగోలు, కందుకూరు డివిజన్లలో ప్రధానంగా బియ్యం ఆహారం తీసుకోగా, మార్కాపూర్ డివిజన్లో రాగి, మొక్కజొన్న, బియ్యం ఆహారంగావాడుతారు. ఈ జిల్లా తీరంలో వున్న మత్స్యకారుల సంస్కృతి ఈ జిల్లాకు వైవిధ్యాన్ని పెంచుతుంది. ఈ జిల్లా తెలుగు మాండలికం, బాగా ఎక్కువగా అర్థమయ్యే తెలుగు మాండలికాల్లో రెండవది.

పశుపక్ష్యాదులుసవరించు

ఒంగోలు గిత్త ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచింది. అమెరికా, హాలండ్. మలేషియా, బ్రెజిల్, అర్జెంటీనా లాంటి చాలా దేశాలకు ఎగుమతి చేయబడింది. మలేషియాలో ఒక ద్వీపం ఒంగోలు ద్వీపంగా పేరుపెట్టారు. ఈ జాతి పశువులు ప్రపంచంలో లక్షలలో వుంటాయి . 2002 భారత జాతీయ పోటీల చిహ్నం ఐన వీర1 ఒంగోలు గిత్త. పొట్టి కొమ్మల ఒంగోలు జాతి గిత్తలు, నంది శిల్పాలలాగా వుంటాయి.

విద్యసవరించు

ఒంగోలు ప్రాంతంలో బాలికలకు ప్రత్యేకంగా పాఠశాలలు లేని కాలంలో మొదటిసారిగా 1867లో అమెరికన్ బాప్టిష్ట్ మిషన్ కు చెందిన డాక్టరి క్లైవ్, శ్రీమతి క్లైవ్లు ఒక బాలికల పాఠశాలను 1867లో స్థాపించుటయే గాక, ఒక లోయర్ గ్రేడ్ ట్రైనింగ్ స్కూలు కూడా 1892లో స్థాపించారు. 2014-15 సంవత్సరంలో 4751 విద్యాసంస్థలలో 610126 మంది విద్యార్థులు చదువుకుంటున్నారు.^[2]

ఆకర్షణలుసవరించు

మల్లవరంలోని శ్రీ వేంకటేశ్వరస్వామివారి ఆలయం

చీరాల (ఓడరేవు),
మార్కాపురం చెన్నకేశవస్వామి దేవాలయము,
కొమ్మినేనివారి పాలెం దేవాలయము,
కంభం చెరువు,
సింగరకొండ ప్రసన్నాంజనేయస్వామి, లక్ష్మినృసింహ స్వామివార్ల దేవాలయాలు,
భవనాసి చెరువు,
త్రిపురాంతకంలోని త్రిపురాంతకేశ్వరుని ఆలయం,
మణికేశ్వరం లోని మండూకేశ్వరస్వామి ఆలయం,
భార్గవకొండలో దుర్గాభైరవస్వాముల ఆలయం,
మాలకొండలో మాల్యాద్రి లక్ష్మీనరసింహస్వామి ఆలయం ప్రముఖ పర్యాటక కేంద్రాలు.
మల్లవరం (మద్దిపాడు మండలం)లోని శ్రీ వేంకటేశ్వరస్వామివారి ఆలయం, గుండ్లకమ్మ రిజర్వాయరు ప్రాజెక్టు.
పాకాల (సింగరాయకొండ) సముద్రతీరప్రాంతంలో ప్రతి వారములో సందర్శించే పర్యాటకస్థలంగా పేరు పొందింది.
పావులూరు పొలిమేర శ్రీ వీరాంజనేయస్వామివారి ఆలయం.

వైద్యంసవరించు

9 అల్లోపతి వైద్యశాలలు, 46 డిస్పెన్సరీలు, 90 అయుర్వేద వైద్యశాలలు, 1 యునాని వైద్యశాల ఉన్నాయి.

సహకార సంఘాలుసవరించు

2,62,000 మంది సభ్యులతో జిల్లాలో 1275 సహకార సంఘాలున్నాయి. వీటిలో 1086 సాధారణ, 69 చేనేత,68 పారిశ్రామిక, 31 మత్స్యకార, 21 పాలసరఫరా సహకార సంఘాలు.

క్రీడలుసవరించు

జిల్లాలో ఎండాకాలంలోపలు చోట్ల ఎడ్ల బలప్రదర్శన నిర్వహిస్తారు . జిల్లా నలుమూలలనుండి రైతుల పాల్గొంటారు.

ప్రముఖవ్యక్తులుసవరించు

ఆంధ్రకేసరి బిరుదాంకితులు ఆంధ్ర రాష్ట్ర ప్రథమ ముఖ్యమంత్రి స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు, కమ్యూనిస్టు నాయకుడు పూల సుబ్బయ్య. శాసనసభ స్పీకర్ దివికొండయ్య,పిడతల రంగారెడ్డి ప్రపంచ ప్రఖ్యాత ఇంజినీర్‌ మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య పూర్వీకులు ఈ జిల్లావారే. సంగీత ప్రపంచంలో పేరుగాంచిన వారిలో త్యాగరాజు, శ్రీరంగం ఆలయంలో ఆస్థాన నాదస్వర విద్వాంసుడుగా పనిచేసిన షేక్ చినమౌలానా . సినీరంగంలో ప్రముఖులు దగ్గుబాటి రామానాయుడు అత్యధిక చలన చిత్రాలు నిర్మించిన నిర్మాతగా పేరుతెచ్చుకున్నాడు. ఇంకా గిరిబాబు,రఘుబాబు గోపిచంద్, టి.కృష్ణ ఈ జిల్లా వారే.

బయటి లింకులుసవరించు

"ప్రకాశం జిల్లాచరిత్ర". ఈనాడు. మూలం నుండి 2012-05-24 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

మూలాలుసవరించు

↑ ^1.0 ^1.1 "అధికారిక జాలస్థలి, ప్రకాశం జిల్లా". మూలం నుండి 2019-04-18 న ఆర్కైవు చేసారు. Retrieved 2019-07-23. Cite web requires |website= (help)
↑ ^2.0 ^2.1 Chief Planning Officer, Prakasam District (2015). "Handbook of statistics 2015 Prakasam district" (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2019-07-21 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ Chief Planning Officer, Prakasam District (2014). "Handbook of statistics 2014 Prakasam district (searchable pdf)" (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2018-07-13 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ "ప్రకాశం జిల్లా". ఈనాడు ప్రతిభ. మూలం నుండి 2019-04-13 న ఆర్కైవు చేసారు. Retrieved 2019-10-26. Cite web requires |website= (help)
↑ "ఎపిఆన్లైన్ లో జిల్లా పరిచయపత్రం". మూలం నుండి 2016-10-19 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ ^6.0 ^6.1 "District Resource Atlas-Prakasam District" (PDF). 2018-12-01. మూలం (PDF) నుండి 2019-07-17 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ "Prakasam Irrigation Profile" (PDF). AP Irrigation. మూలం (PDF) నుండి 2018-12-21 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ APSAC (2018). DISTRICT SURVEY REPORT, PRAKASAM DISTRICT (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2019-10-17 న ఆర్కైవు చేసారు.
↑ "పరిశ్రమాభివృద్ధిశాఖ జిల్లా పరిశ్రమలపత్రం" (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2012-05-13 న ఆర్కైవు చేసారు. Retrieved 2012-05-17. Cite web requires |website= (help)
↑ "STATISTICAL INFORMATION OF ULBs & UDAs" (PDF). 2019-02-27. p. 3. మూలం (PDF) నుండి 2019-07-17 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ ^11.0 ^11.1 "District Census Handbook Prakasam-Part A" (PDF). 2014-06-16. మూలం (PDF) నుండి 2018-11-14 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ "గ్రామములు, పంచాయితీలు - ప్రకాశం జిల్లా". 2019. మూలం నుండి 2019-04-18 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ "PART III Districts and Subdistricts (Guntur to Chittoor)" (PDF). 2014. p. 68. మూలం (PDF) నుండి 2014-11-15 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ "District Census Handbook Prakasam-Part B" (PDF). 2014-06-16. మూలం (PDF) నుండి 2015-08-25 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)
↑ ^15.0 ^15.1 ^15.2 ^15.3 ^15.4 "District Census 2011". Census2011.co.in. 2011. Retrieved 2011-09-30. Cite web requires |website= (help)
↑ US Directorate of Intelligence. "Country Comparison:Population". Retrieved 2011-10-01. Panama 3,460,462 July 2011 est. Cite web requires |website= (help)
↑ "2010 Resident Population Data". U. S. Census Bureau. Retrieved 2011-09-30. Connecticut 3,574,097 Cite web requires |website= (help)

[officialweb-1] 1.0 ^1.1 "అధికారిక జాలస్థలి, ప్రకాశం జిల్లా". మూలం నుండి 2019-04-18 న ఆర్కైవు చేసారు. Retrieved 2019-07-23. Cite web requires |website= (help)

[hbs2014-15-2] 2.0 ^2.1 Chief Planning Officer, Prakasam District (2015). "Handbook of statistics 2015 Prakasam district" (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2019-07-21 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[3] Chief Planning Officer, Prakasam District (2014). "Handbook of statistics 2014 Prakasam district (searchable pdf)" (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2018-07-13 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[eenadu-prathibha-4] "ప్రకాశం జిల్లా". ఈనాడు ప్రతిభ. మూలం నుండి 2019-04-13 న ఆర్కైవు చేసారు. Retrieved 2019-10-26. Cite web requires |website= (help)

[5] "ఎపిఆన్లైన్ లో జిల్లా పరిచయపత్రం". మూలం నుండి 2016-10-19 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[DSR_Prakasam-6] 6.0 ^6.1 "District Resource Atlas-Prakasam District" (PDF). 2018-12-01. మూలం (PDF) నుండి 2019-07-17 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[7] "Prakasam Irrigation Profile" (PDF). AP Irrigation. మూలం (PDF) నుండి 2018-12-21 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[8] APSAC (2018). DISTRICT SURVEY REPORT, PRAKASAM DISTRICT (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2019-10-17 న ఆర్కైవు చేసారు.

[apind-prakasam-9] "పరిశ్రమాభివృద్ధిశాఖ జిల్లా పరిశ్రమలపత్రం" (PDF). మూలం (PDF) నుండి 2012-05-13 న ఆర్కైవు చేసారు. Retrieved 2012-05-17. Cite web requires |website= (help)

[10] "STATISTICAL INFORMATION OF ULBs & UDAs" (PDF). 2019-02-27. p. 3. మూలం (PDF) నుండి 2019-07-17 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[OfficialCensus2011-A-11] 11.0 ^11.1 "District Census Handbook Prakasam-Part A" (PDF). 2014-06-16. మూలం (PDF) నుండి 2018-11-14 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[12] "గ్రామములు, పంచాయితీలు - ప్రకాశం జిల్లా". 2019. మూలం నుండి 2019-04-18 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[13] "PART III Districts and Subdistricts (Guntur to Chittoor)" (PDF). 2014. p. 68. మూలం (PDF) నుండి 2014-11-15 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[OfficialCensus2011-B-14] "District Census Handbook Prakasam-Part B" (PDF). 2014-06-16. మూలం (PDF) నుండి 2015-08-25 న ఆర్కైవు చేసారు. Cite web requires |website= (help)

[districtcensus-15] 15.0 ^15.1 ^15.2 ^15.3 ^15.4 "District Census 2011". Census2011.co.in. 2011. Retrieved 2011-09-30. Cite web requires |website= (help)

[cia-16] US Directorate of Intelligence. "Country Comparison:Population". Retrieved 2011-10-01. Panama 3,460,462 July 2011 est. Cite web requires |website= (help)

[17] "2010 Resident Population Data". U. S. Census Bureau. Retrieved 2011-09-30. Connecticut 3,574,097 Cite web requires |website= (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]