లోక్‌సభ స్పీకర్
లోక్‌సభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు దిగువ సభకు (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగి ఉంటాడు. లోక్‌సభ సభ్యులు తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను ఎన్నుకుంటారు. సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో లోక్‌సభ ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.
| లోక్‌సభ స్పీకర్
Lok Sabhā Adhyakṣa | |
|---|---|
 | |
 | |
| లోక్‌సభ | |
| విధం | ది హానర్ (అధికారిక) మిస్టర్. స్పీకర్ (అనధికారిక) |
| సభ్యుడు | లోక్‌సభ |
| రిపోర్టు టు | భారత పార్లమెంటు |
| అధికారిక నివాసం | 20, అక్బర్ రోడ్, న్యూ ఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం [1] |
| స్థానం | 16, నూతన పార్లమెంటు భవనం (న్యూఢిల్లీ), సంసద్ మార్గ్, న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం |
| నియామకం | లోక్‌సభ సభ్యుడు |
| కాలవ్యవధి | లోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు సంవత్సరాలు) |
| స్థిరమైన పరికరం | భారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 93 |
| అగ్రగామి | భారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు |
| ప్రారంభ హోల్డర్ | గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్ (1952–1956) |
| నిర్మాణం | 1952 మే 15 |
| ఉప | లోక్‌సభ డిప్యూటీ స్పీకర్ |
| జీతం | ₹ నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా) |
స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు
మార్చులోక్సభ స్పీకర్ లోక్‌సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్‌సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోక్‌సభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని రాష్ట్రపతి నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. భారత పార్లమెంటు ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభలో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత ఉపరాష్ట్రపతి, రాజ్యసభకు చైర్‌పర్సన్గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం, లోక్‌సభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.
స్పీకర్ తొలగింపు
మార్చుస్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా లోక్‌సభ స్పీకరును తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్‌సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్‌సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.
తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్
మార్చుసార్వత్రిక ఎన్నికల అనంతరం, కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోక్‌సభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది. అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడుకు ఉంటుంది. ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడింది. ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.
మహిళా స్పీకర్లు
మార్చుమీరా కుమార్ తర్వాత, 16వ లోక్‌సభ స్పీకరైన సుమిత్రా మహాజన్ 2వ మహిళా లోక్‌సభ స్పీకరుగా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.
ప్రస్తుత లోక్‌సభ స్పీకరు
మార్చు2024 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత 18 లోక్‌సభ ఏర్పడింది. లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జాతీయ ప్రజాస్వామ్య కూటమి (ఎన్‌డీఏ) అభ్యర్థి, కోటా పార్లమెంటు సభ్యుడు ఓం బిర్లా 2024 జూన్ 26న (బుధవారం) తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. అతని ఎన్నికకు సంబంధించిన తీర్మానాన్ని ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ ప్రవేశపెట్టగా, రక్షణ మంత్రి రాజ్‌నాథ్‌సింగ్ బలపరిచారు, వాయిస్ ఓట్ల ద్వారా ఆమోదించబడింది.[2][3]
కాంగ్రెస్ ఎంపీ కోడికున్నిల్ సురేష్‌ను తమ అభ్యర్థిగా ముందుకు తెచ్చిన ప్రతిపక్షాలు ఓట్ల కోసం ఒత్తిడి చేయకూడదని నిర్ణయించుకున్న తర్వాత, ప్రోటెం స్పీకర్‌గా పనిచేస్తున్న బి మహతాబ్, ఓం బిర్లా 18వ స్పీకరుగా ఎన్నికైనట్లు అధికారిక ప్రకటన చేశారు.[4]
జాబితా
మార్చు| సంఖ్య | చిత్తరువు | స్పీకర్ (పుట్టుక-మరణం) |
నియోజకవర్గం | పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | లోక్‌సభ | పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రి | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | వరకు | కాలం | |||||||||
| 14 | .jpg)
|
సోమ్‌నాథ్ ఛటర్జీ (1929–2018) |
బోల్పూర్ | 24 మే 2004 |
3 ఆగస్టు 2004 |
71 రోజులు | కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు) | 14వ (2004) |
గులాం నబీ ఆజాద్ | ||
| 15 | .jpg)
|
జి.వి.మావలాంకర్ (1934–2022) |
నందూర్బార్ | 31 మే 2009 |
4 జూన్ 2009 |
4 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | 15వ (2009) |
పవన్ కుమార్ బన్సాల్ | ||
| 16 | 
|
కమల్ నాథ్ (జననం 1946) |
చింద్వారా | 11 జూన్ 2014 |
15 జూన్ 2014 |
4 రోజులు | 16వ (2014) |
ఎం. వెంకయ్య నాయుడు | |||
| 17 | .jpg)
|
వీరేంద్ర కుమార్ ఖతిక్ (జననం 1954) |
టికంగఢ్ | 17 జూన్ 2019 |
19 జూన్ 2019 |
2 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | 17వ (2019) |
ప్రహ్లాద్ జోషి | ||
| 18 | 
|
భర్తృహరి మహతాబ్ (జననం 1957) |
కటక్ | 24 జూన్ 2024 |
26 జూన్ 2024 |
2 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | 18వ (2024) |
కిరెన్ రిజిజు | ||
లోక్‌సభ స్పీకర్ల జాబితా
మార్చుఈ క్రిందివారు లోక్‌సభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.[5]
గమనికలు:
| సంఖ్య | చిత్తరువు | స్పీకరు (జననం-మరణం) |
నియోజకవర్గం | పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | లోక్‌సభ | డిప్యూటీ స్పీకర్ | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | వరకు | కాలం | |||||||||
| 1 | 
|
జి.వి.మావలాంకర్ (1888–1956) |
అహ్మదాబాద్ | 15 మే 1952 |
27 ఫిబ్రవరి 1956[†] |
3 సంవత్సరాలు, 288 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | 1వ (1951–52) |
ఎం.ఎ.అయ్యంగార్ | ||
| 2 | 
|
ఎం.ఎ.అయ్యంగార్ (1891–1978) |
చిత్తూరు | 8 మార్చి 1956 |
4 ఏప్రిల్ 1957 |
6 సంవత్సరాలు, 22 రోజులు | హుకమ్ సింగ్ | ||||
| 5 ఏప్రిల్ 1957 |
31 మార్చి 1962 |
2nd (1957) | |||||||||
| 3 | 
|
హుకమ్ సింగ్ (1895–1983) |
పాటియాలా | 17 ఏప్రిల్ 1962 |
16 మార్చి 1967 |
4 సంవత్సరాలు, 333 రోజులు | 3rd (1962) |
ఎస్.వి. కృష్ణమూర్తి రావు | |||
| 4 | .jpg)
|
నీలం సంజీవరెడ్డి (1913–1996) |
హిందూపురం | 17 మార్చి 1967 |
19 జూలై 1969[§] |
2 సంవత్సరాలు, 124 రోజులు | 4th (1967) |
రఘునాథ్ కేశవ్ ఖాదిల్కర్ | |||
| 5 | 
|
జి.ఎస్.ధిల్లాన్ (1915–1992) |
తార్న్ తరణ్ | 8 ఆగస్టు 1969 |
17 మార్చి 1971 |
6 సంవత్సరాలు, 110 రోజులు | ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | ||||
| జార్జ్ గిల్బర్ట్ స్వెల్ | |||||||||||
| 22 మార్చి 1971 |
1 డిసెంబరు 1975[§] |
5th (1971) | |||||||||
| 6 | 
|
బలీ రామ్ భగత్ (1922–2011) |
అర్రా | 15 జనవరి 1976 |
25 మార్చి 1977 |
1 సంవత్సరం, 69 రోజులు | |||||
| (4) |
|
నీలం సంజీవరెడ్డి (1913–1996) |
నంద్యాల | 26 మార్చి 1977 |
13 జూలై 1977[§] |
109 రోజులు | జనతా పార్టీ | 6th (1977) |
గోడే మురహరి | ||
| 7 | 
|
కె.ఎస్.హెగ్డే (1909–1990) |
బెంగుళూరు సౌత్ | 21 జూలై 1977 |
21 జనవరి 1980 |
2 సంవత్సరాలు, 184 రోజులు | |||||
| 8 | 
|
బలరామ్ జాఖర్ (1923–2016) |
ఫిరోజ్‌పూర్ | 22 జనవరి 1980 |
15 జనవరి 1985 |
9 సంవత్సరాలు, 329 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ) | 7th (1980) |
గోవిందస్వామి లక్ష్మణన్ | ||
| సికర్ | 16 జనవరి 1985 |
18 డిసెంబరు 1989 |
8th (1984) |
ఎం. తంబిదురై | |||||||
| 9 | 
|
రబీ రాయ్ (1926–2017) |
కేంద్రపారా | 19 డిసెంబరు 1989 |
9 జూలై 1991 |
1 సంవత్సరం, 202 రోజులు | జనతాదళ్ | 9th (1989) |
శివరాజ్ పాటిల్ | ||
| 10 | 
|
శివరాజ్ పాటిల్ (born 1935) |
లాతూర్ | 10 జూలై 1991 |
22 మే 1996 |
4 సంవత్సరాలు, 317 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఐ) | 10th (1991) |
ఎస్. మల్లికార్జునయ్య | ||
| 11 | 
|
పి.ఎ. సంగ్మా (1947–2016) |
తురా | 23 మే 1996 |
23 మార్చి 1998 |
1 సంవత్సరం, 304 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | 11th (1996) |
సూరజ్ భాన్ | ||
| 12 | 
|
జి.ఎం.సి.బాలయోగి(1951–2002) | అమలాపురం | 24 మార్చి 1998 |
19 అక్టోబరు 1999 |
3 సంవత్సరాలు, 342 రోజులు | తెలుగుదేశం పార్టీ | 12th (1998) |
పి.ఎం. సయీద్ | ||
| 22 అక్టోబరు 1999 |
3 మార్చి 2002[†] |
13వ (1999) | |||||||||
| 13 | 
|
మనోహర్ జోషి (1937–2024) |
ముంబై నార్త్ | 10 మే 2002 |
2 జూన్ 2004 |
2 సంవత్సరాలు, 23 రోజులు | శివసేన | ||||
| 14 |
|
సోమనాథ్ ఛటర్జీ (1929–2018) |
బోల్పూర్ | 4 జూన్ 2004 |
4 జూన్ 2009 |
5 సంవత్సరాలు, 0 రోజులు | కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు) | 14th (2004) |
చరణ్‌జిత్ సింగ్ అత్వాల్ | ||
| 15 | 
|
మీరా కుమార్ (పుట్టుక 1945) |
ససారం | 4 జూన్ 2009 |
11 జూన్ 2014 |
5 సంవత్సరాలు, 1 రోజు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | 15th (2009) |
కరియా ముండా | ||
| 16 | 
|
సుమిత్ర మహజన్ (పుట్టుక 1943) |
ఇండోర్ | 15 జూన్ 2014 |
17 జూన్ 2019[6] |
5 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | 16th (2014) |
ఎం. తంబిదురై | ||
| 17 | 
|
ఓం.బిర్లా[6] (పుట్టుక 1962) |
కోటా | 19 జూన్ 2019 |
24 జూన్ 2024[7] |
5 సంవత్సరాలు, 158 రోజులు | 17వ (2019) |
ఖాళీ | |||
| 26 జూన్ 2024 |
అధికారంలో ఉన్న వ్యక్తి | 18th (2024) |
ప్రకటించాలి | ||||||||
ఇవి కూడా చూడండి
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ "Members : Lok Sabha". 164.100.47.194. Retrieved 10 April 2021.
- ↑ https://www.business-standard.com/politics/nda-candidate-om-birla-elected-as-lok-sabha-speaker-for-second-time-124062600345_1.html
- ↑ Bureau, The Hindu (2024-06-26). "Om Birla elected Lok Sabha speaker for second term". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2024-06-27.
- ↑ "Om Birla re-elected as Lok Sabha Speaker: All about Speaker's role, appointment process, and more | India News - The Indian Express". web.archive.org. 2024-06-26. Archived from the original on 2024-06-26. Retrieved 2024-06-27.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "The Office of Speaker Lok Sabha". speakerloksabha.nic.in. Retrieved 2021-11-01.
- ↑ 6.0 6.1 Hebbar, Nistula (2019-04-05). "Sumitra Mahajan says she will not contest, leaves it to BJP to decide on candidate for Indore seat". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-12-22.
- ↑ "President Droupadi Murmu orders dissolving of 17th Lok Sabha: Rashtrapati Bhavan communique". June 5, 2024.